PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ W M.ST. WARSZAWIE NA LATA 2013 2015

Załącznik do uchwały nr LXXI/1845/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 21 listopada 2013 r. PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ W M.ST. WARSZAWIE NA LATA 2013 2015 1

Struktura Programu: I. Uzasadnienie wprowadzenia Programu 3 II. Założenia programowe 4 III. Opis systemu pieczy zastępczej w m. st. Warszawie 6 III.1. Diagnoza stanu obecnego 6 III.1.A Charakterystyka i struktura rodzinnej pieczy zastępczej 11 III.1.B Charakterystyka i struktura instytucjonalnej pieczy zastępczej 15 III.2 Mocne i słabe strony istniejącego systemu pieczy zastępczej 24 IV. Struktura celów i wskaźniki ich realizacji, harmonogram zadań 26 V. Monitoring i ewaluacja 42 VI. Finansowanie 42 VII. Załączniki 43 2

I. Uzasadnienie wprowadzenia Programu Każde dziecko ma prawo do wychowywania się w rodzinie. Jednakże w razie konieczności wychowania dziecka poza rodziną, dziecko ma prawo do opieki i wychowania, w szczególności w rodzinnych formach pieczy zastępczej. Podczas pobytu w pieczy zastępczej należy respektować prawa dziecka, między innymi prawo do powrotu do rodziny, utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami, stabilnego środowiska wychowawczego, kształcenia, rozwoju uzdolnień oraz pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia. Rolą systemu pieczy zastępczej jest zapewnienie dziecku bezpiecznego środowiska wychowawczego respektującego jego prawa. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, z 2012 r. poz. 1519 oraz z 2013 r. poz. 154 i 866), która weszła w życie 1 stycznia 2012 r., wprowadziła znaczące zmiany w systemie opieki nad dzieckiem i rodziną. Ustawa ta wyraźnie podzieliła kompetencje w zakresie wsparcia rodziny, które przypisane zostały gminie oraz zapewnienia pieczy zastępczej dzieciom pozbawionym opieki rodziców, które zostały wpisane na poziom powiatu. Zgodnie z art. 180 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do zadań własnych powiatu należy między innymi: opracowanie i realizacja 3 letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych; zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczowychowawczych; organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczowychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-wychowawcze, przez wspieranie procesu usamodzielnienia; tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych; prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych; organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, rodzin pomocowych i dyrektorów placówek opiekuńczowychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego; organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania grup wsparcia oraz specjalistycznego poradnictwa; 3

finansowanie: o świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu, o pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczowychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, o szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego. Zadania powiatu w m.st. Warszawa w zakresie pieczy zastępczej są realizowane przez Biuro Pomocy i Projektów Społecznych Urzędu m.st. Warszawy, Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie oraz organizacje pozarządowe realizujące zadania na zlecenie Miasta. Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie zostało jednocześnie wyznaczone przez Prezydenta m.st. Warszawy na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (zarządzenie nr 1773/2011 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 22.11.2011 r.). II. Założenia programowe Punktem wyjścia Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej jest obowiązujący od 2010 r. Program Rodzina, który został przyjęty uchwałą Rady m.st. Warszawy nr LXXXII/2398/2010 z dnia 13 maja 2010 r. w sprawie przyjęcia Programu Rodzina na lata 2010-2020. Tym samym wszystkie założenia w nim przyjęte traktuje się jako obowiązujące w niniejszym Programie. Program Rodzina jest programem operacyjnym Społecznej Strategii Warszawy (Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych) przyjętej uchwałą Rady m.st. Warszawy nr XLVI/1427/2008 z dnia 18 grudnia 2008 r. Obowiązująca od 1 stycznia 2012 r. ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wskazuje kierunek działań podejmowanych przez powiat w celu zorganizowania na jego terenie prawidłowo funkcjonującego i efektywnego systemu pieczy zastępczej. Wprowadzone przepisy wskazują, że piecza zastępcza sprawowana jest w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Natomiast zadaniem gminnych podmiotów organizujących pracę z rodziną, w przypadku Warszawy Ośrodków Pomocy Społecznej, jest umożliwienie powrotu dziecka do rodziny. Głównym kierunkiem rozwoju pieczy zastępczej zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej. Tą formą pieczy zastępczej przede wszystkim objęte są dzieci do 7 roku życia, które po 1 stycznia 2012 r. nie mogą być kierowane do pieczy 4

instytucjonalnej. Ustawa zobowiązuje do sukcesywnego dostosowania istniejących 30 osobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych do małych 14 osobowych przez okres 9 lat od dnia wejścia w życie ustawy - w praktyce oznacza to, że od 2020 r. funkcjonować powinny maksymalnie 14 osobowe placówki opiekuńczo wychowawcze, z zastrzeżeniem możliwości przebywania w nich jedynie dzieci powyżej 10 roku życia. W proponowanym Programie Rozwoju Pieczy Zastępczej w m.st. Warszawie, wszystkie wskazane powyżej dyrektywy stanowią źródło projektowanych działań zmierzających do stworzenia takiego systemu pieczy zastępczej, który zapewni dzieciom potrzebującym wsparcia odpowiednią liczbę miejsc w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej, właściwe standardy świadczonej pomocy oraz taki poziom współpracy między podmiotami udzielającymi dziecku wsparcia, który jeśli jest to możliwe - pozwoli na przywrócenie dziecka rodzinie poprzez podejmowanie takich działań jak: rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej - zwiększanie liczby zawodowych rodzin zastępczych, w tym pełniących funkcję pogotowia rodzinnego oraz rodzinnych domów dziecka, tworzonych w trybie art. 62 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dążenie do rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej to nie tylko zaspokojenie ich odpowiedniej liczby w Warszawie. Działania w tym obszarze to również podejmowanie czynności w celu wypracowania, a następnie wdrożenia standardów sprawowania rodzinnej pieczy zastępczej, profesjonalizacji tej formy pieczy zastępczej w tym również zatrudnienie koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej oraz zapewnienie rodzinom zastępczym specjalistycznych form wsparcia; stworzenia warunków sprzyjających indywidualizacji pracy z dzieckiem, m.in. poprzez modernizację placówek opiekuńczo wychowawczych. Indywidualizacja pracy z dzieckiem możliwa jest przy zapewnieniu odpowiednich warunków: małe grupy, środowisko zbliżone do rodzinnego, odpowiednie kwalifikacje kadry pracującej z dzieckiem - sprzyja to wytworzeniu poczucia bezpieczeństwa psychicznego i zaufania. Głównym zadaniem do wykonania w tym zakresie będzie zwiększenie liczby mieszkań filialnych oraz stworzenie warunków zapewniających kadrze pedagogicznej podnoszenie kwalifikacji zawodowych, poprzez dostępność do szkoleń, grup samopomocowych, superwizji merytorycznych, a także zaplecza merytorycznego w postaci profesjonalistów stale współpracujących z placówkami opiekuńczo wychowawczymi. 5

III. Opis systemu pieczy zastępczej w m.st. Warszawie III.1. Diagnoza stanu obecnego W Warszawie funkcjonuje 13 placówek opiekuńczo-wychowawczych zapewniających 582 miejsca, Miasto dodatkowo zleca prowadzenie 4 placówek opiekuńczo-wychowawczych zgromadzeniom zakonnym zapewniając 103 miejsca, oraz 6 placówek rodzinnych zapewniających 31 miejsc. Istotną rolą w budowaniu pieczy zastępczej w Mieście odgrywają organizacje pozarządowe. Miasto w 2008r. nawiązało współpracę z Towarzystwem Nasz Dom i podpisało z organizacją umowę na prowadzenie Ośrodka Wsparcia Rodzinnej Opieki Zastępczej z terenu m.st. Warszawy PORT. Ośrodek ma istotne znaczenie dla funkcjonowania rodzinnej pieczy zastępczej. Warszawa od wielu lat podejmuje działania mające na celu rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej oraz małych form opieki nad dziećmi w postaci mieszkań filialnych. Pobyt w mieszkaniu filialnym zapewnia wszelkie warunki niezbędne dla pełnego i prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Wychowankowie mieszkający w nim przebywają pod stałą opieką wychowawców. Domowy charakter takiej grupy, mniejsze pomieszczenia mają znaczący wpływ na poczucie bezpieczeństwa dzieci, poprawa którego pozwala na szybkie nadrabianie zaległości rozwojowych. Dzieci przebywające w mieszkaniu filialnym mają możliwość zdobycia umiejętności, których osiągnięcie byłoby trudne w dużej instytucji. W latach 2007-2011 utworzono 17 mieszkań filialnych, które dysponują 176 miejscami dla wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Od 2006 r. utworzono 11 placówek rodzinnych (po zmianie przepisów: 6 placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego i 5 rodzinnych domów dziecka). Dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych mają pierwszeństwo przyjęcia do przedszkoli publicznych i oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w publicznych szkołach podstawowych. Od końca czerwca 2008 r. wychowankowie rodzinnych domów dziecka działających na terenie m.st. Warszawy oraz dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych, zamieszkujących na terenie m.st. Warszawy zwolnione są z opłat za pobyt w przedszkolu publicznym prowadzonym przez m.st. Warszawę ponad czas przeznaczony na realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego ( 1 pkt 2 uchwały nr XXX/988/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 8 maja 2008 r. zmieniającej uchwałę w sprawie opłat za świadczenia udzielane przez przedszkola publiczne prowadzone przez m.st. Warszawa Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 96, poz.3438). Od sierpnia 2008 r. dzieci z rodzinnych domów dziecka oraz rodzin zastępczych, stale zamieszkujące na terenie m.st. Warszawy, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 20 roku życia, uprawnione są do bezpłatnych przejazdów środkami lokalnego transportu zbiorowego w m.st. Warszawie ( 1 pkt 2 uchwały nr XXXV/1053/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 12 czerwca 2008 r. zmieniającej uchwałę w sprawie ustalenia ulg za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego 6

w m. st. Warszawie - Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 128, poz. 4450). Od 1 kwietnia 2014 r. do bezpłatnych przejazdów środkami lokalnego transportu zbiorowego w m.st. Warszawie uprawnione będą dzieci z rodzinnych domów dziecka, rodzin zastępczych oraz placówek opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego stale zamieszkujące na terenie m.st. Warszawy, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 20 roku życia ( 1 pkt 21 załącznika do uchwały nr LVI/1584/2013 Rady m.st. Warszawy z dnia 23 maja 2013 r. w sprawie ustalenia ulg za usługi przewozowe środkami lokalnego transportu zbiorowego w m.st. Warszawie - Dz. Urz. Woj. Maz. poz. 6320 i 8341). Ponadto usamodzielniający się wychowankowie placówek opiekuńczo wychowawczych prowadzonych przez jednostkę organizacyjną m.st. Warszawy, zawodowych i niezawodowych rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka mają pierwszeństwo w uzyskaniu lokali z zasobów m.st. Warszawy. Dla usamodzielniających się wychowanków będących w programie usamodzielnienia Miasto dysponuje 17 mieszkaniami dla 34 osób. Liczba dzieci pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej w latach 2006-2012 ROK 2006 2009 2010 2011 2012 rodziny zastępcze 1831 1778 1778 1723 1824 * w tym zawodowe rodziny zastępcze 19 36 42 61 116* placówki opiekuńczo - wychowawcze 2202 1898 1667 1707 1423 w tym placówki rodzinne 13 56 53 62 44 RAZEM 4033 3676 3445 3430 3247 * Łącznie z rodzinnymi domami dziecka. 7

Na przestrzeni ostatnich pięciu lat liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych w Warszawie malała. W przypadku rodzin zastępczych zmniejszała się liczba dzieci przebywających w spokrewnionych i niespokrewnionych rodzinach zastępczych, równocześnie następował rozwój zawodowych rodzin zastępczych i placówek rodzinnych. Bardzo istotnie zmniejszyła się liczba dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. W większości warszawskich placówek opiekuńczo wychowawczych przebywa nie więcej niż 30 dzieci, część z nich została wyposażona w mieszkania filialne, w których mieszka od kilku do czternastu dzieci. Szacunkowa liczba dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i rodzinach zastępczych z podziałem na poszczególne dzielnice na 31.12.2011 r. Lp. Dzielnica pochodzenia Szacunkowa liczba dzieci * Liczba dzieci (0-18 lat) w dzielnicy 1. Bemowo 82 19 495 0,42% 2. Białołęka 42 22 884 0,18% 3. Bielany 211 20 102 1,05% 4. Mokotów 261 30 350 0,12% 5. Ochota 86 11 655 0,74% 6. Praga Południe 240 26 542 0,90% 7. Praga Północ 334 11 255 2,93% 8. Rembertów 22 4 206 0,52% 9. Śródmieście 177 14 475 1,22% 10. Targówek 181 20 712 0,87% 11. Ursus 54 10 685 0,50% 12. Ursynów 70 25 590 0,27% Wskaźnik dzieci przebywających w placówkach opiekuńczowychowawczych i rodzinach zastępczych w stosunku do liczby dzieci w dzielnicy 8

13. Wawer 79 13 086 0,60% 14. Wesoła 15 4 805 0,31% 15. Wilanów 2 5 007 0,04% 16. Włochy 64 6 698 0,96% 17. Wola 297 17 184 1,73% 18. Żoliborz 37 6 638 0,56% Razem 2254 271 369 0,83% *Liczba dzieci w dzielnicy pochodzenia jest szacunkowa z powodu braku danych dotyczących wszystkich rodziców dzieci przebywających w rodzinach zastępczych; liczbę tę wyliczono na podstawie posiadanych danych dotyczących 788 dzieci Z analizy szczegółowej, z poziomu poszczególnych dzielnic, wynika, że najwięcej dzieci do pieczy zastępczej trafia z dzielnicy Praga Północ. Bez mała 3% dzieci mieszkających w tej dzielnicy trafia do jednej z form pieczy zastępczej. Dzielnice z odsetkiem powyżej 1% to w kolejności Wola, Śródmieście i Bielany. Mimo wysokiego wskaźnika odsetek ten w dzielnicy Wola i Bielany się zmniejsza. Spowodowane jest to podjęciem intensywnej pracy z rodzinami zagrożonymi umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej oraz z rodzinami dzieci umieszczonych w pieczy instytucjonalnej, co owocuje opuszczeniem przez dziecko placówki opiekuńczo-wychowawczej. Przyczyny opuszczania placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych 1. rodzin zastępczych ROK Liczba Liczba dzieci, Przyczyny opuszczenia rodzin zastępczych dzieci które opuściły Powrót Umieszczenie w Przysposobienie Umieszczenie Usamo- Inne w roku rodzinę do innej rodzinie (adopcja) w placówce dzielnie- zastępczą rodziny zastępczej nie 2006 1831 132 44 11 0 22 48 7 2009 1778 144 32 6 1 17 85 3 2010 1778 172 51 18 10 10 71 12 2011 1723 145 39 16 21 24 37 8 9

2012* 1824 161 43 13 34 27 36 8 *Łącznie z rodzinnymi domami dziecka. 2. placówek opiekuńczo-wychowawczych ROK Liczba dzieci w roku Liczba dzieci, które opuściły placówkę Przyczyny opuszczenia placówki Powrót Umieszczenie Przysposobienie do w rodzinie (adopcja) rodziny zastępczej Zmiana placówki* Umieszczenie w placówce rodzinnej Usamodzielnienie 2006 2202 726 264 68 83 184 7 74 46 2009 1898 638 203 55 121 129 17 59 54 2010 1667 600 187 57 115 120 4 55 62 2011 1707 570 167 63 119 100 15 65 41 2012 1423 574 168 67 84 95 5 82 73 *Zmiana placówki oznacza umieszczenie w placówce socjalizacyjnej, interwencyjnej, ale również MOS, MOW, SOSW Inne Celem prowadzenia działań pomocowych, jest powrót dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej (zarówno rodzinnej jak i instytucjonalnej) do rodziny. Należy zaznaczyć, że znacznie częściej do rodzin biologicznych powracają dzieci z instytucjonalnej pieczy zastępczej niż z rodzinnej. W przypadku zawodowej rodziny zastępczej odsetek powrotu dzieci do rodziny jest większy niż w przypadku rodzin zastępczych spokrewnionych. W sytuacji kiedy brak jest możliwości powrotu dziecka do rodziny korzystniejsze dla dziecka jest znalezienie rodziny adopcyjnej niż przekierowywanie do kolejnej formy pieczy zastępczej. Zwiększa się liczba adopcji z rodzin zastępczych, ale dotyczy to przede wszystkim dzieci umieszczanych w zawodowych rodzinach zastępczych pogotowiach rodzinnych. Analiza danych wskazuje, że dzieci trafiające do placówek opiekuńczo wychowawczych mają znacznie większe szanse na umieszczenie w rodzinie adopcyjnej niż te z rodzin zastępczych. W przypadku dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej, których rodzice mają ograniczoną władzę rodzicielską, niekiedy udaje się znaleźć rodzinę zastępczą. Jednak nie wszystkie dzieci chcą korzystać z takiej formy pieczy zastępczej. Na uwagę zasługuje zjawisko opuszczenia rodzinnej formy pieczy zastępczej i umieszczenia w placówce opiekuńczo wychowawczej. Zawsze oznacza to nieporadzenie sobie rodzin zastępczych z dzieckiem, kolejne odrzucenie w życiu dziecka. W 2012 r. z rodzinnej pieczy zastępczej z terenu m.st. Warszawy do instytucjonalnej pieczy zastępczej trafiło 27 wychowanków. 10

III.1.A Charakterystyka i struktura rodzinnej pieczy zastępczej Liczba rodzin zastępczych oraz przebywających w nich dzieci ROK Liczba dzieci Liczba rodzin zastępczych RZ spokrewnione* RZ niespokrewnione /niezawodowe RZ zawodowe RZ spokrewnione RZ niespokrewnione /niezawodowe 2006 1615 197 19 1347 167 6 2009 1526 216 36 1261 178 12 2010 1524 212 42 1259 177 13 2011 1464 198 61 1209 168 15 2012 1235 473 116** 1010 403 24** RZ zawodowe *W związku ze zmianą przepisów od 2012 r. rodziny spokrewnione to tylko wstępni i rodzeństwo, inni krewni zostali przeniesieni do kategorii rodzin niezawodowych; dodatkowo powstała nowa forma rodzinnej pieczy zastępczej rodzinny dom dziecka. **Łącznie z rodzinnymi domami dziecka. Analiza obecnego stanu rodzinnych form pieczy zastępczej pokazuje, że w 2012 r. było 1432 rodzin zastępczych, z czego 1010 rodziny spokrewnione, 403 stanowią rodziny zastępcze niezawodowe, 19 rodzin zastępczych zawodowych oraz 5 rodzinnych domów dziecka. W rodzinach tych zapewniano opiekę dla 1824 dzieci, z czego 473 dzieci pozostawało pod opieką rodzin zastępczych niespokrewnionych i 116 dzieci pod opieką rodzin zastępczych zawodowych i umieszczonych w rodzinnych domach dziecka. Od 1 stycznia 2012 r. rodziny zastępcze spokrewnione są tworzone przez wstępnych i rodzeństwo. Inni krewni mogą tworzyć rodziny zastępcze niezawodowe. W związku z wprowadzoną zmianą zmniejszyła się liczba rodzin zastępczych spokrewnionych, na korzyść rodzin zastępczych niezawodowych. Z analizy danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że z jednej strony wyraźnie zmniejsza się liczba powoływanych rodzin zastępczych spokrewnionych (w 2006 r. 1520 rodzin, a w 2012 r. - 1428), a z drugiej w ich ogólnej liczbie zwiększa się liczba rodzin zastępczych zawodowych (w 2006 r. 6 rodzin, a w 2012 r. - 19). Zmniejsza się również liczba umieszczanych w rodzinach zastępczych dzieci (w 2006 r. 1812 dzieci, a w 2012 r. - 1708 ). Jest to po części efekt zmiany przepisów, jak również zmiany nastawienia do rodzicielstwa zastępczego - traktowanie tej formy pieczy zastępczej nie jako rozwiązania docelowego (jak była dotychczas traktowana), a przede wszystkim czasowego, przejściowego. 11

Szacunkowa liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i rodzinnych domach dziecka z podziałem na dzielnice według miejsca zamieszkania ich rodziców na 31.12.2012 r. Lp. Dzielnica Szacunkowa liczba dzieci 1. Bemowo 71 2. Białołęka 22 3. Bielany 180 4. Mokotów 210 5. Ochota 57 6. Praga Południe 163 7. Praga Północ 198 8. Rembertów 18 9. Śródmieście 135 10. Targówek 118 11. Ursus 43 12. Ursynów 56 13. Wawer 39 14. Wesoła 16 15. Wilanów 3 16. Włochy 39 17. Wola 228 18. Żoliborz 23 Razem 1619* * Łącznie w 2012 r. w rodzinach zastępczych zapewniano opiekę dla 1824 dzieci; stan na koniec 2012 r. wynosił 1654, jedynie dla 1619 możemy wskazać miejsce pobytu rodziców. Dodatkowo 2 zawodowe rodziny zastępcze, z którymi została zawarta umowa mieszkają poza Warszawą, w dniu 31.12.2012 r. obejmowały opieką 9 dzieci. Analiza danych obejmujących liczbę umieszczanych dzieci w rodzinach zastępczych z podziałem na dzielnice według miejsca zamieszkania ich rodziców biologicznych wskazuje, że najwięcej dzieci (w liczbach bezwzględnych) trafia do rodzin zastępczych z tzw. starych dzielnic: Wola, Praga Północ, Śródmieście, 12

Praga Południe, Mokotów, Bielany i Targówek. Prawdopodobnie jest to odzwierciedlenie występujących w nich od wielu lat licznych problemów społecznych, w tym zamieszkiwania w nich największej liczby rodzin przeżywających trudności w codziennym funkcjonowaniu, zagrożonych marginalizacją społeczną. Hipoteza ta znajduje potwierdzenie w dalszej analizie obejmującej instytucjonalne formy pieczy zastępczej. Liczba rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka oraz przebywających w nich dzieci z podziałem na dzielnice według miejsca zamieszkania rodziny zastępczej/prowadzących rodzinny dom dziecka na 31.12.2012 r. Lp. Dzielnica Liczba rodzin zastępczych/rdd w dzielnicy Liczba dzieci w rodzinach zastępczych/rdd w dzielnicy 1. Bemowo 70 86 2. Białołęka 48 55 3. Bielany 124 161 4. Mokotów 165 201 5. Ochota 48 59 6. Praga Południe 146 170 7. Praga Północ 128 152 8. Rembertów 16 18 9. Śródmieście 100 138 10. Targówek 106 124 11. Ursus 41 60 12. Ursynów 79 97 13. Wawer 44 58 14. Wesoła 11 14 15. Wilanów 16 19 16. Włochy 35 47 17. Wola 125 154 18. Żoliborz 30 41 Razem 1332 1654* *Na dzień 31.12.2012 r. liczba dzieci w rodzinnych formach pieczy zastępczej wynosiła 1654. 13

Analizując liczbę rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka z podziałem na dzielnice według miejsca zamieszkania rodziny zastępczej bądź prowadzących rodzinny dom dziecka należy stwierdzić, że największa liczba rodzin tej formy pieczy zastępczej występuje w dzielnicach: Mokotów, Praga Południe, Praga Północ, Wola, Bielany, Targówek, Śródmieście. W tych też rodzinach umieszczona została największa liczba dzieci. W tym miejscu warto także zaznaczyć, że liczba dzieci warszawskich przebywających w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów jest wyższa od liczby dzieci z terenu innych powiatów przebywających w warszawskich rodzinach zastępczych. Ze względu na kontakt dziecka z rodziną spokrewnioną może być ono umieszczone w rodzinie zastępczej z innego powiatu. Wybór rodziny zastępczej związany jest z miejscem zamieszkania rodziny spokrewnionej w celu ułatwienia kontaktu z dzieckiem. W takiej sytuacji rodzina dziecka objęta jest pomocą asystenta rodziny zgodnego z miejscem zamieszkania tej rodziny. Liczba dzieci pochodzących z Warszawy w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów oraz z terenu innych powiatów w warszawskich rodzinach zastępczych ROK Liczba dzieci warszawskich w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów Liczba dzieci z terenu innych powiatów w warszawskich rodzinach zastępczych 2009 167 160 2010 244 185 2011 243 175 2012 286* 162* *Łącznie z rodzinnymi domami dziecka. Na zakończenie tej części analizy, należy podkreślić, że opiekę nad rodzinami zastępczymi w Warszawie sprawuje 24 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, zatrudnionych przez Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinnej, w tym 3 koordynatorów współpracujących z zawodowymi rodzinami zastępczymi, placówkami opiekuńczo wychowawczymi typu rodzinnego oraz prowadzącymi rodzinne domy dziecka, 21 koordynatorów oraz 4 pracowników socjalnych współpracujących z rodzinami zastępczymi spokrewnionymi i niezawodowymi. Naturalnie liczba ta nie wyczerpuje potrzeb Miasta w tym zakresie, pozwala natomiast zabezpieczyć opiekę koordynatora dla rodzin najbardziej potrzebujących bieżącego wsparcia i pomocy przy realizacji zadań wynikających z pełnionej przez nie pieczy zastępczej. Od 2008 r. w Warszawie funkcjonuje Ośrodek Wsparcia Rodzinnej Opieki Zastępczej PORT. Do zadań Ośrodka należy między innymi: prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji zawodowej i niezawodowej rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka przy udziale WCPR; 14

kwalifikowanie przy udziale pracownika WCPR osób kandydujących do pełnienia funkcji zawodowej i niezawodowej rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej; prowadzenie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji zawodowej i niezawodowej rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby; zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia; organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy; prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej; prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno-pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą; przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji zawodowej i niezawodowej rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. III.1.B. Charakterystyka i struktura instytucjonalnej pieczy zastępczej Zgodnie z przepisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej instytucjonalna piecza zastępcza realizowana jest w m.st. Warszawie poprzez organizowanie i prowadzenie placówek opiekuńczo wychowawczych. W Warszawie aktualnie funkcjonują 23 placówki opiekuńczo-wychowawcze z łącznym limitem miejsc 716 w tym: Według stanu na 01.01.2013 r.: 10 publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego dysponujących 484 miejscami, 15

1 publiczna placówka opiekuńczo-wychowawcza typu specjalistyczno-terapeutycznego dysponująca 38 miejscami, 4 niepubliczne placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego dysponujące 103 miejscami, 2 publiczne placówki opiekuńczo-wychowawcze typu interwencyjnego dysponujące 60 miejscami, 6 publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego dysponujących 31 miejscami. Proces tworzenia małych form dla dzieci będących w pieczy zastępczej jest realizowany w Warszawie od kilku lat poprzez pozyskiwanie lokali w budynkach mieszkalnych na organizację mieszkań filialnych do 14 dzieci. Proces ten powoduje, że duże placówki opiekuńczo wychowawcze sukcesywnie są reorganizowane i zmniejszane. Mieszkania filialne wchodzą w strukturę placówki opiekuńczo wychowawczej i są umiejscowione w budynkach mieszkalnych lub domach jednorodzinnych w środowisku. Dzieci przebywają w nich pod stałą opieką wychowawców. Domowy charakter takiej grupy, mniejsze pomieszczenia, stała kadra wychowawcza sprzyja prawidłowemu rozwojowi dziecka, kształtowaniu umiejętności społecznych niezbędnych do satysfakcjonującego funkcjonowania w społeczeństwie, budowania relacji z innymi opartych o poczucie zaufania i bezpieczeństwa psychicznego. Wolna powierzchnia budynków powstała po opuszczeniu dzieci skierowanych do mieszkania filialnego jest wykorzystywana na inne potrzeby społeczne między innymi takie jak: tworzenie żłobka czy ośrodka interwencji kryzysowej. Wszystkie placówki opiekuńczo-wychowawcze z wyjątkiem Domu Dziecka nr 5, który nie uzyskał zezwolenia wojewody i jest w trakcie likwidacji, spełniają standardy ustawy i wypełniają pozostałe przewidziane prawem warunki niezbędne do wydania przez wojewodę zezwolenia na funkcjonowanie placówki opiekuńczo - wychowawczej. Procesowi reorganizacji poddano Dom Dziecka nr 15 im. ks. G.P. Baudouina przy ul. Nowogrodzkiej 75. Dom Dziecka nr 15 funkcjonuje w nowej formule zgodnej z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jako specjalistyczno-terapeutyczna placówka opiekuńczo-wychowawcza dla dzieci najmłodszych, niepełnosprawnych dysponująca 30 miejscami oraz mieszkanie filialne przy ul. Narbutta 53 dla 8 dzieci. W wyodrębnionej wolnej części budynku przy ul. Nowogrodzkiej 75 został utworzony żłobek o charakterze integracyjnym. 16

Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych z podziałem na dzielnice Lp. Dzielnica Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczowychowawczych na 31.03.2009 r. Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczowychowawczych na 31.03.2010 r. Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczowychowawczych na 31.03.2011 r. Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczowychowawczych na 31.12.2011 r. Liczba dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczowychowawczych na 31.12.2012 r. 1. Bemowo 12 11 14 11 16 2. Białołęka 20 17 22 26 21 3. Bielany 79 69 59 52 60 4. Mokotów 75 87 80 73 73 5. Ochota 29 32 27 31 33 6. Praga Południe 87 84 103 97 98 7. Praga Północ 152 167 164 169 146 8. Rembertów 21 21 12 11 5 9. Śródmieście 52 67 64 59 49 10. Targówek 63 70 73 71 59 11. Ursus 13 13 22 19 18 12. Ursynów 18 27 28 21 11 13. Wawer 24 39 29 43 31 14. Wesoła 5 5 4 2 2 15. Wilanów 0 0 0 0 1 16. Włochy 15 16 25 27 22 17. Wola 91 101 93 79 78 18. Żoliborz 22 17 25 15 15 Razem 778 843 844 806 738 17

Przedstawione powyżej dane liczbowe odnoszą się tylko do placówek opiekuńczo wychowawczych, nie obrazują całego roku, odnoszą się do faktycznej liczby dzieci w danym dniu kalendarzowym. Należy pamiętać, że w jednym tzw. dużym domu dziecka może mieszkać nie więcej niż 30 dzieci. Zatem dzieci, które trafiły do instytucjonalnej opieki zastępczej z Pragi Północ w 2012 r. wypełniają ponad cztery placówki opiekuńczo - wychowawcze. Na uwagę zasługuje fakt dotyczący spadku liczby dzieci umieszczanych z tej dzielnicy w pieczy zastępczej w porównaniu z latami ubiegłymi gdzie obserwowaliśmy tendencję rosnącą. Tendencja wyraźnie rosnąca w 2011 r. występowała w Wawrze i Włochach, natomiast w 2012 r. spadła liczba dzieci z tych dzielnic. Najwięcej dzieci kierowanych było z Pragi Północ, Pragi Południe, Woli, Mokotowa oraz Bielan. Jednocześnie analizując lata 2011 i 2012 należy zauważyć zmniejszenie kierowanych dzieci z Pragi Północ, Śródmieścia, Targówka, Ursynowa i Wawra. Natomiast nastąpił wzrost skierowań z terenu Bielan. Liczba dzieci pochodzących z Warszawy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów oraz z terenu innych powiatów w warszawskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych ROK Liczba dzieci warszawskich w placówkach na terenie innych powiatów w ciągu całego roku stan na 31 grudnia danego roku Liczba dzieci z terenu innych powiatów w warszawskich placówkach w ciągu całego roku 2009 31 20 88 42 2010 40 28 82 46 2011 38 23 85 28 2012 26+58 w IOP 15+16 w IOP 44 21 stan na 31 grudnia danego roku Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych uległa zmianie od 01.01.2012 r. z powodu zmiany w przepisach dotyczących interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych. Interwencyjna Placówka Opiekuńcza w Otwocku w związku ze zmianą przepisów została przekształcona w Interwencyjny Ośrodek Preadopcyjny realizujący zadania województwa. Placówka, z którą m.st. Warszawa dotychczas miało podpisaną umowę, obecnie zawarła umowę z Marszałkiem Województwa 18

Mazowieckiego w związku z powyższym liczba małoletnich pochodzących z Warszawy a przebywających w placówkach opiekuńczo wychowawczych na terenie innych powiatów zwiększyła się. Dzieci pochodzące z Warszawy w placówkach pozawarszawskich umieszczane są głównie: z powodu zalecenia sądu ograniczającego kontakt z rodziną dziecka, w sytuacji, gdy dziecko trafia z rozwiązanej rodziny zastępczej do placówki opiekuńczo wychowawczej na terenie innego powiatu, by nie zmieniać mu znanego środowiska, gdy opiekunowie dziecka mieszkają poza Warszawą, a chcą mieć ułatwiony kontakt z dzieckiem przebywającym w placówce opiekuńczo - wychowawczej. Wiek dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych Średnia wieku dzieci PLACÓWKA 2009 2010 2011 2012 socjalizacyjna publiczna Dom Dziecka nr 1 im. Maryny Falskiej "Nasz Dom" al. Zjednoczenia 34 13 14 13 16,3 Ośrodek Wsparcia Dziecka i Rodziny "Koło" ul. Dalibora 1 9,5 9,5 10,5 9,6 Ośrodek Wspomagania Rodziny ul. 6 Sierpnia 1/5 11,5 11,5 11,5 13,4 Zespół Małych Form Opieki i Wychowania ul. Bohaterów 50 13,5 12 12,5 15 Dom Dziecka nr 15 im. ks. G. P. Baudouina ul. Nowogrodzka 75 2,5 2,9 3,2 4,2 Dom Dziecka nr 16 ul. Międzyparkowa 5 1,7 2,2 2 2,2 Dom Dziecka nr 2 im. dr. Janusza Korczaka ul. Jaktorowska 6 13,5 14 15 13 Dom Dziecka nr 4 ul. Łukowska 25 14 13 12,5 12,3 Dom Dziecka nr 5 13 17 17 15,4 19

ul. Podmokła 4 Dom Dziecka nr 9 im. Lidii i Adama Ciołkoszów ul. W. Korotyńskiego 13 Dom Dziecka nr 12 ul. Tarczyńska 27 Socjalizacyjna niepubliczna Dom Dziecka ZSFRM ul. Klasyków 52/54 Dom Dziecka ZSFRM ul. Paprociowa 2 Dom Dziecka ZSFRM ul. Wałuszewska 48 Katolicka Placówka Wychowawcza "Nasz Dom" ul. Bolesława Śmiałego 37 Interwencyjna Pogotowie Opiekuńcze nr 1, ul. H. Dembińskiego 1 Pogotowie Opiekuńcze nr 2, im. Józefa Czesława Babickiego ul. św. Bonifacego 81 Interwencyjna Placówka Opiekuńcza, ul. Stefana Batorego 44, Otwock Rodzinna Rodzinny Dom Dziecka TPD ul. Czerniakowska 26b/25 Rodzinny Integracyjny Dom Dziecka, ul. Ząbkowska 23/25 m. 84 Placówka Rodzinna ul. Ząbkowska 23/25 m. 53 Rodzinny Dom Dziecka ul. Borówkowa 8 Rodzinny Dom Dziecka 13,5 14 14, 4 15,5 14 13 13,5 14,3 12 13 11 10,9 9,5 9,6 10,3 12,3 12,5 11 13 12,1 12,5 13,6 14,2 14,8 15 15,6 15,6 16,2 15 15 15 16,1 0,5 0,4 0,4 w związku ze zmianą przepisów placówka realizuje zadania na poziomie samorządu województwa 11,7 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 8,2 9,7 10,7 likwidacja placówki 9 7 6,7 8,5 10,2 11,2 12,2 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 10,4 10,6 12,7 przekształcenie w rodzinną 20

Al. Jerozolimskie 47 m. 4 Placówka Rodzinna Al. Jerozolimskie 99 m. 15 Rodzinny Dom Dziecka ul. Zygmunta Augusta 12 Placówka Rodzinna ul. J. Słowackiego 75 Placówka Rodzinna ul. 15 Sierpnia 15 Placówka Rodzinna ul. Warzelnicza 23B Placówka Rodzinna ul. Wilcza 23 m. 27 formę pieczy zastępczej 7,2 8,2 9,2 11 10,6 12 7,3 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 3,7 6 6 9,6 12,5 13,5 14,5 16,3 6 6,9 6,6 7,2 1,8 2,9 Poza placówkami opiekuńczo wychowawczymi przeznaczonymi w omawianym okresie dla małych dzieci (przy ul. Międzyparkowej i Nowogrodzkiej), w tzw. dużych 30-osobowych domach, Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie starało się umieszczać dzieci starsze poszukując dla dzieci małych opieki zastępczej w środowiskach rodzinnych. Małe dzieci do placówek opiekuńczo wychowawczych trafiały w sytuacji kiedy były kierowane wraz z licznym rodzeństwem. Średni czas pobytu dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych PLACÓWKA Średni czas pobytu w latach 2009 2010 2011 2012 socjalizacyjna publiczna 2,7 2,9 2,5 2,3 Dom Dziecka nr 1 im. Maryny Falskiej "Nasz Dom" al. Zjednoczenia 34 Ośrodek Wsparcia Dziecka i Rodziny "Koło" ul. Dalibora 1 Ośrodek Wspomagania Rodziny ul. 6 Sierpnia 1/5 Zespół Małych Form Opieki i Wychowania ul. Bohaterów 50 Dom Dziecka nr 15 im. ks. G. P. Baudouina ul. Nowogrodzka 75 2,6 2,4 3 3,6 1,1 0,8 1,9 0,9 2,9 2,4 2,8 3,6 3,6 4,1 3,8 3,8 0,8 0,9 1,1 1,4 21

Dom Dziecka nr 16 1 1,9 1,1 0,1 ul. Międzyparkowa 5 Dom Dziecka nr 2 im. dr. Janusza Korczaka 2,8 2,1 2,4 1,5 ul. Jaktorowska 6 Dom Dziecka nr 4 2,7 2 1,5 1,6 ul. Łukowska 25 Dom Dziecka nr 5 7 8,7 5,6 6 ul. Podmokła 4 Dom Dziecka nr 9 im. Lidii i Adama Ciołkoszów 3,4 3,6 2,7 2,1 ul. W. Korotyńskiego 13 Dom Dziecka nr 12 2,4 3,6 2,1 2,3 ul. Tarczyńska 27 Socjalizacyjna niepubliczna 3,4 4 2,1 3,5 Dom Dziecka ZSFRM 4 5,9 4,1 3,7 ul. Klasyków 52/54 Dom Dziecka ZSFRM 2 2,7 3 3,9 ul. Paprociowa 2 Dom Dziecka ZSFRM 4,2 2,9 3,7 4,4 ul. Wałuszewska 48 Katolicka Placówka Wychowawcza "Nasz Dom" 3,3 4,5 2,9 2,1 ul. Bolesława Śmiałego 37 Interwencyjna 0,4 0,4 0,4 0,5 Pogotowie Opiekuńcze nr 1, 0,5 0,5 0,7 0,6 ul. H. Dembińskiego 1 Pogotowie Opiekuńcze nr 2, im. Józefa Czesława Babickiego 0,55 0,5 0,3 0,4 ul. św. Bonifacego 81 Interwencyjna Placówka Opiekuńcza, ul. Stefana Batorego 44, Otwock 0,25 0,2 0,3 w związku ze zmianą przepisów placówka realizuje zadania na poziomie samorządu województwa Rodzinna 2,2 3 2,9 3,6 Rodzinny Dom Dziecka TPD ul. Czerniakowska 26b/25 7,5 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 22

Rodzinny Integracyjny Dom Dziecka, ul. Ząbkowska 23/25 m. 84 Placówka Rodzinna ul. Ząbkowska 23/25 m. 53 Rodzinny Dom Dziecka ul. Borówkowa 8 Rodzinny Dom Dziecka Al. Jerozolimskie 47 m. 4 Placówka Rodzinna Al. Jerozolimskie 99 m. 15 Rodzinny Dom Dziecka ul. Zygmunta Augusta 12 Placówka Rodzinna ul. J. Słowackiego 75 Placówka Rodzinna ul. 15 Sierpnia 15 Placówka Rodzinna ul. Warzelnicza 23B Placówka Rodzinna ul. Wilcza 23 m. 27 3 4,8 5,4 likwidacja placówki 1,6 1,6 2,1 3,1 2,5 4 4,6 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 1,9 3,6 4,1 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 1,6 3,3 3,8 4,9 2,1 3 1,4 przekształcenie w rodzinną formę pieczy zastępczej 0,35 1,8 1,5 3,7 1,8 3,5 4 5 0,5 1,7 1,5 1,1 0,5 1,1 Przedstawione powyżej dane wskazują na duży wysiłek, szczególnie publicznych placówek opiekuńczo wychowawczych, podejmowany w celu ograniczenia długości pobytu dziecka poza rodziną. Ostatnie lata pracy całego warszawskiego środowiska zajmującego się opieką nad dzieckiem zaniedbanym zmierzały do wzmocnienia rodziny, wyposażenia jej w niezbędne umiejętności wychowawcze, wszędzie tam gdzie było to możliwe. W tym celu w ośrodkach pomocy społecznej zatrudniano asystentów. Nie zawsze reintegracja oznaczała powrót dziecka do rodziców. Czasami trzeba było się zadowolić odbudowaniem kontaktów, wizytami rodziców lub krewnych u dziecka. W ramach podniesienia standardów pracy warszawskie placówki opiekuńczo-wychowawcze wzięły udział w programie Chronimy Dzieci prowadzonym przez Fundację Dzieci Niczyje, w ramach którego przyznany został certyfikat Chronimy Dzieci". Dokument taki po spełnieniu określonych w programie warunków 23

przyznawany jest placówkom, organizacjom, które spełniają wysoki poziom standardów ochrony dzieci oraz oferują wysoką jakość programów ochrony dzieci przed krzywdzeniem. III.2. Mocne i słabe strony istniejącego systemu pieczy zastępczej Mocne strony Realizacja Programu Rodzina ; Powołanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w zakresie rozwoju systemu pieczy zastępczej; Utworzenie w dzielnicach grup wsparcia, klubów dla rodzin zastępczych; Realizacja przez WCPR projektu Integracja dla samodzielności ; Realizacja wybranych zadań wynikających z organizacji pieczy zastępczej przez organizacje pozarządowe; Różnorodne działania na rzecz pozyskiwania kandydatów do sprawowania rodzicielstwa zastępczego, np. Dzień Rodzicielstwa Zastępczego, kampanie informacyjne, kampanie społeczne, pikniki; Zorganizowany system szkoleń i pozyskiwania kandydatów na rodziny zastępcze; Tworzenie warunków do uczestnictwa w ogólnym dostępie do usług miejskich w tym: bezpłatne przejazdy komunikacją miejską dla dzieci objętych rodzinną pieczą zastępczą, preferencje przy najmie lokalu z zasobu Miasta dla Słabe strony Brak zintegrowanego systemu pieczy zastępczej, który w pełni wykorzystywałby potencjał podmiotów wchodzących w jego skład, w tym skonstruowanego modelu: współpracy między podmiotami wchodzącymi w skład systemu pieczy zastępczej, usamodzielniania wychowanków i kontroli nad podmiotami sprawującymi pieczę zastępczą; Brak określenia jasnych zasad współpracy między organizatorami pracy z rodziną a podmiotami sprawującymi pieczę zastępczą w zakresie powrotu dziecka do rodziny; Niska efektywność pozyskiwania nowych kandydatów na zawodowe i niezawodowe rodziny zastępcze oraz do prowadzenia rodzinnych domów dziecka (powoływanych w trybie art. 62 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej); Ograniczony dostęp do wolnych zasobów lokalowych Miasta w dobrym stanie technicznym na potrzeby rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej; Niewystarczająca profesjonalizacja rodzin zastępczych w zakresie obejmowania pieczą zastępczą dzieci wymagających 24

usamodzielnianych wychowanków domu dziecka, ułatwiony dostęp do przedszkoli; Rozwijanie małych form opieki nad dziećmi mieszkania filialne; Mieszkania chronione ułatwiające usamodzielnianie wychowankom opuszczającym pieczę zastępczą; Pozyskiwanie zasobów lokalowych na rozwój rodzinnej pieczy zastępczej; Spełnienie standardów w zakresie limitu miejsc w placówkach opiekuńczo wychowawczych standard 30 miejsc w placówkach; Opracowanie standardu usamodzielniania w mieszkaniach chronionych oraz prowadzenie badań dotyczących usamodzielnianych wychowanków w mieszkaniach chronionych; Wprowadzenie procedur określających zasady organizowania zawodowych rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka; Posiadanie wykwalifikowanej kadry w systemie pieczy zastępczej w tym 24 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej; Dostęp do szkoleń i superwizji dla koordynatorów pieczy zastępczej oraz rodzin niezawodowych i spokrewnionych. zastosowania specjalnych środków oddziaływania ze względu na ich niepełnosprawność lub trudności natury wychowawczej; Zbyt długi okres pobytu dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej; Brak szkoleń dla zawodowych rodzin zastępczych i kadry w instytucjonalnej pieczy zastępczej; Brak jednolitych zapisów aktów prawnych. 25

Szanse Możliwość pozyskania i wykorzystania środków unijnych z nowej pespektywy; Stworzenie zintegrowanej międzyinstytucjonalnej platformy współpracy uwzględniającej w szczególności pracowników sądu i prokuratury; Zasoby ludzkie (profesjonalizm w obszarze wsparcia rodziny i systemu pieczy zastępczej). Zagrożenia Niepewność środków zewnętrznych (fundusze unijne, rządowe, regionalne); Rozwiązania ustawowe blokujące prawidłową realizację zadań; Zjawisko skali specyfika dużych miast; Trudności we współpracy międzyinstytucjonalnej w szczególności na poziomie miasta i poziomie lokalnym; Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnieni są na umowy czasowe ze środków pochodzących z funduszy unijnych. IV. Struktura celów i wskaźniki ich realizacji, harmonogram zadań Cel główny: ZAPEWNIENIE DZIECIOM PIECZY ZASTĘPCZEJ ORAZ REINTEGRACJA RODZIN Wskaźnik realizacji: Liczba miejsc w rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej jest adekwatna do bieżących potrzeb Miasta w tym zakresie, biorąc za podstawę wyniki corocznie przeprowadzanej diagnozy potrzeb Miasta. Wzrasta liczba dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej powracających do rodzin biologicznych. Przewidywany efekt: Na koniec okresu realizacji Programu w Mieście funkcjonuje system pieczy zastępczej odpowiadający na potrzeby mieszkańców, zapewniający wszystkim potrzebującym wsparcia dzieciom odpowiednią ilość miejsc w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej. System pieczy zastępczej realizuje zadania wynikające z obowiązujących regulacji prawnych, posiada i stosuje standardy świadczenia pomocy w ramach różnych form pieczy zastępczej, modele współpracy podmiotów realizujących zadania są ukierunkowane na przywrócenie dziecka rodzinie biologicznej. 26

CEL I: ZORGANIZOWANIE SYSTEMU PIECZY ZASTĘPCZEJ Wskaźnik realizacji: Miasto posiada: a. narzędzia do diagnozy potrzeb posiada opracowane diagnozy z każdego zakończonego roku obowiązywania Programu b. modele współpracy między organizatorem pracy z rodziną a podmiotami systemu pieczy zastępczej (dalej podmioty pieczy zastępczej ) c. modele współpracy między podmiotami pieczy zastępczej d. standardy umieszczania dzieci w pieczy zastępczej podmioty pieczy zastępczej stosują je w praktyce e. model usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej przebywających w mieszkaniach chronionych f. modele kontroli funkcjonowania podmiotów pieczy zastępczej g. narzędzia do ewaluacji systemu pieczy zastępczej Przewidywany efekt: W Warszawie funkcjonuje system pieczy zastępczej obejmujący mechanizmy diagnozowania potrzeb Miasta i ich zabezpieczania, modele współpracy pomiędzy podmiotami sprawującymi rodzinną i instytucjonalną pieczę zastępczą, standardy umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, model usamodzielniania wychowanków w mieszkaniach chronionych. Podmiot odpowiedzialny za funkcjonowanie systemu pieczy zastępczej posiada narzędzia kontroli podmiotów pieczy zastępczej, potrafi z nich korzystać, przeprowadza systematyczną kontrolę, a także narzędzia ewaluacji funkcjonowania systemu i stosuje je w praktyce. Podmiot wie jak monitorować funkcjonowanie systemu pieczy zastępczej.. Podmioty systemu pieczy zastępczej znają i stosują w praktyce zasady współpracy między sobą, potrafią współpracować z organizatorami pracy z rodziną. Projektowany coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych Wg stanu na dzień LIMIT ZAWODOWYCH RODZIN ZASTĘPCZYCH 31.XII.2013 r. 22 + 8 RDD 31.XII.2014 r. 26 + 10 RDD 31.XII.2015 r. 30 + 12 RDD 27

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wskazuje jako element konieczny programu rozwoju pieczy zastępczej określenie limitu zawodowych rodzin zastępczych rozumiany jako zapewnienie środków na ich zorganizowanie i prowadzenie, a nie konieczność jego osiągnięcia. Funkcję zawodowej rodziny zastępczej można pełnić dla co najmniej 2 dzieci. Dlatego też dodatkowo określony został również limit rodzinnych domów dziecka. ZADANIA Treść Realizator Termin realizacji Przewidywany efekt Diagnozowanie potrzeb Miasta w zakresie Biuro Pomocy i Projektów 2014 r. do końca realizacji Miasto posiada po każdym zakończonym roku zabezpieczenia pieczy zastępczej Społecznych (dalej Programu kalendarzowym przeprowadzoną i opracowaną BPiPS ), Warszawskie diagnozę potrzeb Centrum Pomocy Rodzinie (dalej WCPR ) opracowanie narzędzia do diagnozy potrzeb, BPiPS, WCPR 2014 r. Wypracowane narzędzie do przeprowadzania A. uwzględniające odpowiednie obszary diagnozy potrzeb 1. funkcjonowania pieczy zastępczej przeprowadzanie przy pomocy WCPR 2014 r. 2015 r. Podmioty pieczy zastępczej dysponują B. opracowanego narzędzia corocznej narzędziem do diagnozy przeprowadzone diagnozy diagnozy i przekazane zwrotnie do WCPR zebranie danych i przeprowadzenie analizy WCPR 1 15 lutego każdego roku BPiPS posiada opracowany przez WCPR C. ilościowej i jakościowej funkcjonowania pieczy zastępczej w mieście obowiązywania Programu kompletny materiał z aktualną diagnozą potrzeb sformułowanie wniosków D. przekazanie wyników diagnozy poszczególnym podmiotom pieczy WCPR do końca lutego każdego roku obowiązywania Każdy podmiot pieczy zastępczej posiada opracowany materiał z przeprowadzonej 28

2. 3. zastępczej Programu diagnozy potrzeb Opracowanie i wdrożenie standardów działań dot. WCPR grudzień 2015 r. Miasto posiada i stosuje w praktyce standardy umieszczania dzieci w pieczy zastępczej dot. umieszczania dzieci w pieczy zastępczej, w szczególności dotyczące: diagnozy sytuacji dziecka kwalifikowania dziecka do odpowiedniego rodzaju pieczy zastępczej interwencyjnego umieszczania dziecka w placówkach opiekuńczo - wychowawczych i pogotowiach rodzinnych opracowanie modeli WCPR w porozumieniu z styczeń 2014 r. BPiPS i WCPR posiada spójny materiał A. BPiPS zawierający standardy umieszczania dzieci w pieczy zastępczej wdrożenie wypracowanych modeli WCPR styczeń 2014 r. listopad Podmioty pieczy zastępczej posiadają B. przeprowadzenie pilotażu 2015 r. wypracowane standardy i starają się je wdrażać w codziennej praktyce. sformułowanie wniosków w zakresie WCPR grudzień 2015 r. WCPR dokonał analizy procesu wdrażania C. funkcjonalności modeli i ewentualna ich opracowanych modeli, ma sformułowane modyfikacja wnioski w zwartym materiale, zastosował ewentualne zmiany w modelach. Wypracowanie modeli współpracy WCPR oraz WCPR w porozumieniu z grudzień 2015 r. Miasto podmioty pieczy zastępczej - posiada OPS w zakresie powrotu dziecka umieszczonego BPiPS i organizatorami i stosuje w praktyce standardy współpracy na 29

4. w pieczy zastępczej do rodziny pracy z rodziną rzecz powrotu dziecka do rodziny biologicznej, zawierające w szczególności zagadnienia: pracy z dzieckiem pracy z rodziną biologiczną A. opracowanie modeli WCPR czerwiec 2014 r. BPiPS i WCPR posiada spójny materiał zawierający standardy współpracy wdrożenie wypracowanych modeli WCPR w porozumieniu z czerwiec 2014 r. listopad Podmioty pieczy zastępczej posiadają B. przeprowadzenie pilotażu organizatorami pracy z 2015r. wypracowane standardy i starają się je rodziną wdrażać w codziennej praktyce. sformułowanie wniosków w zakresie WCPR w porozumieniu z grudzień 2015 r. WCPR dokonał analizy procesu wdrażania C. funkcjonalności modeli i ewentualna ich organizatorami pracy z opracowanych modeli, ma sformułowane modyfikacja rodziną wnioski w zwartym materiale, zastosował ewentualne zmiany w modelach. Wprowadzenie pilotażowego modelu BPiPS w porozumieniu z styczeń 2014 r. Miasto podmioty pieczy zastępczej - posiada usamodzielniania wychowanków pieczy WCPR, organizacje i stosuje w praktyce standardy zastępczej przebywających w mieszkaniu pozarządowe usamodzielniania wychowanków w chronionym wypracowanego przez organizację mieszkaniach chronionych, zawierające w pozarządową szczególności zagadnienia: tworzenia i realizowania indywidualnych programów usamodzielnienia współpracy właściwych podmiotów pieczy zastępczej A. wdrożenie wypracowanego modelu WCPR, organizacje do końca 2013 r. Podmioty pieczy zastępczej posiadają 30