Znaczenie pielęgnacji i obchodzenie się ze zwierzętami Celem pielęgnacji bydła jest zapewnienie dobrego samopoczucia krów. Samopoczucie krów może być zakłócone działaniem takich czynników, jak: niska lub wysoka temperatura otoczenia, zmęczenie, niewygoda spowodowana np. niewłaściwą długością lub nawierzchnią stanowiska, hałas, lęk spowodowany złym obchodzeniem się ze zwierzętami (bicie, straszenie, szczucie), brak pielęgnacji racic. Hodowca powinien zapewnić zwierzętom takie warunki, aby istniała synchronizacja funkcjonalności pomieszczeń, mechanizacji urządzeń i pracy człowieka, co zapewni spokój oraz systematyczność w wykonywaniu wszystkich czynności związanych z dojem, zadawaniem pasz i usuwaniem odchodów. Krowy należą do zwierząt o łagodnym i spokojnym usposobieniu. Zbliżając się do krowy, należy ją wcześniej uprzedzić, odzywając się. Podchodzimy z tej strony, z której jest zazwyczaj dojona. Krowy lubią spokój i ciszę, nie należy więc zachowywać się zbyt głośno i wykonywać gwałtownych ruchów. Z bydłem należy postępować zdecydowanie i stanowczo. Zdarzają się bowiem zwierzęta agresywne, przy obsłudze których należy zachować szczególną ostrożność. Czyszczenie i dekornizacja Skóra zwierząt wymaga szczególnej pielęgnacji, gdyż narażona jest na zanieczyszczenie różnymi nieczystościami (kurz, kał, mocz), które gromadzą się i tworzą twardą skorupę, co sprzyja powstawaniu odparzeń i infekcji. Czyszczenie skóry powoduje jej lepsze ukrwienie, ułatwia odżywianie tkanek i lepsze funkcjonowanie gruczołów łojowych, co wpływa korzystnie na jej elastyczność i połysk sierści. Systematyczne czyszczenie krów korzystnie wpływa na poprawę samopoczucia, a więc i na wzrost produkcyjności. W oborach wolnostanowiskowych można zamontować szczotki. Krowy pocierając się, czyszczą się same.
Grubsze zanieczyszczenia skóry usuwa się wiechciem ze słomy i myje wodą. Następnie czyści się szczotką, poczynając od głowy w kierunku zadu. Szczotkę pociera się pod włos i z włosem, wycierając ją o zgrzebło. Do czyszczenia bydła używa się także odkurzaczy mechanicznych. W pielęgnacji skóry można stosować strzyżenie miejsc szczególnie narażonych na zabrudzenie. Zwierzętom biorącym udział w wystawach i aukcjach pielęgnuje się kiść ogona. Do zabiegów pielęgnacyjnych należy zaliczyć również dekornizację, czyli usuwanie rogów lub ich zawiązków. Wszędzie tam, gdzie zwierzęta przebywają w oborach wolnostanowiskowych istnieje niebezpieczeństwo uszkodzenia jednej krowy przez drugą. Dekornizację można przeprowadzić trzema metodami. Metoda chemiczna. W celu usunięcia zawiązków rogów u 2-3 tygodniowych cieląt stosuje się posmarowanie lub nałożenie na zawiązek rogów substancji chemicznej o działaniu żrącym.
Metoda termiczna. Polega na usuwaniu zawiązków rogowych przy pomocy żegadeł elektrycznych (dekornizator elektryczny) lub nad płomieniem. Przed zabiegiem należy usunąć sierść wokół zawiązka i zdezynfekować skórę. Metoda chirurgiczna. Przy użyciu specjalnego noża w kształcie stalowej rurki wyłuskuje się zawiązki rogu wraz z wycinkiem skóry. Mimo iż jest to metoda krwawa, to rany szybko się goją, a zwierzęta mniej cierpią niż przy pozostałych dwóch metodach. Korekcja racic Korekcja lub formowanie racic jest zabiegiem przywracającym wyrośniętym racicom prawidłowy kształt (rys. a). Wyrastanie racic nie odbywa się równomiernie, gdyż szybciej narasta ściana racicy. Wskutek tego wydłuża się przednia część, a obniżają piętki. W bardzo wyrośniętej racicy wierzchołek jest uniesiony, a krowa stoi na piętkach (rys. b i c). Zmiana postawy, spowodowana
wyrośniętymi racicami, powoduje załamanie osi palca i nadmierne napięcie ścięgien położonych w dolnej części kończyny. Ból wywołany zmianą postawy kończyn wpływa na złe samopoczucie krów, wydłuża ich czas leżenia, a skraca czas pobierania paszy. Prowadzi to do spadku wydajności mlecznej nawet do 10%. Róg racicowy narasta i jest ścierany w ciągu całego życia krowy. Przeciętna szybkość narastania rogu racicowego wynosi 5 mm na miesiąc. Szybkość ścierania zaś zależy od jego twardości, rodzaju podłoża oraz ruchu. W oborach ściółkowych ścieranie rogu jest wolniejsze w porównaniu z oborami bezściółkowymi. W oborach wolnostanowiskowych tempo ścierania jest szybsze niż w oborach uwięziowych. Na przykład, u krów trzymanych w oborze uwięziowej na matach gumowych tempo narastania rogu wynosi około 4 mm na miesiąc, a tempo ścierania około 1 mm. Miesięcznie przybywa więc około 3 mm ściany racicy. Schorzenia racic stanowią poważny problem w wielkostadnym chowie bydła i są przyczyną 90% kulawizn. Główne zmiany chorobowe to: gnicie rogu piętek, ropne zapalenie tworzywa racicowego, wrzód podeszwy, zanokcica, która jest chorobą bakteryjną i pojawia się wskutek wtargnięcia bakterii przez uszkodzoną skórę. Pielęgnacja racic polega na utrzymywaniu ich w czystości, zabezpieczeniu przed nadmiernym nawilgoceniem i rozmiękczaniem. Działanie utwardzające dla racic ma roztwór siarczanu miedzi, którym nasącza się maty, przez które przechodzą krowy. Zabezpieczenie stanowi także smarowanie dziegciem. Najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest jednak korekcja. Podczas wykonywania tego zabiegu zwierzę musi być unieruchomione, gdyż korekcję wykonuje się na uniesionej kończynie. W tym celu są skonstruowane różnego rodzaju poskromy. Do wykonania korekcji racic stosuje się następujące narzędzia: kleszcze racicowe, noże kopytowe (prawo- i lewoskrętne) oraz tarnik. Aktualnie używane są również aparaty o napędzie elektrycznym, noszące nazwę keratofrezarek. Przy przeprowadzaniu korekcji racic metodą tradycyjną obowiązuje następująca kolejność wykonywanych czynności: usunięcie nożem kopytowym warstwy kruchego rogu,
obcięcie kleszczami racicowymi wyrośniętej części ściany od strony podeszwowej, wystruganie nożem kopytowym części podeszwy przylegającej do szpary międzyracicowej, wyrównanie tarnikiem krawędzi podeszwowej, skrócenie raciczki. Zabiegu korekcji racic dokonuje się raz w roku, na dwa miesiące przed wyjściem krów na pastwisko w oborowo-pastwiskowym systemie utrzymania. W oborach alkierzowych dwukrotnie - wiosną i jesienią. U krów utrzymywanych w oborach wolnostanowiskowych z podłogą rusztową wykonuje się korekcję racic w zależności od potrzeb, bowiem w takich oborach tempo ścierania rogu jest przeważnie zrównoważone z tempem jego przyrastania. Pielęgnacja racic u buhajów jest bardzo istotna, gdyż złe samopoczucie, spowodowane bólem z powodu nie skorygowanych racic, może doprowadzić do tego, że buhaje nie mają chęci do krycia. Korekcję racic może przeprowadzić tylko osoba przeszkolona.