Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Otwocku Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu otwockiego za rok 2013

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Otwocku Ocena stanu bezpieczeństwa sanitarnego powiatu otwockiego za rok 2013 Otwock, 2014 r.

Spis Treści Wstęp 3 Epidemiologia 4-12 Higiena Komunalna 13-18 Higiena Pracy 19-24 Higiena Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku 25-29 Higiena Dzieci i Młodzieży 30-33 Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia 34-37 Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny 38-40 - 2 -

Wstęp Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Otwocku obejmuje zapobiegawczym i bieżącym nadzorem sanitarnym Powiat Otwocki, w skład którego wchodzą gminy: Otwock, Karczew, Józefów, Wiązowna, Kołbiel, Osieck, Sobienie Jeziory i Celestynów oraz miasta: Otwock, Karczew, Józefów. Teren objęty nadzorem zajmuje obszar 615 km 2 i liczy 122.183 mieszkańców. Głównym celem działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest zapobieganie powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych, oraz ochrona życia i zdrowia ludzi przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych. Zadanie to realizowane jest poprzez prowadzenie: działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych oraz sprawowanie nadzoru nad warunkami higieniczno sanitarnymi w placówkach służby zdrowia, nadzoru nad jakością wody oraz obiektami służącymi do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia przez ludzi oraz na potrzeby gospodarcze, nadzoru nad warunkami pracy oraz narażenia zawodowego na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, nadzoru nad bezpieczeństwem żywności, żywienia zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, nadzoru nad warunkami nauczania, wychowania, opieki oraz wypoczynku i rekreacji dzieci i młodzieży, działalności edukacyjnej i kształtowanie zachowań prozdrowotnych wśród mieszkańców powiatu, nadzoru zapobiegawczego, w szczególności uzgadniania projektów planów zagospodarowania przestrzennego, uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych oraz uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych. - 3 -

Epidemiologia Inspekcja Sanitarna podejmuje działania w celu zapobiegania szerzenia się chorób zakaźnych. Dla oceny sytuacji epidemiologicznej monitoruje ich występowanie. Choroby zakaźne to choroby wywołane przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby, roztocze, toksyczne produkty (jad kiełbasiany), a także przez pasożyty lub inne biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Choroby te mogą szerzyć się różnymi drogami: przez kontakt bezpośredni (z osoby na osobę) i pośredni; drogą kropelkową, podczas kaszlu i kichania; przez kontakt seksualny; przez naruszenie ciągłości tkanek podczas zabiegów medycznych, a także przez owady, które spełniają funkcje nośnika. W 2013 r. w powiecie otwockim zarejestrowano 2237 przypadków zachorowań na choroby zakaźne, obejmujące 43 jednostki lub zespoły chorobowe, (2012 1867 przypadków i 36 jednostek chorobowych, 2011 r. 1613 przypadków i 36 jednostek chorobowych, 2009 r. 1057 przypadków i 38 jednostek chorobowych). Znaczny wzrost wykazanych przypadków zachorowań w odniesieniu do lat poprzednich nie uznano jako sytuację odbiegającą od normy, a jako wynik poprawy zgłaszalności występowania chorób zakaźnych. Do grupy najczęściej występujących chorób należą choroby wieku dziecięcego, występowanie których odbywa się cyklicznie i co kilka lat po okresie zacisza epidemicznego notowane są zwiększone ilości zachorowań a nawet epidemie. Choroby szerzące się drogą kropelkową. Najwięcej notowano przypadków ospy wietrznej 766, (2012 r. 843), taka ilość zachorowań nie stanowi zagrożenia epidemiologicznego. Ospa wietrzna jest wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną, a jej przebieg dla większości chorujących dzieci jest dość łagodny. Od 2008 r. zgodnie z kalendarzem szczepień włączono szczepienie p/ospie jako obowiązkowe dla osób narażonych w sposób szczególny na zarażenie (dzieci do 12 roku życia z upośledzeniem odporności i z otoczenia ww.) i na rynku dostępna jest szczepionka jako szczepienie zalecane. Różyczka jest łagodną chorobą wirusową okresu dziecięcego, natomiast jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ze względu na ryzyko ciężkich wad wrodzonych u płodu. Szczepieniami obowiązkowymi objęto dzieci w 13-15 miesiącu życia, ponadto od 2006 r. szczepiona jest cała populacja 10-latków. - 4 -

Rok 2013 był dalszym okresem zacisza epidemicznego różyczki, zgłoszono 41 przypadków, w 2012 r. 17 przypadków, w 2011 tylko 2 przypadki. Dla porównania w 2006 odnotowano znaczny wzrost zachorowań na różyczkę, zarejestrowano 298 przypadków. Świnka może być niebezpieczna ze względu na ryzyko powikłań w postaci zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, zapalenia jąder, jajników. Szczepienie p/śwince wykonywane jest równocześnie z obowiązkowym szczepieniem p/różyczce i odrze w 15 miesiącu i 10 roku życia. Ostatnia epidemia świnki w Polsce miała miejsce w 1998 roku, zapadalność osiągnęła wtedy poziom 562 / 100 000 osób. W 2013 r. w powiecie otwockim na świnkę zachorowało 13 osób, (w 2012 r. zarejestrowano 8 zachorowań), co świadczy o znikomej zapadalności. Szkarlatyna (płonica) jest ostrą chorobą zakaźną, wywołaną przez paciorkowce i należy do tzw. zakaźnych chorób wieku dziecięcego. W ostatnich 2 latach odnotowano wzrost zarejestrowanych przypadków płonicy, w 2013 r. - 115, w 2012 r. 190 przypadków. W Polsce zapadalność na płonicę jest niewielka i wynosi od kilku do kilkudziesięciu zachorowań na 100 000. Okresowo, co 8 12 lat, dochodzi do epidemicznego wzrostu zachorowań. Krztusiec jest wysoce zakaźną chorobą wieku dziecięcego. W przypadku krztuśca występuje stopniowy spadek odporności indywidualnej u osób, które ją już wcześniej nabyły. Jest to zjawisko niezależnie od sposobu uzyskania odporności i dotyczy zarówno osób, które nabyły odporność w wyniku przebycia krztuśca, jak też w drodze szczepień. Odporność po przechorowaniu krztuśca utrzymuje się przez ok. 10 15 lat, zaś odporność po szczepieniu utrzymuje się ok. 3 10 lat (najczęściej5 7 lat) od ostatniego szczepienia. Wprowadzenie w 1960 roku masowych szczepień ochronnych spowodowało znaczący spadek W 2013 r. zanotowano 9 (w 2012 r. 8) przypadków krztuśca w rocznikach dotychczas niespotykanych, tj. wśród młodzieży gimnazjalnej, co potwierdza teorię utrzymywania się odporności poszczepiennej tylko kilka lat. Grypa i infekcje grypopodobne. Grypa to ostra choroba zakaźna wywołana przez różne szczepy wirusa. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową, dlatego też rozprzestrzenianie się wirusów grypy jest bardzo dynamiczne, co sprzyja zachorowaniom o charakterze epidemicznym lub pandemicznym. W Polsce, jako przypadki zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, rejestruje się zachorowania przebiegające pod postacią zespołów objawów klinicznych grypopodobnych lub ostrych zakażeń górnych dróg oddechowych. Sezon wzmożonych zachorowań na grypę trwa od września do kwietnia, przy czym szczyt zachorowań przypada między styczniem a marcem. Inspekcja Sanitarna monitoruje zachorowania i podejrzenia zachorowań na grypę przez cały rok. W 2013 r. zarejestrowano 3779-5 -

przypadków podejrzeń grypy i infekcji grypopodobnych oraz 6 przypadków grypy potwierdzonej badaniami wirusologicznymi, w 2112 roku było 480 przypadków podejrzeń grypy. Drugą dużą grupę chorób zakaźnych występujących w Polsce stanowią choroby szerzące się drogą pokarmową, tzw. choroby brudnych rąk. Widoczny na przestrzeni ostatnich lat trend spadkowy występowania chorób o etiologii bakteryjnej jest wyrazem ogólnie dobrej sytuacji higieniczno-sanitarnej, w szczególności powszechnego dostępu do bieżącej i uzdatnionej wody. Od kilku lat obserwuje się spadek ilości zachorowań na salmonellozy. W 2013 r. zarejestrowano 16 przypadków salmonellozy jako przyczyny zatrucia pokarmowego i 2 przypadki posocznicy salmonellozowej, 13 pacjentów hospitalizowano, (w 2012 r. 39 przypadków zatrucia pokarmowego i 1 przypadek salmonellozy pozajelitowej). Większość zachorowań dotyczyło dzieci do lat 6-12 przypadków. Do zachorowania dochodziło najczęściej w miesiącach letnich. Nadal głównym nośnikiem pałeczek z rodzaju Salmonella pozostaje drób i jajka spożywane na surowo lub dodawane do produktów spożywczych bez obróbki termicznej. Zgłoszono 1 domowe ognisko zatrucia pokarmowego z wyhodowaniem pałeczek Salmonella enteritidis. Zachorowały 4 osoby, w tym 2 dzieci. W trakcie wywiadu epidemiologicznego ustalono, że nośnikiem zatrucia były jaja, na bazie których przygotowano kogel-mogel. Jaja nieoznakowane zakupiono w sklepie spożywczym. W czasie przeprowadzonej kontroli we wskazanym sklepie nie stwierdzono w sprzedaży jaj nieoznakowanych. Należy zauważyć, że równolegle ze zmniejszeniem się liczby zakażeń jelitowych wywołanych przez pałeczki Salmonella obserwuje się wzrost liczby bakteryjnych zakażeń jelitowych o innej znanej etiologii. Świadczy to o poprawiających się możliwościach diagnozowania czynników chorobotwórczych wywołujących biegunki bakteryjne. W 2013 r. zarejestrowano 13 przypadków innych zakażeń jelitowych wywołanych przez Campylobacter. W powiecie otwockim pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest 3 nosicieli pałeczek duru brzusznego Salmonella paratyphi B Nadal notuje się tendencje wzrostu zachorowań pokarmowych o etiologii wirusowej, tzw. grypę żołądkową. Chorobę wywołują rotawirusy, norowirusy, adenowirusy. Zwiększona ilość zachorowań występuje w okresie jesienno-zimowym tj. od listopada do kwietnia. Zachorowania te mają charakter epidemiczny, tzn. występują w postaci mniejszych lub większych ognisk (np. w obrębie rodziny). Problemem są zakażenia szpitalne występujące w oddziałach dziecięcych, geriatrycznych i domach pomocy społecznej. Źródłem zakażenia jest człowiek chory lub rekonwalescent. Najczęstszą drogą szerzenia się choroby jest droga kontaktowa, również pokarmowa. W 2013 r. zgłoszono 198 przypadków tego typu zachorowań, w tym u dzieci do lat 2 77, (w 2012 r. 227, w tym dzieci do lat 2 104). Ponadto zgłoszo- - 6 -

no 479 przypadków zachorowań biegunki o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu, w tym u dzieci do lat 2 139 przypadków (w 2012 r. 211, w tym u dzieci do lat 2 69). Zakażenia krwiopochodne - choroby szerzące się drogą naruszenia ciągłości tkanek. Zakażenia wirusami HBV i HCV, ze względu na konsekwencje dla pacjenta, stanowią jeden z ważniejszych problemów zdrowotnych. Powodowane przez nie choroby wątroby mają swoje późne i groźne następstwa: marskość lub chorobę nowotworową tego narządu. Prowadzone dochodzenia epidemiologiczne wskazują, że głównym miejscem zakażenia są placówki służby zdrowia, źródłem zakażenia mogą być również zabiegi kosmetyczne, podczas których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek. Wirusowe zapalenie wątroby typu B. W 2013 r. odnotowano 14 przypadków zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B i 22 przypadki antygenemii HBs, w 2012 r. 8 przypadków, w tym 1 przypadek ostrego wzw B i 9 przypadków antygenemii HBs. Zauważalny na przestrzeni ostatnich lat spadek zapadalności na wzw B jest wynikiem intensyfikacji szczepień ochronnych, zarówno w ramach szczepień obowiązkowych jak również w wyniku realizacji programów edukacyjnych zachęcających społeczeństwo do wykonywania szczepień na własny koszt. Wirusowe zapalenie wątroby typu C. Placówki służby zdrowia są jednym z miejsc gdzie może dojść do zakażenia pacjentów wirusem typu C. Ponad 75% chorych wskazało w wywiadzie kontakt z tymi placówkami (w przeszłości) poprzez różne formy terapii z naruszeniem ciągłości tkanek, gdzie mogło dojść do ekspozycji na zakażenie. Dlatego u większości osób zakażonych (80%) brak jest zachorowań ostrych przechodzących w przewlekłe następstwa, które rozpoznawano przypadkowo, podczas rutynowych badań diagnostycznych oraz badań związanych z oddawaniem krwi. W 2013 r. zgłoszono 7 przypadków zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C i u 30 osób wykryto przeciwciała anty HCV, w 2012 r. odnotowano 6 zachorowań i 14 przypadków wykrycia anty HCV. W stosunku do wzw C brak jest skutecznych środków zapobiegawczych i leczniczych (brak szczepionki), w zapobieganiu epidemii HCV najważniejsza jest edukacja społeczeństwa oraz pogłębienie wiedzy lekarzy i personelu medycznego z zakresu diagnozowania i leczenia HCV. Dlatego podjęto inicjatywę wdrożenia programu edukacyjnego dla pracowników medycznych w ramach programu Stop HCV. - 7 -

Choroby odzwierzęce występują rzadko. Wścieklizna. Nadal zagrożeniem dla ludności są pokąsania przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę. W Polsce zapobieganie zachorowaniom na wściekliznę oparte jest na profilaktycznym szczepieniu osób, które mając uszkodzoną skórę miały kontakt ze śliną zwierzęcia lub były pogryzione przez zwierzę chore lub podejrzane o zachorowanie na wściekliznę. Takie postępowanie profilaktyczne przynosi bardzo dobre efekty. Od wielu lat nie stwierdzono zachorowania na wściekliznę u ludzi, jednakże ze względu na potencjalne ryzyko transmisji wirusa jedynie utrzymanie skutecznego nadzoru epidemiologicznego pozwala zminimalizować ryzyko zachorowania człowieka. Ze względu na wysoką śmiertelność choroby, wnikliwie analizowane były wszystkie zgłoszenia przypadków narażenia na wściekliznę; pacjenci kierowani byli do Poradni Kwalifikacji Szczepień p/ Wściekliźnie w Szpitalu Zakaźnym w Warszawie przy ul. Wolskiej. Szczepieniom ochronnym p/wściekliźnie po pogryzieniu przez różne zwierzęta (pies, kot, wiewiórka, nietoperz) poddało się 27 osób (rok wcześniej 21 osób), ponadto objęto nadzorem epidemiologicznym 81 osoby, które po pogryzieniu nie wymagały przyjęcia szczepień p/wściekliźnie (rok wcześniej 92). Do grupy zakażeń odzwierzęcych, w stosunku do których notuje się z każdym rokiem wzrost ilości zachorowań należy borelioza. Do zakażenia człowieka dochodzi wskutek nakłucia skóry przez kleszcza zarażonego bakteriami Borelia. Jest to choroba wieloukładowa, w pierwszym stadium zakażenia pojawiają się zmiany skórne, następnie dołączają się objawy ze strony układu nerwowego i ruchowego. Najwyższy odsetek zakażeń notuje się w grupach o dużym ryzyku ekspozycji na kleszcze, głównie pracowników leśnych i rolników. Wykazano 40 przypadków zachorowań, w 2012 r. 21. Od 2009 r. rejestracją i monitorowaniem sytuacji epidemiologicznej gruźlicy jako szczególnie niebezpiecznej choroby zakaźnej, zajmuje się Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie przy ul. Żelaznej 79, natomiast od 2013 r. monitorowaniem sytuacji epidemiologicznej gruźlicy na terenie powiatu zajmuje się Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Otwocku. Przepisy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nakładają na osoby chore obowiązek leczenia gruźlicy oraz przewidują obowiązek leczenia szpitalnego osób chorych na gruźlicę w okresie wydalania prątków gruźliczych (prątkowania) lub osób z uzasadnionym podejrzeniem o prątkowanie. Szczególne trudności w sprawowaniu nadzoru epidemiologicznego nad gruźlicą stwarzają, zgłaszane przez lekarzy prowadzących, przypadki przerwania leczenia i hospitalizacji przez - 8 -

pacjentów prątkujących, będących osobami bezdomnymi. Pacjenci stanowią zagrożenie epidemiologiczne dla osób z otoczenia, wymagają leczenia w warunkach szpitalnych. Polska kwalifikuje się do krajów o dobrej sytuacji epidemiologicznej gruźlicy, choć zachorowania są ciągle częstsze niż w krajach Europy Zachodniej. W 2012 r. odnotowano w Polsce 8478 zachorowań na gruźlicę, czyli 10-krotnie mniej niż np. w 1957 r. Wówczas chorowało więcej dzieci i młodzieży. Obecnie zachorowania dotyczą najczęściej osób w wieku średnim i podeszłym, czyli tych, które najprawdopodobniej zaraziły się prątkami wcześniej, a choroba uaktywniła się u nich w związku z osłabieniem odporności. Ponadto mężczyźni między 50 a 60 rokiem życia chorują 4-krotnie częściej niż kobiety. Częściej też chorują osoby samotne, o niskim statusie materialnym, nadużywający alkoholu i palący. W 2013 r. odnotowano 8 przypadków zgonów z powodu chorób zakaźnych: 3 posocznice (2 o etiologii Streptococcus pneumoniae i 1 Staphylococcus aureus), oraz 1 HIV oraz 4 z powodu gruźlicy; w 2012 r. - 4 przypadki zgonów z powodu chorób zakaźnych. Szczepienia ochronne należą do najbardziej skutecznych metod zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych. Z uwagi na niskie koszty znajdują się na pierwszym miejscu wśród metod profilaktyki. Przy wysokim stopniu zaszczepienia następuje znaczące zmniejszenie liczby zachorowań. W Polsce szczepienia realizuje się zgodnie z corocznymi wytycznymi zawartymi w Programie Szczepień Ochronnych, w którym określa się system szczepień obowiązkowych i zalecanych. W 2013 roku na terenie powiatu otwockiego objęto nadzorem wszystkie placówki służby zdrowia realizujące obowiązkowe szczepienia ochronne, przeprowadzono 37 kontroli w zakresie ich wykonawstwa. Stwierdzono, że najczęściej występującymi nieprawidłowościami były opóźnienia realizacji PSO. Jak ustalono spowodowane były przyczynami niezależnymi od personelu, tj.: okresowymi i stałymi p/wskazaniami do szczepień, wyprowadzeniem się rodziny poza teren powiatu otwockiego, sprzeciwem rodziców do szczepień dzieci wyrażonym na piśmie. Problemem staje się stale wzrastająca liczba rodziców, którzy świadomie rezygnują z uodpornienia dzieci przez szczepienia. W 2013 r. 91 rodziców lub opiekunów odmówiło szczepień swoich dzieci (z tego 39 opiekunów nie pozwoliło wykonać dzieciom żadnych szczepień, a pozostali zaprzestali szczepienie dzieci na różnych etapach procesu uodpornienia). Wysłano 62 wezwania do rodziców dzieci nagminnie uchylających się przed szczepieniami, jednak nikt z nich nie odpowiedział na wezwanie. - 9 -

Ponadto sprawdzono stan uodpornienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B pracowników medycznych ( w tym pracowników domów pomocy społecznej ). Jak wynika z uzyskanych danych zaszczepionych zostało 99,5 % pracowników. Inspekcja Sanitarna monitoruje występowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP ). W 2013 roku zarejestrowano 13 przypadków NOP, wszystkie łagodne. Opracowaną dokumentację przesłano m.in. do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad warunkami higieniczno-sanitarnymi w podmiotach leczniczych: szpitalach, przychodniach, placówkach opiekuńczych oraz indywidualnych praktykach zawodowych lekarskich i pielęgniarskich. Kontrole sanitarne obiektów prowadzone były zgodnie z rocznym planem zasadniczych przedsięwzięć. Plan ten opracowywany został na podstawie analizy ryzyka zagrożeń sanitarno epidemiologicznych w podmiotach leczniczych. W związku z tym szczególnym nadzorem objęto szpitale, w których dokonywane są coroczne kontrole kompleksowe. Przeprowadzono 91 kontroli sanitarnych; w 2 obiektach stwierdzono nieprawidłowości znacząco rzutujące na stan sanitarny obiektów. W jednym przypadku uwagi były potwierdzeniem zgłoszonej interwencji i dotyczyły złego stanu sanitarno-higienicznego w gabinecie stomatologicznym, natomiast w drugim - nieprawidłowego stanu technicznego sterylizatorni w przychodni. W stosunku do obu podmiotów wydano polecenia nakazujące usunięcie nieprawidłowości. Ponadto kontrole potwierdziły, że 13 podmiotów leczniczych (szpitali, przychodni, placówek opiekuńczych) nie spełnia, określonych prawem, wymagań technicznych. Ostateczny termin dostosowania pomieszczeń i urządzeń wyznaczony został na koniec 2016 r. W większości programów dostosowawczych na ten termin przewidziano zarówno zakończenie remontów, jak i uzupełnienie wyposażenia wymaganego przy udzielaniu świadczeń medycznych. Placówki realizując zawarty w programach dostosowawczych harmonogram prac na 2013 r., uzyskały częściową poprawę stanu sanitarno higienicznego: w Szpitalu Gruźliczym w Otwocku prowadzono odnowiono 2 oddziały, blok operacyjny i sterylizatornię, w poradni p/gruźliczej dostosowano łazienkę dla osób niepełnosprawnych oraz w oddziale I odnowiono łazienki i wykonano w nich wentylację grawitacyjną; w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii w Zagórzu, Szpital w Józefowie zaadaptowano pomieszczenia po laboratorium na dział farmacji szpitalnej, ze Szpitala w Zagórzu przeniesiono 2 oddziały do wyremontowanych pomieszczeń w Otwocku; - 10 -

w SPSK im. Prof. Grucy w Otwocku, ul. Konarskiego 13 przeprowadzono remont sal chorych w 6 oddziałach szpitalnych, Sali operacyjnej nr 6 i ciągów komunikacyjnych w budynku F. Równocześnie dopuszczono do użytku 17 nowopowstałych, spełniających wymogi higieniczno sanitarne, obiektów. Do nich należą: 2 przychodnie, 15 gabinetów indywidualnej praktyki zawodowej, w tym 11 o profilu zabiegowym (7 stomatologicznych, 1 ginekologiczny, 1 laryngologiczny, 1 okulistyczny, 1 medycyny estetycznej) oraz 4 o profilu niezabiegowym. Choroba i obniżona odporność osób przebywających w szpitalach powoduje, że rozprzestrzenianie się tam chorób zakaźnych może następować w szybkim tempie. Występowanie zakażeń szpitalnych jest wysoce niepożądane, gdyż zwiększa koszty leczenia. Ocenę sytuacji epidemiologicznej w szpitalach prowadzą zespoły kontroli zakażeń zakładowych. Do ich zadań należy monitorowanie występowania drobnoustrojów alarmowych (tj. szczególnie niebezpiecznych) w celu wczesnego wykrywania zagrożeń i ich skutecznego zwalczania. W 2013 r. w jednym ze szpitali stwierdzono ognisko zakażenia szpitalnego o etiologii norowirusowej, obejmujące swym zasięgiem 1 oddział, zachorowały 4 osoby. W wyniku podjętych działań przeciwepidemicznych tj.: izolacji kontaktowej pacjentów objawowych, stosowania wydzielonego sprzętu, systematycznej dezynfekcji powierzchni, przestrzegania zasad higieny rąk, ograniczono i zamknięto ognisko tego zakażenia. W placówkach medycznych zarówno pacjenci jak i pracownicy narażeni są na zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi. Do zakażenia może dojść przez kontakt bezpośredni lub pośredni: sprzęt medyczny, narzędzia, bieliznę i powierzchnie w otoczeniu chorego. Podczas kontroli zwracano uwagę na prawidłowość stosowania środków dezynfekcyjnych w zakresie stężenia, czasu oraz wykonania procesów dezynfekcji. Stwierdzono, że preparaty dezynfekcyjne stosowane były zgodnie z ich przeznaczeniem. Brak na terenie powiatu otwockiego komory dezynfekcyjnej utrudnia przeprowadzenie dezynfekcji koców, poduszek i materaców szpitalnych. Placówki medyczne osiągają bezpieczeństwo epidemiologiczne przez systematyczne szkolenie personelu w zakresie przestrzegania instrukcji i procedur (mycia i dezynfekcji rąk, sprzętów, powierzchni; dezynfekcji i sterylizacji narzędzi wielokrotnego użytku; postępowania po ekspozycyjnego; sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń; postępowania z brudną bielizną). Podczas kontroli oceniano dostępność i prawidłowość opracowanych procedur oraz spraw- - 11 -

dzano sposób ich wykonywania. Nieprawidłowości były bezpośrednio omawiane z personelem. Zapobieganie szerzeniu się chorób zakaźnych związanych z naruszeniem ciągłości tkanek (podczas zabiegów chirurgicznych, transfuzji, badań endoskopowych, pobierania krwi) polega na używaniu sprzętu jednorazowego użycia oraz prawidłowym prowadzeniu sterylizacji w stosunku do większości (za wyjątkiem endoskopów) sprzętu wielokrotnego użytku oraz narzędzi lekarskich. Najlepiej urządzoną i wyposażoną sterylizatornię w powiecie otwockim posiada Szpital im. prof. A. Grucy w Otwocku. Kontrolowano postępowanie z odpadami medycznymi. Placówki stosują prawidłowe zamykane pojemniki twardościenne na odpady ostre i worki foliowe z zachowaniem różnicowania kolorystycznego. Czas gromadzenia odpadów w oddziałach szpitalnych jak i w gabinetach lecznictwa otwartego nie budził zastrzeżeń. Wszystkie placówki mają podpisane umowy na odbiór odpadów medycznych z wyspecjalizowanymi firmami. Nie odnotowano zaniedbań w zakresie postępowania z odpadami w miejscu ich wytwarzania. Ponadto podczas kontroli sanitarnych sprawdzano działania podejmowane przez podmioty lecznicze w ramach kontroli wewnętrznej. Stwierdzono, że jej prowadzenie nadal sprawia problemy co do jej zakresu, sposobu postępowania i dokumentowania wyników. Biorąc pod uwagę specyfikę i rodzaj placówki, stwierdzono, że kontrola wewnętrzna w pełnym zakresie prowadzona jest jedynie w szpitalach. Zalecono jej prowadzenie i dokumentowanie we wszystkich podmiotach zgodnie z przepisami prawa. W 2013 r. wpłynęła interwencja dotycząca złych warunków sanitarno-technicznych w gabinecie stomatologicznym. W wyniku przeprowadzonej kontroli potwierdzono zgłaszane uwagi. W ramach postępowania administracyjnego wydano decyzje nakazującą usunięcie nieprawidłowości oraz ukarano właścicielkę gabinetu mandatem karnym. - 12 -

Higiena Komunalna Do zakresu działań Inspektora Sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczące higieny środowiska, a zwłaszcza jakości wody do spożycia, w basenach i kąpieliskach, utrzymania należytego stanu higienicznego obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Jakość wody do picia. W 2013 r. wodę dla 75,84 % mieszkańców powiatu otwockiego dostarczało 13 wodociągów (stan na 31.12.2013 r.) - wszystkie w oparciu o zasoby wód podziemnych, wśród których: 1 wodociąg o wydajności poniż. 100 m 3 / dobę, 10 wodociągów o wydajności od 100 do 1000 m 3 / dobę, 2 wodociągi o wydajności od 1000 do 10000 m 3 / dobę. Długość sieci wodociągowych w powiecie wynosi 972,81 km i systematycznie jest rozbudowywana; w 2013 r. zwiększyła się o 33,41 km nowych odcinków, głównie w mieście Józefów. W 2013 r. zakończono modernizację stacji uzdatniania wody w Józefowie, co pozwoliło na zwiększenie produkcji wody i przyłączenie nowych odbiorców. Inspekcja Sanitarna na podstawie wyników próbek wody pobranych z nadzoru oraz przekazanych przez administratorów wodociągów dokonuje oceny jakości wody. Podsumowując 2013 r. oceniono, że w 12 wodociągach woda była przydatna do spożycia przez ludzi, w 1 - stwierdzono warunkową przydatność wody do spożycia, ze względu na obecność w niej zanieczyszczeń fizykochemicznych. W wodociągu publicznym w Osiecku, w którym woda została warunkowo dopuszczona do spożycia, od 2010 r. prowadzone jest postępowanie administracyjne mające na celu doprowadzenie jakości tej wody do obowiązujących przepisów. Podejmowane działania naprawcze prowadzone przez administratora wodociągu nie przyniosły rezultatów. Dlatego Gmina Osieck - właściciel wodociągu, zwróciła się z prośbą o przedłużenie terminu doprowadzenia jakości wody w ww. wodociągu do 28.02.2014 r., ze względu na duże koszty planowanych prac: modernizacji suw i zmianę technologii uzdatniania wody. Aktualnie w stacji uzdatniania wody w Osiecku trwają zaawansowane prace przy jej modernizacji i przebudowie. - 13 -

O wynikach dokonanych ocen poinformowano administratorów wodociągów, władze samorządowe i lokalną prasę. Dobrą jakość wody pod względem bakteriologicznym i fizyko-chemicznym przez cały 2013 r. notowano w 4 wodociągach publicznych: Ostrów - gm. Celestynów oraz Majdan, Rzakta i Lipowo, gm. Wiązowna. W porównaniu do 2012 r. kiedy dobra jakość wody występowała tylko w 1 wodociągu, nastąpiło polepszenie jakości wody w powiecie otwockim. W pozostałych wodociągach przekroczenia obowiązujących norm występowały sporadycznie i administratorzy szybko podejmowali skuteczne działania naprawcze, które doprowadzały jakość wody do obowiązujących norm. W 5 wodociągach: Glinki, Sobienie Jeziory, Glina, Osieck i Zagórze stwierdzano pojedyncze nieprawidłowe wskaźniki bakteriologiczne: w wodociągu Glinki (na 13 prób): w 1 próbce stwierdzono obecność bakterii grupy coli w 100 ml 1 jtk (n.d.z.-0), w wodociągu Sobienie Jeziory (na 11 prób): w 1 próbce stwierdzono obecność Clostridium perfringens w 100 ml 1 jtk (n.d.z.-0); w wodociągu Glina (na 13 prób): w 1 próbce stwierdzono obecność bakterii grupy coli w 100 ml 6 NPL (n.d.z.-0), w wodociągu Osieck (na 14 prób): w 2 próbkach stwierdzono obecność bakterii grupy coli w 100 ml 2 jtk (n.d.z.-0), w 1 próbce obecność Escherichia coli w 100 ml. wody 2 jtk (n.d.z.-0 jtk), oraz enterokoków (paciorkowce kałowe) w 100 ml. wody 1 jtk (n.d.z.-0 jtk), w wodociągu lokalnym Zagórze, (na 7 próbek): w 1 próbce stwierdzono obecność bakterii grupy coli w 100 ml 1 jtk (n.d.z.-0) W 7 wodociągach, w pobranych próbkach wody stwierdzano nieprawidłowe wskaźniki fizyko-chemiczne: w wodociągu w Osiecku, gm. Osieck, (na 14 prób) w 4 próbkach stwierdzono ponadnormatywną zawartość manganu - od 166 do 316 µg/l (n.d.z. 50 µg/l), w 1 próbce nieprawidłową mętność 2 NTU (n.d.z. 1 NTU), w 2 próbkach nieakceptowany zapach, w 1 próbce ponadnormatywną zawartość amoniaku 0,51 mg/l (n.d.z.- 0,5 mg/l), w wodociągu w Józefowie, (na 25 pobranych próbek) stwierdzono: w 3 próbkach ponadnormatywną zawartość manganu od 70 µg/l do 138 µg/l (n.d.z. 50 µg/l) i w 2 próbkach nieakceptowany zapach, w wodociągu w Otwocku (na 75 prób) w 2 próbkach stwierdzono nieprawidłową mętność 2,2 i 14,8 NTU (n.d.z.-1 NTU), w 1 próbce nieakceptowany zapach oraz - 14 -

w próbce ponadnormatywną zawartość manganu 937 µg/l (n.d.z.- 50 µg/l) i żelaza 939 µg/l (n.d.z. 200 µg/l), w wodociągu w Glinkach (na 13 próbek) stwierdzono: w 1 próbce nieprawidłową mętność: 2,4 (n.d.z.-1,0 NTU), w wodociągu w Bocianie (na 11 próbek) stwierdzono w1 próbce nieprawidłową mętność 1,2 NTU (n.d.z.- 1 NTU), w wodociągu w Celestynowie (na 13 próbek) stwierdzono w 1 próbce nieprawidłową mętność: 1,17 NTU (n.d.z.- 1,0 NTU) oraz w 1 próbce nieakceptowany zapach, w wodociągu w Glinie (na 13 próbek) stwierdzono w 1 próbce nieakceptowany zapach. Pomimo sukcesywnego rozbudowywania sieci wodociągowych, 1/4 ludności powiatu otwockiego zaopatruje się w wodę z własnych ujęć. Studnie przydomowe nie są objęte nadzorem Inspekcji Sanitarnej i dlatego nie można ocenić jakości wody ujmowanej ze studni. Niekorzystny wpływ na jakość wody z ujęć indywidualnych może mieć małe skanalizowanie miast i wsi, a także nieszczelne szamba przydomowe. W 2013 r. prowadzona przez miasto Józefów rozbudowa sieci wodociągowych i kanalizacyjnych zwiększyła znacznie liczbę gospodarstw domowych korzystających z wody będącej pod nadzorem sanitarnym. Jakość wody w kąpieliskach. W powiecie otwockim znajduje się 1 kąpielisko, w Kącku, które jako jedno z dziewięciu kąpielisk z terenu województwa mazowieckiego było raportowane do KE. Kąpielisko zostało przed sezonem letnim dopuszczone do kąpieli na podstawie przeprowadzonej kontroli i uzyskania pozytywnych wyników badań pobranych próbek wody z nadzoru. W kąpielisku, w ciągu trwania sezonu, właściciel zbadał 5 próbek wody zgodnie z ustalonym harmonogramem z Inspekcją Sanitarną. Jakość wody odpowiadała obowiązującym przepisom. Wydano 5 ocen bieżących o przydatności wody do kąpieli i sezonową ocenę jakości wody w kąpielisku określając ją jako doskonałą. W 2013 r. nie zorganizowano miejsca wykorzystywanego do kąpieli nad rzeką Świder, pomimo ogromnego zainteresowania mieszkańców powiatu. Jakość wody w basenach kąpielowych. Inspekcja Sanitarna prowadzi nadzór nad basenami, ale od 2011 r. nie dokonuje badań jakości wody basenowej. Obecnie badanie jakości wody w basenach jest zadaniem administratora obiektu. W jedynym ogólnodostępnym basenie, w Integracyjnym Centrum Sportu i Rekreacji w Józefowie administrator dokonuje badań wody, w ramach kontroli wewnętrznej, - 15 -

z częstotliwością raz na miesiąc. W 2013 r. nie stwierdzono w wodzie obecności bakterii chorobotwórczych. W powiecie otwockim funkcjonują trzy baseny w hotelach, w ośrodku szkoleniowym oraz basen rehabilitacyjny w szpitalu. Właściciele prowadzą nadzór nad jakością wody w basenach w ramach kontroli wewnętrznej i okazują Inspekcji Sanitarnej sprawozdania z badań. W 2013 r. nie stwierdzono w wodzie ww. obiektów obecności bakterii chorobotwórczych. Jakość wody z instalacji wody ciepłej. W 2013 r. kontynuowano nadzór nad jakością wody ciepłej w instalacjach wody ciepłej w obiektach użyteczności publicznej w celu wykrywania bakterii Legionella. Bakterie te kolonizują instalacje wodne, a w szczególności urządzenia wytwarzające aerozol wodnopowietrzny tj.: wanny, prysznice, inhalatory, nawilżacze, myjnie, klimatyzatory. Pałeczki Legionella, obecne w aerozolu, mogą być przyczyną ciężkich schorzeń płucnych dla ludzi korzystających z tych urządzeń. Zbadano 77 próbki wody ciepłej ze: szpitali, niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, hoteli i obiektów świadczących usługi noclegowe oraz domów opieki. W 14 próbkach stwierdzono ponadnormatywną liczbę bakterii Legionella. W związku z tym polecono dostosować jakość wody w instalacji wody ciepłej do obowiązujących przepisów: w: szpitalu Euromedic Onkoterapia-Międzynarodowe Centrum Onkoterapii w Otwocku oraz w N.Z.O.Z. Medi-System Zakład Opiekuńczo Rechabilitacyjno Leczniczy Marianna w Majdanie. Po przeprowadzonych przez właścicieli obiektów działaniach naprawczych w kontrolnych próbkach stwierdzono, że jakość wody z instalacji wody ciepłej była zgodna z obowiązującymi przepisami. Od 2010 r. prowadzone jest postępowania administracyjne w stosunku do szpitala MCLCPiG w Otwocku mające na celu wyeliminowania nadmiernej ilości bakterii Legionella z wody ciepłej w budynku, w którym przebywają pacjenci o obniżonej odporności. Szpital wielokrotnie przeprowadzał dezynfekcję termiczną i płukanie instalacji wody ciepłej oraz częściowo wymienił instalację. Pomimo przeprowadzenia tych prac nie udało się doprowadzić jakości wody ciepłej do obowiązujących przepisów. Dlatego w grudniu 2013 r. dyrekcja placówki zobowiązana została do prowadzenia dezynfekcji chemicznej wody ciepłej. W 2013 r. nie zgłoszono do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Otwocku zachorowań na legionellozę. - 16 -

Stan sanitarno-porządkowy w obiektach użyteczności publicznej. Oceniając ryzyko wystąpienia chorób zakaźnych, do obiektów, w których jest ono szczególnie duże należy zaliczyć zakłady fryzjerskie i fryzjersko-kosmetyczne, gdzie może dojść do naruszenia ciągłości skóry. Używanie brudnych narzędzi, w szczególności ostrych, może spowodować zakażenie wirusami krwiopochodnymi: wirusowego zapalenia wątroby typu B i C oraz HIV, jak również bakteriami chorobotwórczymi np.: gronkowcami oraz grzybicami skóry. Dlatego podczas kontroli sanitarnych szczególną uwagę zwracano na postępowanie z narzędziami i przyborami fryzjerskimi. W 2013 r. skontrolowano 117 obiektów, w których przeprowadzono 124 kontrole sanitarne i nałożono 4 mandaty karne na sumę 500 zł za nieprawidłowy sposób postępowania z narzędziami tj. brak ich dezynfekcji lub sterylizacji. Jak oceniono, większość pracowników i właścicieli zakładów posiada wiedzę na temat ryzyka zakażenia klientów chorobami zakaźnymi. Problemem są nowe zakłady, których właściciele nie informują Inspekcję Sanitarną o rozpoczęciu działalności. Zakłady te do momentu ujawnienia pozostają bez nadzoru sanitarnego stwarzając potencjalne zagrożenia sanitarne dla osób korzystających z ich usług. W 2013 r. kontrolami objęto także inne zakłady użyteczności publicznej tj.: zakłady opieki zdrowotnej, domy pomocy społecznej, domy dla samotnych matek i kobiet w ciąży, hotele, pralnię, obiekty świadczące usługi noclegowe, obiekty sportowe, zakłady pogrzebowe, dworce PKP i przystanki kolejowe, przystanki autobusowe, środki transportu publicznego, tereny rekreacyjne (piaskownice, place zabaw, park miejski i skwer miejski ). Zakończono postępowanie administracyjne trwające od 2011 r., dotyczące poprawy stanu technicznego przystanku kolejowego w Józefowie. PKP S.A. odnowiła budynek poczekalni i naprawiła dach. Ponadto za zły stan sanitarno-higieniczny w obiekcie świadczącym usługi noclegowe nałożono mandat w wysokości 100 zł. Wynikiem przeprowadzonych w 2013 r. kontroli jest toczące się postępowanie administracyjne dotyczące: odnowienia przystanku kolejowego w Michalinie, wymiany trudnozmywalnej klepki podłogowej w hali sportowej OKS Start w Otwocku. W 2013 r. wpłynęło 7 interwencji (w 2012 r. - 12). Dotyczyły one: nieprawidłowości w postępowaniu z narzędziami w gabinecie kosmetycznym (1), złej jakości wody w nadzorowanych wodociągach (2), złego stanu technicznego budynku i terenu posesji (1), nieprawidłowo wykonanej przydomowej oczyszczalni ścieków (1), nieodpowiedniego składowiska odpadów (1), karmnika dla gołębi postawionego w centrum Otwocka, na terenie skweru (1). 3 interwencje przesłano do rozpatrzenia zgodnie z kompetencjami do innych organów: do urzędów gmin (dotycząca złego stanu technicznego budynku i terenu posesji - 17 -

oraz nieprawidłowo wykonanej przydomowej oczyszczalni ścieków) i do Inspektoratu Ochrony Środowiska (składowisko odpadów). - 18 -

Higiena Pracy Celem działania Inspekcji Sanitarnej w zakresie higieny pracy jest ochrona pracowników przed niekorzystnymi skutkami narażenia na czynniki pochodzenia chemicznego, fizycznego i biologicznego w środowisku pracy. Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad warunkami pracy kontrolując przestrzeganie przepisów dotyczących utrzymania należytego stanu higienicznego zakładów pracy oraz zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy. W roku 2013 przeprowadzono 156 kontroli w 127 zakładach pracy zatrudniających 8874 pracowników (na zarejestrowanych 367 zakładów pracy i zatrudniających 14575 pracowników). W 20 zakładach stwierdzono nieprawidłowości (w 2012 r. w 18 zakładach), co oznacza, że w ok. 16 % skontrolowanych zakładów nie przestrzegane są wymagania higieniczne i zdrowotne wobec zatrudnionych pracowników. Mając na względzie zdrowie pracowników nakazywano i egzekwowano usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości - wydano 20 decyzji zawierających 36 nakazów. Do obowiązków pracodawców należy wykonywanie profilaktycznych (umożliwiających wczesne wykrycie choroby) badań lekarskich wstępnych i okresowych pracowników, oraz ocena ryzyka zawodowego pracowników związanego z wykonywaną pracą. Ocena ta dokonywana jest w celu wykrycia zagrożeń w środowisku pracy oraz wprowadzenia środków ograniczających szkodliwy wpływ procesu pracy na pracownika. W 2013 r. zanotowano nieznaczne nieprawidłowości w tym zakresie. We wszystkich skontrolowanych zakładach pracownicy posiadali aktualne zaświadczenia lekarskie. Tylko w jednym zakładzie nakazano uzupełnienie opracowanej oceny ryzyka zawodowego o ocenę dla stanowiska kierowcy. Nieprawidłowości dotyczące ogólnych warunków bhp stwierdzono w 7 zakładach, w których nakazano naprawienie lub zainstalowanie wentylacji, zainstalowanie zlewozmywaka w pomieszczeniu socjalnym, odnowienie pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, naprawienie zniszczonych podłóg, zamontowaniu szafek przeznaczonych do przechowywania w higienicznych warunkach własnych posiłków pracowników w pomieszczeniu socjalnym. Kontrola obowiązku wykonywania przez pracodawców badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykazała, że w 10 skontrolowanych zakładach (w 2012 r. w 13 zakładach) nie przeprowadzono ich w obowiązującym terminie. - 19 -

Na terenie powiatu otwockiego najczęściej występującym czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy jest hałas, na który narażonych jest ok. 300 pracowników. W 10 zakładach (na 42 skontrolowane, w których występuje hałas) brak było aktualnych badań i pomiarów hałasu. Dopiero wydanie decyzji administracyjnych doprowadziło do ich przeprowadzenia. W 5 ze skontrolowanych w roku 2013 zakładów stwierdzono przekroczenia najwyższego dopuszczalnego natężenia hałasu (85 db). Przekroczenia te dotyczą pojedynczych stanowisk pracy (przy automatach do obróbki metalu, na stanowiskach młynów do przemiału odpadów z tworzyw sztucznych, przy szlifierkach do obróbki spawów), w których ze względów technologicznych nie ma możliwości zmniejszenia poziomu hałasu. Kontrole wykazały, że w celu zapobiegania skutkom zdrowotnym wywołanym przez hałas podejmowane są działania organizacyjno-techniczne zmierzające do ograniczenia narażenia pracowników. Odbywa się to poprzez: zaopatrzenie pracowników w atestowane ochronniki słuchu oraz obowiązek ich używania, okresowe badania lekarskie rozszerzone o badania słuchu, oddzielenie pomieszczeń socjalnych od pomieszczeń produkcyjnych. Narażenie pracowników na pyły występuje w 30 zakładach pracy w powiecie otwockim. W roku 2013 skontrolowano 21 firm: zakłady poligraficzne, zakłady produkujące meble i warsztaty samochodowe. Na podstawie analizy okazanych wyników badań i pomiarów nie stwierdzono przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) pyłu całkowitego zawierającego wolną krystaliczną krzemionkę - wskaźnika zagrożenia powstawania chorób układu oddechowego ( m. in. pylicy). Narażenie pracowników na środki chemiczne występuje w 125 zakładach stosujących substancje i mieszaniny niebezpieczne. Są to: szpitale, ze względu na stosowanie środków dezynfekcyjnych i tlenku etylenu w sterylizatorniach, laboratoria - odczynniki chemiczne, drukarnie - farby, lakiery i rozpuszczalniki, zakłady produkujące kosmetyki, detergenty i tworzywa sztuczne - substancje i mieszaniny niebezpieczne, garbarnie - kwas siarkowy i barwniki, galwanizernie - kwasy, wodorotlenki, chromiany, cynk, zakłady mechaniczne - oleje i rozpuszczalniki, baseny i zakłady uzdatniania wody - podchloryn sodu, - 20 -

oraz sklepy z chemikaliami. Przeanalizowano wyniki badań i pomiarów czynników chemicznych w 36 skontrolowanych zakładach, i nie stwierdzono przekroczeń NDS na stanowiskach pracy. Podczas kontroli dotyczących stosowania substancji i mieszanin chemicznych zwracano uwagę na prawidłowość oznakowania chemikaliów stosowanych i magazynowanych w zakładach pracy, oraz czy pracownicy są zapoznani z kartami charakterystyki tych związków. Karta charakterystyki substancji lub mieszaniny zawiera informacji dotyczące niebezpiecznych właściwości oraz zagrożeń, jakie może stwarzać ich działanie. W karcie tej znajdują się informacje o sposobie bezpiecznego stosowania, zasadach postępowaniu w przypadku pożaru czy niezamierzonego uwolnienia do środowiska, o warunkach transportu oraz o możliwych sposobach udzielania pierwszej pomocy w przypadku narażenia na działanie takiego produktu. Nie odnotowano nieprawidłowości przy stosowaniu substancji i preparatów chemicznych. Na terenie powiatu otwockiego w 9 zakładach występują substancje, preparaty, czynniki i procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Są to zakłady stolarskie, w których używane jest drewno twarde (dąb i buk) ze względu na narażenie na ich pyły, galwanizernie, w których wykonuje się chromowanie przedmiotów chromem Cr(VI), zakłady służby zdrowia, gdzie występuje tlenek etylenu w procesie sterylizacji oraz promieniowanie jonizujące podczas badań radiologicznych, Narodowe Centrum Badań Jądrowych i Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, w których występuje promieniowanie α, β, γ, X i neutronowe. Badania środowiskowe nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych norm w żadnym z tych zakładów. Jednakże, w związku z tym, że sam kontakt z czynnikiem rakotwórczym może być niebezpieczny dla zdrowia pracowników, firmy zobowiązane są do prowadzenia rejestru prac i rejestru pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze. Podczas kontroli nie stwierdzono uchybień w tym zakresie. W powiecie otwockim w 41 zakładach 2148 pracowników narażonych jest na czynniki biologiczne. Narażenie 1538 pracowników na czynniki biologiczne 3 grupy zagrożenia czynnikiem biologicznym tj. czynnikiem, mogącym wywoływać u ludzi ciężkie choroby zakaźne występuje: w szpitalach, w pogotowiach ratunkowych, w leśnictwie, w zakładach usług komunalnych zajmujących się odpadami stałymi i płynnymi, w zakładach zajmujących się zaopatrzeniem ludności w wodę i odprowadzaniem ścieków z kanalizacji miejskiej, w pralniach, w których występuje kontakt z bielizną, pościelą oraz odzieżą ochronną pracowników szpitali. W 2013 r. skontrolowano 20 zakładów, w których występuje narażenie na czynniki biologiczne. Stwierdzono, że pracownicy są prawidłowo zaopatrzeni w odzież ochronną i środki ochrony osobistej. Nieprawidłowości nie odnotowano. - 21 -

W związku z zakazem sprzedaży dla konsumentów od 2014 r. produktów i mieszanin zawierających metanol w stężeniach większych niż 3% Inspekcja Sanitarna w roku 2013 przeprowadziła ocenę prawidłowości oznakowania płynów do spryskiwaczy zawierających metanol. Równocześnie przeprowadzono akcję edukacyjną za pośrednictwem lokalnej gazety - tygodnika Linia Otwocka o szkodliwości spożywania produktów zawierających metanol (artykuł: Nie pij tego bo się ściemni). Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Otwocku otrzymuje, na zasadzie powiadomień alarmowych, informacje o wprowadzaniu do obrotu na terenie całego kraju środków biobójczych, które zawierają substancje czynne niedozwolone lub nie mają pozwolenia na obrót. W 2013 r. tut. Inspektor został powiadomiony, że w firmie internetowej zarejestrowanej na terenie powiatu otwockiego znalazły się takie produkty. Przeprowadzono kontrolę, w wyniku której wydano decyzję administracyjną zakazującą wprowadzania do sprzedaży sprayu do czyszczenia i dezynfekcji kuchni do czasu uzyskania pozwolenia na obrót. Ponadto w roku 2013 przeprowadzono kontrole tematyczne, podczas których rozpoznano zagrożenia dla pracowników, występujące w środowisku pracy warsztatów samochodowych (cd. kontroli z 2012 r.) oraz wynikających z oceny ryzyka zawodowego pracowników zatrudnionych w przemyśle drzewnym. Skontrolowano 5 warsztatów samochodowych oraz 6 zakładów związanych z przemysłem drzewnym. W żadnym nie stwierdzono nieprawidłowości. Usuwanie pokryć dachowych zawierających eternit we własnym zakresie lub przez firmy bez wymaganego zezwolenia stwarza zagrożenie zarówno dla zdrowia pracowników jak i okolicznego społeczeństwa. Eternit zawiera azbest, którego wdychanie prowadzi do chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej. Nowotwory spowodowane przez azbest są nowotworami złośliwymi. Na terenie powiatu otwockiego istnieją firmy posiadające zezwolenie na prowadzenie prac z azbestem (2 firmy znajdujące się w rejestrze PPIS w Otwocku były skontrolowane nie stwierdzono nieprawidłowości). W 2013 r. 1 z nich zgłosiła zamiar przeprowadzenia prac polegających na usunięciu wyrobów zawierających azbest z budynku. Obecnie nie obowiązuje już obowiązek uzyskania pozwolenia na demontaż wyrobów zawierających azbest. Można więc przypuszczać, że prace polegające na wymianie pokryć dachowych z eternitu wykonywane są we własnym zakresie, bez zabezpieczenia ludzi przed azbestem (kombinezony oraz maski jednorazowe i rękawice jednorazowe), nie ma też pewności, że eternit jest zutylizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami. Inspekcja Sanitarna realizując zadania dotyczące nadzoru nad warunkami pracy prowadzi również postępowania administracyjne w sprawie chorób zawodowych. W toku postępo- - 22 -

wania tut. Inspektor wydaje imienną decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Sporządzona zostaje ocena narażenia zawodowego u osoby, u której podejrzewa się chorobę zawodową, w oparciu o informacje o przebiegu zatrudnienia w narażeniu na czynnik szkodliwy dla zdrowia, który może być przyczyną powstania choroby zawodowej lub mieć związek ze sposobem wykonywania pracy (nadmierne przeciążenie układu ruchu). Niewielkie uprzemysłowienie powiatu otwockiego wiąże się z niewielkim narażeniem pracowników na uciążliwe i szkodliwe czynniki mogące powodować wystąpienie chorób zawodowych, a tym samym niewielką zapadalność na choroby zawodowe. W roku 2013 wpłynęło 6 zgłoszeń podejrzenia choroby zawodowej. Wydano 2 decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej: pylicy krzemowej u pracownika odlewni zespołu cieśni nadgarstka u pracownika zakładu wytwarzającego protezy dentystyczne. W pozostałych przypadkach wydano decyzje o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej. Zapoczątkowane w roku 2010 działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej były kontynuowane w roku 2013. Środki zastępcze (dopalacze) to substancje pochodzenia syntetycznego lub naturalnego używane zamiast lub w tych samych celach co narkotyki. Zawierają one substancje czynne, o działaniu psychoaktywnym, nie zawsze znajdujące się na liście substancji objętych kontrolą ustawową. W związku z tym, że proces ich wytwarzania odbiega od standardów produkcji leków farmaceutycznych, trudno jest przewidzieć sposób działania takiego środka psychoaktywnego na organizm. Do końca września 2010 roku sprzedaż dopalaczy odbywała się za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów (tzw. smart shops), stacjonarnych i internetowych. Obecnie sprzedaż dopalaczy jest w Polsce nielegalna. Mimo wprowadzonego zakazu sprzedaży nadal słyszy się w mediach o przypadkach zatrucia środkami psychoaktywnymi wśród dzieci i młodzieży. Inspekcja Sanitarna we współpracy z Policją prowadzi monitoring wprowadzania do obrotu dopalaczy, w stacjonarnych punktach sprzedaży oraz w internecie. W 2013 r. nie uzyskano informacji o prowadzeniu takiej działalności na terenie powiatu otwockiego. W ramach prowadzonych działań oświatowych odbyto wiele spotkań i narad informacyjno-edukacyjnych (poradnictwo, dystrybucja materiałów edukacyjnych). W listopadzie rozpoczęto w gminie Sobienie - Jeziory cykl szkoleń dla dyrektorów szkół podstawowych i gimnazjalnych, oraz pracowników gminnych ośrodków pomocy społecznej na temat szko- - 23 -

dliwości spożywania środków psychoaktywnych wśród dzieci i młodzieży, oraz sposobu postępowania z młodymi ludźmi podejrzanymi o ich stosowanie. W roku 2013 do Sekcji Higieny Pracy wpłynęły 3 interwencje (w roku 2012 zanotowano ich 5). Dotyczyły one: 1. występowania ścieków w okolicach płotu myjni samochodowej. Przeprowadzona kontrola nie potwierdziła informacji zawartych w interwencji; 2. braku szkoleń bhp pracowników zatrudnionych w sklepie. Przeprowadzona kontrola potwierdziła informacje zawarte w interwencji. Szkolenia pracowników przeprowadzono na skutek nakazu wydanego przez tut. Inspektora; 3. złych warunków higienicznych przy produkcji folii do pakowania żywności. Kontrola wykazała, że w zakładzie tym produkowane są jedynie worki na odpady stałe. - 24 -