dla Urzędu Miasta Torunia

Raport z badania na temat postrzegania historycznych walorów osiedli: Chełmińskie oraz Jakubskie-Mokre w kontekście architektury i budownictwa znajdującego się na tych osiedlach dla Urzędu Miasta Torunia Realizacja badania: dr Katarzyna Liczmańska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Współpraca: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Miejska Pracownia Urbanistyczna

S t r o n a Spis treści WSTĘP... 3 I METODOLOGIA... 4 Opis metody badawczej... 4 Zakres przestrzenny badania... 4 Wielkość i dobór próby... 6 II. RAPORT Z BADANIA OSIEDLE CHEŁMIŃSKIE... 8 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów z osiedla Chełmińskiego.. 8... 9. Diagnoza dla osiedla Chełmińskiego...10 III. RAPORT Z BADANIA - OSIEDLE JAKUBSKIE-MOKRE...19 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre 19. Diagnoza dla osiedla Jakubskie - Mokre...1 IV. KLUCZOWE SPOSTRZEŻENIA I KONKLUZJE...30 V. WZÓR KWESTIONARIUSZA BADAWCZEGO...3

WSTĘP Na zlecenie Urzędu Miasta Torunia przeprowadzono badanie, którego celem głównym była analiza postrzegania przez mieszkańców historycznych walorów osiedli: Chełmińskie oraz Jakubskie-Mokre w kontekście architektury i budownictwa znajdującego się na tych osiedlach. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie września/października 015 roku. Respondentami byli mieszkańcy osiedli Jakubskie-Mokre oraz Chełmińskie w Toruniu. Badanie miało zrealizować cel główny poprzez dostarczenie odpowiedzi na następujące zagadnienia: - czas zamieszkania w badanych osiedlach, - preferencje badanych odnośnie miejsca zamieszkania, - postrzeganie swojego osiedla, - wskazanie atutów i wad zamieszkiwanego osiedla, - ocena współcześnie powstającego budownictwa w kontekście: estetyki, komponowania się ze starą zabudową, rozmiarów, odległości pomiędzy budynkami, zachowanych terenów zieleni, - ocena wzajemnego sąsiedztwa starszego i nowego budownictwa, - źródła czerpania wiedzy o planach rozwojowych okolicy, - miejsca w okolicy postrzegane jako szczególnie wartościowe, warte zachowania, - podstawowe dane demograficzne respondentów (wiek, płeć).

I METODOLOGIA Opis metody badawczej Realizacja badań wymagała zastosowania ilościowych metod badawczych. Zastosowaną metodą był wywiad osobisty kwestionariuszowy (kwestionariusz ankiety stanowi załącznik 1), uwzględniający pytanie warunkujące o zamieszkanie na osiedlu (rezygnacja z wywiadu w przypadku respondentów, którzy na osiedlu znaleźli się przypadkiem). Zagadnienia zoperacjonalizowane w postaci pytań przedstawionych respondentom pozwoliły na diagnozę postrzegania przez mieszkańców historycznych walorów osiedli w kontekście architektury i budownictwa znajdującego się na tych osiedlach. Standaryzacja kwestionariusza dla obu analizowanych osiedli umożliwiła porównywalność wyników. Zakres przestrzenny badania Badaniem empirycznym objęto teren osiedli: Chełmińskie oraz Jakubskie-Mokre w Toruniu, zgodnie z aktualnym podziałem administracyjnym. Rysunek 1. Toruń mapa administracyjna Źródło: www.torun.pl

5 S t r o n a Chełmińskie Przedmieście to jedna z najstarszych dzielnic średniowiecznego Torunia, która rozwijać zaczęła się już w XIII wieku. Rozległa dzielnica o bardzo zróżnicowanym charakterze, w przeważającej części zabudowana, a bliskość Starówki czyni ją niezwykle atrakcyjną dla mieszkańców. Znaleźć tutaj można zarówno najnowsze budownictwo, budynki z okresu PRL, zabudowę z okresu międzywojennego, jak również charakterystyczne dla tej dzielnicy znikające ostatnio zabytkowe XIX-wieczne budownictwo szachulcowe - budynki mieszkalne zwykle 1- i -piętrowe. 1 Rysunek. Chełmińskie Przedmieście na mapie administracyjnej Torunia Źródło: www.turystyka.torun.pl Jakubskie Przedmieście już od czasów średniowiecza przynależy do parafii pod wezwaniem św. Jakuba z Nowego Miasta, części Torunia założonej w 164 r. Położona na wschód od śródmieścia dzielnica jeszcze kilkanaście lat temu miała charakter głównie przemysłowy. W latach 90. XX w. nastąpiła znaczna rozbudowa funkcji mieszkaniowych Przedmieścia, m.in. poprzez zastępowanie starych (XIX-wiecznych), niskostandardowych budynków robotniczych nowymi osiedlami. Rysunek 3. Jakubskie Przedmieście na mapie administracyjnej Torunia Źródło: www.turystyka.torun.pl 1 www.turystyka.torun.pl www.turystyka.torun.pl

6 S t r o n a Mokre to rozległa dzielnica Torunia położona na północny-wschód od centrum. Główną arterią komunikacyjną Mokrego jest ul. Kościuszki przecinająca je ze wschodu na zachód oraz prostopadła do niej ul. Grudziądzka. Przez Mokre przepływa Struga Toruńska a na północy istniały liczne kanały odwadniające, stawy i bagna, stąd wskazująca na podmokłe podłoże nazwa Mokre. 3 Rysunek 4. Osiedle Mokre na mapie administracyjnej Torunia Źródło: www.turystyka.torun.pl Wielkość i dobór próby Próbą objęto grupę 551 mieszkańców osiedli Chełmińskie oraz Jakubskie-Mokre. Sposoby pozyskania próby: - badanie ankietowe przeprowadzone na ulicach wśród mieszkańców osiedli, dobór losowy, w celu zapewnienia różnorodności próby badanie przeprowadzone zostało w różnych dniach tygodnia i w różnych godzinach 451 wypełnionych kwestionariuszy; - badanie ankietowe wśród mieszkańców, którzy uczestniczyli w konsultacjach społecznych odbywających się: 9 września (wtorek) godz. 16:00-18:00 osiedle Chełmińskie (pawilon przy ul. Głowackiego - tam gdzie siedziba TV Toruń) - 4 wypełnione kwestionariusze; 30 września (środa) godz. 16:00-18:00 osiedle Jakubskie-Mokre (Park Glazja, przy ul. Waryńskiego) - 59 wypełnionych kwestionariuszy. ankieta internetowa 17 wypełnionych kwestionariuszy. 3 www.turystyka.torun.pl

7 S t r o n a Wśród 551 respondentów, którzy wzięli udział w badaniu 50,8% przypada na mieszkańców osiedla Chełmińskiego a 49,% osiedla Jakuskie-Mokre. Rozkład ten jest zgodny z założeniem badania. Wykres 1. Struktura respondentów biorących udział w badaniu ze względu na miejsce zamieszkania Struktura respondentów Chełmińskie 51% Mokre- Jakubskie 49% Pozostałych analiz zebranych informacji dokonano w rozbiciu na dwa osiedla i potraktowano, jako dwie grupy badawcze.

8 S t r o n a II. RAPORT Z BADANIA OSIEDLE CHEŁMIŃSKIE 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów z osiedla Chełmińskiego Analizy struktury mieszkańców osiedla Chełmińskiego dokonano w oparciu o kryteria takie, jak: wiek, płeć, długość czasu zamieszkiwania w okolicy oraz rodzaj zamieszkiwanego budownictwa. Wykres. Struktura respondentów z osiedla Chełmińskiego wg. kryterium wieku 66 lat i więcej 9% Struktura respondentów z osiedla Chełmińskiego - wg. kryterium wieku do 5 lat 13% 46-65 lat 44% 6-45 lat 34% Wykres 3. Struktura respondentów z osiedla Chełmińskiego wg. kryterium płci Struktura respondentów z osiedla Chełmińskiego - wg. kryterium płci Mężczyzna 30% Kobieta 70%

9 S t r o n a Wykres 4. Struktura badanych z osiedla Chełmińskiego wg. kryterium długości czasu zamieszkania w okolicy Struktura badanych z osiedla Chełmińskiego wg. kryterium długości czasu zamieszkania w okolicy mniej niż 3 lata 1% powyżej 0 lat 46% 4-10 lat 16% 11-0 lat 6% Wykres 5. Rodzaj budownictwa zamieszkiwanego przez respondentów Rodzaj budownictwa zamieszkiwanego przez respondentów budownictwo, które powstało do 1945 r. 9% współczesne budownictwo po 1989 r. 49% budownictwo powojenne do 1989 r. 4% Najliczniejszą grupę badanych mieszkańców osiedla Chełmińskiego stanowią kobiety w przedziale wiekowym 46-65 lat. Najczęściej (46% wskazań) mieszkają na osiedlu powyżej 0 lat, jednak nie zamieszkują starego budownictwa - zgodnie z deklaracjami, jedynie 9% ankietowanych mieszka w budynkach, które powstały przed 1945 rokiem. W budownictwie, które powstało po 1945 roku do dnia dzisiejszego zamieszkuje aż 91% ankietowanych.

10 S t r o n a. Diagnoza dla osiedla Chełmińskiego Mieszkańcom osiedla w pierwszej kolejności zadano pytania otwarte, które dotyczyły skojarzeń z dzielnicą oraz miejsc, które chcieliby pokazać znajomym/rodzinie lub są w ich ocenie warte zachowania. Pogrupowane deklaracje dotyczące skojarzeń mieszkańców z dzielnicą obrazuje Wykres 6. Wykres 6. Skojarzenia mieszkańców z dzielnicą (liczba wskazań) Skojarzenia mieszkańców z dzielnicą lokalizacja - bliskość centrum zieleń kościoły/zabytki nowe drogi lokalizacja - bliskość sklepów stare kamienice hala sportowa znajomi targowisko rozkopane drogi dzieciństwo/moje miejsce cisza piękne miejsce brud nowoczesność zabudowa z "muru puskiego" szpital beton wieża ciśnień wodociągi piekarnia przy PCK bliskość UMK klasztor Redemptorystów 14 1 1 1 11 9 7 7 6 5 3 3 41 37 33 31 9 49 61 0 10 0 30 40 50 60 70 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 3 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź.

11 S t r o n a Komfort życia i lokalizacja są jednymi z głównych czynników przez pryzmat, których mieszkańcy poszukują skojarzeń z dzielnicą. Wskazują zarówno bliskość centrum miasta, bliskość sklepów, a nawet bliskość Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zieleń, nowe drogi, bliskość ośrodków sportu czy miejskiego targowiska badani wskazują, jako skojarzenia z dzielnicą. Uwagę zwracają pozytywne czy nawet sentymentalne skojarzenia z okolicą, którą badani zamieszkują. Wśród czynników negatywnych pojawia się brud i nieustannie rozkopane drogi czy wieczna budowa. Wykres 7. Miejsca w okolicy, które mieszkańcy chcieliby pokazać znajomym/rodzinie (liczba wskazań) Miejsca w okolicy, które mieszkańcy chcieliby pokazać znajomym/rodzinie zieleń (lasy, Jar) 44 hala sportowa kościoły/zabytki zabytkow Starówkę 7 9 9 wodociągi cerkiew 16 18 trasę średnicową zabudowę z "pruskiego muru" 9 9 targowisko 6 cmentarz widok na Wisłę zabytkowe kamienice uliczka św Józefa forty nowe ulice 3 3 3 0 10 0 30 40 50 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 171 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź.

1 S t r o n a Odpowiedzi na kolejne z pytań otwartych pokazują, że mieszkańcy osiedla Chełmińskiego pozytywnie oceniają okolicę w której mieszkają. Wśród miejsc, które chcieliby pokazać znajomym i rodzinie na pierwszym miejscu wymieniają tereny zielone, precyzując wskazania na lasy i Jar. Najczęściej chcieliby pokazać w swojej okolicy: stare kamienice, targowisko, wodociągi, kościoły, cerkiew, zabudowę z pruskiego muru, uliczkę Podgórną czy murale. Wykres 8. Wskazania miejsc w okolicy wartych zachowania (liczba wskazań) Wskazania miejsc w okolicy wartych zachowania zieleń (lasy, Jar) 49 stare kamienice 37 targowisko wodociągi 7 9 kościoły zabudowa z "pruskiego muru" 16 cmentarz hala sportowa 6 7 zabytki dworzec północny ul.św Józefa cerkiew forty ul. PCK ul.wiązowa 4 3 3 0 0 40 60 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 189 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź. Miejsca w okolicy warte zachowania to najczęściej również te, którymi mieszkańcy chcieliby się pochwalić znajomym, czyli: tereny zielone, zabytki, cmentarz, kamienice

13 S t r o n a z pruskiego muru, piękne uliczki: Św. Józefa, PCK, Wiązowa. Odpowiedzi na powyższe pytania otwarte, gdzie ankieter nie sugeruje odpowiedzi badanym wskazują na zadowolenie badanych z miejsca zamieszkania. Jednak zauważyć trzeba, że ankietowani mieszkańcy wskazują zabytki i ciekawe miejsca położone nie tylko na terenie swojej dzielnicy. Problemem wydaje się być niedostateczna wiedza mieszkańców w zakresie podziałów administracyjnych, przyporządkowania zabytków do poszczególnych dzielnic. Zabytkowe Stare Miasto ma kluczowe znaczenie dla ankietowanych, wskazują je jako główną atrakcję niezależnie od dzielnicy, jaką zamieszkują. Kolejne pytanie miało dać odpowiedź, czy poziom zadowolenia mieszkańców przekłada się na decyzje o ewentualnym przeprowadzeniu się w inne miejsce - wskazania obrazuje Wykres 9. Wykres 9. Wskazania dotyczące zamiaru wyprowadzenia się z zamieszkiwanej okolicy Wskazania dotyczące zamiaru wyprowadzenia się z zamieszkiwanej okolicy nie wiem 18% Tak 17% Nie 65% Jak można było przypuszczać analizując odpowiedzi na pytania zawarte w pierwszej części kwestionariusza, ankietowani są zadowoleni z miejsca w którym mieszkają i 65% z nich nie zamierza się wyprowadzać. Jedynie 15% mieszkańców z różnych względów rozważa przeprowadzkę w inne miejsce. W dalszej części poproszono mieszkańców o wskazanie atutów oraz słabych stron osiedla, które zamieszkują. Pytanie wskazywało 13 czynników do analizy. Odpowiedzi na kolejne pytanie obrazują wysoki poziom zadowolenia mieszkańców z infrastruktury osiedla.

14 S t r o n a Jako kluczowe atuty mieszkańcy wskazują: przystanki komunikacji miejskiej, ciągi piesze, małe sklepy i usługi, ścieżki rowerowe i place zabaw. Słabiej oceniają czynniki takie, jak: parki i miejsca na spacery, sąsiedzi do których mają zaufanie czy cisza. Najsłabszym punktem osiedla w opinii ankietowanych jest liczba miejsc parkingowych Wykres 10. Wskazania dotyczące atutów oraz słabych stron okolicy Wskazania dotyczące atutów oraz słabych stron okolicy 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 0,0% 10,0% 0,0% 54,4% 45,6% 79,4% 0,6% 55,6% 44,4% 89,3% 83,7% 76,% 90,1% 91,3% 10,7% 16,3% 3,8% 9,9% 8,7% 6,7% 37,3% 9,5% 94,4% 7,5% 5,6% 8,5% 77,4%,6% 17,5% Atut Słaby punkt

15 S t r o n a Kolejne pytanie dotyczyło oceny współcześnie powstającego budownictwa. Wykres 11. Ocena współcześnie powstającego budownictwa w najbliższej okolicy Ocena współcześnie powstającego budownictwa w najbliższej okolicy zielen,96 estetyka 5 3,48 4 3 1 0,86 komponowanie się ze starą zabudową odległość pomiędzy budynkami,3 3,34 wysokość i szerokość Skala od 1 do 5, gdzie 5 jest oceną najwyższą Ankietowani oceniając współcześnie powstające budownictwo, najwięcej punktów przypisali estetyce a niewiele niżej ocenili wysokość i szerokość budynków. Oceny,96 i,86 uzyskały odpowiednio: zieleń pomiędzy budynkami oraz ich komponowanie się ze starą zabudową. Najniżej, bo na,3 oceniono odległość pomiędzy budynkami. Osoby zamieszkujące budownictwo powstałe przed 1989 rokiem poproszone zostały o ocenę wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard ich życia. Wykres 1. Ocena wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard życia badanych zamieszkujących budownictwo powstałe do 1989 roku 80,00% Ocena wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard życia badanych zamieszkujących budownictwo powstałe do 1989 roku 70,97% 60,00% 40,00% 0,00% 0,00% 10,75% 8,60% znacznie się pogorszył 8,61% 1,07% pogorszył się bez zmian poprawił się znacznie się poprawił

16 S t r o n a Większość ankietowanych osób zamieszkujących stare budownictwo wskazuje, że pojawienie się nowej zabudowy nie miało wpływu na standard ich życia. Respondenci, którzy wskazywali, że ich standard życie się pogorszył, kiedy pojawiła się nowa zabudowa, uważają tak głównie dlatego, zniszczono stare domy i drzewa, żeby się pojawiła a dodatkowo nowa zabudowa zabrała miejsce, ograniczyła przestrzeń i pogorszyła widoki. Główne argumenty wśród osób, których standard życia się poprawił to podniesienie standardów życia, poprawienie infrastruktury, powstały nowe sklepy czy place zabaw. Wykres 13. Ocena sąsiedztwa starszego budownictwa przez badanych zamieszkujących współcześnie powstałą (po roku 1989) zabudowę Ocena sąsiedztwa starszego budownictwa przez badanych zamieszkujących współcześnie powstałą (po roku 1989) zabudowę 50,00% 45,96% 40,00% 30,00% 30,81% 0,00% 10,00% 0,00%,70% 5,40% bardzo źle źle trudno powiedzieć dobrze 15,13% bardzo dobrze Wśród badanych zamieszkujących nowsze budynki niemal połowa wskazuje, że trudno im ocenić sąsiedztwo starszego budownictwa na osiedlu. Respondenci, którzy źle i bardzo źle ocenili sąsiedztwo starszego budownictwa deklaracje swoje argumentowali najczęściej tym, że stare domy są bardzo zaniedbane, śmierdzi z kominów, w których palone są śmieci a ich mieszkańcy często niestosownie się zachowują, regularnie interweniuje policja, czym wzbudzają strach na osiedlu. Z kolei osoby, które dobrze i bardzo dobrze oceniły sąsiedztwo w starszych domach, uważają, że domy te są ładne, estetyczne, wyróżniają się i nadają charakter osiedla.

17 S t r o n a W dalszej kolejności ankietowanych zapytano skąd czerpią wiedzę o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy. Każdy mógł wybrać wszystkie źródła z których korzysta. Rozkład odpowiedzi przedstawia wykres nr 14. Wykres 14. Wskazania dotyczące źródeł pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy (liczba wskazań) Wskazania dotyczące źródeł pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy gazety 19 telewizja Internet 160 173 sąsiedzi i znajomi 110 kluby osiedlowe 35 Miejcowe Plany Zagospodarowania Rady Okręgu 4 8 0 50 100 150 00 50 Większość ankietowanych, jako źródła pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w okolicy podaje gazety, telewizję i Internet. Nieco mniej wskazań padło na informacje pozyskiwane od sąsiadów i znajomych, a w dalszej kolejności znalazły się kluby osiedlowe. Można tutaj zauważyć pewną prawidłowość, zgodnie z którą źródła pozyskiwania informacji uzależnione są od wieku ankietowanych. Osoby młodsze korzystają głównie z Internetu i raczej sporadycznie wskazują sąsiadów i znajomych, jako źródło pozyskiwania informacji. Ciekawostką są kluby osiedlowe, z których korzysta spora część ankietowanych w grupie wiekowej 6-65 lat. Dodatkowo badani mogli wskazać inne źródła, które nie zostały zasugerowane w ankiecie, były nimi: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, różne publikacje, własne obserwacje, plakaty i miejsce pracy. Ostatnie pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego.

18 S t r o n a Wykres 15. Deklaracje dotyczące chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego Deklaracje dotyczące chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego trudno powiedzieć 4% Nie 31% Tak 65% Wśród ankietowanych aż 65% jest zainteresowanych pozyskaniem dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego. Ciekawostką może być fakt, że większe zainteresowanie jest w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn (najczęściej są to kobiety w grupie wiekowej 6-65 lat). Zastanawiać może jedynie spostrzeżenie, że Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego tylko 8 badanych wskazało przy okazji pytania dotyczącego źródeł, z których pozyskują wiedzę o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy, co sugeruje pewne rozbieżności pomiędzy deklaracjami a stanem rzeczywistym.

19 S t r o n a III. RAPORT Z BADANIA - OSIEDLE JAKUBSKIE-MOKRE 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre Analizy struktury mieszkańców osiedla Jakubskie-Mokre dokonano w oparciu o kryteria takie, jak: wiek, płeć, długość czasu zamieszkiwania w okolicy oraz rodzaj zamieszkiwanego budownictwa. Wykres 16. Struktura respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre wg. kryterium wieku Struktura respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre - wg kryterium wieku do 5 lat 9% 66 lat i więcej 13% 46-65 lat 39% 6-45 lat 39% Wykres 17. Struktura respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre wg. kryterium płci Struktura respondentów z osiedla Jakubskie-Mokre - wg. kryterium płci Mężczyzna 41% Kobieta 59%

0 S t r o n a Wykres 18. Struktura badanych z osiedla Jakubskie-Mokre wg. kryterium długości czasu zamieszkania w okolicy Struktura badanych z osiedla Jakubskie-Mokre wg. kryterium długości czasu zamieszkania w okolicy powyżej 0 lat 0% mniej niż 3 lata 6% 11-0 lat 3% 4-10 lat 31% Wykres 19. Rodzaj budownictwa zamieszkiwanego przez respondentów Rodzaj budownictwa zamieszkiwanego przez respondentów współczesne budownictwo po 1989 r. 68% budownictwo powojenne do 1989 r. 7% budownictwo, które powstało do 1945 r. 5% Najliczniejszą grupę badanych mieszkańców osiedla Jakubskie-Mokre stanowią osoby w przedziale wiekowym 6-46 lat, z niewielką przewagą kobiet (59%). Rozkład ze względu na długość czasu zamieszkania jest zbliżony dla wszystkich czterech wyodrębnionych grup, z pewną przewagą osób zamieszkujących dzielnicę od 4 do 10 lat. Większość ankietowanych, bo aż 68%, zamieszkuje współczesne budownictwo, powstałe po 1989 r.

1 S t r o n a. Diagnoza dla osiedla Jakubskie - Mokre Mieszkańcom osiedla w pierwszej kolejności zadano pytania otwarte, które dotyczyły skojarzeń z dzielnicą, miejsc, które chcieliby pokazać znajomym/rodzinie lub są w ich ocenie warte zachowania. Pogrupowane deklaracje dotyczące skojarzeń mieszkańców z dzielnicą obrazuje Wykres 0. Wykres 0. Skojarzenia mieszkańców z dzielnicą Skojarzenia mieszkańców z dzielnicą zieleń lokalizacja- bliskość zabytków Starego lokalizacja - bliskość centrum lokalizacja - bliskość sklepów spokój, cisza lokalizacja - dobra komunikacja lokalizacja - bliskość Wisły dom centrum handlowe Copernicus rzeźnia ciasnota brud kościół św Jakuba Młyn Wiedzy nowoczesne osiedle dzielnica ogrodników duże firmy bieda na Antczaka siłownie zewnętrzne górka do zjazdu na sankach cmentarz żydowski stare kamienice 7 7 7 7 7 6 5 5 5 5 3 3 3 11 17 1 41 37 37 33 30 8 0 0 40 60 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 06 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź.

S t r o n a Lokalizacja jest jednym z głównych czynników przez pryzmat, którego mieszkańcy poszukują skojarzeń z dzielnicą. Wskazują zarówno bliskość centrum miasta i sklepów - łącznie wskazania związane z pożądaną lokalizacją to ponad 40% wszystkich skojarzeń. Jednymi z kluczowych czynników z którymi kojarzy się dzielnica, a które jednocześnie wpływają na komfort życia są zieleń, cisza i spokój, ale również piękne obiekty zabytkowe takie jak: Stare Miasto, stare kamienice czy kościół Św. Jakuba. Uwagę zwraca niezwykle pozytywny czy nawet sentymentalny wydźwięk skojarzeń związanych z okolicą, którą badani zamieszkują. Wykres 1. Miejsca w okolicy, które mieszkańcy chcieliby pokazać znajomym/rodzinie (liczba wskazań) Miejsca w okolicy, które mieszkańcy chcieliby pokazać znajomym/rodzinie kościoły, cerkiew, kamienice 49 zieleń 44 zabytkową Starówkę 34 halę sportową 9 gazownię trasę średnicową zabudowę z "pruskiego muru" 9 9 9 Bumar stadion przy Świętopełka Wisłę forty Kaszownik nowe ulice 6 4 3 0 10 0 30 40 50 60 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 146 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź. Miejsca w okolicy, które mieszkańcy chcieliby pokazać znajomym czy rodzinie to przede wszystkim zabytki: kościoły, cerkiew, stare kamienice, forty, zabudowę z pruskiego

3 S t r o n a muru czy zabytkowa Starówka. Wiele wskazań dotyczy również terenów zielonych na osiedlu. Mieszkańcy chcieliby również pokazać halę sportową, trasę średnicową, stadion przy ulicy Świętopełka, Kaszownik czy gazownię. Wykres. Wskazania miejsc w okolicy wartych zachowania (liczba wskazań) Wskazania miejsc w okolicy wartych zachowania zieleń zabytkowa Starówka stare kamienice kościoły Młyn Wiedzy zabudowa z "pruskiego muru" cerkiew Bumar stadion przy Świętopełka zabytki forty kościoły kościół Św.Jakuba piękne uliczki dworzec gazownia 6 5 5 5 3 3 3 16 18 5 33 36 5 0 0 40 60 Odpowiedzi na pytanie udzieliło 14 ankietowanych. Każdy z badanych mógł wskazać, więcej niż jedną odpowiedź. Miejsca w okolicy warte zachowania to najczęściej również te, którymi mieszkańcy chcieliby się pochwalić znajomym i rodzinie, czyli: tereny zielone, zabytki, cmentarz żydowski, stadion przy ulicy Świętopełka, kamienice z pruskiego muru, piękne uliczki. Odpowiedzi na powyższe pytania otwarte, gdzie ankieter nie sugeruje odpowiedzi badanym wskazują na zadowolenie badanych z miejsca zamieszkania. Jednak zauważyć trzeba, że ankietowani mieszkańcy wskazują zabytki i ciekawe miejsca położone nie tylko na terenie

4 S t r o n a swojej dzielnicy. Problemem wydaje się być niedostateczna wiedza mieszkańców w zakresie podziałów administracyjnych, przyporządkowania zabytków do poszczególnych dzielnic. Zabytkowe Stare Miasto ma kluczowe znaczenie dla ankietowanych, wskazują je jako główną atrakcję niezależnie od dzielnicy, którą zamieszkują. Kolejne pytanie miało dać odpowiedź, czy poziom zadowolenia mieszkańców przekłada się na decyzje o ewentualnym przeprowadzeniu się w inne miejsce, wskazania obrazuje Wykres 3. Wykres 3. Wskazania dotyczące zamiaru wyprowadzenia się z zamieszkiwanej okolicy Wskazania dotyczące zamiaru wyprowadzenia się z zamieszkiwanej okolicy nie wiem 9% Tak 1% Nie 50% Ankietowani są w większości zadowoleni z miejsca w którym mieszkają, połowa z nich nie zamierza się wyprowadzać, 1% mieszkańców z różnych względów rozważa przeprowadzkę w inne miejsce a 9% nie wie czy rozważa zmianę miejsca zamieszkania. W dalszej części poproszono mieszkańców o wskazanie atutów oraz słabych stron osiedla, które zamieszkują. Pytanie wskazywało 13 czynników do analizy. Odpowiedzi na kolejne pytanie obrazują wysoki poziom zadowolenia mieszkańców z infrastruktury osiedla. Jako kluczowe atuty mieszkańcy wskazują: przystanki komunikacji miejskiej, ciągi piesze, małe sklepy i usługi, ścieżki rowerowe i place zabaw. Słabiej oceniają czynniki takie, jak: parki i miejsca na spacery, sąsiedzi do których mają zaufanie czy cisza. Najsłabszym punktem osiedla w opinii ankietowanych jest liczba miejsc parkingowych.

5 S t r o n a Wykres 4. Wskazania dotyczące atutów oraz słabych stron okolicy 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 0,0% 10,0% 0,0% Wskazania dotyczące atutów oraz słabych stron okolicy 65,0% 56,8% 54,3% 43,% 45,7% 35,0% 90,7% 85,4% 87,9% 88,9% 77,9% 81,8% 85,0% 74,6% 9,3%,% 5,4% 14,7% 18,% 1,1% 11,1% 15,0% 68,9% 65,7% 31,1% 34,3% Atut Słaby punkt Kolejne pytanie dotyczyło oceny współcześnie powstającego budownictwa. Wykres 5. Ocena współcześnie powstającego budownictwa w najbliższej okolicy Ocena współcześnie powstającego budownictwa w najbliższej okolicy zielen 3,11 estetyka 5 3,5 4 3 1 0 3,11 komponowanie się ze starą zabudową odległość pomiędzy budynkami,1,97 wysokość i szerokość

6 S t r o n a Ankietowani oceniając współcześnie powstające budownictwo, najwięcej punktów przypisali estetyce, a niewiele komponowanie się ze starą zabudową oraz zieleń. Ocenę,97 uzyskało komponowanie się ze starą zabudową. Najniżej, bo na,1 oceniono odległość pomiędzy budynkami. Osoby zamieszkujące budownictwo powstałe przed 1989 rokiem poproszone zostały o ocenę wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard ich życia, wskazania obrazuje Wykres 6. Wykres 6. Ocena wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard życia badanych zamieszkujących budownictwo powstałe do 1989 roku 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 0,00% 10,00% 0,00% Ocena wpływu pojawienia się nowej zabudowy na standard życia badanych zamieszkujących budownictwo powstałe do 1989 roku 95,% 0,50% 1,06% znacznie się pogorszył 3,% 0,00% pogorszył się bez zmian poprawił się znacznie się poprawił Większość ankietowanych osób zamieszkujących stare budownictwo wskazuje, że pojawienie się nowej zabudowy nie miało wpływu na standard ich życia. Respondenci, którzy wskazywali, że ich standard życie się pogorszył, kiedy pojawiła się nowa zabudowa, uważają tak głównie dlatego, że nowa zabudowa zabrała miejsce, ograniczyła przestrzeń i pogorszyła widoki. Główne argumenty wśród osób, których standard życia się poprawił to podniesienie standardów życia, poprawienie infrastruktury, powstały nowe sklepy czy place zabaw.

7 S t r o n a Wykres 7. Ocena sąsiedztwa starszego budownictwa przez badanych zamieszkujących współcześnie powstałą (po roku 1989) zabudowę 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 0,00% 10,00% 0,00% Ocena sąsiedztwa starszego budownictwa przez badanych zamieszkujących współcześnie powstałą (po roku 1989) zabudowę 85,4%,4% 3,37% bardzo źle źle trudno powiedzieć 6,17% dobrze,80% bardzo dobrze Wśród badanych zamieszkujących nowsze budynki aż 85,4% wskazuje, że trudno im ocenić sąsiedztwo starszego budownictwa na osiedlu. Respondenci, którzy źle i bardzo źle ocenili sąsiedztwo starszego budownictwa deklaracje swoje argumentowali najczęściej tym, że stare domy są bardzo zaniedbane, śmierdzi z kominów, w których palone są śmieci a ich mieszkańcy często niestosownie się zachowują. Z kolei osoby, które dobrze i bardzo dobrze oceniły sąsiedztwo w starszych domach, uważają, że domy te są ładne, estetyczne, wyróżniają się i nadają charakter osiedla. W dalszej kolejności ankietowanych zapytano skąd czerpią wiedzę o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy. Każdy mógł wybrać wszystkie źródła z których korzysta. Rozkład odpowiedzi przedstawia wykres nr 8.

8 S t r o n a Wykres 8. Wskazania dotyczące źródeł pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy (liczba wskazań) Wskazania dotyczące źródeł pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy gazety 15 telewizja 131 Internet 179 sąsiedzi i znajomi 78 kluby osiedlowe Miejcowe Plany Zagospodarowania 1 5 Rady Okręgu 1 0 50 100 150 00 Większość ankietowanych, jako źródła pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w okolicy podaje gazety, telewizję i Internet. Nieco mniej wskazań padło na informacje pozyskiwane od sąsiadów i znajomych, a w dalszej kolejności znalazły się kluby osiedlowe. Można tutaj zauważyć pewną prawidłowość, zgodnie z którą źródła pozyskiwania informacji uzależnione są od wieku ankietowanych. Osoby młodsze korzystają głównie z Internetu i raczej sporadycznie wskazują sąsiadów i znajomych, jako źródło pozyskiwania informacji. Tylko jedna osoba wskazała Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego jako źródło informacji. Dodatkowo badani mogli wskazać inne źródła, które nie zostały zasugerowane w ankiecie, były nimi: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, różne publikacje, własne obserwacje, plakaty i miejsce pracy. Ostatnie pytanie zawarte w kwestionariuszu dotyczyło chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego, deklaracje przedstawia Wykres 9.

9 S t r o n a Wykres 9. Deklaracje dotyczące chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego Deklaracje dotyczące chęci pozyskania dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego trudno powiedzieć 6% Nie 34% Tak 60% Wśród ankietowanych aż 60% jest zainteresowanych pozyskaniem dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego. Ciekawostką może być fakt, że większe zainteresowanie jest w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn (najczęściej są to kobiety w grupie wiekowej 6-65 lat). Zastanawiać może jedynie spostrzeżenie, że Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego tylko jedna osoba wskazała we wcześniejszych deklaracjach dotyczących źródeł z których ankietowani pozyskują wiedzę o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy, co sugeruje pewne rozbieżności pomiędzy deklaracjami a stanem rzeczywistym.

30 S t r o n a IV. KLUCZOWE SPOSTRZEŻENIA I KONKLUZJE 1. Na udział w badaniu głównie decydowały się kobiety po 45 roku życia. Zaobserwować można niższą średnią wieku wśród badanych z osiedla Jakubskie- Mokre. Na tym osiedlu również można zauważyć krótszy okres zamieszkiwania w aktualnym miejscu. Większe przywiązanie do miejsca zamieszkania występuje wśród osób, które dłużej nie zmieniły otoczenia w którym mieszkają. Osoby, które zamieszkują osiedla krócej niż 3 lata bardziej skłonni są wyprowadzić się z nich.. Mieszkańcy zarówno osiedla Jakubskie-Mokre, jak i Chełmińskie mają pozytywne skojarzenia ze swoją dzielnicą. Głównie kojarzą się z zielenią, spokojem, dzieciństwem, sąsiadami. Zauważyć można, że mieszkańcom osiedla Chelmińskie mocno doskwierają remonty ulic, co ma swoje odzwierciedlenie w deklaracjach. Mieszkańcy osiedla Jakubskie-Mokre raczej nie narzekają na budowę trasy średnicowej pojawiają się odpowiedzi, że są z niej bardzo zadowoleni. 3. Miejsca warte zachowania najczęściej pokrywają się z tymi, które mieszkańcy chcieliby pokazać rodzinie czy znajomym. Wymieniane są zabytki, miejsca związane z okolicą, ale co zaskakujące wiele wskazań dotyczyło terenów zielonych i rekreacyjnych. 4. Mieszkańcy zarówno jednego, jak i drugiego osiedla są zadowoleni z infrastruktury, choć mieszkańcy osiedla Chełmińskie lepiej oceniają ten aspekt. Jedni i drudzy jako główny słaby punkt wskazują miejsca parkingowe. Na uwagę zasługuje fakt, że wielu mieszkańców jako atuty wskazuje miejsca związane z aktywnością takie, jak: ścieżki rowerowe, parki oraz siłownie zewnętrzne. 5. Mieszkańcy zamieszkujący zarówno starsze, jak i nowsze budownictwo pozytywnie oceniają otaczającą ich architekturę, sporadycznie zdarzają się oceny negatywne. Pozytywnie oceniają starszą zabudowę, twierdząc, że jest piękna i tworzy klimat osiedla, ale też nowe bloki, które powstają. Zastrzeżenia budzi niemal wyłącznie zbyt bliskie usytuowanie budynków.

31 S t r o n a 6. Budownictwo, które powstało współcześnie w okolicy zdecydowanie lepiej oceniają mieszkańcy osiedla Jakubskie-Mokre. Wszędzie bardzo źle oceniana jest odległość pomiędzy nowymi budynkami. 7. Mieszkańcy, którzy negatywnie oceniają sąsiedztwo starszego budownictwa skarżą się głównie na uprzykrzające życie dymy z kominów oraz niebezpieczne towarzystwo. Wskazywali na to szczególnie mieszkańcy ul. Antczaka. 8. W kwestii źródeł pozyskiwania wiedzy o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy nie są zaskoczeniem pojawiające się na pierwszych miejscach Internet (szczególnie wśród młodszych respondentów), gazety czy telewizja. Bardzo wiele osób pozyskuje informacje od sąsiadów i znajomych oraz co niezwykle ciekawe w klubach osiedlowych. 9. Wśród ponad 60% osób zainteresowanych uzyskaniem dodatkowych informacji o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego są głównie kobiety, najczęściej w przedziale wiekowym 6-65 lat. Natomiast Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego niemal nie istnieją we wskazaniach źródeł, z których ankietowani pozyskują wiedzę o rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy, co pokazuje pewną rozbieżność pomiędzy deklaracjami a stanem rzeczywistym. 10. Przeprowadzone badanie pokazuje, że mieszkańcy utożsamiają się z miejscem w którym żyją, znają jego wady i zalety, a ponadto deklarują chęć poszukiwania informacji o planowanych zmianach i rozwoju. 11. Ankietowani mieszkańcy znają historyczne walory osiedli, na których mieszkają. Potrafią ocenić zarówno współczesną, jak i zabytkową architekturę, wskazać zabytki i ciekawe miejsca. Jednak zauważalnym problemem jest znajomość podziałów administracyjnych, przyporządkowanie zabytków do poszczególnych dzielnic - wiedza mieszkańców w tej dziedzinie wydaje się być niedostateczna.

3 S t r o n a V. WZÓR KWESTIONARIUSZA BADAWCZEGO Zapraszamy do udziału w badaniu, którego celem jest poznanie opinii dotyczącej postrzegania historycznych walorów osiedla Chełmińskie w kontekście architektury i budownictwa znajdującego się na tych osiedlach. Państwa opinia jest niezwykle cenna, wdzięczni będziemy za jej wyrażenie. 1. Czy mieszka Pani/Pan w tej okolicy? Tak Nie dziękuję bardzo, do widzenia. Jak długo Pani/Pan mieszka w okolicy mniej niż 3 lata 11 0 lat 4 10 lat powyżej 0 lat 3. Z czym kojarzy się Pani/Panu dzielnica?...... 4. Jakie miejsca w swojej okolicy chciał(a)by Pani/Pan pokazać znajomym i rodzinie?...... 5. Co w swojej okolicy uważa Pani/Pan za szczególnie warte zachowania?...... 6. Jeśli miał(a)by Pan(i) możliwość, czy wyprowadził(a)by się Pani/Pan ze swojej dzielnicy? Tak Nie nie wiem 7. Który z czynników jest Pani/Pana zdaniem atutem okolicy a co jej słabym punktem? ATUT SŁABY PUNKT parki miejsca na spacery tak nie nie wiem tak nie nie wiem drzewa i niska zieleń tak nie nie wiem tak nie nie wiem sąsiedzi, do których mam zaufanie tak nie nie wiem tak nie nie wiem place zabaw tak nie nie wiem tak nie nie wiem kosze na śmieci tak nie nie wiem tak nie nie wiem ławki tak nie nie wiem tak nie nie wiem ścieżki rowerowe tak nie nie wiem tak nie nie wiem ciągi piesze tak nie nie wiem tak nie nie wiem

33 S t r o n a miejsca parkingowe tak nie nie wiem tak nie nie wiem przystanki komunikacji miejskiej tak nie nie wiem tak nie nie wiem małe sklepy/drobne usługi tak nie nie wiem tak nie nie wiem światło - przestrzeń tak nie nie wiem tak nie nie wiem cisza tak nie nie wiem tak nie nie wiem inne tak nie nie wiem tak nie nie wiem 8. Jak Pani/Pan ocenia współcześnie powstające budownictwo w najbliższej okolicy? Bardzo Źle Trudno Dobrze Bardzo źle powiedzieć dobrze estetyka komponowanie się ze starą zabudową wysokość i szerokość odległość pomiędzy budynkami zieleń 9. Miejsce zamieszkania: budownictwo, które powstało do 1945 r., przejdź do pyt. nr 10 budownictwo powojenne do 1989 r. przejdź do pyt. nr 10 współczesne budownictwo po 1989 r. przejdź do pyt. nr 11 10. Jaki wpływ na standard życia Pani/Pana miało pojawienie się nowej zabudowy? znacznie się pogorszył (1) pogorszył się () bez mian (3) poprawił się (4) znacznie się poprawił (5) w przypadku wskazania odpowiedzi 1-,4-5 ankieter zadaje pytanie: Dlaczego? Na czym polega zmiana? (w przypadku problemu z odpowiedzią można zasugerować czynniki: estetyka, komponowanie się ze starą zabudową, odległość pomiędzy budynkami, zieleń, sąsiedzi)...

34 S t r o n a... przejdź do pyt. nr 1 11. Jak Pani/Pan ocenia sąsiedztwo starszego budownictwa? bardzo źle (1) źle () trudno powiedzieć (3) dobrze (4) bardzo dobrze (5) w przypadku wskazania odpowiedzi 1-,4-5 ankieter zadaje pytanie: Dlaczego? (w przypadku problemu z odpowiedzią można zasugerować czynniki: estetyka, komponowanie się ze starą zabudową, odległość pomiędzy budynkami, zieleń, sąsiedzi)...... 1. Skąd Pani/Pan czerpie wiedzę o historii, rozwoju i planowanych zmianach w dzielnicy? (proszę zaznaczyć wszystkie źródła, z jakich Pani/Pan korzysta) gazety kluby osiedlowe telewizja Internet Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego sąsiedzi i znajomi Rady Okręgu inne, jakie 13. Czy chciał(a)by Pan(i) uzyskać dodatkowe informacje o Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego? Tak Trudno Nie powiedzieć Metryczka: Płeć: Wiek: kobieta mężczyzn do 5 roku życia 6-45 lat 46-65 lat 66 lat i więcej Dziękuję za udział w badaniu