OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ORAZ ICH GOSPODARSTWA DOMOWE 2002

Transkrypt

1 GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ORAZ ICH GOSPODARSTWA DOMOWE 2002 CZĘŚĆ II GOSPODARSTWA DOMOWE Warszawa, grudzień 2003

2 Komitet Redakcyjny Głównego Urzędu Statystycznego: Przewodniczący: Tadeusz Toczyński Redaktor Główny: Halina Dmochowska Członkowie: Wojciech Adamczewski, Maria Bieńkowska, Stanisława Borkowska, Małgorzata Fronk, Iwona Gruczyńska, Bożena Jakóbiak, Janina Janecka, Małgorzata Kałaska, Jacek Kotowski, Liliana Kursa, Lucyna Nowak, Lucyna Przybylska, Grażyna Szydłowska Sekretarz: Hanna Poławska Publikowanie wyników NSP 2002 pod kierunkiem Janusza Witkowskiego Zastępcy Generalnego Komisarza Spisowego Wiceprezesa GUS Opracowanie publikacji: pod kierunkiem: Departament Statystyki Społecznej Małgorzaty Kałaska Dyrektora Departamentu oraz Grażyny Marciniak Zastępcy Dyrektora Redakcja merytoryczna: Autor opracowania: Grażyna Marciniak Zofia Ogonowska-Musiatowicz, Prace edytorskie: Ewa Jabłońska, Mariusz Chmielewski, Zofia Ogonowska-Musiatowicz, Magdalena Włodek Graficzne wykonanie wykresów i map: Ewa Jabłońska Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa pod kierunkiem: Autorzy prac projektowych i przetwarzania danych: Jovity Januszewskiej Zastępcy Dyrektora Centralnego Ośrodka Informatyki Statystycznej Barbara Grajek Irena Markuszewska Hanna Wiśniewska Agnieszka Zarzycka Projekt okładki: Druk i oprawa: Sylwester Jabłoński Zakład Wydawnictw Statystycznych Warszawa, al. Niepodległości 208 Przy publikowaniu danych GUS prosimy o podanie źródła 2

3 Przedmowa Niniejszym przekazuję Państwu kolejne opracowanie, zawierające wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, który został przeprowadzony w okresie 21 maja 8 czerwca 2002 r., łącznie z Powszechnym Spisem Rolnym. Pierwsze publikacje, prezentujące podstawowe wyniki większości tematów będących przedmiotem badań w obu spisach, ukazały się w formie dwóch ogólnopolskich raportów. Kolejno wydawane są publikacje tematyczne, przedstawiające wyniki spisu ludności i mieszkań 2002 z następujących obszarów tematycznych: ludność, stan i struktura demograficzna, struktura społeczna oraz wybrane aspekty struktury ekonomicznej, takie jak aktywność ekonomiczna czy źródła utrzymania, gospodarstwa domowe i rodziny, zasoby mieszkaniowe, ich stan i jakość oraz warunki mieszkaniowe ludności. Prezentowana publikacja jest II częścią opracowania tematycznego dotyczącego osób niepełnosprawnych. Została przygotowana w formie tabelarycznej i prezentuje charakterystykę demograficzną, społeczną oraz warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin z osobami niepełnosprawnymi. Opracowanie zawiera informacje o liczbie i strukturze populacji osób niepełnosprawnych i ich gospodarstw domowych według wielkości gospodarstwa, źródeł utrzymania i aktywności ekonomicznej osób zamieszkujących w tych gospodarstwach oraz o wyodrębnionych z gospodarstw - rodzin z osobami niepełnosprawnymi i wyposażeniu ich mieszkań. W publikacji zaprezentowano również wybrane wyniki spisu z 1988 roku co umożliwia obserwację zmian, jakie miały miejsce w latach , tj. w okresie transformacji społeczno-gospodarczej. Publikacja zawiera uwagi ogólne, w których przedstawiono cel spisu i jego zakres tematyczny, podstawy prawne oraz zasady i formy upowszechniania wyników, uwagi metodyczne opisujące definicje i pojęcia oraz stosowane klasyfikacje, następnie część analityczną i podstawową, tabelaryczną część opracowania. W części tabelarycznej zostały zamieszczone tablice przeglądowe (z wynikami spisów 1988 i 2002), tablice korelacyjne oraz zbiorcze ze spisu 2002, ukazujące dane ogólnopolskie oraz w przekroju terytorialnym. Opracowanie jest dostępne w wersji elektronicznej na płycie CD, a jego fragmenty są prezentowane także w Internecie. Tą drogą składam serdeczne podziękowanie Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania i przeprowadzenia powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 oraz opracowania jego wyników. Jednocześnie wyrażam nadzieję, że prezentowane wyniki spisu będą przydatne dla szerokiego grona odbiorców danych statystycznych. Generalny Komisarz Spisowy Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Tadeusz Toczyński Warszawa, grudzień 2003 roku 3

4 4

5 SPIS TREŚCI Przedmowa... 3 Uwagi ogólne... 8 Uwagi metodyczne Część analityczna TABLICE PRZEGLĄDOWE NSP 1988 I 2002 Tabl. I. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych w latach 1988 i 2002 według kategorii niepełnosprawności i płci Tabl. II. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych w latach 1988 i 2002 według wieku oraz płci Tabl. III. Rodziny w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi w latach 1988 i Tabl. IV. Rodziny z osobami niepełnosprawnymi według liczby dzieci pozostających na utrzymaniu w latach 1988 i TABLICE WYNIKOWE NSP 2002 A Tablice zbiorcze Tabl. A/1. Gospodarstwa domowe według liczby osób w nich zamieszkałych, występowania niepełnosprawności i województw Tabl. A/2. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według kategorii niepełnosprawności i województw Tabl. A/3. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według grup wieku, płci oraz województw Tabl. A/4. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych na 1000 ludności danej grupy wieku i płci według województw Tabl. A/5. Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych osób wchodzących w skład gospodarstwa, występowania niepełnosprawności oraz województw Tabl. A/6. Gospodarstwa domowe według głównego źródła utrzymania, występowania niepełnosprawności i województw Tabl. A/7. Gospodarstwa domowe według wyposażenia mieszkania w instalacje, występowania niepełnosprawności i województw str. 5

6 Tabl. A/8. Gospodarstwa domowe w mieszkaniach według przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania przypadającej na 1 osobę, występowania niepełnosprawności i województw Tabl. A/9. Rodziny w gospodarstwach domowych według typu rodziny biologicznej, występowania niepełnosprawności oraz województw Tabl. A/10.Rodziny pełne w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według wieku małżonków/partnerów, typu rodziny biologicznej oraz województw Tabl. A/11.Rodziny niepełne w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według wieku rodzica i województw Tabl. A/12.Rodziny z dziećmi do lat 24 w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według liczby dzieci niepełnosprawnych, typu rodziny biologicznej oraz województw Tabl. A/13.Rodziny w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według aktywności ekonomicznej członków rodziny oraz województw Tabl. A/14.Rodziny w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według źródła utrzymania głowy rodziny, typu rodziny biologicznej i województw B. Tablice korelacyjne Tabl. B/1. Gospodarstwa domowe według liczby osób oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/2. Osoby w gospodarstwach domowych według ograniczenia zdolności do wykonywania czynności podstawowych oraz kategorii niepełnosprawności Tabl. B/3. Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/4. Gospodarstwa domowe według głównego źródła utrzymania oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/5. Gospodarstwa domowe w mieszkaniach według przeciętnej liczby osób na 1 izbę w mieszkaniu oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/6. Gospodarstwa domowe w mieszkaniach według przeciętnej powierzchni użytkowej przypadającej na 1 osobę w mieszkaniu oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/7. Gospodarstwa domowe według wyposażenia mieszkania w instalacje oraz kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa

7 Tabl. B/8. Gospodarstwa domowe według liczby osób oraz ograniczeń sprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/9. Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych oraz ograniczeń sprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/10.Gospodarstwa domowe według głównego źródła utrzymania oraz ograniczeń sprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/11.Gospodarstwa domowe według wyposażenia mieszkania w instalacje oraz ograniczeń sprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/12.Gospodarstwa domowe w mieszkaniach według przeciętnej liczby osób na 1 izbę w mieszkaniu oraz ograniczeń sprawności osób wchodzących w skład gospodarstwa Tabl. B/13.Rodziny w gospodarstwach domowych według występowania niepełnosprawności oraz typu rodziny biologicznej Tabl. B/14.Rodziny pełne w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według aktywności ekonomicznej małżonków/partnerów i typu rodziny biologicznej Tabl. B/15 Rodziny niepełne w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według aktywności ekonomicznej rodziców i typu rodziny biologicznej Tabl. B/16 Rodziny w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według źródła utrzymania głowy rodziny oraz typu rodziny biologicznej Tabl. B/17 Dzieci w rodzinach w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi według kategorii niepełnosprawności oraz typu rodziny biologicznej Wykaz publikacji z wynikami spisów powszechnych Objaśnienia stosowanych skrótów: ( ) zjawisko nie wystąpiło. (0,0) zjawisko istniało, jednakże w ilościach mniejszych od liczb, które mogły być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi. (.) zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. x wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub niecelowe. w tym oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy. # oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej. 7

8 UWAGI OGÓLNE Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został wprowadzony ustawą. Spis ludności i mieszkań był przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z powszechnym spisem rolnym - według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz Doświadczenia polskie W ostatnim stuleciu Polska przeprowadziła siedem spisów powszechnych ludności i mieszkań (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jeden spis sumaryczny w 1946 r. oraz trzy spisy reprezentacyjne - (mikrospisy) - w latach: 1974, 1984 i Znaczenie spisów ludności i mieszkań jest różne w poszczególnych krajach, w zależności od sprawności funkcjonowania systemów ewidencyjnych i rejestrów oraz od stopnia powiązania systemu badań statystycznych z administracyjnymi źródłami danych. W naszym kraju znaczenie spisu ludności jest nadal bardzo duże. Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002 Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych: 1. w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026), 2. w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072) oraz 3. w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami. Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały: 1. osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach, 2. mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami, 3. osoby nie mające miejsca zamieszkania. Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował: 1. szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce były spisywani na ogólnych zasadach), 2. osób ubiegających się o azyl, 3. mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych. 8

9 Powszechnym spisem rolnym zostały objęte: 1. indywidualne gospodarstwa rolne, 2. działki rolne, 3. osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, 4. pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. W ramach spisu ludności zostały przeprowadzone dodatkowe badania: 1. migracji długookresowych, 2. dzietności kobiet. W czasie spisu wypełniane były następujące formularze: formularz A przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu nie będącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych, formularz M przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy, formularz D przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach, formularz R1 przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych, formularz R2 przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich, formularz R3 - przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne. Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D dobrowolne. Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego. Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS. 9

10 Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju; 2. Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych; 3. Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej). Zakres tematyczny powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 Lata dziewięćdziesiąte to okres przemian społeczno-ekonomicznych nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Lata te charakteryzowały się daleko idącą integracją międzynarodową, która znalazła swoje odbicie m.in. w procesie dostosowywania krajowych systemów statystycznych, w tym wyników spisów, do wymogów międzynarodowych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska Komisja Gospodarcza oraz Unia Europejska wspólnie przygotowały propozycje tematów rekomendowanych do uwzględnienia w spisach powszechnych ok r. Propozycje te biorą pod uwagę znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnościowej oraz potrzeby informacyjne poszczególnych krajów, a także potrzeby organizacji międzynarodowych związane z monitorowaniem i rozwijaniem polityki społecznej i regionalnej. Zalecenia międzynarodowe nie są bezwzględnie obowiązujące dla poszczególnych krajów, aczkolwiek należy się liczyć z tym, iż Polska podobnie jak każde inne państwo ma obowiązek dostarczania porównywalnych informacji statystycznych do międzynarodowych baz danych. Należy jednak mieć na uwadze, że każdy kraj ma pewne tematy ściśle powiązane ze swoją specyfiką, które muszą być bezwzględnie badane w kolejnych spisach i z tego względu powinny stanowić stały element tematyki spisowej. Wyniki spisu pozwalają na ocenę ilościowych i jakościowych zmian, jakie zaszły w społeczeństwie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzując kolejny etap jego rozwoju. Spis powszechny ludności jest swoistą fotografią społeczeństwa, przedstawiającą w danym momencie stan, rozmieszczenie i różnorodne struktury ludności, zamieszkałej na terenie całego kraju. Poprzez porównanie wyników obu spisów 2002 oraz 1988 istnieje możliwość rozpoznania kierunków i natężenia zmian rozwoju demograficzno-społecznego oraz zmian w infrastrukturze mieszkaniowej i potrzebach mieszkaniowych - w miarę możliwości - na każdym szczeblu podziału terytorialnego kraju, tj. na poziomie regionalnym: województw, podregionów (NTS-3) oraz lokalnym (powiatów i gmin). Należy przypomnieć, że reforma administracyjna wprowadziła powiaty, jako wydzielone jednostki administracyjne, które nie istniały w spisie z 1988r., jak również zmieniły się znacznie granice administracyjne województw. Dla potrzeb analizy zmian w czasie przeliczone zostały (w podstawowym zakresie) wyniki spisu 1988 według podziału administracyjnego obowiązującego aktualnie. Przeliczone dane po raz pierwszy zostały upowszechnione w raporcie z wynikami spisu 2002, który został wydany w czerwcu 2003 roku. 10

11 Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy: 1. Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania; 2. Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności; 3. Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny); 4. Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny; 5. Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu; 6. Niepełnosprawność prawną i biologiczną; 7. Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy; 8. Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych; 9. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania oraz 10. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach; 11. Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych; 12. Wielkość mieszkań i ich wyposażenie; 13. Samodzielność zamieszkiwania; 14. Charakterystykę budynków. Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach Badanie dzietności kobiet Badania dzietności kobiet (reprezentacyjne) są już tradycją w polskich spisach ludności. Po raz pierwszy takie badanie przeprowadzono przy spisie ludności w 1970 roku. Badanie przeprowadzone w 2002 roku było badaniem szczególnie ważnym z następujących powodów: a. w latach dziewięćdziesiątych wystąpiła w naszym kraju głęboka depresja demograficzna, nie mająca precedensu w historii powojennej Polski, b. począwszy od 1989 r. reprodukcja ludności w naszym kraju nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; aktualne prognozy ludności nie wskazują na zmianę procesu zmniejszającej się dzietności w perspektywie najbliższych 20 lat, c. począwszy od 1999 roku ludność Polski zmniejsza się. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone na próbie prawie 350 tys. kobiet, będących w wieku 16 lat i więcej (bez względu na ich stan cywilny). Ankietowe badania dzietności są z założenia badaniami, w których uczestnictwo jest dobrowolne. 11

12 Badanie długookresowych migracji ludności w latach Badaniem zostało objętych prawie 4 mln osób, które zmieniały w latach miejsce zamieszkania na pobyt stały lub na okres co najmniej 12 miesięcy. Badanie to obejmuje migracje wewnętrzne oraz migracje zagraniczne ludności. Uzyskane w spisie informacje o migracjach pozwolą określić faktyczne rozmiary przemieszczeń, ich zasięg przestrzenny i główne kierunki mobilności ludności w latach 90-tych. Ustalenie rozmiarów takiej kategorii migracji i liczby osób migrujących w bieżących badaniach jest niezwykle trudne z uwagi na stosunkowo skromny zakres dostępnych informacji. Formy upowszechniania wyników spisu Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społecznoekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu. Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych: 1. Publikowanie danych; 2. Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu; 3. Dostępność podstawowych danych poprzez Internet; 4. Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych. Publikowanie wyników spisów jest już tradycją. Zatem, ta forma upowszechniania danych będzie kontynuowana. Jednak wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom danych spisowych korzystania z elektronicznych form dostępu do danych. Przewiduje się, że w 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym będą opracowywane i wydawane począwszy od 2004 roku. Publikacje te w większości - będą przygotowywane wspólnie z przedstawicielami środowisk naukowo - badawczych, zarówno tymi, z którymi GUS ma podpisane umowy o współpracy badawczej, jak i z innymi uczelniami oraz instytutami naukowo - badawczymi. Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych będą wydawane opracowania regionalne (wojewódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin. Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisu, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego wyprowadzania wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu również w innych niż proponowane układach korelacyjnych i przestrzennych. Potencjalni odbiorcy takich danych spisowych, które wykraczają poza dane ujęte we wspomnianych tablicach wynikowych, muszą jednak liczyć się z tym, że zamówienia będą realizowane w późniejszym czasie. 12

13 Wykaz publikacji z wynikami spisu, przewidzianych do wydania w latach W 2003 roku przewidziano wydanie następujących tytułów, zawierających dane na poziomie ogólnokrajowym, z uwzględnieniem przekroju regionalnego (według województw i podregionów), a dla niektórych informacji także przekroju lokalnego (dla powiatów i gmin): 1. Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań Raport z wyników 2. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna 3. Gospodarstwa domowe i rodziny 4. Zamieszkane budynki 5. Mieszkania 6. Mieszkania niezamieszkane 7. Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno - ekonomiczna 8. Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem 9. Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 10. Aktywność ekonomiczna ludności 11. Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin 12. Migracje zagraniczne ludności 13. Migracje wewnętrzne ludności 14. Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań W 2004 roku zostaną wydane kolejne tytuły, poświęcone poszczególnym tematom: 15. Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem 16. Dzietność rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002) 17. Migracje długookresowe ludności (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002). Zdecydowana większość publikacji wydawanych w 2003 roku ma charakter tabelaryczny, przy czym zachowana została jednolita struktura opracowań. Publikacje przewidziane do wydania w 2004 roku to opracowania tabelaryczne lub analityczno tabelaryczne. Uwagi techniczne Wszystkie tablice zawarte w aneksie tabelarycznym zostały opracowane w formacie Excel i w takiej postaci są dostępne na płycie CD. W tablicach, zarówno w tekście jak i w aneksie, wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji. Z uwagi na ustawowy obowiązek GUS do zachowania tajemnicy statystycznej, zachodzi konieczność ukrywania rzadkich informacji, występujących najczęściej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach gdzie może istnieć realne niebezpieczeństwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zostały zastąpione umownym znakiem. 13

14 UWAGI METODYCZNE Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu będą zamieszczane w każdej z publikacji z wynikami spisu. Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć zostały spisane z ewidencji. Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym w przypadku spisywanych z ewidencji pozostały bez odpowiedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano ponad 730 tys. osób (ponad 2% ogółu ludności), będących stałymi mieszkańcami naszego kraju. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach. W czerwcu 2002 roku został przeprowadzony spis kontrolny do powszechnego spisu ludności i mieszkań. Badaniem objęto ponad 900 wylosowanych obwodów spisowych. W spisie kontrolnym zbadano 64 tys. mieszkań zamieszkanych i niezamieszkanych oraz 192 tys. osób, zamieszkałych lub przebywających w mieszkaniach. Wyniki spisu kontrolnego posłużą do analizy i oceny jakości danych spisowych. Efekty takiej analizy będą prezentowane w kolejnych ogólnopolskich publikacjach tematycznych a także zostaną udostępnione na stronie internetowej GUS Szczegółowe zasady metodologiczne spisu kontrolnego zostaną przedstawione w publikacji poświęconej metodologii spisu ludności i mieszkań DEFINICJE POJĘĆ OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE W spisie 2002 roku przyjęto zasady wyodrębniania tej kategorii osób, spójne metodologicznie ze stosowanymi w spisach z lat 1988 i 1978, tym samym została zachowana możliwość porównywania ich wyników. Osoba niepełnosprawna to osoba, która posiadała odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenie nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Zbiorowość osób niepełnosprawnych została podzielona na 2 podstawowe grupy: osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych. Kryterium zakwalifikowania danej osoby do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie jest: dla osób w wieku 16 lat i więcej - posiadanie aktualnego orzeczenia wydanego przez odpowiedni organ orzekający, ustalającego niezdolność do pracy, stopień niepełnosprawności, celowość przekwalifikowania lub inwalidztwo, dla dzieci poniżej 16 roku życia - tj. urodzonych po 20 maja 1986 r. uprawnienie do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego. 14

15 Osoby niepełnosprawne wyłącznie biologicznie prawnie i biologicznie wyłącznie prawnie Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej, społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, dla osób w wieku 16 lat i więcej ustalono 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny umiarkowany lekki orzekane przez powiatowy, wojewódzki lub były krajowy zespół orzekający o stopniu niepełnosprawności. W myśl ustawy inne orzeczenia wydane przez organy do tego upoważnione przed wejściem w życie ustawy (tj. przed r.) traktowane były na równi z orzeczeniami stopnia niepełnosprawności Znaczny stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest: 1. niezdolna do podjęcia zatrudnienia, 2. zdolna do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagająca niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Umiarkowany stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest zdolna do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagająca w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Lekki stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, zdolna do wykonywania zatrudnienia, nie wymagająca pomocy innej osoby w pełnieniu ról społecznych. 15

16 Wykaz równorzędnych orzeczeń kwalifikujących osobę do grupy osób niepełnosprawnych prawnie oraz określenia stosowane w klasyfikacji niepełnosprawności/inwalidztwa prawnego w latach 1988 i 2002 r Stopień niepełno sprawności znaczny umiarkowany lekki Rodzaje orzeczeń równorzędnych całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji I grupa inwalidztwa orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z uprawnieniem do zasiłku pielęgnacyjnego całkowita niezdolność do pracy II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa częściowa niezdolność do pracy celowość przekwalifikowania zawodowego orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bez uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego Grupa inwalidztwa I grupa inwalidztwa II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa Zgodnie z obowiązującymi przepisami w NSP 2002 do grupy osób niepełnosprawnych prawnie nie zaliczono osób, które uzyskały orzeczenie o grupie inwalidztwa wydane przez MON lub MSWiA oraz orzeczeń o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym wydanych przez KRUS po Uwzględniając subiektywną ocenę zdolności do wykonywania podstawowych czynności dla danego wieku, zbiorowość osób niepełnosprawnych prawnie podzielono na dwie grupy: osoby niepełnosprawne prawnie i biologicznie, tj. osoby, które posiadały orzeczenie i równocześnie miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych, osoby niepełnosprawne tylko prawnie tj. osoby, które posiadały orzeczenie i nie miały (nie odczuwały) ograniczonej zdolności do wykonywania czynności podstawowych. 16

17 Czynności podstawowe dla danego wieku to: dla niemowląt prawidłową reakcją na bodźce zewnętrzne (płacz, uśmiech, właściwe gesty i odruchy), dla dzieci w wieku przedszkolnym zdolność brania udziału w grach i zabawach w grupie rówieśników, dla dzieci w wieku szkolnym uczęszczanie do szkoły oraz uczestnictwo we wszystkich rodzajach obowiązkowych zajęć, dla osób w wieku aktywności zawodowej praca zawodowa, nauka lub prowadzenie gospodarstwa domowego, dla osób w wieku starszym podstawowa samoobsługa przy czynnościach higienicznych, zakupach, przyrządzaniu posiłków itp. KATEGORIA LUDNOŚĆI Kategoria osób niepełnosprawnych została wyodrębniona z ludności faktycznie zamieszkałej. Ludność faktycznie zamieszkała obejmuje następujące grupy osób: 1. Mieszkające stale, które: a) były obecne w momencie spisu; b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące; c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów: odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych; przebywania w zakładzie karnym lub śledczym; pobytu za granicą. 2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony. Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). 17

18 WIEK Wiek osób określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku). W tablicach obok tradycyjnych pięcioletnich lub dziesięcioletnich grup wieku wprowadzono również grupy pokoleniowe ludności: młodzi - osoby w wieku 0-29 lat, w średnim wieku - osoby w wieku lat starsi - osoby w wieku 60 lat i więcej. GOSPODARSTWA DOMOWE Osoby mieszkające w mieszkaniach lub zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami (np. strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe. Przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, osoba ta tworzy odrębne jednoosobowe gospodarstwo domowe. W spisywanym pomieszczeniu mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych. W każdym gospodarstwie domowym wyodrębniano głowę gospodarstwa, wobec której ustalano stosunek pokrewieństwa (powinowactwa) wszystkich pozostałych członków gospodarstwa domowego. Głową gospodarstwa domowego w rozumieniu spisu jest ta osoba, która całkowicie lub w przeważającej części dostarcza środków utrzymania danemu gospodarstwu domowemu. Jeżeli dwie lub więcej osób dostarczały środków utrzymania w jednakowym stopniu, za głowę gospodarstwa domowego uznano tę osobę, która tymi środkami rozporządza. Na podstawie stosunku pokrewieństwa każdej osoby z głową gospodarstwa domowego oraz dodatkowych informacji: daty zawarcia związku małżeńskiego, informacji czyje jest dziecko lub czyim partnerem jest osoba żyjąca w związku nieformalnym ustalano skład rodzinny gospodarstwa domowego, tzn. liczbę i typy rodzin. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi Kryterium wyodrębniającym te gospodarstwa z ogółu gospodarstw domowych jest deklaracja przez przynajmniej jednego z członków gospodarstwa domowego całkowitego lub poważnego ograniczenia zdolności do wykonywania czynności podstawowych dla swojego wieku i/lub posiadanie odpowiedniego, aktualnego orzeczenia wydanego przez organ do tego uprawniony. 18

19 RODZINA Rodziny w spisach wyodrębnia się spośród osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego. Rodzina (biologiczna) w spisie definiowana jest jako dwie lub większa liczba osób, które są związane jako mąż i żona, wspólnie żyjący partnerzy (kohabitanci) osoby płci przeciwnej lub jako rodzic i dziecko. Tak więc, rodzina obejmuje parę bez dzieci lub parę z jednym lub większą liczbą dzieci, albo też samotnego rodzica z jednym bądź większą liczbą dzieci. Wyróżnia się następujące typy rodzin: małżeństwo bez dzieci małżeństwo z dziećmi partnerzy bez dzieci partnerzy z dziećmi matka z dziećmi ojciec z dziećmi. Rodzina pełna jest to rodzina z obojgiem rodziców (naturalnych lub innych) z dziećmi, natomiast rodzina niepełna jest to rodzina z jednym tylko rodzicem i dziećmi, tzn. samotna matka z dziećmi lub samotny ojciec z dziećmi. Rodzina z osobami niepełnosprawnymi - małżeństwa/partnerzy bez dzieci, rodzina pełna lub niepełna, w której przynajmniej jedna osoba zadeklarowała całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych dla swojego wieku i/lub posiadała odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony. Głowa rodziny jest to pojęcie umowne służące do przedstawienia struktury rodzin według źródła utrzymania. Pod pojęciem głowy rodziny należy rozumieć: mężczyznę w rodzinach pełnych, matkę lub ojca w rodzinach niepełnych. ŹRÓDŁA UTRZYMANIA GOSPODARSTW DOMOWYCH Źródła utrzymania gospodarstwa domowego (główne i dodatkowe) wynikają z indywidualnych źródeł dochodów uzyskiwanych przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego w okresie 12 miesięcy poprzedzających spis. Jeżeli członkowie gospodarstwa domowego uzyskiwali dochody z jednego rodzaju źródła, wówczas źródło to było głównym, a zarazem jedynym (wyłącznym) źródłem utrzymania ich gospodarstwa. Natomiast jeżeli uzyskiwali dochody, ze źródeł zaliczanych do różnych kategorii wówczas określenie, które z tych źródeł jest głównym, a które dodatkowym następowało według oświadczenia osób spisywanych. Decydujące znaczenie dla określenia źródeł utrzymania gospodarstwa domowego miał rodzaj przeważającego dochodu osiąganego łącznie przez członków danego gospodarstwa, które ustalano poprzez łączenie indywidualnych dochodów pochodzących z tego samego źródła. 19

20 Główne źródło utrzymania gospodarstwa domowego jest to źródło, z którego pochodzi przeważająca część środków w budżecie domowym, przeznaczana na potrzeby wszystkich członków gospodarstwa domowego. Wyróżnia się następujące grupy źródeł utrzymania: dochody (zarobki) z pracy osobiście wykonywanej, niezależnie od charakteru zatrudnienia, niezarobkowe źródło dochodów w tym między innymi emerytury, renty, zasiłki, inne dochody pochodzące: z własności, z najmu, pozostawanie na utrzymaniu innych osób posiadających własne źródło dochodów. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA Z punktu widzenia analizy rynku pracy ludność w wieku 15 lat i więcej można podzielić (zgodnie z międzynarodowymi standardami) - na trzy podstawowe kategorie: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Pracujący i bezrobotni tworzą razem kategorię aktywnych zawodowo. Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia: wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem, nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek, uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie. Bezrobotni są to osoby w wieku lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę, były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym. Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie. 20

21 Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostająca poza siłą roboczą) stanowią osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu: nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały, nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym. MIESZKANIE Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podwórza lub ogrodu. Za izbę uznano pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami sięgającymi od podłogi do sufitu, z bezpośrednim oświetleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej niż 4 m 2. Izbami są pokoje oraz kuchnie spełniające powyższe kryteria. Inne pomieszczenia w mieszkaniu, takie jak: przedpokój, hol, łazienka, ubikacja, spiżarnia, schowek, garderoba, alkowa, obudowana weranda, ganek, są pomieszczeniami pomocniczymi i nie uznaje się ich za izby. Powierzchnia użytkowa mieszkania Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń znajdujących się w obrębie mieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez okna), alkow, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkańców lokalu, bez względu na ich przeznaczenie i sposób użytkowania. Wyposażenie mieszkania w instalacje techniczno-sanitarne Wykazano w spisie urządzenia czynne jak i chwilowo nieczynne, a także te, które już zainstalowano w mieszkaniu, ale nie podłączono ich jeszcze do sieci. Nie spisano natomiast urządzeń, które na skutek znacznych uszkodzeń były nieczynne dłużej niż rok. Wodociąg. Jako wyposażone w wodociąg uznano mieszkanie, w obrębie którego znajdował się kran z wodą bieżącą. Ustęp spłukiwany. W spisie wykazano tylko urządzenia znajdujące się w obrębie mieszkań, spłukiwane wodą ze spłuczki podłączonej do instalacji wodociągowej. Informacje wykazano w podziale według rodzaju instalacji odprowadzającej nieczystości z budynku: do sieci kanalizacyjnej, do urządzenia lokalnego. Łazienka. Za łazienkę uznano pomieszczenie w mieszkaniu, w którym zamontowana była wanna lub prysznic bądź oba te urządzenia oraz instalacja odprowadzająca zużytą wodę na zewnątrz budynku (do sieci, do szamba lub do innych odbiorników). 21

22 Gaz. Rozróżniono instalacje gazu z sieci i gazu z butli. Nie brano pod uwagę butli turystycznych, a jedynie butle o pojemności 11 kg i większe, w tym również kontenery z gazem płynnym, z których gaz dostarczany jest do więcej niż 1 mieszkania, np. do całego budynku wielomieszkaniowego lub kilku budynków jednorodzinnych. Sposób ogrzewania mieszkania. Rozróżniono w spisie 3 główne sposoby ogrzewania: centralne ogrzewanie, piece, inny sposób. Za centralne ogrzewanie uznano każdą instalację doprowadzającą ciepło (gorącą wodę, parę wodną lub powietrze) z centralnego źródła jego wytwarzania do poszczególnych pomieszczeń w mieszkaniu. Na drugim stopniu podziału, mieszkania ogrzewane przy pomocy c.o. pogrupowano, w zależności od źródła wytwarzania ciepła, na wyposażone w: centralne ogrzewanie zbiorowe z sieci; wykazywano wówczas, gdy ciepło do mieszkania (mieszkań) doprowadzane było (siecią cieplną) z elektrociepłowni, ciepłowni, kotłowni osiedlowej lub lokalnej obsługującej więcej niż jeden budynek, centralne ogrzewanie zbiorowe ze źródła zasilającego jeden budynek wielomieszkaniowy wykazywano wówczas, gdy ciepło do mieszkania (mieszkań) doprowadzane było z kotłowni obsługującej tylko ten jeden budynek. Do tej podgrupy zaliczono również mieszkania wyposażone w c.o. znajdujące się w budynku niemieszkalnym lub zbiorowego zakwaterowania, w których ciepło do mieszkań, jak też do innych pomieszczeń w tym budynku doprowadzone było z lokalnej kotłowni obsługującej ten budynek, centralne ogrzewanie indywidualne wykazywano wtedy, gdy źródło wytwarzania ciepła znajdowało się w budynku jednorodzinnym (piec do c.o. zainstalowany we własnej kotłowni lub w innym pomieszczeniu, np. w piwnicy, bądź też zainstalowane było elektryczne ogrzewanie podłogowe), lub też źródło ciepła znajdowało się w obrębie mieszkania zlokalizowanego w budynku wielorodzinnym np. piec do c.o. zainstalowany w kuchni, w łazience (tzw. instalacja etażowa). 22

23 &= û$1$/,7<&=1$ -HG\Q\P EDGDQLHP SHáQ\P NWyUHJR Z\QLNL SR]ZDODM XVWDOLü OLF]E RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK RUD] XPR*OLZLDM V]F]HJyáRZ FKDUDNWHU\VW\N WHJR VHJPHQWX VWUXNWXU\ VSRáHF]QHM V VSLV\ SRZV]HFKQH OXGQRFL 3ROVND MHVW MHGQ\P ] NUDMyZ w NWyU\P EDGDQLH ]MDZLVND QLHSHáQRVSUDZQRFLZVSLVDFKOXGQRFL Z SRSU]HGQLFK ODWDFKRNUHODQHMDNRÄLQZDOLG]WZR VWDáRVLMX*WUDG\FM:VSLVLHOXGQRFi z 1921 roku LQZDOLG]WZR EDGDQR SR UD] SLHUZV]\ 3\WDQLD GRW\F]\á\ ZyZF]DV SHZQ\FK XáRPQRFL IL]\F]Q\FK WDNLFK MDN OHSRWD JáXFKRWD F]\ WH* EUDN NRF]\Q 3R GUXJLHM ZRMQLH ZLDWRZHM GR WHM WHPDW\NL SRZUyFRQR Z VSLVDFK OXGQRFL Z L URNX RUD] w 1DURGRZ\PVSLVLHSRZV]HFKQ\POXGQRFLLPLHVzNDZ 2002 r. 6WDQLG\QDPLND]ELRURZRFLRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKZJRVSRGDUVWZDFK domowych : URNX OLF]ED RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK Z\QRVLáD W\V FR VWDQRZLáR RJyáX OXGQRFL NUDMX 2]QDF]D WR *H FR VLyGP\ PLHV]NDQLHF 3ROVNL E\á RVRE QLHSHáQRVSUDZQ Z U FR G]LHVLW\ Z U FR F]WHUQDVW\ : gospodarstwach GRPRZ\FK PLHV]NDáR W\V RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK WM SRSXODFML RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK Z U RUD] OXGQRFL RJyáHP : obiektach ]ELRURZHJR]DNZDWHURZDQLDSU]HE\ZDáRW\VRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKSU]\F]\P F]VWRüZ\VWSRZDQLD]MDZLVNDQLHSHáQRVSUDZQRFLZW\FKRELHNWDFKE\áDZ\*V]D- 260 RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK QD OXGQRFL ]DPLHV]NDáHM Z RELHNWDFK ]ELRrowego ]DNZDWHURZDQLD SRGF]DV JG\ Z JRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK ZVND(QLN WHQ Z\QLyVá RVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKQDOXGQRFL]DPLHV]NXMFHMZW\FKJRVSRGDrstwach. 6WUXNWXUDOXGQRFL]DPLHV]NDáHMZJRVSRGDUVWZDFKGRPRZ\FKLRELHNWDFK]ELRURZHJR zakwaterowania w 2002 r. OVRE\RQLHXVWDORQHM VSUDZQRFL ZRELHNWDFK ]ELRURZHJR ]DNZDWHURZDQLD 2VRE\VSUDZQH ZJRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK 2VRE\RQLHXVWDORQHM VSUDZQRFL ZJRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK 2VRE\ QLHSHáQRVSUDZQH ZRELHNWDFK ]ELRURZHJR ]DNZDWHURZDQLD 2VRE\ QLHSHáQRVSUDZQH ZJRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK 2VRE\VSUDZQH ZRELHNWDFK ]ELRURZHJR ]DNZDWHURZDQLD 23

24 Ludność i osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego zakwaterowania według kategorii niepełnosprawności w 2002 r. W liczbach bezwzględnych W odsetkach Wyszczególnienie ogółem w gospodarstwach domowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania ogółem w gospodarstwach domowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania LUDNOŚĆ OGÓŁEM ,0 98,9 1,1 OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ,3 14,0 0,3 Osoby niepełnosprawne prawnie - razem ,6 11,4 0,2 osoby niepełnosprawne prawnie i biologicznie ,4 7,2 0,2 osoby niepełnosprawne tylko prawnie ,2 4,2 0,0 Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie ,6 2,6 0,1 OSOBY SPRAWNE ,6 82,9 0,7 OSOBY O NIEUSTALONEJ SPRAWNOŚCI ,1 2,0 0,1 Dynamika liczby osób niepełnosprawnych w gospodarstwach domowych według kategorii niepełnosprawności i płci w 2002 r. (1988 = 100) Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych umiarkowanym Wyszczególnienie Ludność w gospodarstwach domowych razem razem niepełnosprawne prawnie w tym dorośli a) o stopniu niepełnosprawności: znacznym lekkim niepełnosprawne tylko biologicznie razem odczuwający ograniczenie sprawności: całkowite poważne 1988 = 100 Ogółem 146,9 136,1 132,4 196,1 104,1 117,4 226,3 194,5 231,4 Mężczyźni 148,7 139,2 134,8 196,7 107,7 122,5 243,9 213,8 248,4 Kobiety 145,3 133,2 130,1 195,6 100,8 112,3 216,7 185,2 222,0 Miasta 141,9 131,3 127,8 178,1 107,0 115,1 230,6 215,4 233,0 Mężczyźni 149,7 140,9 136,6 190,5 115,7 124,5 242,4 234,5 243,5 Kobiety 135,8 123,4 120,6 169,7 99,9 106,6 224,2 206,1 227,1 Wieś 154,6 143,9 139,7 231,5 99,3 120,7 221,0 172,2 229,6 Mężczyźni 147,3 136,8 132,3 206,8 96,7 119,8 245,8 191,1 254,5 Kobiety 162,2 151,9 148,1 254,5 102,4 121,7 207,8 163,2 216,0 a) W 1988 r. w wieku 15 lat i więcej, w 2002 r. w wieku 16 lat i więcej. W zmianach struktury niepełnosprawności prawnej należy zwrócić szczególną uwagę na skokowy, wielokrotny wzrost uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego dzieci 24

25 w wieku 0 15 lat. Choć udział tej ustawowo nowej kategorii pobierających świadczenia był w 2002 r. stosunkowo niewielki (nieco ponad 3% ogółu osób niepełnosprawnych prawnie w gospodarstwach domowych), to ma ona istotne znaczenie w kontekście reformy systemu społecznego zabezpieczenia niepełnosprawnych dzieci W spisie 2002 r. odnotowano około 130 tys. dzieci niepełnosprawnych pobierających zasiłek pielęgnacyjny, które zamieszkiwały w gospodarstwach domowych. Wielkość gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi W 2002 r. w Polsce było ogółem 11970,4 tys. gospodarstw domowych, w skład których wchodziło 37812,7 tys. osób. Przeciętna liczba osób w gospodarstwie domowym w Polsce wynosiła 2,84, przy czym w mieście 2,60 osoby, na wsi - 3,33. W 9073,3 tys. gospodarstwach domowych nie było osób, które zadeklarowały ograniczenie sprawności (niepełnosprawność biologiczną) czy też posiadały aktualne orzeczenie kwalifikujące daną osobę do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie. Przeciętna liczba osób w gospodarstwach domowych tworzonych tylko przez osoby sprawne była nieco niższa od ogólnego wskaźnika i wynosiła 2,79, natomiast przeciętna liczba osób zamieszkałych w gospodarstwach domowych z co najmniej 1 osobą niepełnosprawną była wyższa niż w przypadku obu wspomnianych wcześniej grup i wyniosła 2,94 osoby. Gospodarstwa domowe i liczba osób w gospodarstwach domowych według występowania niepełnosprawności w 2002 r. Wyszczególnienie Przeciętna liczba Gospodarstwa domowe Ludność w gospodarstwach osób domowych w gospodarstwie domowym ogółem miasta wieś razem miasta wieś razem miasta wieś w liczbach bezwzględnych OGÓŁEM ,84 2,60 3,33 Bez osób niepełnosprawnych ,79 2,58 3,28 Z osobami niepełnosprawnymi: ,94 2,64 3,40 - tylko z osobami niepełnosprawnymi ,35 1,31 1,42 - pozostałe z osobami niepełnosprawnymi ,61 3,27 4,11 Najwyższą przeciętną liczbę osób zanotowano w gospodarstwach domowych na wsi, w skład których wchodziły zarówno osoby niepełnosprawne jak i sprawne (4,11 osoby), najniższą zaś (1,31 osoby) w gospodarstwach domowych w miastach, w których znajdowały się tylko osoby niepełnosprawne. Największa przeciętna liczba osób zamieszkiwała w gospodarstwach domowych w województwie podkarpackim (3,38), najmniejsza zaś w województwie łódzkim (2,63). W województwie podkarpackim wskaźniki przeciętnej liczby osób tworzących gospodarstwo domowe z osobami niepełnosprawnymi były bez względu na miejsce zamieszkania najwyższe w Polsce (ogółem - 3,58, w miastach - 3,07, a na wsi 3,91 osób). Najniższy wskaźnik w miastach charakteryzował gospodarstwa domowe z osobami 25