MINISTER GOSPODARKI MORSKIEJ I ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ Warszawa,. kwietnia 2017 r. Marek Gróbarczyk DR.RM.620.18.2017. AR Pani Dorota Arciszewska-Mielewczyk Poseł na Sejm RP Przewodnicząca Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej W związku z kolejnymi postulatami środowiska rybackiego, przekazanymi przy piśmie Pani Poseł z dnia 15 marca 2017 r., chciałbym podtrzymać wyjaśnienia Pana Janusza Wrony, Dyrektora Departamentu Rybołówstwa w Ministerstwie Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, przekazane pismem z dnia 3 marca br., znak: DR.RM.620.18.2017.AR. Dodatkowo, w odniesieniu do poszczególnych postulatów podnoszonych przez rybaków, uprzejmie informuję, co następuje. Ad. 1. Przywrócenie swobody gospodarczej dla rybaków, poprzez zniesienie wszystkich ograniczeń (100%) nie wynikających wprost z reaulacii UE Jak wskazano w piśmie Departamentu Rybołówstwa MGMiŻŚ, znak: DR.RM.620.18.2017.AR, wykonywanie rybołówstwa morskiego w Polsce zostało uregulowane przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (Dz. U. z 2015 r. poz. 222, z 2016 r. poz. 1948 oraz z 2017 r. poz. 60), która zapewniła wykonanie przepisów rozporządzenia PE i Rady nr 1380/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) oraz szeregu innych rozporządzeń Unii Europejskiej zmienionych w związku z wejściem w życie nowych zasad WPRyb. Co do zasady, przepisy krajowe z zakresu rybołówstwa morskiego nie wykraczają poza uregulowania unijne. Co więcej, należy podkreślić, że na etapie prac legislacyjnych nad przedmiotową ustawą, minister właściwy do spraw rybołówstwa unikał negatywnego zjawiska nadregulacji przepisów, tak aby nie tworzyć przepisów niewspółmiernych do rzeczywistych potrzeb i nie wykraczać poza minimalny zakres wymagany przepisami prawa UE. W przekazanych do resortu gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej pismach rybacy wnoszą o przywrócenie im pełnej swobody gospodarczej, powołując się bardzo ogólnie na liberalne, zdaniem rybaków, uregulowania prawne obowiązujące w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, nie podając jednak konkretnych przykładów wskazywanej swobody gospodarczej przysługującej rybakom w tych państwach. Trudno zatem odnieść się szerzej do postulowanego przywrócenia swobody gospodarczej, tym bardziej, że w ocenie Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej krajowe przepisy w zakresie rybołówstwa morskiego, co do zasady, nie wykraczają poza minimalny zakres wymagany prawem UE, regulując jedynie te zagadnienia z zakresu prawa unijnego, które zostały pozostawione do rozstrzygnięcia dla państwa członkowskiego Unii Europejskiej. r '
Ad. 2. Dekomunizacja Ministerstwa Nie można zgodzić się ze stawianą przez postulujących rybaków tezą o komunistycznym stylu zarządzania w Ministerstwie Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Jak wskazano w ww. piśmie DR.RM.620.18.2017.AR, organy administracji rządowej, w tym również organy administracji rybołówstwa morskiego działają na podstawie przepisów prawa, stoiac na straży praworządności i maiac na wzaledzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Całkowicie niesłusznym jest zatem przyrównywanie procesu decyzyjnego w podległym mi resorcie do cywilizacji turańskiej, w której funkcjonuje jedynie samowładztwo, a etyka nie istnieje. Wskazywanie na potrzebę dekomunizacji ministerstwa w mojej ocenie nie ma żadnego uzasadnienia. Realizując zadania ministra właściwego do spraw rybołówstwa mam obowiązek dbać o racjonalne gospodarowanie żywymi zasobami morza, a także o prawidłowe funkcjonowanie gospodarki rybnej i zapewnienie ekonomiczności prowadzonych połowów, przez co należy rozumieć rentowne prowadzenie działalności w zakresie rybołówstwa dla wszystkich armatorów. Przyjmowane przez ministerstwo regulacje prawne służą realizacji właśnie tych zadań. Całkowicie niezrozumiałe są zatem zarzuty o hamowaniu rozwoju polskiego rybołówstwa, dywersji i działaniu odwrotnym do statutowych zadań ministerstwa. Odnosząc się do szczegółowych kwestii poruszonych przez rybaków w ramach postulatu dotyczącego dekomunizacji, chciałbym zauważyć, co następuje. Całkowicie niezrozumiałe jest twierdzenie o przekazaniu przez MGMiŻŚ nieprawdziwej informacji o zakazie przeładunku ryby na morzu. Jak słusznie wskazano w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR, przedmiotowy zakaz wynika bezpośrednio z art. 20 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1224/2009 z dnia 20 listopada 2009 r. ustanawiającego wspólnotowy system kontroli w celu zapewnienia przestrzegania przepisów wspólnej polityki rybołówstwa, zgodnie z którym na wodach wspólnotowych zabrania się przeładunków na morzu. Przeładunki są dozwolone - wyłącznie za zezwoleniem oraz przy spełnieniu warunków określonych w niniejszym rozporządzeniu - w portach państw członkowskich wyznaczonych do tego celu lub w miejscach wyznaczonych do tego celu, znajdujących się blisko wybrzeża państw członkowskich, oraz zgodnie z warunkami określonymi w art. 43 ust. 5. Ponadto, podtrzymuję wyjaśnienia Pana Janusza Wrony, Dyrektora Departamentu Rybołówstwa w MGMiŻŚ dotyczące kwestii ograniczeń w rejestracji statków i łodzi rybackich. W piśmie DR.RM.620.18.2017.AR szczegółowo przedstawiono informacje dotyczące stanu liczbowego polskiej floty rybackiej w poszczególnych latach po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Bezspornym jest, że obserwowane w Polsce niedostosowanie wielkości floty rybackiej do dostępnych możliwości połowowych zwiększa presję połowową wobec dostępnych zasobów żywych organizmów morskich, nie gwarantując jednocześnie armatorom statków rybackich rentowności prowadzonej działalności. Mając na celu zapewnienie ekonomiczności prowadzonych połowów, a także ze względu na stan żywych zasobów morza, koniecznością stało się ograniczenie wprowadzania do rybołówstwa komercyjnego kolejnych statków rybackich, poprzez uniemożliwienie - przepisami obowiązującej od 4 marca 2015 r. ustawy z dnia 19 grudnia 2014 r. o rybołówstwie morskim (Dz. U. z 2015, poz. 222, z późn. zm.) - wykorzystania w tym celu zdolności połowowej pochodzącej: - ze zmniejszenia pojemności brutto (a także mocy silnika głównego) statku rybackiego; - z wycofanego bez zastosowania pomocy publicznej statku rybackiego, jeżeli został już wprowadzony w jego miejsce określony statek (jeden). Wprowadzenie ww. regulacji stało się koniecznością w celu zapobieżenia nadmiernemu rozdrobnieniu floty rybackiej, przy którym nie byłoby możliwości zapewnienia rybakom prowadzenia ekonomicznie opłacalnej działalności połowowej. 2
W odniesieniu do kwestii tzw. połowów w tukę, w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR wyjaśniona została geneza wprowadzenia zasady dotyczącej dopuszczalnej różnicy długości całkowitej statków rybackich uczestniczących w prowadzeniu takich połowów. Warunek, zgodnie z którym prowadzenie połowów jednocześnie przez dwa statki - połowy w tukę - może odbywać się przy jednoczesnym użyciu dwóch statków rybackich różniących się między sobą długością całkowitą o nie więcej niż 5 m, funkcjonuje w krajowych przepisach z zakresu rybołówstwa morskiego od kilku już lat i podyktowany został koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa trałującym wspólnie statkom rybackim. Dodatkowo, chciałbym uzupełnić, że kwestia ewentualnej zmiany dopuszczalnej różnicy długości całkowitej statków rybackich uczestniczących w prowadzeniu połowów w tukę była przedmiotem konsultacji ze środowiskiem rybackim podczas prac nad rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 16 września 2016 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego. Temat poruszany był również na spotkaniach Zespołu Doradczego do spraw Rybołówstwa Bałtyckiego, którego członkowie - zaproponowani przez organizacje rybackie i reprezentujący szeroki przekrój segmentów floty rybackiej - zasugerowali pozostawienie warunku prowadzenia połowów w tukę w dotychczasowym brzmieniu. Odnosząc się do kwestii dotyczącej wprowadzanych ograniczeń w zakresie przekazywania kwot połowowych pomiędzy armatorami statków rybackich, podtrzymuję w pełni stanowisko przekazane w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR. W piśmie tym bardzo szczegółowo odniesiono się do powodów, dla których zadecydowano o konieczności wprowadzenia zakazu przekazywania indywidualnych kwot połowowych. Należy podkreślić, że głównym celem przydzielania uprawnień połowowych jest wykonywanie rybołówstwa rozumianego jako połów organizmów morskich, przyznanych w specjalnym zezwoleniu połowowym, w celach zarobkowych. W związku z powyższym, przekazywanie indywidualnych kwot połowowych pomiędzy armatorami powinno następować wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, np. w przypadku przymusowego postoju statku spowodowanego awarią lub remontem statku lub w sytuacji wycofania statku. Celem takiego rozwiązania miało być bardziej efektywne wykorzystanie kwot połowowych przyznanych Polsce, jednak w praktyce doprowadziło do handlu indywidualnymi kwotami połowowymi między armatorami, którzy w rezultacie zaczęli czerpać zyski ze sprzedaży przyznanych im kwot połowowych, zamiast z prowadzenia połowów. Doprowadziło to do sytuacji, w której na uprzywilejowanej pozycji znaleźli się ci armatorzy, którzy są zdolni do zapłacenia określonej kwoty pieniężnej armatorowi, od którego kwota połowowa ma zostać uzyskana. Prawidłowy sposób wykorzystania przydzielonej indywidualnej kwoty połowowej poprzez prowadzenie połowów, a tym samym prawidłowy sposób wykorzystania ogólnej krajowej kwoty połowowej, stanowią wartości, które powinny być chronione przez ustawodawcę. Stąd też, w ocenie Ministerstwa GMiŹŚ, indywidualne kwoty połowowe lub dni połowowe, których armatorzy nie są w stanie wykorzystać zgodnie z obowiązującymi przepisami powinny zostać zwrócone do dyspozycji ministrowi właściwemu do spraw rybołówstwa, który korzystając z uprawnień przyznanych przez ustawodawcę dokonałby sprawiedliwego podziału tych dodatkowych kwot połowowych. Dzięki temu ochroną zostaną objęte interesy wszystkich armatorów statków rybackich zainteresowanych uzyskaniem prawa do prowadzenia połowów w większym wymiarze. Ponadto, odnosząc się do podnoszonej po raz kolejny kwestii dekomunizacji i zmiany mentalności biurokracji Ministerstwa na zgodną z cywilizacją łacińską, jak już wyżej wspomniałem, w mojej ocenie niesłuszne i niezrozumiałe są twierdzenia przedstawicieli rybaków w tym zakresie. Ponadto, odnośnie powołanego w 2016 roku Zespołu Doradczego do spraw Rybołówstwa Bałtyckiego, jak wyjaśniono w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR, Zespół ten ma za zadanie dyskutowanie nowych rozwiązań dotyczących przyszłości polskiego rybołówstwa. Członkowie Zespołu zostali zaproponowani przez organizacje rybackie, jako reprezentujący szeroki przekrój segmentów floty rybackiej, a przedstawiane przez nich opinie pozwalają na pełniejsze poznanie i realizację potrzeb branży. Oczywistym jest jednak, że udział gremiów doradczych oraz konsultowanie określonych spraw 3
oraz projektów legislacyjnych z przedstawicielami sektora rybackiego, nie wyłącza odpowiedzialności organu za podejmowane decyzje. Ad. 3. Aukcie rybne W uzupełnieniu informacji przekazanych w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR informuję, że minister właściwy ds. rybołówstwa stworzył warunki do prawidłowego rozwoju rynku rybnego w Polsce, w tym możliwości stworzenia aukcji rybnych. Już w 2000 r. przygotowano projekt Programu Phare PL0104.01 Organizacja rynku rybołówstwa. W projekcie tym wyznaczono pięć portów rybackich (Hel, Władysławowo, Ustka, Darłowo, Kołobrzeg), w których miały być utworzone Centra Pierwszej Sprzedaży Ryb (CPSR). Podstawowym założeniem Programu było wytypowanie przez samorządy lokalne, w uzgodnieniu ze środowiskiem rybackim, gotowych budynków w każdej z ww. lokalizacji, które z udziałem środków publicznych (krajowych i unijnych) zostały wyposażone w specjalistyczny sprzęt oraz przekazane w zarządzanie organizacjom rybackim. Jak wcześniej wskazano organizacje producenckie są odpowiedzialne za kreowanie rynku rybnego w państwach członkowskich. Grupując odpowiednią liczbę członków mają realny wpływ na wysokość cen na rynku. Jednocześnie odpowiednio wyposażone centra, zgodnie z założeniami projektu Phare, z czasem mogą zostać przekształcone w profesjonalne aukcje. Dodatkowo centra są odpowiednio wyposażone do przeprowadzania czynności związanych z możliwością dostarczania na rynek wystandaryzowanych i identyfikowalnych surowców najwyższej jakości. Spełniając wszystkie standardy weterynaryjne dają pewność, że produkty opuszczające je spełniają wszystkie wymogi i oczekiwania klientów. Taki system pozwala na osiągnięcie maksymalnych cen na produkty oferowane przez organizacje producenckie. Jednocześnie poprzez dostosowane i zaplanowane dostawy (możliwość przechowywania i mrożenia surowca w okresach wzmożonych połowów bądź mniejszego popytu) mogą w odpowiedni sposób kierować podażą surowca, a co za tym idzie ceną ryby na rynku. Pomóc w tym ma także możliwość przeprowadzenia interwencji na rynku w przypadku gwałtownych, negatywnych zmian cen, co zostało przewidziane Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1379/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury, zmieniającym rozporządzenia Rady (WE) nr 1184/2006 i (WE) nr 1224/2009 oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 104/2000. Jest to jedyny, dozwolony prawnie mechanizm, dzięki któremu państwa członkowskie są w stanie wpływać na ceny surowców rybnych. Ustalanie cen urzędowych czy minimalnych jest zabronione. Sieć utworzonych dzięki funduszowi Phare CPSR została rozwinięta przez organizacje producentów w oparciu o środki finansowe uzyskane w ramach perspektywy finansowej na lata 2007-2013. Do chwili obecnej powstało kolejnych 11 CPSR, które swoim zasięgiem obejmują wszystkie najważniejsze porty i przystanie rybackie, gdzie dokonuje się wyładunków złowionych w Morzy Bałtyckim ryb. W obecnie wdrażanym programie PO RYBY 2014-2020, z uwagi na mniejszą ogólną alokację, co prawda ograniczono środki na wdrażanie priorytetu dotyczącego obrotu i przetwarzania produktów rybnych, jednakże w dalszym ciągu ok. 35 procent nakładów finansowych jest przeznaczonych wyłącznie na działania organizacji producentów. Pozwoli to na dalszy rozwój rynku rybnego w Polsce i utrzymanie konkurencyjnych cen pierwszej sprzedaży na ryby poławiane w Morzu Bałtyckim. Ad. 4. Zasoby Odnosząc się do kwestii złego stanu zasobów ryb Morza Bałtyckiego, chciałbym podtrzymać w pełni stanowisko Departamentu Rybołówstwa MGMiŻŚ wyrażone w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR. Jak wskazano w ww. piśmie, podległy mi resort bardzo poważnie traktuje problemy dotyczące stanu obu stad dorsza na Morzu Bałtyckim. Podzielam stanowisko rybaków, zgodnie z którym połowy paszowe stanowią jeden z powodów złej sytuacji dorsza bałtyckiego. Uważa się, że problemem jest przede wszystkim oddziaływanie jednostek rybackich o długości powyżej 30 m prowadzących połowy paszowe, ponieważ przez możliwość stosowania dużych narzędzi połowowych, o małym prześwicie oczka, mają one znaczny, negatywny wpływ na stan ryb pelagicznych i młodocianych stadiów innych gatunków ryb. 4
Należy jednak zauważyć, że nie tylko działalność rybacka powoduje zły stan zasobów dorsza, a wynika on m.in. z pogarszającej się jakości wód Morza Bałtyckiego, spowodowanej deficytami tlenowymi czy brakiem efektywnych wlewów mocno zasolonych wód Morza Północnego, które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie dorsza (problemy z odżywianiem oraz rozmnażaniem), jak też z zapasożycenia spowodowanego przez foki. Jak poinformowano w piśmie DR.RM.620.18.2017.AR, resort pracuje od kilku lat nad wprowadzeniem ograniczeń prowadzenia połowów paszowych. Jednocześnie, aby przedmiotowe ograniczenia przyniosły wymierny efekt, musiałyby zostać wprowadzone w przepisach UE, bowiem powinny objąć nie tylko polskich rybaków, ale także rybaków z innych nadbałtyckich państw członkowskich. Administracja rybacka porusza regularnie ten temat na forum UE, gdzie przedstawiano konieczność uregulowania sposobu prowadzenia połowów paszowych poprzez ograniczenie wielkości jednostek rybackich prowadzących połowy na Morzu Bałtyckim, wzmocnienie kontroli i zebranie danych na temat rzeczywistego składu połowów. Stanowisko Polski nie ma jednak poparcia wśród innych państw członkowskich. Ponadto, jak również wskazano w ww. piśmie DR.RM.620.18.2017.AR, w roku 2017 planowane jest uruchomienie Ogólnokrajowego Programu Ochrony ekosystemu Morza Bałtyckiego w którym będą uczestniczyć rybacy przybrzeżni. Program ten polegać będzie m.in. na monitoringu stanu środowiska, obserwacji koncentracji młodocianych stadiów ryb oraz utrzymaniu środowiska w dobrym stanie, zgodnie z założeniami Ramowej Dyrektywy Morskiej. Po zebraniu niezbędnych informacji na temat stanu środowiska, jeśli okaże się to niezbędne zostanie przygotowany program działań naprawczych. Dodatkowo, w odniesieniu do wnioskowanych przez rybaków odszkodowań ze środków unijnych aż do czasu przywrócenia pożądanego stanu zasobów, chciałbym zauważyć, że postulat ten zasadniczo jest spełniony. Obecnie funkcjonujący Program Operacyjny Rybactwo i Morze na lata 2014-2020 przewiduje bowiem możliwość udzielenia wsparcia finansowego na realizację szeregu operacji w ramach Priorytetu 1. Promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy, w tym operacji służących zarówno zapewnieniu właściwego wsparcia dla armatorów statków rybackich w przypadku stwierdzenia poważnego zagrożenia dla ochrony żywych zasobów morza lub dla ekosystemu morskiego (np. tymczasowe zaprzestanie działalności połowowej), jak również operacji służących rozwojowi sektora rybołówstwa (np. poprawa higieny, zdrowia, bezpieczeństwa i warunków pracy rybaków, innowacje w sektorze rybołówstwa, poprawa efektywności energetycznej statków rybackich, inwestycje podnoszące wartość produktów rybołówstwa, w szczególności przez umożliwianie rybakom przetwarzania, obrotu oraz bezpośredniej sprzedaży własnych połowów, inwestycje w zakresie poprawy infrastruktury portów rybackich, giełd rybnych, miejsc wyładunku i przystani, inwestycje w zakresie ułatwiania przestrzegania obowiązku dotyczącego wyładunku wszystkich połowów). W świetle powyższego, po raz kolejny trudno się zgodzić z przewijającą się w pismach rybaków tezą o hamowaniu przez Ministerstwo rozwoju polskiego rybołówstwa. Ponadto, chciałbym się odnieść do załączonej do pisma rybaków listy szczegółowych problemów do interwencyjnego rozwiązania. W odniesieniu do problemu dotyczącego braku możliwości prowadzenia połowów w tukę przez statek rybacki JAS-79, w świetle moich powyższych wyjaśnień, nie ma możliwości wydania indywidualnej zgody na uczestniczenie we wspólnym trałowaniu przez statki różniące się długością całkowitą o 6 m. Byłoby to sprzeczne z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 16 września 2016 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa komercyjnego. Nie są również planowane zmiany przepisów w przedmiotowym zakresie. W odniesieniu do problemu dotyczącego corocznej odmowy przydziału szprota na statek JAS-19, chciałbym wyjaśnić, co następuje. Statek rybacki JAS-19 został wprowadzony do wykonywania 5
rybołówstwa komercyjnego w 2009 r. w miejsce, wycofanego przez armatora, statku JAS-33. Wbrew temu, co wskazuje armator statku, zarówno na statek JAS-33 jak i JAS-19, w latach 2004-2006 oraz 2009-2013 przyznawana była w specjalnych zezwoleniach połowowych kwota połowowa szprota. W 2013 r. rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 grudnia 2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu i warunków wykorzystania ogólnej kwoty połowowej wprowadzone zostały nowe zasady podziału ogólnej kwoty połowowej szprota, w myśl których podziału ogólnej kwoty połowowej przedmiotowego gatunku ryby, określonej dla podobszarów 22-32 Morza Bałtyckiego, należało dokonywać na wniosek armatora, na statki rybackie armatorów: 1) którym przyznano co najmniej raz, w wydanych w latach 2005-2013 specjalnych zezwoleniach połowowych, kwotę połowową szprota oraz 2) którzy dokonali odłowienia co najmniej części kwoty połowowej szprota co najmniej w jednym roku w latach 2005-2013. Z uwagi na wskazane powyżej zmiany przepisów, a także fakt, że armator statku JAS-19 (wprowadzonego w miejsce statku JAS-33) w latach 2004-2006 i 2009-2013 nie odłowił nawet części przyznanej mu kwoty połowowej szprota (zgodnie z danymi zawartymi w systemie elektronicznego raportowania działalności połowowej ERS zużycie kwoty połowowej szprota przez armatora statku rybackiego JAS-19, a wcześniej JAS-33, w każdym z powyżej wymienionych lat wyniosło 0), począwszy od 2014 r. armatorowi statku JAS-19 odmawia się przyznania kwoty połowowej szprota. Skoro zatem armator statku JAS-19 (wcześniej JAS-33) przez 8 lat działalności połowowej nie odłowił choćby części przyznanej mu kwoty połowowej szprota, brak jest przesłanek do dalszego przyznawania temu armatorowi kwoty wspomnianego gatunku. - i " ' >> ' 6