SPRAWOZDANIE Z BADAŃ

Opracowanie w ramach projektu System Przeciwdziałania Powstawaniu Bezrobocia na Terenach Słabo Zurbanizowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL PARTNERSTWO NA RZECZ ROZWOJU SPRAWOZDANIE Z BADAŃ Charakterystyka małych przedsiębiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2006 roku Beata Ćwierz Mieczysław Kowerski Andrzej Salej Zamość, grudzień 2007

Spis treści 1. Ogólne tendencje rozwoju małych przedsiębiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w latach 2004-2006 (M. Kowerski)... 3 1.1. Metodologia badania... 3 1.2. Podstawowe tendencje rozwoju małych przedsiębiorstw w latach 2004-2006... 5 1.3. Ranking największych przedsiębiorstw z województw lubelskiego i podkarpackiego w 2006 roku... 13 2. Zakres firm objętych badaniem w obu województwach (A. Salej)... 20 3. Charakterystyka przeciętnej i wzorcowej małej firmy w województwie lubelskim i podkarpackim w poszczególnych sekcjach statystycznych (B. Ćwierz, A. Salej)... 21 3.1. Średnie z bilansu i rachunku wyników (A. Salej)... 21 3.1.1. Województwo lubelskie... 21 3.1.2. Województwo podkarpackie... 27 3.2. Dynamika wielkości bilansowych i wynikowych (A. Salej)... 35 3.2.1. Województwo lubelskie... 35 3.2.2. Województwo podkarpackie... 37 3.3. Analiza wskaźnikowa sytuacji ekonomiczno finansowej przeciętnej małej firmy (B. Ćwierz)... 43 3.3.1. Województwo lubelskie.... 43 3.3.2. Województwo podkarpackie... 47 Literatura:... 53 2

3 1. Ogólne tendencje rozwoju małych przedsiębiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w latach 2004-2006 (M. Kowerski) 1.1. Metodologia badania W końcu 2007 roku korzystając z wcześniej opracowanej metodologii 1 oraz mając wynikowe sprawozdania SP dokonano oceny sytuacji ekonomiczno finansowej małych przedsiębiorstwa w województwach lubelskim i podkarpackim. Badanie dotyczyło: wszystkich podsekcji, oraz tych grup statystycznych dla których sprawozdania za 2006 rok złożyło przynajmniej 15 firm z sekcji D, sekcji, działów oraz tych grup statystycznych, dla których sprawozdania za 2006 rok złożyło przynajmniej 15 firm z sekcji F, G, H, I, J, K. Potrzebne do obliczeń dane pochodziły ze sprawozdań SP za 2005 rok dla województw podkarpackiego i lubelskiego oraz korelujących z nimi sprawozdań z zakresu zatrudnienia. Do badania przyjęto tylko te przedsiębiorstwa, które złożyły sprawozdania za dwa kolejne lata 2005 2006. Umożliwiło to obliczanie stóp zmian, a także zapewniło, iż wnioski były formułowane na podstawie obiektów, które charakteryzowały się pewną stabilnością. Zatem otrzymane wyniki można uznać za charakterystyczne dla analizowanych populacji. Benchmark konstruowany był za pomocą trzech rodzajów wskaźników: 1. Średnie arytmetyczne z wybranych danych bilansowych, rachunku wyników oraz sprawozdań o zatrudnieniu za 2006 rok, obliczanych jako wartości bezwzględne: suma pozycji dla wszystkich przedsiębiorstw dzielona przez liczbę przedsiębiorstw w danej zbiorowości statystycznej (sekcji, dziale bądź grupie). Do kalkulacji przyjęto następujące wielkości: aktywa ogółem, aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, aktywa obrotowe, zapasy, zapasy materiałów, należności krótkoterminowe, środki pieniężne, inwestycje krótkoterminowe, kapitał własny, zobowiązania krótkoterminowe, zobowiązania długoterminowe, przychody netto ze sprzedaży, sprzedaż na eksport ogółem, amortyzacja, zużycie materiałów, wynagrodzenia, koszty finansowe, odsetki, zysk / strata z działalności operacyjnej, zysk / strata brutto, zysk / strata netto, zatrudnienie (stan na koniec roku oraz zatrudnienie przeciętne w ciągu roku). 1 B. Ćwierz, M. Kowerski, A. Salej, Charakterystyka małych przedsiębiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku. Badania pilotażowe, WSZiA, Zamość wrzesień 2006.

4 2. Średnie arytmetyczne wybranych wskaźników finansowych, kalkulowanych na podstawie danych za 2006 rok. Do kalkulacji przyjęto następujące wskaźniki: udział rzeczowych składników majątku w aktywach ogółem, udział zapasów w aktywach ogółem, udział należności w aktywach ogółem, udział środków pieniężnych w aktywach ogółem, udział inwestycji krótkoterminowych w aktywach ogółem, obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi, obciążenie zobowiązaniami bieżącymi, wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym (stopień pokrycia I), stopień pokrycia III, udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku ogółem, udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku obrotowego, wskaźnik płynności bieżącej (płynność III stopnia), zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, niedobór kapitału obrotowego netto, wskaźnik zadłużenia kapitału własnego, wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych, wskaźnik poziomu kosztów finansowych, wskaźnik globalnego obrotu aktywami (produktywności majątku), wydajność pracy, wskaźnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC), produktywność środków trwałych, wskaźnik zużycia środków trwałych, wskaźnik rentowności sprzedaży brutto, wskaźnik rentowności majątku, udział sprzedaży na eksport w sprzedaży, EBITDA (zysk bądź strata z działalności operacyjnej + amortyzacja). 3. Stopy zmian wybranych (wyszczególnionych w pkt 1) danych bilansowych, danych z rachunku wyników oraz danych o zatrudnieniu w 2006 roku w porównaniu z rokiem poprzednim. W przypadku danych bilansowych stopy zmian kalkulowano jako stosunek średniej (arytmetycznej) wartości dla zbiorowości statystycznej według stanu na koniec 2006 roku do stanu na koniec 2005 roku, w przypadku danych wynikowych stosunek średniej wartości w roku 2006 do średniej wartości w roku poprzednim. Dodatkowo w przypadku średnich z danych ze sprawozdań oraz średnich wskaźników finansowych badaniem objęto również średnie kalkulowane dla wybranych z każdej zbiorowości przedsiębiorstw, tj.: 20% firm w każdej populacji charakteryzujących się najwyższymi stymulanta - bądź najniższymi - destymulanta - wynikami ze sprawozdań i wskaźnikami finansowymi. Średnie te obliczono w przypadku stymulanty: sortując firmy ze względu na wartość zmiennej od najwyższej do najniższej odrzucono firmę o najwyższej wartości danej pozycji, dla kolejnych 20% firm o najwyższej wartości pozycji skalkulowano średnią analogicznie jak w przypadku średniej dla całej populacji. W przypadku destymulanty sortowano firmy ze względu na wartość zmiennej od najniższej do najwyższej wartości danej pozycji, odrzucono wartość najniższą, dla kolejnych 20% firm

5 o najniższej wartości pozycji skalkulowano średnią analogicznie jak w przypadku średniej dla całej populacji. Jako destymulanty przyjęto wskaźniki finansowe nr 6,7,15,17,22 (tablica 1) oraz pozycje ze sprawozdań finansowych: zobowiązania krótkoterminowe, zobowiązania długoterminowe, amortyzacja, koszty finansowe. Pozostałe średnie obliczano jako stymulanty. pięciu firm z każdej populacji o najwyższej rentowności sprzedaży brutto. W każdej zbiorowości pominięto pierwszą firmę, o najwyższej rentowności, analogicznie jak w przypadku obliczania stymulanty dla 20% firm, dla pozostałych obliczono średnie analogicznie jak w przypadku średnich dla całej populacji. 1.2. Podstawowe tendencje rozwoju małych przedsiębiorstw w latach 2004-2006 W związku z tym, że prezentowane tutaj badanie jest trzecim warto zaprezentować podstawowe tendencje rozwojowe obu województw w całym okresie realizacji projektu system przeciwdziałaniu bezrobociu na obszarach słabo zurbanizowanych. W analizowanym okresie sytuacja małych przedsiębiorstw była zróżnicowana w zależności od sekcji oraz regionu jednakże w większości przypadków obserwowane zmiany należy uznać za pozytywne 2 i kondycja ekonomiczno finansowa małych przedsiębiorstw poprawiała się 3. Szczególnie dużą poprawę zanotowały małe przedsiębiorstwa budowlane w województwie lubelskim i przetwórstwa przemysłowego w województwie podkarpackim. Najbardziej charakterystyczne zjawiska to: 1. Wzrost przeciętnego zatrudnienia badanego małego przedsiębiorstwa. W latach 2004 2006 przeciętne zatrudnienie małego przedsiębiorstwa wzrosło w trzech sekcjach województwa lubelskiego, przy czym w budownictwie był to średnioroczny wzrost o 5%. W województwie podkarpackim przeciętne zatrudnienie małego przedsiębiorstwa wzrosło w czterech z sześciu sekcji, przy czy najbardziej w sekcji Hotele i restauracje (średniorocznie o 3,8%). 2. Wzrost wynagrodzeń. Wszystkie sekcje województwa lubelskiego i cztery spośród sześciu sekcji województwa podkarpackiego zanotowały wysoki przekraczający stopę 2 Należy zauważyć, że porównania rok do roku obciążone mogą być pewną niedokładnością metodologiczną polegającą na tym, że porównujemy wyniki z różnych firm. Pogorszenie wyników może nastąpić, gdy ze zbioru małych przedsiębiorstw do zbioru średnich przedsiębiorstw przejdzie bardzo dobre przedsiębiorstwo. 3 Potwierdzają to również badania kondycji ekonomiczno finansowej małych przedsiębiorstw zaprezentowane w raporcie: Kowerski M., J. Bielak, D. Długosz, Modele logitowe kondycji ekonomiczno finansowej przedsiębiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim, Zamość 2007.

6 Tablica 1. Wybrane średnie wartości bilansowe małych przedsiębiorstw wg sekcji statystycznych w województwie lubelskim w latach 2004-2006 Sekcja D F G I K Zakres działalności sekcji Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych i motocykli oraz artykułów użytku domowego Transport, gospodarka magazynowa i łączność Rok Aktywa ogółem Należności krótkoterm. Kapitał własny Zobowiązania krótkoterm. Przychody netto ze sprzedaży Wynagrodzenia Zysk z działalności operacyjnej Przeciętne zatrudnienie (osoby) 2004 2800,51 800,61 1267,49 1213,94 5741,01 463,42 325,82 25,19 2005 3025,25 938,64 1445,70 1282,42 5948,72 476,60 348,77 25,49 2006 3285,46 948,73 1599,68 1329,20 6486,68 513,40 373,27 25,73 2006 : 2004 (%) 17,32 18,50 26,21 9,49 12,99 10,79 14,56 2,14 Średnioroczne 2004-2006 (%) 8,31 8,86 12,34 4,64 6,30 5,25 7,03 1,07 2004 2268,9 830,03 809,22 1168,53 4199,85 475,78 225,4 22,73 2005 3041,1 959,12 1295,22 1224,88 5327,94 538,84 400,45 25,46 2006 3077,26 1127,27 1504,39 1306,79 6195,96 541,03 635,51 25,05 2006 : 2004 (%) 35,63 35,81 85,91 11,83 47,53 13,71 181,95 10,21 Średnioroczne 2004-2006 (%) 16,46 16,54 36,35 5,75 21,46 6,64 67,91 4,98 2004 2768,64 716,28 1164,26 1381,29 10069,61 382,46 312,17 21,32 2005 3261,27 909,12 1408,24 1562,53 10226,89 411,31 304,58 21,73 2006 3613,23 1036,32 1566,11 1664,77 10980,45 428,76 404,05 21,2 2006 : 2004 (%) 30,51 44,68 34,52 20,52 9,05 12,11 29,43-0,56 Średnioroczne 2004-2006 (%) 14,24 20,28 15,98 9,78 4,42 5,88 13,77-0,28 2004 2944,31 679,69 1818,5 803,17 5369,31 458,21 263,21 22,83 2005 3115,62 868,66 1961,51 884,57 5330,19 459,8 296,89 23,06 2006 3413,74 869 2136,26 959,28 6129,91 477,78 407,56 23,17 2006 : 2004 (%) 15,94 27,85 17,47 19,44 14,17 4,27 54,84 1,49 Średnioroczne 2004-2006 (%) 7,68 13,07 8,39 9,29 6,85 2,11 24,44 0,74 Obsługa nieruchomości, 2004 23564,56 624,17 18181,53 1047,12 3179,81 589,18 58,26 21,83 wynajem i usługi związane z prowadzeniem 2005 25288,88 597,05 19693,21 957,48 3280,21 595,41 118,79 21,56 działalności 2006 22523,1 623,94 17559,99 987,04 3333,09 613,6 119,84 21,23 gospodarczej 2006 : 2004 (%) -4,42-0,04-3,42-5,74 4,82 4,14 105,70-2,75

7 Średnioroczne 2004-2006 (%) -2,23-0,02-1,72-2,91 2,38 2,05 43,42-1,38 Tablica 2. Wybrane średnie wartości bilansowe małych przedsiębiorstw wg sekcji statystycznych w województwie podkarpackim w latach 2004-2006 Sekcja D F G H I Zakres działalności sekcji Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych i motocykli oraz artykułów użytku domowego Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Rok Aktywa ogółem Należności krótkoterm. Kapitał własny Zobowiązania krótkoterm. Przychody netto ze sprzedaży Wynagrodzenia Zysk z działalności operacyjnej Przeciętne zatrudnienie (osoby) 2004 2730,68 742,55 1261,37 1090,76 4599,21 449,99 239,46 24,04 2005 2965,59 818,99 1378,28 1117,52 4740,43 486,27 289,49 25,24 2006 3599,67 956,89 1833,94 1162,11 5684,17 523,72 544,90 25,47 2006 : 2004 (%) 31,82 28,87 45,39 6,54 23,59 16,38 127,55 5,95 Średnioroczne 2004-2006 (%) 14,81 13,52 20,58 3,22 11,17 7,88 50,85 2,93 2004 1977,05 699,35 856,51 1040,12 3722,32 475,17 215,74 23,48 2005 2415,89 731,56 1092,71 1247,89 3827,99 482,95 265,63 24,01 2006 2415,12 789,74 1119,20 1223,20 4568,11 518,74 358,14 24,59 2006 : 2004 (%) 22,16 12,92 30,67 17,60 22,72 9,17 66,01 4,73 Średnioroczne 2004-2006 (%) 10,53 6,27 14,31 8,44 10,78 4,48 28,84 2,34 2004 2797,12 795,99 1191,49 1417,91 9880,67 379,17 268,83 21,17 2005 3324,44 1078,00 1433,73 1659,15 10954,73 405,84 315,15 21,34 2006 3652,11 1231,62 1591,21 1822,93 11086,14 416,33 399,32 21,29 2006 : 2004 (%) 30,57 54,73 33,55 28,56 12,20 9,80 48,54 0,57 Średnioroczne 2004-2006 (%) 14,27 24,39 15,56 13,39 5,92 4,79 21,88 0,28 2005 2045,73 335,33 1030,40 368,60 2676,00 332,51 115,53 21,20 2006 1743,50 170,11 822,11 382,11 2893,39 327,47 160,17 22,00 2006 : 2005 (%) -14,77-49,27-20,21 3,67 8,12-1,52 38,64 3,77 2004 4140,31 1568,69 2179,62 1461,86 8805,34 449,72 572,14 21,86 2005 4677,37 1406,83 1835,90 1693,33 7843,20 419,55 82,03 21,13 2006 3048,68 983,65 1654,74 1037,97 6470,76 430,08 317,24 21,12 2006 : 2004 (%) -26,37-37,29-24,08-29,00-26,51-4,37-44,55-3,39

8 K Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Średnioroczne 2004-2006 (%) -14,19-20,81-12,87-15,74-14,28-2,21-25,54-1,71 2004 16311,97 568,15 11886,65 924,21 3583,35 618,97 151,01 23,41 2005 17536,43 773,62 12922,47 1008,38 3840,60 609,60 240,26 22,69 2006 18276,16 868,48 13380,61 1163,57 3815,23 656,36 285,04 23,17 2006 : 2004 (%) 12,04 52,86 12,57 25,90 6,47 6,04 88,76-1,03 Średnioroczne 2004-2006 (%) 5,85 23,64 6,10 12,20 3,18 2,98 37,39-0,51 Tablica 3. Wybrane średnie wartości bilansowe wzorcowych małych przedsiębiorstw wg sekcji statystycznych w województwie lubelskim w latach 2004-2006 Sekcja Zakres działalności sekcji Rok Aktywa ogółem Należności krótkoterm. Kapitał własny Zobowiązania krótkoterm. Przychody netto ze sprzedaży Wynagrodzenia Zysk z działalności operacyjnej Przeciętne zatrudnienie (osoby) D F G Przetwórstwo przemysłowe 2004 3144,40 547,40 2223,00 675,00 4645,40 560,80 1587,40 23,40 2005 7249,80 988,80 5257,60 1897,40 10093,60 607,22 2691,00 18,00 2006 5176,40 764,00 4793,60 379,40 7184,60 607,66 2552,80 19,20 2006 : 2004 (%) 64,62 39,57 115,64-43,79 54,66 8,36 60,82-17,95 Średnioroczne 2004-2006 (%) 28,31 18,14 46,85-25,03 24,36 4,09 26,81-9,42 2004 4774,60 2203,20 2791,60 1920,60 8620,40 589,46 1672,40 22,40 2005 3305,40 1093,40 2034,00 1218,40 7342,80 334,94 1495,40 20,20 Budownictwo 2006 7191,40 1774,60 4279,80 1679,40 7764,00 625,50 2693,20 21,80 2006 : 2004 (%) 50,62-19,45 53,31-12,56-9,93 6,11 61,04-2,68 Średnioroczne 2004-2006 (%) 22,73-10,25 23,82-6,49-5,10 3,01 26,90-1,35 2004 3916,40 564,80 2524,40 1321,80 5278,00 430,26 459,60 17,80 Handel hurtowy i detaliczny, naprawa 2005 12604,00 5677,00 8921,80 3513,40 10034,20 600,18 2607,20 22,80 pojazdów samochodowych 2006 8091,80 1265,20 6913,00 950,20 12337,40 626,80 2972,60 23,60 i motocykli 2006 : 2004 (%) 106,61 124,01 173,85-28,11 133,75 45,68 546,78 32,58 oraz artykułów użytku domowego Średnioroczne 2004-2006 (%) 43,74 49,67 65,48-15,21 52,89 20,70 154,32 15,15

9 I K Transport, gospodarka magazynowa i łączność Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 2004 1291,80 275,00 983,00 188,40 1732,60 336,84 339,20 14,20 2005 3369,80 394,80 3022,20 295,80 2950,40 637,26 850,80 20,20 2006 3392,00 309,20 3103,80 173,20 2496,80 605,86 724,20 17,80 2006 : 2004 (%) 162,58 12,44 215,75-8,07 44,11 79,87 113,50 25,35 Średnioroczne 2004-2006 (%) 62,04 6,04 77,69-4,12 20,04 34,11 46,12 11,96 2004 23542,20 598,00 14767,80 1656,40 4574,40 599,48 948,40 18,00 2005 9898,20 1184,40 5274,80 833,80 5295,20 636,86 1532,80 21,80 2006 5048,80 211,60 4340,60 501,20 1973,80 364,42 521,40 16,20 2006 : 2004 (%) -78,55-64,62-70,61-69,74-56,85-39,21-45,02-10,00 Średnioroczne 2004-2006 (%) -53,69-40,52-45,79-44,99-34,31-22,03-25,85-5,13 Tablica 4. Wybrane średnie wartości bilansowe wzorcowych małych przedsiębiorstw wg sekcji statystycznych w województwie podkarpackim w latach 2004-2006 Sekcja Zakres działalności sekcji Rok Aktywa ogółem Należności krótkoterm. Kapitał własny Zobowiązania krótkoterm. Przychody netto ze sprzedaży Wynagrodzenia Zysk z działalności operacyjnej Przeciętne zatrudnienie (osoby) D F G Przetwórstwo przemysłowe 2004 6549,80 2118,20 4451,00 1866,40 7350,20 535,94 3118,40 22,20 2005 6245,20 1486,00 3534,80 1047,20 5214,00 620,28 1707,80 23,60 2006 8648,80 3599,40 7049,60 1089,00 11374,80 400,50 5011,80 22,60 2006 : 2004 (%) 32,05 69,93 58,38-41,65 54,75-25,27 60,72 1,80 Średnioroczne 2004-2006 (%) 14,91 30,36 25,85-23,61 24,40-13,55 26,77 0,90 2004 1828,00 810,20 844,60 762,40 3318,20 383,68 542,20 24,60 2005 1858,00 887,60 1217,20 602,40 2525,40 188,98 569,00 15,40 Budownictwo 2006 8261,00 943,80 2409,40 5756,80 8135,80 507,28 1876,00 23,00 2006 : 2004 (%) 351,91 16,49 185,27 655,09 145,19 32,21 246,00-6,50 Średnioroczne 2004-2006 (%) 112,58 7,93 68,90 174,79 56,58 14,98 86,01-3,31 Handel hurtowy i 2004 1675,80 51,40 590,00 884,40 3652,60 271,12 597,00 17,20 detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych 2005 8009,20 2366,20 4151,60 3021,20 15354,00 377,18 3045,00 23,00 i motocykli 2006 3222,00 551,00 2309,80 818,80 3950,80 250,98 912,40 14,60

10 H I K oraz artykułów użytku domowego Hotele i restauracje Transport, gospodarka magazynowa i łączność Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 2006 : 2004 (%) 92,27 971,98 291,49-7,42 8,16-7,43 52,83-15,12 Średnioroczne 2004-2006 (%) 38,66 227,41 97,86-3,78 4,00-3,79 23,62-7,87 2005 2265,60 338,60 1303,60 467,00 3989,80 485,20 402,00 31,80 2006 2113,20 250,20 1089,80 263,00 4261,20 401,24 453,80 29,40 2006 : 2005 (%) -6,73-26,11-16,40-43,68 6,80-17,30 12,89-7,55 2004 5292,20 965,80 3164,20 938,80 6379,20 561,44 910,60 22,80 2005 4238,60 668,60 3392,60 744,80 6101,00 662,98 691,20 21,80 2006 3605,80 350,20 3185,80 308,40 3785,00 700,26 514,00 20,60 2006 : 2004 (%) -31,87-63,74 0,68-67,15-40,67 24,73-43,55-9,65 Średnioroczne 2004-2006 (%) -17,46-39,78 0,34-42,68-22,97 11,68-24,87-4,95 2004 1273,40 567,00 1001,40 204,20 2941,80 661,96 584,00 22,80 2005 8181,40 1384,80 5061,20 1166,00 5820,00 841,70 2106,00 23,40 2006 7637,60 1099,60 5500,40 800,60 5391,80 470,68 2315,00 22,60 2006 : 2004 (%) 499,78 93,93 449,27 292,07 83,28-28,90 296,40-0,88 Średnioroczne 2004-2006 (%) 144,90 39,26 134,37 98,01 35,38-15,68 99,10-0,44

11 inflacji wzrost funduszu wynagrodzeń 4. Najwyższą średnioroczną dynamiką funduszu wynagrodzeń w latach 2004 2006 w województwie lubelskim wykazała się sekcja F Budownictwo (5,9%). W województwie podkarpackim najwyższą średnioroczną dynamiką funduszu wynagrodzeń w latach 2004 2006 wykazała sekcja D przetwórstwo przemysłowe (7,9%). 3. Zróżnicowana ale w wielu sekcjach wysoka dynamika przychodów netto ze sprzedaży. W województwie lubelskim we wszystkich sekcjach średnioroczna dynamika przychodów wszystkich sekcji była dodatnia i poza sekcją K Obsługa nieruchomości znacznie przekraczała średnią stopę inflacji w tym okresie. Zdecydowanie najwięcej wzrosły średnie przychody netto ze sprzedaży małych przedsiębiorstw budowlanych województwa lubelskiego (średnioroczny wzrost o 21,5%). Średnioroczne tempo wzrostu przychodów netto w województwie podkarpackim było mniej zróżnicowane ale poza transportem również znacznie wyższe niż średnia inflacja. Tutaj dominują dwie sekcje: D przetwórstwo przemysłowe (11,2%) oraz F Budownictwo (10,8%). 4. Wzrost wartości aktywów ogółem. W województwie lubelskim w ciągu trzech rozpatrywanych lat średnie aktywa małego przedsiębiorstwa wzrosły w czterech spośród pięciu analizowanych sekcji (spadły średnie aktywa w sekcji K Obsługa nieruchomości). Przy czym województwie lubelskim najbardziej wzrosły średnie aktywa małego przedsiębiorstwa budowlanego (średnioroczna dynamika wyniosła 16,5%). W województwie podkarpackim najwyższe średnioroczne tempo przeciętnych aktywów małej firmy zanotowano w sekcjach: D przetwórstwo przemysłowe (14,8%) oraz sekcji G handel hurtowy i detaliczny (14,3%). 5. Wzrost wartości kapitałów własnych. W latach 2004 2006 w województwie lubelskim wzrost przeciętnej wartości kapitałów własnych wystąpił w czterech spośród pięciu sekcji. Zdecydowanie najwyższe średnioroczne tempo wzrostu przeciętnej wartości kapitałów własnych firmy w tym województwie wystąpił w sekcji F Budownictwo (aż o 36,4%). W województwie podkarpackim przeciętne kapitały własne małych przedsiębiorstw wzrosły w czterech spośród sześciu sekcji. Największe średnioroczne tempo zanotowała sekcja D przetwórstwo przemysłowe (20,6%). 6. Poprawa sytuacji majątkowej małych przedsiębiorstw w obu województwach. Poprawa ta jest efektem wzrostu wartości zarówno majątku trwałego jak i obrotowego. 7. Wzmocnienie potencjału produkcyjnego małych przedsiębiorstw w obu województwach. Wzrost potencjału produkcyjnego jest efektem wzrostu wartości majątku i zatrudnienia. 4 W województwie podkarpackim w sekcji I Transport miało miejsce, opisane w przypisie 2 wyjście dobrego

12 8. Poprawa rentowności. Rentowność sprzedaży brutto we wszystkich sekcjach w obu województwach w ciągu trzech analizowanych lat była dodatnia. Poza sekcjami I w województwie podkarpackim oraz K w województwie lubelskim rentowność brutto sprzedaży w roku 2006 była wyższa niż w roku 2004. Przy czy w przypadku sekcji F w obu województwach oraz sekcji D w województwie podkarpacki były to niemal dwukrotne wzrosty. Najwyższą rentownością brutto sprzedaży charakteryzowały się w 2006 roku małe przedsiębiorstwa budowlane z województwa lubelskiego (rentowność 9,9%) oraz przetwórstwa przemysłowego z województwa podkarpackiego (rentowność 8,8 %) Tablica 5. Wskaźniki rentowności brutto sprzedaży (%) Oznaczenie Nazwa sekcji Województwo 2004 2005 2006 sekcji D F G H I K przetwórstwo przemysłowe lubelskie 4,8 5,4 5,2 podkarpackie 4,6 5,5 8,8 budownictwo lubelskie 5,1 7,4 9,9 podkarpackie 5,8 7,1 7,4 handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów lubelskie 2,9 2,7 3,2 samochodowych i motocykli oraz artykułów użytku domowego podkarpackie 2,3 2,5 3,3 hotele i restauracje lubelskie - - podkarpackie 3,1 5,3 transport, gospodarka lubelskie 4,4 4,9 6,1 magazynowa i łączność podkarpackie 5,5 0,1 4,4 obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej lubelskie 5,4 5,9 5,3 podkarpackie 4,3 6,1 7,5 11. Dobra płynność. Współczynniki płynności bieżącej w latach 2004 2006 w zależności od sekcji i regionu wahały się od 1,1 do 2,2. W 2006 roku tylko wskaźnik płynności bieżącej w sekcji H Hotele i restauracje w województwie podkarpackim należy uznać za niski. Z kolei sekcja K Obsługa nieruchomości w województwie lubelskim charakteryzuje się nadpłynnością. przedsiębiorstwa do grupy średnich firm, co pogorszyło wyniki tej sekcji.

13 Tablica 6. Wskaźnik płynności bieżącej Oznaczenie sekcji D F G H I K Nazwa sekcji Województwo 2004 2005 2006 Przetwórstwo przemysłowe lubelskie 1,3 1,5 1,5 podkarpackie 1,3 1,5 1,8 Budownictwo lubelskie 1,5 1,9 1,7 podkarpackie 1,4 1,4 1,3 Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów lubelskie 1,5 1,4 1,4 samochodowych i motocykli oraz artykułów użytku domowego podkarpackie 1,3 1,3 1,4 Hotele i restauracje lubelskie podkarpackie 1,6 1,1 Transport, gospodarka lubelskie 1,5 1,5 1,6 magazynowa i łączność podkarpackie 1,6 1,1 1,4 Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej lubelskie 1,5 2,2 2,1 podkarpackie 1,6 1,8 1,8 12. Osiągnięte w latach 2004 2006 przez małe przedsiębiorstwa obu województw wyniki pozwalają prognozować utrzymanie, a nawet poprawę sytuacji w kolejnych latach. 1.3. Ranking największych przedsiębiorstw z województw lubelskiego i podkarpackiego w 2006 roku Chociaż projekt dotyczy małych przedsiębiorstw to jednak ciekawym i uzasadnionym jest przedstawienie w charakterze benchmarku największych przedsiębiorstw w obu województwach. Źródłem danych do prezentowanego opracowania jest Lista 2000 przygotowana przez Rzeczpospolitą 5, a obejmująca 2000 największych pod względem wartości przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstw w Polsce. W związku z tym, że Rzeczpospolita zamieściła tylko dane przedsiębiorstw, które dobrowolnie wypełniły wysłaną przez gazetę ankietę na liście mogły nie zostać uwzględnione pojedyncze przedsiębiorstwa, których wartość przychodów ze sprzedaży była wystarczająca do znalezienia się na tej liście. Jednakże prestiż rankingu 5 Lista 2000, Rzeczpospolita, 31 października 2007

14 Rzeczpospolitej jak również wieloletnie doświadczenie gazety w przygotowywaniu tej listy sprawia, że liczba nie uwzględnionych przedsiębiorstw jest stosunkowo mała. Na liście znalazły się 54 przedsiębiorstwa o wartości przychodów ze sprzedaży 17,338 mld zł z województwa lubelskiego oraz 65 przedsiębiorstw o wartości przychodów ze sprzedaży 21,444 mld zł z województwa podkarpackiego. W obu regionach dominują jednak przedsiębiorstwa mniejsze niż przeciętnie w kraju. Żadne przedsiębiorstwo z obu województw nie znalazło się w pierwszej setce największych przedsiębiorstw w Polsce. Największe przedsiębiorstwo z województwo lubelskiego Zakłady Azotowe Puławy SA, Puławy znalazło się na 101 miejscu (rok wcześniej była to 80 lokata). Natomiast największe przedsiębiorstwo z województwa podkarpackiego Kronospan Mielec sp. z. o., Mielec znalazło się na 140 miejscu. Największa w województwie podkarpackim rok wcześniej Firma Oponiarska Dębica SA, Dębica znalazła się na 153 miejscu rok wcześniej na 138 miejscu. Przyjmując z Ustawy z dnia 02.07.2004 o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.07.155.1095) kryterium wartości sprzedaży (50 mln Euro tj. zgodnie ze średnim kursem z 2006 roku 194,755 mln zł) w województwie lubelskim jest 26 przedsiębiorstw dużych 6. Pozostałych 28 przedsiębiorstw z województwa lubelskiego znajdujących się na liście to ze względu na kryterium wartości sprzedaży przedsiębiorstwa średnie 7. Z kolei w województwie podkarpackim ze względu na kryterium wartości sprzedaży je 35 przedsiębiorstw dużych 8. 2000 Największe przedsiębiorstwa wg. przychodów ze sprzedaży w województwie lubelskim w 2006 roku (mln. zł) 1500 1000 500 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152535455 Przychody ze sprzedaży 6 W grupie tej są jednak 3 przedsiębiorstwa, które nie spełniają kryterium zatrudnieniowego (powyżej 250 osób) a zatrudnieniu w dalszych 5 brak jest danych. 7 Chociaż 9 z nich na pewno spełnia kryterium zatrudnieniowe dla dużej firmy. O zatrudnieniu w 11 przedsiębiorstwach tej grupy brak jest danych. 8 Trzy spośród nich nie spełniają kryterium zatrudnieniowego dla dużego przedsiębiorstwa a dla 8 brak jest danych dotyczących zatrudnienia.

15 2000 Największe przedsiebiorstwa województwa podkarpackiego wg. przychodów ze sprzedaży w 2006 roku (mln zł. zł) 1500 1000 500 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 Przychody ze sprzedaży (mln zł. zł)

16 Tablica 7. Ranking przedsiębiorstw województwa lubelskiego w 2006 roku L.p. PKD Nazwa przedsiębiorstwa Pozycja 2006 2005 Przychody ze sprzedaży (tys. zł) Wynik netto ROE (%) Zatrudnienie (osoby) 1 2415 Zakłady Azotowe Puławy SA, Puławy 101 80 2047659 101617 8,7 3320 2 5139 Emperia Holding SA GK, Lublin 176 155 1406728 23376 6,5 3398 3 3614 Black Red White SA GK, Biłgoraj 177 (179) 1403232 115132 14,7 3273 4 4013 Lubelskie Zakłady Energetyczne Lubzel SA GK, Lublin 182 (217) 1370736 36981 4,9 2005 5 1010 Lubelski Węgiel Bogdanka SA GK, Puchaczów 277 220 860139 85642 14,9 3363 6 5190 Groszek sp. z o.o., Lublin 302 780000 b. d. b.d. 3160 7 4013 Zamojska Korporacja Energetyczna SA GK, Zamość 353 306 649418 9392 2,1 2000 8 5151 Orlen Petroprofit sp. z o.o., Niemce 359 346 636925 b. d. b. d. b. d. 9 5151 Petrodom sp. z o.o., Biała Podlaska 516 452 432761 b. d. - 72 10 2931 Same Deutz-Fahr Polska sp. z o.o. GK, Małgiew 547 405667 15398 202,4 b. d. 11 3530 WSK PZL Świdnik SA GK, Świdnik 588 (597) 372513 2184 0,7 4400 12 1511 Zakłady Mięsna Łmeat- Łuków SA, Łuków 590 596 371984 4044 5,9 1180 13 4011 Elektrociepłownia Lublin-Wrotków sp. z o.o., Lublin 662 507 334461 11638 6,4 398 14 2914 Fabryka Łożysk Tocznych Kraśnik SA GK, Krasnik 740 657 297164 b. d. - 2942 15 6010 PKP Linia Hutniczo Szerokotorowa sp. z o.o., Zamość 767 889 285800 64132-1182 16 1533 SVZ Poland sp. z o.o., Tomaszów Lubelski 789 274128 2981 5,1 b. d. 17 5146 PGF Cefarm Lublin sp. z o.o., Lublin 800 770 269247-2146 - b. d. 18 1551 Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Krasnystaw 807 695 267314 b. d. - 830 19 5151 Zomar SA, Chełm 821 794 259915 4006 9,0 207 20 2622 Cersanit I sp. z o.o., Krasnystaw 856 932 241096 53588 18,1 887 21 3614 Jobon sp. z o.o., Zwierzyniec 882 231424 8063 15,2 b. d. 22 5211 Stokrotka sp. z o.o., Lublin 885 473 231033 b. d. - 2000 23 1551 SM Spomlek, Radzyń Podlaski 899 802 226204 1364-450 24 1582 FC Solidarność sp. z o.o., Lublin 924 871 217372 7180-1000 25 5151 Telet Gaz Movement SA, Lublin 933 216161 275 0,2 b. d. 26 2412 Stanchem s.j., Lublin 1015 1378 194944 8318-99 27 1592 LZPS Polmos SA GK, Lublin 1204 1568 154907 16110 11,2 299 28 2661 FEB Faelbud SA, Lublin 1212 1325 153800 6110 7,9 350 29 4525 Mostostal Puławy SA GK, Puławy 1276 1051 144622 4262 16,3 1000 30 1596 Perła Browary Lubelskie SA, Lublin 1306 1251 140500 12274-189 31 2030 Roto Frank sp. z o.o., Lubartów 1357 1292 133730 5227 9,5 b. d. 32 5146 Lubfarm SA, Lublin 1422 1321 126562 285-160 33 1551 Spółdzielnia Mleczarska, Ryki 1431 1413 125918 991 3,0 b. d. 34 5211 Tehand sp. z o.o., Lublin 1440 124813 1761-148 35 5165 Multivac sp. z o.o., Jastków 1455 1447 123219 8195 17,7 b. d.

17 36 2030 Pol-Skone sp. z o.o., Lublin 1570 1655 110550 8494 15,7 787 37 4523 PRD Lubartów SA, Lubartów 1573 1885 110433 196-138 38 9001 MPWiK Lublin sp. z o.o., Lublin 1600 1539 108449 2185 1,0 986 39 5190 Stella Pack SA, Lubartów 1616 1621 107084 634 2,6 472 40 4523 PRDM SA, Lublin 1647 104598 1938-117 41 4521 Henpol sp. z o.o., Lublin 1663 103513 4876 61,5 675 42 5139 Bury sp. z o.o., Lublin 1676 102051 439-80 43 6024 CTL Kolzap sp. z o.o., Puławy 1718 1556 98722 b. d. b. d. b. d. 44 5212 Turisdis sp. z o.o., Lublin 1724 98195 b. d. b. d. b. d. 45 2121 Model Opakowania sp. z o.o., Biłgoraj 1744 1732 96584-414 -1,6 b. d. 46 5143 Elektro-Spark sp. z o.o., Lublin 1750 1598 96091 2611 13,6 b. d. 47 3130 PPH Elear, Parczew 1778 93675 b. d. b. d. b. d. 48 1583 Cukrownia Strzyżów SA, Strzyżów 1839 1745 89254 7606 26,6 b. d. 49 1600 Zakłady Tytoniowe w Lublinie SA GK, Lublin 1867 87256 b. d. - 333 50 5151 Telet sp. z o.o., Lublin 1868 87235-8051 - b. d. 51 5134 Bis sp. z o.o., Lublin 1884 85693 491 7,1 63 52 5231 PZF Cefarm-Lublin SA, Lublin 1898 1831 85090 4172 14,5 b. d. 53 4521 Swietelsky sp. z o.o., Lublin 1930 82885 2163 46,9 88 54 1511 ZPM Matthias sp. z o.o., Modliborzyce 1998 78306 309 10,3 368 Tablica 8. Ranking przedsiębiorstw województwa podkarpackiego w 2006 roku PKD Nazwa przedsiębiorstwa Pozycja 2006 2005 Przychody ze sprzedaży (tys. zł) Wynik netto ROE (%) Zatrudnienie (osoby) 1 2020 Kronospan Mielec sp. z. o., Mielec 140 1610918 237840 52,9 b.d. 2 2511 Firma Oponiarska Dębica SA, Dębica 153 138 1525810 76417 9,9 2954 3 4010 Rzeszowski Zakład Energetyczny GK, Rzeszów 166 188 1462250 76770 7,9 2530 4 5151 Orlen Petrotank sp. z o.o., Widełka 233 224 1100065 2735-122 5 3611 Nowy Styl sp. z o.o. GK, Krosno 286 (408) 831127 35035 11,5 6509 6 5190 Polska Sieć Handlowa Nasz Sklep SA, Rzeszów 313 750200 b.d. b.d. 3600 7 2320 Lotos Jasło SA GK, Jasło 402 (293) 582488-25370 -46,9 b.d 8 3530 WSK PZL Rzeszów SA, Rzeszów 432 406 532420 56460 19,0 b.d. 9 5139 Bać-Pol sp. z o.o. GK, Rzeszów 446 409 517890 b.d. b.d. 572 10 7220 Asseco Poland SA GK, Rzeszów 459 851 497687 76049 22,1 1041 11 5030 Autodistribution Polska sp. z o.o. GK, Dębica 484 469 465139 8996 18,9 778 12 2613 O-I Produkcja Polska SA, Jarosław 492 333 454182 110362-663 13 2710 HSW Huta Stali Jakościowych SA, Stalowa Wola 500 545 442701 44931 20,9 1044 14 3430 ATS Sthalschmidt&Maiworm, Stalowa Wola 515 423 434985 51722 15,5 830

18 15 2416 ZCh Organika-Sarzyna SA, Nowa Sarzyna 521 486 427226 25419 16,4 753 16 2430 Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka SA GK, Lubzina 539 503 411646 34447 17,9 943 17 3614 BRW sp. z o.o., Mielec 543 475 407964 58686 12,6 1519 18 2513 Stomil Sanok SA GK, Sanok 545 541 406279 35902 18,1 2496 19 5030 Handlopex SA, Rzeszów 592 710 369984 13005 31,1 184 20 2952 HSW-Trading sp. z o.o. GK, Stalowa Wola 611 (934) 357727-1989 -8,4 b.d. 21 2610 KHS Krosno SA GK, Krosno 613 538 357448-10037 -6,3 5122 22 2952 Huta Stalowa Wola SA GK, Stalowa Wola 633 343821 83775 30,2 2506 23 2626 ZM Ropczyce SA GK, Ropczyce 637 600 341732 11362 8,2 1105 24 2971 Zelmer SA GK, Rzeszów 644 641 340391 31724 12,3 2719 25 5162 Dressta sp. z o.o. GK, Stalowa Wola 645 653 340170 518 1,8 140 26 2320 Rafineria Nafty Jedlicze SA, Jedlicze 687 467 323622-229 -0,1 254 27 2442 ICN Polfa Rzeszów SA, Rzeszów 698 598 318351 95227 14,2 667 28 5138 PPHU Specjał GK, Rzeszów 751 1223 292386 1846 2,4 1627 29 2030 Kronoflooring Mielec sp. z o.o., Mielec 804 268562 11081 23,8 b. d. 30 5153 Silva sp. z o.o., Mielec 812 265662 357 34,9 b. d. 31 1583 Cukrownia Ropczyce SA, Ropczyce 827 663 255509 16237 10,8 333 32 4011 Elektrociepłownia Nowa Sarzyna sp. z o.o. 881 231508 34849 24,6 b. d. 33 2416 Zakłady Tworzyw Sztucznych ERG SA, Pustków 905 937 224866 5865 11,4 431 34 2430 TBD SA, Dębica 906 882 223935 4591 4,8 b. d. 35 4010 Elektrownia Stalowa Wola SA, Stalowa Wola 1005 924 198566 4015-530 36 4010 Ernesta sp. z o.o., Stalowa Wola 1205 154845 592 1,2 b. d. 37 4521 PB Besta sp. z o.o., Rzeszów 1211 1893 153889 4625 44,7 b. d. 38 2521 Zakłady Tworzyw Sztucznych Gamrat SA, Jasło 1213 1287 153690 9452 7,9 b. d. 39 5030 Dakot ZHUP sp. o.o., Dębica 1227 151040 3498 15,2 b. d. 40 5147 Foto-Hurt sp. z o.o., Rzeszów 1228 1266 150924 403-167 41 2811 PPH Transsystem SA, Łańcut 1274 1088 144742 3354 11,0 884 42 2320 Lotos Parafiny sp. z o.o., Jasło 1305 1414 140652 9985 26,4 b. d. 43 2874 Fabryka Śrub w Łańcucie Śrubek SA, Łańcut 1319 1275 138751 46 0,1 649 44 1533 Hortino ZPOW Leżajsk sp. z o.o., Leżajsk 1404 1409 129194 3686 19,1 b. d. 45 5190 Slovrur sp. z o.o., Stalowa Wola 1485 1230 120197 3943 34,0 11 46 2415 ZCh Siarkopol sp. z o.o., Tarnobrzeg 1508 1183 117984 1265 2,4 b. d. 47 5139 Marspol Grupa sp. z o.o., Rzeszów 1512 5139 117634 b. d. - b. d. 48 7414 ZM Incest SA GK, Ropczyce 1520 1601 116820 10661 57,7 176 49 2010 Firma THU Panmar s.j., Krosno 1530 115698 1948 20,1 b.d. 50 2742 Alumetal Gorzyce sp. z o.o., Gorzyce 1536 115321 b. d. - b. d. 51 4531 Elektromontaż-Rzeszów SA GK, Rzeszów 1549 1581 113101 3974 23,8 698 52 3614 Bog-Fran sp. z o.o., Raniżów 1556 112639 9214 - b. d. 53 5152 Grosa sp. z o.o., Sanok 1559 1504 112174 2009 24,3 b. d.

19 54 2020 Balic Wood SA, Jasło 1578 1435 109784 7837-49 55 2523 Onduline Production sp. z o.o., Mielec 1606 1663 107947 28575 42,2 92 56 5153 Rzeszowska Centrala Materiałów Budowlanych SA 1610 107658 3500-250 57 5248 Firma Handlowa BOZ SA, Rzeszów 1653 1752 104282 2006 5,7 206 58 5190 PE Piotruś Pan, Przemyśl 1674 102269 2670 146,3 b. d. 59 5211 Społem PSS, Rzeszów 1691 1596 100387 543 4,2 b. d. 60 4521 Inżynieria Rzeszów sp. z o.o., Rzeszów 1749 1589 96101 3054 21,1 b. d. 61 5133 Smak Serwis sp. z o.o., Łańcut 1756 1775 95483 b. d. b. d. b. d. 62 2623 ZPE Zapel SA Boguchwała 1809 1850 91601 4442 9,3 646 63 3614 KFM-Furniture sp. z o.o., Kolbuszowa 1864 87532 7874 25,6 b. d. 64 6025 Trans-Południe sp. z o.o., Dębica 1896 85203 b. d. b. d. b. d. 65 1421 PPKiUG Kruszgeo SA, Rzeszów 1950 81683 10780 23,7 662

20 2. Zakres firm objętych badaniem w obu województwach (A. Salej) Dane do benchmarku małych przedsiębiorstw zostały przygotowane przez urzędy statystyczne w obu województwach. Ostatecznie, ze względu na niskie liczebności niektórych sekcji, w 2004 roku otrzymano w obu województwach dane dla małych przedsiębiorstw zaliczanych do sekcji statystycznych: przetwórstwo przemysłowe, budownictwo, handel hurtowy i detaliczny, transport, gospodarka magazynowa i łączność, obsługa nieruchomości, tj. odpowiednio dla sekcji D, F, G, I, K. W badaniu na podstawie danych z 2005 roku próg liczebności 15 przedsiębiorstw dodatkowo osiągnęła sekcja H: hotele i restauracje w województwie podkarpackim. W 2006 roku ta sytuacja utrzymała się. Można zauważyć, że liczba przedsiębiorstw objętych badaniem generalnie rośnie z roku na rok, co z jednej strony dobrze świadczy o kondycji lokalnej (regionalnej) gospodarki, z drugiej zaś korzystnie wpływa na wartość poznawczą otrzymywanych danych. Szczegółowe zestawienie liczebności w sekcjach statystycznych dla benchmarku małych przedsiębiorstw przedstawia tablica 9. Tablica 9. Liczebność sekcji statystycznych w benchmarku małych przedsiębiorstw w latach 2004 2006. Województwo Sekcja lubelskie podkarpackie 2004 2005 2006 2004 2005 2006 Przetwórstwo przemysłowe 184 185 202 229 232 234 Budownictwo 73 67 81 79 72 80 Handel hurtowy i detaliczny 404 479 498 423 456 479 Hotele i restauracje - - - - 15 18 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 42 47 54 29 30 34 Obsługa nieruchomości 91 84 91 68 68 75 Razem województwo 794 862 926 828 873 920

21 3. Charakterystyka przeciętnej i wzorcowej małej firmy w województwie lubelskim i podkarpackim w poszczególnych sekcjach statystycznych (B. Ćwierz, A. Salej) Przeciętna i wzorcowa mała firma w każdej sekcji jest określana odpowiednio jako firma przetwórstwa przemysłowego, budowlana, handlowa, hotele i restauracje, transportowa oraz obsługująca nieruchomości. Jako firmę przeciętną rozumie się firmę reprezentującą populację wszystkich firm w danej sekcji statystycznej. Jako firmę wzorcową, odmiennie niż w badaniu pilotażowym, rozumie się firmę reprezentującą populację pięciu firm o najwyższej rentowności w danej sekcji statystycznej w obu województwach. Przedstawiono średnie ilustrujące sytuację majątkową, wyniki finansowe badanych firm, stopy zmian wielkości finansowych z bilansu i rachunku wyników oraz dokonano analizy ekonomiczno finansowej firm w oparciu o wskaźniki finansowe przygotowane przez urzędy statystyczne w obu województwach. 3.1. Średnie z bilansu i rachunku wyników (A. Salej) 3.1.1. Województwo lubelskie Przeciętna mała firma w województwie lubelskim w 2006 roku w zależności od sekcji statystycznej zatrudniała od 21 osób w przypadku handlu i obsługi nieruchomości do 25 osób w przypadku przetwórstwa przemysłowego i budownictwa. Średnie aktywa ogółem w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie, handlu i transporcie wahają się od 3,1 mln zł do 3,6 mln zł. Pod względem aktywów zdecydowanie większe są firmy obsługujące nieruchomości, dla których średnia wartość aktywów ogółem w 2006 roku wyniosła 22,5 mln zł. Tak wysokie aktywa ogółem wynikają przede wszystkim z utrzymywania wysokich aktywów trwałych dla firmy obsługującej nieruchomości jest to 20,4 mln zł, podczas gdy dla transportowej 1,9 mln zł, przetwórstwa przemysłowego 1,3 mln zł, handlu 1,2 mln zł, budownictwa 822 tys. zł. W parze z wysoką wartością aktywów idzie poziom kapitału własnego, który w firmie obsługującej nieruchomości wyniósł 17,5 mln zł, podczas gdy w transportowej 2,1 mln zł, handlowej i firmie przetwórstwa

22 przemysłowego 1,6 mln zł. Najniższym kapitałem własnym dysponowała przeciętna mała firma budowlana, było to 1,5 mln zł. W 2006 roku aktywa obrotowe przeciętnej firmy przetwórstwa przemysłowego, budowlanej, handlowej i obsługi nieruchomości wahają się średnio od 2,0 mln zł do 2,4 mln zł, firma transportowa dysponuje aktywami obrotowymi na poziomie 1,5 mln zł. Znaczący udział w majątku obrotowym zapasów cechuje oczywiście firmę handlową jest to średnio 1,01 mln zł, podczas gdy w firmie przetwórstwa przemysłowego 628 tys. zł, podobnie w firmie budowlanej (526 tys. zł). Średnie zapasy w firmie transportowej to tylko 98 tys. zł, a w firmie obsługującej nieruchomości nieco ponad 101 tys. zł. Pewną część majątku małe firmy utrzymywały w gotówce i inwestycjach krótkoterminowych. Wartości obu tych pozycji bilansowych są zbliżone. Najwyższe średnie środki pieniężne utrzymuje mała firma obsługująca nieruchomości, jest to 1,16 mln zł, podczas gdy w firmie budowlanej 510 tys. zł, transportowej 423 tys. zł. Najniższe środki pieniężne utrzymują firmy handlowe i przetwórcze odpowiednio 269 tys. zł i 343 tys. zł. Należności krótkoterminowe przeciętnej firmy obsługującej nieruchomości z kolei są najniższe i wynoszą 624 tys. zł, podczas gdy w przypadku firmy transportowej jest to 869 tys. zł, przetwórczej 948 tys. zł, handlowej 1,04 mln zł, a budowlanej 1,13 mln zł. Porównując to z poziomem zobowiązań krótkoterminowych najmniej zadłużona jest przeciętna firma transportowa (959 tys. zł), najbardziej firma handlowa (1,66 mln zł). Zadłużenie krótkoterminowe firmy obsługującej nieruchomości wynosi 987 tys. zł, budowlanej i firmy przetwórstwa przemysłowego nieco ponad 1,3 mln zł. Zdecydowanie najwyższe zadłużenie długoterminowe w 2006 roku posiadała firma zajmująca się obsługą nieruchomości, było to średnio 3,7 mln zł, firmy transportowa i przetwórstwa przemysłowego zadłużone podobnie, na odpowiednio 240 tys. zł i 255 tys. zł. Firma handlowa posiadała średnio 330 tys. zł długu długoterminowego, a przeciętna firma budowlana najmniej, bo tylko nieco ponad 80 tys. zł. W 2006 roku przeciętna firma handlowa wypracowała najwyższe w porównaniu z innymi branżami przychody netto ze sprzedaży w wysokości 10,98 mln zł, firma przetwórcza 6,49 mln zł, transportowa i budowlana wypracowały podobnie, po około 6,1 6,2 mln zł. Najmniejsze przychody netto ze sprzedaży odnotowała firma obsługująca nieruchomości 3,3 mln zł.

23 Sprzedaż eksportowa realizowana jest we wszystkich branżach, choć w przypadku obsługi nieruchomości jest to symboliczny poziom średnio 25,3 tys. zł. Niewiele lepiej wygląda eksport w przypadku firmy budowlanej 45,5 tys. zł. Przeciętna firma handlowa wyeksportowała w 2006 roku towarów i materiałów na kwotę 748 tys. zł, firma przetwórstwa przemysłowego 490 tys. zł, największe przychody ze sprzedaży na eksport wypracowała przeciętna mała firma transportowa 783 tys. zł. Ze względu na bardzo mały udział przychodów z eksportu w przychodach ze sprzedaży ogółem znaczenie wymiany z zagranicą dla sytuacji ekonomiczno - finansowej małych firm z województwa lubelskiego jest raczej niewielkie. Przeciętna firma obsługująca nieruchomości wydała najwięcej na wynagrodzenia ogółem, w 2006 roku było to prawie 614 tys. zł. Nieco mniej 541 tys. zł wydała na pracowników firma budowlana. W przeciętnej firmie przetwórstwa przemysłowego i transportowej poziom wynagrodzeń był podobny - odpowiednio 513 tys. zł i 478 tys. zł. Najmniejszy fundusz wynagrodzeń - w przeciętnej firmie handlowej zamknął się kwotą 429 tys. zł. Koszty związane z amortyzacją majątku w największym stopniu obciążają w 2006 roku firmę transportową podobnie jak w okresie poprzednim jest to około 306 tys. zł, następnie zajmującą się przetwórstwem przemysłowym 191 tys. zł, firma zajmująca się obsługą nieruchomości i handlowa zamortyzowały majątku na kwotę około 111 tys. zł, natomiast przeciętna mała firma budowlana nieco ponad 102 tys. zł. Zużycie materiałów to bardzo poważna pozycja kosztowa w przypadku firmy przetwórstwa przemysłowego (3,48 mln zł). Dużo niższe zużycie materiałów występuje w firmie budowlanej (2,21 mln zł) i transportowej (1,31 mln zł). Zdecydowanie najmniej materiałów zużywają przeciętne firmy obsługujące nieruchomości i handlowe (odpowiednio 248 tys. zł i 286 tys. zł). Najwyższy średni zysk z działalności operacyjnej zanotowała firma budowlana (635 tys. zł). Zysk na działalności operacyjnej firmy przetwórczej w 2006 roku to 373 tys. zł. Przeciętne małe przedsiębiorstwo transportowe i handlowe zanotowało zysk z działalności operacyjnej w wysokości odpowiednio 407 tys. zł i 404 tys. zł, a przedsiębiorstwo obsługi nieruchomości zdecydowanie najmniej, bo tylko niecałe 120 tys. zł. Wynik finansowy brutto również w każdym przypadku jest dodatni, a różnice między poszczególnymi branżami są podobne. Firma budowlana zrealizowała 612 tys. zł zysku brutto, transportowa 376 tys. zł, handlowa 349 tys. zł, przetwórstwa przemysłowego 336

24 tys. zł, natomiast przeciętna firma obsługi nieruchomości 175 tys. zł. Najwyższy zysk netto również wypracowała firma budowlana (530 tys. zł), firmy handlowa i transportowa zanotowały zysk netto odpowiednio: 308 tys. zł, 306 tys. zł, wynik netto przeciętnej małej firmy przetwórstwa przemysłowego to 292 tys. zł, firmy obsługi nieruchomości 145 tys. zł. Dla firm wzorcowych, tj. cechujących się najwyższą rentownością w województwie lubelskim w 2006 roku zatrudnienie waha się średnio od 16 osób (obsługa nieruchomości) do 24 osób (handel). Aktywa ogółem firm wzorcowych są na ogół wyższe w porównaniu do przeciętnych w przypadku wszystkich branż za wyjątkiem obsługi nieruchomości. Podobny poziom aktywów ogółem w firmie przeciętnej i wzorcowej występuje w transporcie, natomiast firma wzorcowa zajmująca się obsługą nieruchomości posiada przeszło 5-krotnie mniej majątku od firmy przeciętnej (22,5 mln zł firma przeciętna i nieco ponad 5 mln zł wzorcowa). Przychody netto ze sprzedaży również zasadniczo są wyższe w przypadku firm wzorcowych, ponownie za wyjątkiem branży transportowej (firma przeciętna 6,1 mln zł, wzorcowa 2,5 mln zł) oraz obsługi nieruchomości (3,3 mln zł firmy przeciętnej w stosunku do niecałych 2 mln zł wzorcowej). Zyskowność (zysk na działalności operacyjnej) firm wzorcowych znacznie (w przypadku przetwórstwa przemysłowego i handlu niemal 10-krotnie) przewyższa w każdym przypadku zyskowność firm przeciętnych (co nie jest zaskoczeniem ze względu na przyjętą definicję firmy wzorcowej). Wzorcowa mała firma przetwórstwa przemysłowego w województwie lubelskim w 2005 roku zatrudniała 19 osób o 7 osób mniej niż firma przeciętna, posiadała aktywa ogółem warte 5,2 mln zł, przychody netto ze sprzedaży 7,2 mln zł i wypracowała 2,5 mln zł zysku operacyjnego, przeznaczając blisko 608 tys. zł na wynagrodzenia dla pracowników (w firmie przeciętnej mimo wyższego zatrudnienia fundusz wynagrodzeń to 514 tys. zł). Zysk brutto firmy wzorcowej to prawie 2,6 mln zł, a zysk netto 2,3 mln zł. Przeciętne aktywa trwałe dla takiej firmy to w 2006 roku 1,7 mln zł, aktywa obrotowe 3,4 mln zł. Średnie należności krótkoterminowe dla firm wzorcowych wyniosły w przypadku przetwórstwa przemysłowego 764 tys. zł (mniej niż firmy przeciętnej), natomiast średnie zapasy 1,2 mln zł (w firmie przeciętnej 628 tys. zł), z czego zapasy materiałów 833 tys. zł. Środki pieniężne wzorcowej małej firmy przetwórstwa przemysłowego to prawie 1,4 mln zł, na podobnym poziomie utrzymywały się inwestycje krótkoterminowe. Kapitał własny firmy wzorcowej 4,8 mln zł mln zł (w firmie przeciętnej: 1,6 mln zł), a zobowią-

25 zania krótkoterminowe 379 tys. zł dla porównania w firmie przeciętnej zadłużenie krótkoterminowe wynosi ponad 1,3 mln zł. Wzorcowa firma przetwórstwa przemysłowego w województwie lubelskim eksportuje prawie 4 razy więcej od przeciętnej (1,8 mln zł w 2006 roku). Wzorcowa mała firma budowlana zatrudniała w 2006 roku 22 osoby, posiadała aktywa ogółem 7,2 mln zł, przychody ze sprzedaży 7,8 mln zł i wypracowała zysk z działalności operacyjnej w wysokości 2,7 mln zł, przeznaczając 625 tys. zł na wynagrodzenia (podczas gdy firma przeciętna przy zatrudnieniu średnio 25 osób tylko 541 tys. zł). Zysk brutto firmy wzorcowej to 2,6 mln zł, natomiast zysk netto 2,3 mln zł. Kapitał własny firmy wzorcowej jest dużo wyższy niż firmy przeciętnej i wynosi niecałe 4,3 mln zł, zadłużenie krótkoterminowe podobne jak w firmie przeciętnej (1,7 mln zł). Poziom należności krótkoterminowych to prawie 1,8 mln zł w firmie wzorcowej w stosunku do 1,1 mln zł w przeciętnej. Aktywa trwałe firmy wzorcowej to około 1,2 mln zł (o połowę więcej niż w przeciętnej), a aktywa obrotowe prawie 6 mln zł (przeszło 2,5-krotnie wyższe niż w przeciętnej. Wzorcowa firma budowlana utrzymuje zapasy zdecydowanie wyższe niż przeciętna (3,6 mln zł w stosunku do 526 tys. zł dla firmy przeciętnej) i nie prowadzi sprzedaży eksportowej. Wzorcowa mała firma handlowa w województwie lubelskim w 2006 roku zatrudniała 24 pracowników, czyli odmiennie niż w przypadku pozostałych badanych branż więcej (o 3 osoby) niż firma przeciętna. Posiadała aktywa ogółem w wysokości 8,1 mln zł i wypracowała przychody ze sprzedaży oraz zysk z działalności operacyjnej odpowiednio: 12,3 mln zł (firma przeciętna niecałe 10 mln zł) i prawie 3 mln zł (ponad 7- krotnie więcej niż firma przeciętna). Zysk brutto firmy handlowej był średnio wyższy niż zysk operacyjny i wyniósł ponad 3,5 mln zł, a zysk netto prawie 2,9 mln zł. Wynagrodzenia we wzorcowej firmie handlowej wynoszą około 627 tys. zł. Inne koszty zużycie materiałów dość niewielkie ze względu na specyfikę działalności 270 tys. zł oraz amortyzacja 276 tys. zł. Sprzedaż eksportowa wzorcowej firmy handlowej to w 2006 roku 7,5 mln zł, czyli 10-krotnie wyższa niż w przeciętnej. Kapitały własne w przypadku wzorcowej firmy handlowej to 6,9 mln zł, a zadłużenie krótkoterminowe niecałe 950 tys. zł (w formie przeciętnej prawie 1,7 mln zł). Kapitały te finansują aktywa trwałe w wysokości 3,3 mln zł (1,2 mln zł w firmie przeciętnej) oraz aktywa obrotowe 4,8 mln zł (w firmie przeciętnej o połowę niższe). Należności krótkoterminowe w firmie wzorcowej to

26 średnio 1,3 mln zł, zapasy 465 tys. zł (w firmie przeciętnej w przypadku obu tych składników majątku 1 mln zł). Firma handlowa utrzymuje stany środków pieniężnych na poziomie niecałych 1,2 mln zł, podczas gdy firma przeciętna w tej branży 270 tys. zł. Wzorcowa mała firma transportowa w województwie lubelskim w 2006 roku zatrudniała średnio w ciągu roku 18 osób o 5 pracowników mniej niż firma przeciętna z tej branży, co kosztowało łącznie 606 tys. zł (wynagrodzenia w firmie przeciętnej to niecałe 478 tys. zł). Zużyte materiały kosztowały natomiast w firmie wzorcowej tylko 113 tys. zł, podczas gdy w firmie przeciętnej aż 1,3 mln zł. Amortyzacja w tym okresie w firmie wzorcowej to koszt w wysokości 253 tys. zł. Firma wzorcowa zanotowała przychody netto ze sprzedaży w wysokości 2,5 mln zł i praktycznie nie realizowała sprzedaży eksportowej. Przychody netto ze sprzedaży firmy przeciętnej są dużo wyższe: 6,1 mln zł, w tym sprzedaż na eksport 783 tys. zł. Zysk z działalności operacyjnej firmy wzorcowej to blisko 724 tys. zł, zysk brutto 757 tys. zł, a zysk netto 610 tys. zł. Aktywa ogółem wzorcowej firmy transportowej są w 2006 roku zbliżone do aktywów firmy przeciętnej i wynoszą niecałe 3,4 mln zł, z czego aktywa trwałe prawie 2 mln zł, a aktywa obrotowe 1,4 mln zł. Zapasy podobnie jak w firmie przeciętnej 135 tys. zł, natomiast należności krótkoterminowe dużo niższe - 309 tys. zł (w firmie przeciętnej jest to 869 tys. zł). Środki pieniężne małej transportowej firmy wzorcowej w województwie lubelskim to 377 tys. zł. Majątek ten był finansowany kapitałem własnym w wysokości 3,01 mln zł, zadłużeniem krótkoterminowym 173 tys. zł oraz zobowiązaniami długoterminowymi w wysokości 69 tys. zł (zadłużenie krótko i długoterminowe dużo niższe niż w firmie przeciętnej). Wzorcowa mała firma zajmująca się obsługą nieruchomości w województwie lubelskim odmiennie od firmy przeciętnej w tej branży dysponuje aktywami ogółem na poziomie podobnym w stosunku do innych branż jest to 5 mln zł, podczas gdy w firmie przeciętnej 22,5 mln zł. Głównym składnikiem aktywów jest majątek trwały, który w 2005 roku we wzorcowej firmie wyniósł 3,9 mln zł. Wzorcowa firma obsługi nieruchomości praktycznie nie utrzymuje zapasów, posiada natomiast 211 tys. zł należności krótkoterminowych (869 tys. zł w firmie przeciętnej). Pozostałe składniki majątku obrotowego kształtują się następująco: inwestycje krótkoterminowe 901 tys. zł, środki pieniężne 496 tys. zł. Majątek firmy wzorcowej jest finansowany przez kapitał własny w wysokości średnio 4,3 mln zł, zobowiązania długoterminowe w wysokości tylko 109 tys. zł (w fir-