Rozmaitość języków świata

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

1 Problemy opisu języków Problem z pojęciem języka Liczba języków świata 2 3 Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady 4 Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie 5 Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne

Pojęcie etnolektu Problemy opisu języków Problem z pojęciem języka Liczba języków świata Nacechowanie określenia język dialekt, żargon, gwara, slang. Przykłady: kaszubski, śląski. Etnolekt system komunikacji używany przez wyodrębnioną grupę etniczną.

Problem z pojęciem języka Liczba języków świata Czynniki decydujące o statusie etnolektu polityczny status etnolektu (np. luksemburski, mołdawski, serbski, chorwacki) samoidentyfikacja danej społeczności (np. greka cypryjska) polityka językowa instytucji państwowych (np. kaszubski) istnienie lub nieistnienie literackiej formy etnolektu, normy językowej, tradycji literackiej; zakres stosowania etnolektu, istnienie słowników, tłumaczeń ważnych tekstów (np. Biblii) itp.

Problem z pojęciem języka Liczba języków świata Tendencja w opisie języków naturalnych Generalna tendencja w klasyfikowaniu języków świata to zwiększanie ich liczby poprzez przyznawanie statusu odrębnych języków etnolektom niegdyś uznawanym za dialekty jednego języka.

Liczba języków świata Problem z pojęciem języka Liczba języków świata Dane spotykane w literaturze: 2500 2800 3000 3500 4200 5000 5600 6800. Alfred Majewicz sklasyfikował około 5674 języków.

Problem z pojęciem języka Liczba języków świata Najpopularniejsze języki świata (wg Ethnologue: Languages of the World, 2014) chiński 1400 hiszpański 1200 angielski hindi 1000 arabski 800 portugalski bengalski 600 rosyjski japoński 400 jawajski pendżabski 200 0

(historyczna) grupuje języki ze względu na ich pokrewieństwo, czyli pochodzenie od wspólnego prajęzyka. (arealna) grupuje języki ze względu na podobieństwa wynikające z długotrwałych wzajemnych kontaktów lub z oddziaływania podobnych czynników. grupuje języki ze względu na podobieństwo pewnych cech ich struktur.

Podstawy klasyfikacji genetycznej Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady W 1786 roku sir William Jones zauważył podobieństwo pomiędzy sanskrytem, greką i łaciną, i uznał, że wszystkie te trzy starożytne języki wywodzą się z jednego prajęzyka, z którego początek wzięły także języki germańskie i celtyckie.

Jednostki klasyfikacji genetycznej Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady gwara dialekt język grupa językowa rodzina gałąź fyla Powyższa hierarchia bywa poszerzana o jednostki podrzędne typu pod- czy sub- (np. podrodzina, subfyla) oraz o jednostki nadrzędne typu makro- (np. makrogrupa, makrofyla).

Języki indoeuropejskie Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina indo-irańska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina indo-irańska cd. Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina armeńska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina albańska Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina grecka Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina germańska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina słowiańska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Martwe języki słowiańskie Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady dialekty Meklemburgii scs język staroruski język połabski język słowiński

Podrodzina bałtycka Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina celtycka Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Podrodzina italska języki romańskie Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Wymarłe podrodziny indoeuropejskie Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady rodzina anatolijska, czyli luwi-hetycka rodzina tocharska

Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady Pidżiny powstałe na bazie języków indoeuropejskich przykłady eskimoski pidżin grenlandzki tok pisin z Nowej Gwinei język haitański (na bazie francuskiego) język senegalski(na bazie portugalskiego) język dalekowschodni (na bazie rosyjskiego) afrikaans (na bazie holenderskiego i angielskiego)

Rodzina uralska Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Rodzina chińsko-tybetańska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Rodzina amerindiańska Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Rodziny językowe Afryki Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady

Języki izolowane przykłady Podstawy klasyfikacji genetycznej Rodzina indoeuropejska Inne rodziny językowe przykłady język baskijski język etruski język japoński język sumeryjski

Początki klasyfikacji geograficznej Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie Franz Miklosich w 1862 roku zwrócił uwagę na strukturalne zbieżności niektórych języków bałkańskich. Grupę tych języków nazwano ligą bałkańską.

Jednostki klasyfikacji geograficznej Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie Liga językowa to grupa języków, które wykazują podobne cechy z powodu wzajemnych oddziaływań na siebie w wyniku kontaktów mówiących nimi społeczności lub/oraz w wyniku działania identycznych albo podobnych czynników społecznych, historycznych oraz geograficznych itp. Ligi grupuje się w cykle językowe, które są ligami lig. Zarówno ligi, jak i cykle charakteryzuje się poprzez wyliczenie istotnych cech tworzących je języków.

Liga bałkańska Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie język rumuński język mołdawski (czasem uważany za dialekt rumuńskiego) język bułgarski język macedoński język albański język grecki *język turecki *język serbski *język cygański (bałkański) *język gagauski *język arumuński *język szpaniolski (język Żydów bałkańskich)

Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie Kontakty językowe w obrębie ligi bałkańskiej

Cechy języków ligi bałkańskiej Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie brak bezokolicznika postpozycyjny rodzajnik formowanie czasu przyszłego za pomocą czasowników posiłkowych o znaczeniu chcieć ruchomy akcent ubogi system wokaliczny przy bogatym systemie konsonantycznym skłonność do alternacji spółgłoskowych analityczna fleksja rzeczownika silnie rozbudowana koniugacja duża liczba wspólnego oryginalnego słownictwa

Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie Liga wielkich języków Europy (SAE Standard Average European) język angielski język francuski język niemiecki język włoski język hiszpański język rosyjski

Cechy języków SAE Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie analityczny sposób ekspresji uproszczona odmiana przez przypadki użycie rodzajników skłonność do prefiksacji czasownika ustabilizowany szyk, analityczność wielka liczba odpowiedniości słownikowych, semantycznych i frazeologicznych co najmniej 50 mln użytkowników

Liga wikingijska Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie język duński język norweski język islandzki język farerski język szkocki

Liga wikingijska cd. Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie język walijski język bretoński język szwedzki język lapoński język fiński

Liga dunajska Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie język czeski język słowacki język węgierski język słoweński język serbsko-chorwacki (serbski i chorwacki)

Liga rokytnicka Problemy opisu języków Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie język polski język litewski język białoruski język ukraiński język kaszubski

Nowsze ujęcia lig językowych Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie 1. Włączanie do opisu lig cech zewnętrznojęzykowych. 2. Koncepcja lig jako grup niehomogenicznych, mających swoje centrum i peryferia. 3. Wydrębnianie lig opartych na mniejszej liczbie cech, a w skrajnych przypadkach nawet na jednej cesze (np. bałkańska liga prozodyczna).

Języki wyspowe i diasporowe Europy Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie Języki wyspowe. Przykłady: język luksemburski, język retoromański, język łużycki, język gagauski*. Języki diasporowe. Przykłady: jidysz, język karaimski, język cygański (romski), język ormiański.

Cykle pozaeuropejskie przykłady Podstawy klasyfikacji geograficznej Ligi językowe Europy cykl europejski Cykle pozaeuropejskie cykl południowo-wschodnio-azjatycki cykl pacyficzny cykl amerykańsko-północnowschodnioazjatycki cykl afrykański

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Podstawy i jednostka klasyfikacji typologicznej Języki klasyfikuje się według różnych kryteriów wewnątrzjęzykowych cech strukturalnych. Języki grupuje się w typy.

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia fonologiczna repertuar fonemów języki z ubogim systemem fonologicznym (12-20 fonemów) języki z umiarkowanie bogatym systemem fonologicznym języki z bogatym systemem fonologicznym (powyżej 45 fonemów)

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia fonologiczna repertuar fonemów języki spółgłoskowe języki samogłoskowe (samogłoski stanowią powyżej 30 procent inwentarza fonemów)

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia fonologiczna fonologiczne wykorzystanie cech prozodycznych języki prozodyczne języki nieprozodyczne

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia fonologiczna natura akcentu języki z akcentem dynamicznym języki z akcentem tonicznym

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia fonologiczna miejsce akcentu języki z akcentem stałym na sylabie inicjalnej wyrazu na sylabie inicjalnej rdzenia na sylabie ostatniej na sylabie przedostatniej na sylabie trzeciej od końca języki z akcentem ruchomym

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia morfologiczna struktury morfologiczne (klasyfikacja Wilhelma von Humboldta) typ izolujący typ aglutynacyjny typ fleksyjny typ alternacyjny

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typ izolujący przykład z języka mandaryńskiego wŏ chī- fàn Ja jem posiłek wŏ ja chī jeść fàn posiłek wŏ chī- gùo- fàn Ja zjadłem/am posiłek gùo minąć, ominąć (stosowane po czasowniku) wŏ yào chī- fàn Ja zjem posiłek yào chcieć, mieć zamiar (stosowane przed czasownikiem)

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typ aglutynacyjny przykład z języka węgierskiego könyv książka könyvem moja książka könyved twoja ksiażka könyvemről o mojej książce könyvedben w jego ksiażce

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Przykład formy aglutynacyjnej w polszczyźnie zrob-i-ł-a-by-m

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typ alternacyjny przykład z języka kabylskiego afeg leć! affug lot yufeg odleciał

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia syntaktyczna stopień stałości szyku członów składniowych języki o stałym szyku języki o szyku swobodnym

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Typologia syntaktyczna szyk podstawowych elementów zdania typ SVO typ SOV typ VSO typ VOS typ OVS

Podstawy klasyfikacji typologicznej Różne klasyfikacje typologiczne Dziękuję za uwagę i współpracę w tym semestrze :) Następne spotkanie: egzamin!!! Zapraszam i życzę powodzenia!