URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE PODSTAWOWE INFORMACJE ZE SPISÓW POWSZECHNYCH Gmina miejsko-wiejska BRZESZCZE Powiat OŚWIĘCIMSKI Województwo MAŁOPOLSKIE Kraków 2003
KOMITET REDAKCYJNY URZĘDU STATYSTYCZNEGO W KRAKOWIE PRZEWODNICZĄCY Marian Schab CZŁONKOWIE Andrzej Binda, Maria Habrzyk, Mieczysław Kurnik, Barbara Oremus, Krzysztof Pawlaczek, Roman Podorski, Jacek Podsiadło, Grzegorz Ruta, Helena Sienniak, Bogumiła Skowronek, Anna Stefan, Anna Talarek Opracowanie publikacji: pod kierunkiem Urząd Statystyczny w Krakowie Oddział w Tarnowie Krzysztofa Pawlaczka - Kierownika Oddziału Redakcja merytoryczna: Barbara Oremus - Kierownik Wydziału Statystyki Społecznej Helena Sienniak - Kierownik Wydziału Analiz Bogumiła Skowronek - Kierownik Wydziału Statystyki Gospodarczej Anna Gubernat, Maria Łysakowska, Antonina Setlak, Lucyna Cuber, Jadwiga Szponder, Anna Seweryn, Elżbieta Rempała pod kierunkiem Andrzeja Bindy - Z-cy Dyrektora Urzędu Redakcja i skład komputerowy: Elżbieta Niemiec, Danuta Kalista, Matylda Koczwara, Urszula Nieboga Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa Projekt okładki: Sylwester Jabłoński Druk i oprawa: Urząd Statystyczny w Krakowie Wydział Administracyjny wykonanie: Mikołaj Karklissyjski ISBN 83-7403-117-4 Przy publikowaniu danych Urzędu Statystycznego prosimy o podanie źródła
PRZEDMOWA Urząd Statystyczny w Krakowie przekazuje Państwu publikację Podstawowe informacje ze Spisów Powszechnych w gminie miejsko-wiejskiej Brzeszcze województwa małopolskiego. Opracowanie zawiera ostateczne wyniki spisów powszechnych - Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego - przeprowadzonych w 2002 r. Bogaty zestaw informacji zaprezentowany w tej publikacji odzwierciedla sytuację społeczno- -ekonomiczną mieszkańców gminy. Publikacja składa się z uwag ogólnych, uwag metodycznych oraz części tabelarycznej obejmującej następujące zagadnienia: stan i strukturę demograficzną, społeczną i ekonomiczną ludności, gospodarstwa domowe i rodziny, infrastrukturę mieszkaniową, problematykę rolną, m.in. użytkowanie gruntów, strukturę zasiewów, pogłowie zwierząt gospodarskich. Niniejsza publikacja stanowi jednocześnie odpowiedź na coraz większe zapotrzebowanie na dane statystyczne prezentowane w układzie terytorialnym i jest pierwszą publikacją, która tak szczegółowo charakteryzuje gminę. Opracowanie skierowane jest do szerokiego kręgu odbiorców zainteresowanych danymi statystycznymi prezentowanymi w ujęciu gminnym. Zastępca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego - Dyrektor Urzędu Statystycznego składa serdeczne podziękowanie wszystkim osobom, które przyczyniły się do przeprowadzenia spisów na terenie województwa małopolskiego i opracowania ich wyników. Marian Schab Zastępca Wojewódzkiego Komisarza Spisowego Dyrektor Urzędu Statystycznego w Krakowie Kraków, listopad/grudzień 2003 r
SPIS TREŚCI Tabl. Str. PRZEDMOWA... x 3 UWAGI OGÓLNE... x 7 UWAGI METODYCZNE... x 10 LUDNOŚĆ NARODOWY SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ Ludność według płci i wieku... 1 27 Ludność według płci i ekonomicznych grup wieku... 2 33 Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i grup wieku... 3 34 Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, płci i grup wieku... 4 35 Osoby niepełnosprawne według kategorii niepełnosprawności, płci, ekonomicznych grup wieku, poziomu wykształcenia oraz aktywności ekonomicznej... 5 36 Ludność według okresu zamieszkiwania oraz grup wieku... 6 37 Ludność według głównego źródła utrzymania, płci oraz grup wieku... 7 38 Ludność według płci i języka używanego w domu... 8 41 Ludność według płci i deklarowanej narodowości... 9 41 Ludność w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego (działki rolnej) według powierzchni użytków rolnych, płci oraz grup wieku... 10 42 Użytkownicy gospodarstw rolnych (działek rolnych) według powierzchni użytków rolnych, płci oraz grup wieku... 11 43 Gospodarstwa domowe i ludność według liczby osób w gospodarstwie... 12 44 Gospodarstwa domowe według liczby osób w gospodarstwie i głównego źródła utrzymania... 13 46 Rodziny w gospodarstwach domowych według typów rodzin... 14 46 Rodziny z dziećmi w gospodarstwach domowych według liczby dzieci do lat 24 pozostających na utrzymaniu oraz typu rodziny... 15 47 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej... 16 47 Pracujący w wieku 15 lat i więcej wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) według powierzchni użytków rolnych... 17 49 Bezrobotni w wieku 15 lat i więcej według okresu poszukiwania pracy... 18 50 MIESZKANIA Mieszkania według zamieszkania, przeznaczenia i rodzaju podmiotów będących ich właścicielami... 19 50 Ogólne dane o zamieszkanych mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 20 50-4 -
Tabl. Str. Mieszkania zamieszkane według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań i okresu budowy budynku... 21 51 Mieszkania zamieszkane według liczby izb, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 22 52 Mieszkania zamieszkane według powierzchni użytkowej, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 23 53 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w wodociąg i ustęp, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 24 54 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę i gaz, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 25 54 Mieszkania zamieszkane według sposobu ich ogrzewania, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 26 55 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w instalacje, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 27 55 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 izbę, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 28 56 Mieszkania zamieszkane stale według powierzchni użytkowej na 1 osobę, okresu budowy budynku i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 29 57 Mieszkania zamieszkane stale według liczby izb oraz liczby i typu gospodarstw domowych... 30 58 Mieszkania zamieszkane stale według liczby gospodarstw domowych i ich składu rodzinnego oraz powierzchni użytkowej mieszkania... 31 59 Gospodarstwa domowe według liczby izb i liczby osób w gospodarstwie... 32 60 Gospodarstwa domowe zamieszkujące w mieszkaniach według typu gospodarstwa i liczby rodzin w gospodarstwie oraz tytułu zajmowania mieszkania przez gospodarstwo... 33 61 Rodziny zamieszkujące w mieszkaniach według tytułu zajmowania mieszkania przez gospodarstwo w skład którego wchodzi rodzina oraz typu rodziny... 34 62 Rodziny z dziećmi zamieszkujące w mieszkaniach według wyposażenia mieszkań w instalacje i liczby dzieci w rodzinie... 35 63 Rodziny z dziećmi zamieszkujące w mieszkaniach według powierzchni użytkowej przypadającej na 1 osobę i liczby dzieci w rodzinie... 36 64 Budynki i znajdujące się w nich mieszkania, powierzchnia użytkowa mieszkań i ludność w mieszkaniach według rodzaju budynków i rodzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami budynków... 37 64 Budynki mieszkalne zamieszkane według liczby mieszkań, okresu budowy i rodzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami budynków... 38 65 Budynki mieszkalne zamieszkane według wyposażenia w instalacje, okresu budowy i rodzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami budynków... 39 66 Budynki mieszkalne zamieszkane według wyposażenia w instalacje i rodzaju podmiotów będących właścicielami lub współwłaścicielami budynków... 40 68 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według przyczyn niezamieszkania i rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań... 41 70-5 -
Tabl. Str. POWSZECHNY SPIS ROLNY Charakterystyka gospodarstw rolnych według siedziby gospodarstwa... 42 70 Charakterystyka gospodarstw rolnych według siedziby użytkownika... 43 70 Gospodarstwa rolne według prowadzenia działalności gospodarczej... 44 71 Gospodarstwa rolne prowadzące działalność pozarolniczą... 45 71 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych... 46 71 Powierzchnia zasiewów według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych... 47 71 Powierzchnia zasiewów głównych ziemiopłodów... 48 72 Powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych... 49 72 Gospodarstwa rolne zajmujące się uprawą głównych ziemiopłodów... 50 72 Powierzchnia uprawy poszczególnych gatunków drzew i krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych... 51 72 Zwierzęta gospodarskie... 52 73 Gospodarstwa rolne utrzymujące zwierzęta gospodarskie według gatunków i grup produkcyjno-użytkowych... 53 73 Zwierzęta gospodarskie według grup obszarowych powierzchni użytków rolnych... 54 73 Wyposażenie gospodarstw rolnych w budynki i budowle... 55 74 Ciągniki, samochody ciężarowe i wybrane maszyny w gospodarstwach rolnych... 56 74 Informacje dodatkowe... 57 74 SKRÓTY m 2 = metr kwadratowy ha = hektar r. = rok cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie tabl. = tablica ZNAKI UMOWNE Kreska (-) = zjawisko nie wystąpiło Zero (0) = zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,5 (0,0) = zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,05 Znak x = wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe Znak # = oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej W tym = oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy - 6 -
UWAGI OGÓLNE Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 i Powszechny Spis Rolny 2002 zostały wprowadzone ustawami. Spisy były przeprowadzone na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz. 24 00. Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisów 2002 Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych: 1) w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026), 2) w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072), 3) w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami. Narodowemu Spisowi Powszechnemu Ludności i Mieszkań 2002 podlegały: 1) osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach, 2) mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami, 3) osoby niemające miejsca zamieszkania. Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował: 1) szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce były spisywani na ogólnych zasadach), 2) osób ubiegających się o azyl, 3) mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych. Powszechnym Spisem Rolnym zostały objęte: 1) gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha, 2) gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 do 1 ha włącznie (działki rolne), 3) osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nieposiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, 4) pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. W czasie spisu wypełniane były następujące formularze: - formularz A przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu niebędącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych, - 7 -
- formularz M przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy, - formularz D przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach, - formularz R1 przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych, - formularz R2 przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich, - formularz R3 przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne. Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D dobrowolne. Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego. Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS. Zakres i tematyka Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002: 1. Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania; 2. Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności; 3. Demograficzna charakterystyka osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny); 4. Charakterystyka demograficzna gospodarstw domowych i rodzin: pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny; 5. Charakterystyka społeczna osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowana narodowość i język używany w rozmowach w domu; 6. Niepełnosprawność prawna i biologiczna; 7. Aktywność ekonomiczna ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy; 8. Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych; 9. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania; 10. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach; 11. Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych; 12. Wielkość mieszkań i ich wyposażenie; 13. Samodzielność zamieszkiwania; 14. Charakterystyka budynków. Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach 1989-2002. Zakres i tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002: 1. Powierzchnia gospodarstwa; 2. Struktura własnościowa użytków rolnych gospodarstwa; - 8 -
3. Struktura dochodów; 4. Działalność gospodarcza; 5. Pracujący w indywidualnym gospodarstwie rolnym; 6. Powierzchnia zasiewów; 7. Powierzchnia inna; 8. Pogłowie zwierząt gospodarskich; 9. Rozdysponowanie produkcji rolniczej; 10. Infrastruktura gospodarstwa; 11. Budynki i budowle; 12. Magazynowanie w gospodarstwie; 13. Nawozy i pestycydy w gospodarstwie; 14. Maszyny i urządzenia rolnicze; 15. Wybrane wydatki w gospodarstwie. Formy upowszechniania wyników spisu Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu. Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych: 1) Publikowanie danych; 2) Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu; 3) Dostępność podstawowych danych poprzez Internet; 4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych. W 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki NSP na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne 5 publikacji, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym ukaże się w 2004 roku. Ogólnokrajowe wyniki PSR zostaną przedstawione w 20 publikacjach, z tego w 2003 r. wydanych zostanie 14 pozycji. Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych będą wydawane opracowania regionalne (wojewódzkie). Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisów, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego wyprowadzania wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu w dowolnych układach korelacyjnych i przestrzennych. Uwagi techniczne Wszystkie tablice zawarte w aneksie tabelarycznym są dostępne na płycie CD. W tablicach wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji. Z uwagi na ustawowy obowiązek GUS do zachowania tajemnicy statystycznej, zachodzi konieczność ukrywania rzadkich informacji, występujących najczęściej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach gdzie może istnieć realne niebezpieczeństwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zostały zastąpione umownym znakiem. - 9 -
UWAGI METODYCZNE Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu są zamieszczane w każdej z publikacji z wynikami spisu. Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć zostały spisane z ewidencji. Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym w przypadku spisywanych z ewidencji pozostały bez odpowiedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano ponad 730 tys. osób (ponad 2% ogółu ludności), będących stałymi mieszkańcami naszego kraju. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach. DEFINICJE POJĘĆ KATEGORIE LUDNOŚCI Na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2002 r. (NSP 2002) zostały wyodrębnione trzy podstawowe kategorie ludności: 1. Ludność stała (stale zamieszkała); 2. Ludność faktycznie zamieszkała; 3. Rezydenci (ludność rezydująca). We wszystkich tablicach tej publikacji informacje dotyczą kategorii ludności faktycznie zamieszkałej dalej określanej jako ludność. Ludność stała (stale zamieszkała) Kategoria obejmuje osoby mieszkające stale (z reguły zameldowane na pobyt stały) oraz: obecne w czasie spisu, a dokładnie w momencie krytycznym spisu, nieobecne w momencie spisu, bez względu na miejsce przebywania i czas trwania tej nieobecności. Ludność faktycznie zamieszkała Kategoria obejmuje następujące grupy osób: 1. Mieszkające stale, które: a) były obecne w momencie spisu; b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące; c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów: odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych; przebywania w zakładzie karnym lub śledczym; pobytu za granicą. 2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu kraju (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony. Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). - 10 -
Rezydenci (ludność rezydująca) nowa kategoria ludności Do rezydentów zalicza się: stałych mieszkańców, z wyjątkiem osób przebywających poza miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesięcy bez względu na ich miejsce przebywania (w kraju czy za granicą); osoby przebywające czasowo przez okres co najmniej 12 miesięcy, przybyłe z innego miejsca w kraju lub z zagranicy (cudzoziemcy). WIEK Wiek osób określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku). W tablicach obok roczników wieku, tradycyjnych pięcioletnich lub dziesięcioletnich grup wieku wprowadzono również następujące ekonomiczne grupy: wiek przedprodukcyjny mężczyźni i kobiety w wieku 0-17 lat, wiek produkcyjny mężczyźni w wieku 18-64 lata, kobiety w wieku 18-59 lat, grupa ta została podzielona na: wiek mobilny (18 44 lata mężczyźni i kobiety), wiek niemobilny (45 64 lata mężczyźni i 45 59 lat kobiety), poprodukcyjny mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej. STAN CYWILNY PRAWNY W spisie ludności 2002 po raz pierwszy badany był (zgodnie z rekomendacjami międzynarodowymi) stan cywilny prawny osób zdefiniowany jako stan cywilny według obowiązującego w danym kraju prawa. Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii: kawaler, panna żonaty, zamężna wdowiec, wdowa rozwiedziony, rozwiedziona separowany, separowana (separacja prawna została w Polsce wprowadzona w końcu 1999 r.). Stan cywilny faktyczny osób został określony wtórnie, na podstawie charakteru związku, w jakim żyje dana osoba, tj. w oparciu o informacje dotyczące relacji z głową gospodarstwa domowego, stanu cywilnego prawnego oraz wzajemnych powiązań między osobami spisanymi. POZIOM WYKSZTAŁCENIA Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. W 2002 roku, po reformie szkolnictwa z 1999 r., wprowadzającej 6 letnią szkołę podstawową i 3 letnie gimnazjum, badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej. W spisie zastosowano szczegółową klasyfikację, za pomocą której badano czy osoby o wykształceniu wyższym miały tytuł naukowy, magisterium lub licencjat, a osoby o wykształceniu średnim i policealnym czy miały maturę. Należy również zaznaczyć, że w momencie przeprowadzania spisu (maj 2002 r.) uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej sytuacji z początku roku szkolnego (lub z końca roku kalendarzowego 2001). - 11 -
W publikacji zastosowano następującą klasyfikację poziomu wykształcenia: wyższe policealne średnie ogólnokształcące średnie zawodowe zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Osobą niepełnosprawną jest taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony osoba niepełnosprawna prawnie lub osoba, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa) osoba niepełnosprawna biologicznie. Kryterium do zakwalifikowania danej osoby do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie było posiadanie: aktualnego orzeczenia wydanego przez odpowiedni organ orzekający dla osób w wieku 16 lat i więcej, uprawnienie do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego dla dzieci poniżej 16 roku życia tj. urodzonych po 20 maja 1986 r. W spisie ludności 2002, dla osób w wieku 16 lat i więcej ustalono 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany, lekki. Ze względu na zmiany przepisów prawnych dotyczące osób niepełnosprawnych w spisie 2002 r. przyjęto definicje wyodrębniania tej kategorii osób spójne metodologicznie z zasadami stosowanymi w spisach z lat 1988 i 1978, tym samym została zachowana możliwość porównywalności danych. Wykaz równorzędnych orzeczeń kwalifikujących osobę do grupy osób niepełnosprawnych prawnie oraz określenia stosowane w klasyfikacji niepełnosprawności/inwalidztwa prawnego w latach 1988 i 2002 Stopień niepełno sprawności znaczny umiarkowany lekki 2002 1988 Rodzaj orzeczenia równorzędnego całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji, I grupa inwalidztwa, orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z uprawnieniem do zasiłku pielęgnacyjnego. całkowita niezdolność do pracy, II grupa inwalidztwa. III grupa inwalidztwa, częściowa niezdolność do pracy, celowość przekwalifikowania zawodowego, orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bez uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego. Grupa inwalidztwa I grupa inwalidztwa II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa - 12 -
MIGRACJE LUDNOŚCI Migracje ludności to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej jednostki terytorialnej (gminy). Migracją jest zatem zmiana miejsca zamieszkania z jednej gminy do innej, a także w przypadku gminy miejsko wiejskiej z terenów miejskich do wiejskich lub odwrotnie. Nie jest migracją zmiana adresu w ramach tej samej gminy miejskiej, wiejskiej, części miejskiej lub wiejskiej gminy miejsko wiejskiej. Migracją jest także zmiana kraju zamieszkania. Ludność zamieszkała od urodzenia to ludność, która od urodzenia nie opuszczała miejscowości aktualnego zamieszkania, a jeżeli ją opuszczała, to na okres krótszy niż rok. Nie były uwzględniane przerwy w zamieszkiwaniu (bez względu na okres ich trwania) spowodowane: odbywaniem zasadniczej służby wojskowej, przebywaniem w zakładach karnych, przebywaniem za granicą w placówkach dyplomatycznych, przebywaniem w innych miejscach z powodu działań wojennych lub uczestniczenia w misjach wojskowych. Przez miejscowość aktualnego zamieszkania należy rozumieć obszar gminy miejskiej lub wiejskiej, a w gminach miejsko-wiejskich część miejską lub wiejską tej gminy. Do ludności przybyłej zaliczono również ludność, która powróciła do miejscowości aktualnego zamieszkania, po co najmniej rocznym pobycie poza tą miejscowością (w innym miejscu - w kraju lub za granicą) pod warunkiem, że pobyt ten nie był spowodowany jedną z przyczyn wymienionych wcześniej. NARODOWOŚĆ Pytanie o narodowość, które zostało sformułowane na formularzu spisowym, uwzględniało z jednej strony nawiązanie do pierwszego spisu z 1921 r., a z drugiej zachowanie zgodności ze standardami europejskimi. W związku z tym przyjęto, że pytanie będzie następujące: Do jakiej narodowości się Pan(i) zalicza?, przy następującym zdefiniowaniu narodowości: Narodowość jest deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem. Sformułowane pytanie oraz przyjęta definicja narodowości, są na tyle otwarte, iż zezwalały osobie spisywanej na indywidualne, własne rozumienie pojęcia narodowości. Rachmistrze spisowi byli zobowiązani do odnotowywania każdej udzielonej przez osoby spisywane odpowiedzi, która pozostawała w związku z tematem narodowości. JĘZYK UŻYWANY W DOMU Obok pytania o narodowość do tematyki spisu ludności w 2002 r. wprowadzono pytanie o język, używany w kontaktach domowych. Pytanie to przyjęło następującą postać: W jakim języku (językach) rozmawia Pan(i) najczęściej w domu? Konstrukcja pytania dawała możliwość zarejestrowania dwóch nazw języków niepolskich, niezależnie od tego, czy były one używane z językiem polskim, czy też wyłącznie. GOSPODARSTWA DOMOWE Osoby mieszkające w mieszkaniach lub zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami (np.: strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe. - 13 -
Przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, osoba ta tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. W spisywanym pomieszczeniu mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych. W spisie badano samodzielność zamieszkiwania mieszkania przez gospodarstwo. Podstawą podziału gospodarstw na zamieszkujące samodzielnie i mieszkające wspólnie była liczba gospodarstw domowych spisanych w danym mieszkaniu. Jeżeli w mieszkaniu zostało spisane tylko jedno gospodarstwo domowe uznawano je za zamieszkujące samodzielnie (niezależnie od składu rodzinnego gospodarstwa). W każdym gospodarstwie domowym wyodrębniano głowę gospodarstwa, wobec której ustalano stosunek pokrewieństwa (powinowactwa) wszystkich pozostałych członków gospodarstwa domowego. Głową gospodarstwa domowego w rozumieniu spisu jest ta osoba, która całkowicie lub w przeważającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. Jeżeli dwie lub więcej osób dostarczają środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznaje się tę osobę, która tymi środkami rozporządza. Na podstawie stosunku pokrewieństwa każdej osoby z głową gospodarstwa domowego oraz dodatkowych informacji (daty zawarcia związku małżeńskiego, informacji czyje jest dziecko lub czyim partnerem jest osoba żyjąca w związku nieformalnym) ustalano skład rodzinny gospodarstwa domowego, tzn. liczbę i typy rodzin. Ze względu na liczbę oraz stosunek pokrewieństwa osób wyróżniono następujące typy gospodarstw domowych: rodzinne (jednorodzinne, dwurodzinne, trzy i więcej rodzinne), nierodzinne (jednoosobowe, wieloosobowe). Gospodarstwo domowe z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej) jest to gospodarstwo, w którym jeden z członków jest użytkownikiem gospodarstwa rolnego, działki rolnej lub właścicielem zwierząt gospodarskich. RODZINY Spośród osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego wyodrębnia się rodziny. Rodzina (biologiczna) w spisie definiowana jest jako dwie lub większa liczba osób, które są związane jako mąż i żona, wspólnie żyjący partnerzy (kohabitanci) osoby płci przeciwnej lub jako rodzic i dziecko. Tak więc, rodzina obejmuje parę bez dzieci lub parę z jednym lub większą liczbą dzieci, albo też samotnego rodzica z jednym bądź większą liczbą dzieci. Wyróżnia się następujące typy rodzin: małżeństwo bez dzieci małżeństwo z dziećmi partnerzy bez dzieci partnerzy z dziećmi samotna matka z dziećmi samotny ojciec z dziećmi. Innowacją w spisie 2002 jest wyodrębnienie partnerów jako odrębny typ rodziny. W poprzednich spisach pary kohabitanckie wykazywano łącznie z małżeństwami. Młoda rodzina to rodzina, w której matka była w momencie spisu w wieku poniżej 30 lat, a ojciec poniżej 35 lat; w przypadku małżeństw (związków partnerskich) brano pod uwagę jednocześnie wiek obojga małżonków/partnerów. - 14 -
Jako dziecko określa się osobę w każdym wieku, która pozostaje w gospodarstwie domowym (lub przebywa w gospodarstwie zbiorowym) wraz z obojgiem lub jednym z rodziców. Do dzieci zalicza się również pasierbów oraz dzieci przysposobione. Dziecko do lat 24 pozostające na utrzymaniu jest to dziecko w wieku 0-24 lata, które nie posiada własnego źródła utrzymania i pozostaje na utrzymaniu innej osoby wchodzącej w skład gospodarstwa domowego. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia: wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód, tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem, nie wykonywały pracy (np.: z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek. Do pracujących w swoim gospodarstwie rolnym (na działce rolnej) zaliczono osoby pracujące wyłącznie lub głównie: w indywidualnych gospodarstwach rolnych powyżej 1 ha, z wyłączeniem gospodarstw produkujących wyłącznie na potrzeby własne, na działkach rolnych (do 1 ha użytków rolnych włącznie), z wyłączeniem działek produkujących wyłącznie lub głównie na potrzeby własne, jako właściciele zwierząt gospodarskich, z wyłączeniem produkujących wyłącznie lub głównie na potrzeby własne. Bezrobotni są to osoby w wieku 15-74 lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni tydzień badany), aby znaleźć pracę, były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym. Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie. Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostającą poza siłą roboczą) stanowią osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu: nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały, nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym. Współczynnik aktywności zawodowej jest to udział osób aktywnych zawodowo (tj. pracujących i bezrobotnych) w liczbie ludności ogółem oraz danej grupy. grupy. Wskaźnik zatrudnienia jest to udział osób pracujących w liczbie ludności ogółem oraz danej Stopa bezrobocia jest to udział osób bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo ogółem oraz danej grupy. - 15 -
Klasyfikacja statusu zatrudnienia oparta została na International Classification of Status in Employment (ICSE) i wyróżnia następujące kategorie pracujących: pracownik najemny - osoba zatrudniona na podstawie stosunku pracy w przedsiębiorstwie publicznym lub u pracodawcy prywatnego; do tej kategorii zaliczono również osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, osoby wykonujące pracę nakładczą, duchownych, a także uczniów, zatrudnionych na podstawie umowy o naukę zawodu lub przyuczenie do pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie, pracodawca - osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i zatrudnia co najmniej jednego pracownika najemnego, pracujący na własny rachunek - osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i nie zatrudnia pracowników; do tej kategorii zaliczono również agentów (we wszystkich rodzajach agencji) oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, pomagający bezpłatnie członek rodziny - osoba, która bez umownego wynagrodzenia pomaga w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej. ŹRÓDŁA UTRZYMANIA LUDNOŚCI I GOSPODARSTW DOMOWYCH W spisie powszechnym ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania osób i tworzonych przez nie gospodarstw domowych jak również osób przebywających w obiektach zbiorowego zakwaterowania (będących członkami gospodarstw zbiorowych). Informacje o źródłach, z których pochodziły środki na finansowanie konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb osób dotyczyły całego roku (12 miesięcy) poprzedzającego moment krytyczny spisu. Informacje o źródłach utrzymania zbierano na podstawie deklaracji osób spisywanych. Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy dochód. Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania. Za dodatkowe źródło utrzymania osoby uważa się źródło najważniejsze spośród wszystkich pozostałych, po określeniu głównego źródła utrzymania, czyli przynoszące dochód drugi pod względem wysokości. Wyróżniono następujące źródła utrzymania pochodzące z dochodów: 1. z pracy najemnej - poza rolnictwem w sektorze publicznym - poza rolnictwem w sektorze prywatnym - w rolnictwie w sektorze publicznym - w rolnictwie w sektorze prywatnym na rachunek własny - poza rolnictwem - w rolnictwie w swoim gospodarstwie rolnym (działce rolnej) - w rolnictwie poza swoim gospodarstwem rolnym (działką rolną) 2. z niezarobkowych źródeł emerytury pracowniczej, kombatanckiej i pochodnych emerytury rolnej renty z tytułu niezdolności do pracy (renty inwalidzkiej) renty socjalnej renty rodzinnej zasiłku dla bezrobotnych zasiłku pomocy społecznej innych niezarobkowych źródeł - 16 -
3. inne dochody z własności dla osób utrzymujących się z dochodów z tytułu oddanych w dzierżawę gruntów rolnych, z lokat kapitałowych (z obrotu akcjami, obligacjami, zysków kapitałowych itp.), z odsetek od oszczędności, udziału w zyskach przedsiębiorstw (dywidend). Dotychczas źródło to zaliczane było do niezarobkowych źródeł, z najmu dla osób uzyskujących dochody z najmu mieszkania, pokoi, budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, garażu. W opracowaniach wyników NSP 2002 (jeżeli nie zaznaczono inaczej) dochód z najmu wyodrębniony jest jako oddzielna pozycja lub grupowany jest razem z pracą na rachunek własny poza rolnictwem, 4. na utrzymaniu osoby (z gospodarstwa domowego lub spoza gospodarstwa domowego) posiadającej własne źródło dochodów. Ze względu na posiadane źródła utrzymania ludność dzieli się na dwie kategorie: posiadający własne źródła utrzymania, do których zaliczono osoby utrzymujące się z dochodów uzyskiwanych w ciągu całego roku poprzedzającego moment spisu: z pracy osobiście wykonywanej, z niezarobkowych źródeł, a także z własności lub z najmu, utrzymywani, tj. osoby, dla których pozostawanie na utrzymaniu jest źródłem utrzymania. Osobom pozostającym na utrzymaniu wskazywany był również rodzaj głównego źródła, osoby utrzymującej: dochody z pracy, niezarobkowe źródło, dochody z własności lub najmu. Utrzymujący się z dochodów z pracy, z niezarobkowego źródła, z dochodów z własności oraz z dochodów z najmu oznacza wszystkie osoby utrzymujące się w ciągu roku głównie z danego źródła oraz osoby utrzymywane przez nie. Stosowany już tradycyjnie podział wyodrębnia osoby posiadające własne źródło utrzymania oraz osoby utrzymywane. Biorcy świadczeń społecznych W spisie ludności 2002 pozyskiwano informacje o rodzaju otrzymywanych świadczeń z: ZUS, FUS, KRUS, opieki społecznej, takich jak: emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, pomocy społecznej, pielęgnacyjny, alimenty, itp. Informacje o rodzajach pobieranych świadczeń zbierano niezależnie od wieku osób, którym przyznano świadczenie, a także od faktu czy świadczenia te stanowiły źródło utrzymania (główne, dodatkowe) czy też nie. W przypadku dzieci, którym przyznano świadczenie, np. rentę rodzinną, alimenty, zasiłek pielęgnacyjny dysponentem w imieniu dziecka była osoba dorosła i to jej wykazywano świadczenie jako źródło utrzymania (jeżeli stanowiło ono źródło utrzymania), natomiast dziecko było świadczeniobiorcą. W przypadku gdy osoba uzyskiwała kilka świadczeń z niezarobkowych źródeł należało wskazać maksymalnie trzy - najważniejsze. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego (główne i dodatkowe) wynikają z indywidualnych źródeł dochodów uzyskiwanych przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego w okresie 12 miesięcy poprzedzających spis. Jeżeli członkowie gospodarstwa domowego uzyskiwali dochody z jednego rodzaju źródła, wówczas źródło to było głównym, a zarazem jedynym (wyłącznym) źródłem utrzymania ich gospodarstwa. Natomiast jeżeli uzyskiwali dochody, ze źródeł zaliczanych do różnych kategorii wówczas określenie, które z tych źródeł jest głównym, a które dodatkowym następowało według oświadczenia osób spisywanych. Decydujące znaczenie dla określenia źródeł utrzymania gospodarstwa domowego miał rodzaj przeważającego dochodu osiąganego łącznie przez członków danego gospodarstwa, które ustalano poprzez łączenie dochodów indywidualnych poszczególnych osób pochodzących z tego samego źródła. - 17 -
Główne źródło utrzymania gospodarstwa domowego jest to źródło, z którego pochodzi przeważająca część środków w budżecie domowym, przeznaczana na potrzeby wszystkich członków gospodarstwa. Dodatkowym źródłem utrzymania jest drugie pod względem wysokości łącznego dochodu, przeznaczonego na potrzeby gospodarstwa domowego jako całości. Dla określenia głównego i dodatkowego źródła utrzymania gospodarstw domowych wykorzystana została identyczna klasyfikacja jak dla źródeł utrzymania osób. W odrębnej pozycji wykazane zostały gospodarstwa domowe na utrzymaniu w dotychczasowych spisach nie wyodrębniane. Gospodarstwa takie tworzą osoby, które spełniają warunek wspólnego zamieszkiwania, natomiast nie posiadają własnych źródeł dochodu, bądź posiadane środki są niewystarczające i osoby te pozostają wyłącznie lub głównie na utrzymaniu osób spoza ich gospodarstwa. GOSPODARSTWA DOMOWE Z UŻYTKOWNIKIEM INDYWIDUALNEGO GOSPODARSTWA ROLNEGO (DZIAŁKI ROLNEJ) Kryterium wyodrębniającym te gospodarstwa domowe z ogółu gospodarstw domowych był fakt występowania w gospodarstwie domowym osoby - użytkownika indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej) lub właściciela zwierząt gospodarskich, niezależnie od tego czy w gospodarstwie była prowadzona aktualnie (i w okresie 12 miesięcy poprzedzających spis) działalność rolnicza czy też nie oraz czy dochód z pracy w gospodarstwie rolnym stanowił jakiekolwiek źródło utrzymania. Dane prezentowane w niniejszej publikacji zostały opracowane według miejsca zamieszkania Użytkownika indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej), które nie zawsze jest tożsame z miejscem położenia użytkowanych przez niego gruntów rolnych. Gospodarstwa domowe wyodrębnione w opisany powyżej sposób określa się gospodarstwami związanymi z rolnictwem zaś osoby, które tworzą te gospodarstwa to ludność związana z rolnictwem, a precyzyjniej z indywidualnymi gospodarstwami rolnymi (patrz definicja gospodarstwa rolnego oraz indywidualnego gospodarstwa rolnego). W gospodarstwie domowym może wystąpić tylko jeden użytkownik indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej), natomiast w spisywanym mieszkaniu, (pomieszczeniu niebędącym mieszkaniem), mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych. Liczba gospodarstw domowych z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej) nie jest taka sama jak liczba użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych. Liczba wspomnianych gospodarstw przewyższa liczbę użytkowników. Część gospodarstw domowych, sklasyfikowana jako gospodarstwa z użytkownikiem nie posiadała wyznaczonego indywidualnego gospodarstwa rolnego. Sytuacje takie miały miejsce wówczas, gdy faktyczni użytkownicy byli długotrwale nieobecni przez okres powyżej 2 miesięcy. W przypadkach kiedy w gospodarstwie domowym pozostawały inne osoby, zostały one zaliczone do ludności związanej z rolnictwem, zaś takie gospodarstwa domowe do grupy gospodarstw związanych z rolnictwem. W przypadku gdy były to gospodarstwa domowe 1-osobowe użytkowników trwale nieobecnych gospodarstwa takie zniknęły w wynikach spisu ludności, zaś gospodarstwa rolne tych osób są ujmowane wyłącznie w wynikach spisu rolnego. - 18 -
MIESZKANIA Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podwórza lub ogrodu. Przez pomieszczenie pomocnicze należało rozumieć: przedpokój, hol, łazienkę, ustęp, garderobę, spiżarnię, schowek i inne pomieszczenia znajdujące się w obrębie mieszkania, służące mieszkalnym i gospodarczym potrzebom mieszkańców. W przypadku wieloizbowego lokalu lub domu indywidualnego (jednorodzinnego), w którym zamieszkiwało 2 lub więcej odrębnych gospodarstw domowych, zajmujących wyłącznie dla siebie odrębne izby i inne pomieszczenia, obowiązywała zasada, że jeśli w obrębie tego lokalu lub domu znajdowało się przynajmniej jedno pomieszczenie, takie jak: kuchnia, łazienka lub ustęp, użytkowane wspólnie przez te gospodarstwa, to taki lokal (dom) stanowił jedno mieszkanie. Jeżeli nie zachodził przypadek wspólnego użytkowania wymienionych pomieszczeń, to zespoły pomieszczeń zajmowanych przez poszczególne gospodarstwa uznano za odrębne mieszkania. Mieszkanie zamieszkane stale bądź czasowo Za mieszkanie zamieszkane stale uznano takie, w którym spisano jedną lub więcej osób i co najmniej jedną z tych osób uznano za faktycznie stale zamieszkałą. Za mieszkanie zamieszkane czasowo uznano takie, w którym spisano jedną lub więcej osób, ale żadna z tych osób nie została uznana za mieszkańca faktycznie stale zamieszkałego na danym terenie. Tytuł prawny zajmowania mieszkania przez gospodarstwo domowe Informacje na ten temat dotyczą tytułu prawnego do mieszkania, jaki posiadała w momencie spisu jedna lub więcej osób wchodzących w skład gospodarstwa zamieszkującego w danym mieszkaniu. I tak rozróżniono następujące tytuły: własność dotyczy gospodarstwa, którego członkowie mieszkają we własnym domu lub własnym mieszkaniu (w tym też gospodarstwa, które wcześniej zamieszkiwało mieszkanie z tytułu spółdzielczego prawa do lokalu własnościowego lub lokatorskiego, ale po wejściu w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, zostało ustanowione na rzecz jednej lub kilku osób z gospodarstwa prawo odrębnej własności tego lokalu z wpisem do księgi wieczystej), spółdzielcze prawo do mieszkania dotyczy gospodarstwa, w skład którego wchodzi członek spółdzielni mieszkaniowej, posiadający spółdzielcze prawo do mieszkania z dalszym rozróżnieniem czy do mieszkania lokatorskiego, czy własnościowego, najem dotyczy gospodarstwa, które zamieszkuje na podstawie umowy najmu lokalu mieszkalnego, zawartej z właścicielem lub zarządcą budynku, w którym znajduje się lokal (w tym lokalu zamiennego lub socjalnego). Forma ta występuje we wszystkich rodzajach własności mieszkania, tj.: w mieszkaniach stanowiących własność spółdzielni mieszkaniowych, gmin, Skarbu Państwa, zakładu pracy, towarzystw budownictwa społecznego oraz osób fizycznych, podnajem dotyczy z reguły drugiego lub trzeciego gospodarstwa zamieszkującego w charakterze sublokatora, tj. osoby podnajmującej odpłatnie izbę(y) w mieszkaniu, w którym jako pierwsze spisano gospodarstwo głównego lokatora najemcy, członka spółdzielni lub właściciela mieszkania, - 19 -
pokrewieństwo z właścicielem lub głównym lokatorem mieszkania, jak również z tytułu dożywocia, inny tytuł do tej kategorii zaliczono gospodarstwa zamieszkujące: - w budynkach stanowiących własność instytucji wyznaniowych, - za pomoc w gospodarstwie domowym np. za opiekę nad chorym lub dziećmi, za korepetycje, - za świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym lub w innej działalności gospodarczej prowadzonej przez właściciela mieszkania lub domu, - jako pomoc charytatywna dla osoby (rodziny), która znalazła się w trudnej sytuacji mieszkaniowej, za opiekę nad mieszkaniem, - bez tytułu prawnego jako, tzw. dzicy lokatorzy. Mieszkania niezamieszkane Za mieszkanie niezamieszkane uznano takie, w którym nie spisano żadnej osoby jako mieszkającej stale bądź jako przebywającej czasowo. Dla tej kategorii mieszkań ustalono przyczynę, z powodu której mieszkanie jest niezamieszkane. Izba Za izby uznano pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami sięgającymi od podłogi do sufitu, z bezpośrednim oświetleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej niż 4 m 2. Izbami są pokoje oraz kuchnie spełniające powyższe kryteria. Inne pomieszczenia w mieszkaniu, takie jak: przedpokój, hol, łazienka, ubikacja, spiżarnia, schowek, garderoba, alkowa, obudowana weranda, ganek, są pomieszczeniami pomocniczymi i nie uznaje się ich za izby. Powierzchnia użytkowa mieszkań Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń znajdujących się w obrębie mieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez okna), alkow, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkańców lokalu, bez względu na ich przeznaczenie i sposób użytkowania. Nie zaliczono do powierzchni użytkowej mieszkania powierzchni: balkonów, tarasów i loggii, antresol, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych na przechowywanie opału oraz powierzchni garaży. Powierzchnię sieni z reguły zaliczono do powierzchni mieszkania. W budynkach indywidualnych (jednorodzinnych) będących w budowie, ale już częściowo zamieszkanych, w powierzchni użytkowej mieszkania uwzględniono tylko powierzchnię izb i pomieszczeń pomocniczych wykończonych. Rodzaj podmiotu będącego właścicielem mieszkania W spisie ustalono rodzaj podmiotu, który posiadał prawo własności do mieszkania. Stan prawny do mieszkania ustalano na tzw. krytyczny moment spisu. Pod względem rodzaju podmiotów władających sklasyfikowano mieszkania na stanowiące własność: osób fizycznych zaliczono tu zarówno mieszkania stanowiące cały budynek będący własnością osoby fizycznej jak też mieszkania stanowiące wyodrębnione lokale na rzecz osób fizycznych znajdujące się w budynku wielomieszkaniowym będącym nieruchomością wspólną. - 20 -