INFORMACJA. z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału w Banku Spółdzielczym w Pułtusku na dzień 31 grudnia 2013 roku

BANK SPÓŁDZIELCZY W PUŁTUSKU ul. Kościuszki 1, 06100 Pułtusk INFORMACJA z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału w Banku Spółdzielczym w Pułtusku na dzień 31 grudnia 2013 roku Przyjęta Uchwałą Zarządu nr 14 z dnia 25.05.2014r. ul. Kościuszki 1, 06100 Pułtusk Bank Spółdzielczy w Pułtusku, ul. Kościuszki 1, 06100 Pułtusk zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, XIV Wydział Gospodarczy, KRS 0000110091, NIP 5680001069, REGON 000509100 tel. 0236920643, fax 0236925401 www.bspultusk.pl, email: bank@bspultusk.pl 1

I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. SPIS TREŚCI Informacje ogólne o Banku Struktura organizacyjna zarządzania ryzykiem Cele strategiczne w zakresie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka w banku Zakres i rodzaj systemów raportowania i pomiar ryzyka Normy ostrożnościowe Banku Instrumenty kapitałowe w portfelu bankowym Fundusze własne Adekwatność kapitałowa Polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze 3 3 6 17 20 21 21 23 48 2

Niniejsza Informacja stanowi realizację Polityki informacyjnej z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Pułtusku zatwierdzonej Uchwałą Rady Nadzorczej Nr 29 z dnia 18.12.2013r.) wynikającej z postanowień Uchwały KNF Nr 385/2008 z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu z uwzględnieniem jej późniejszych zmian. Informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej Bank udostępnia osobom zewnętrznym, w szczególności klientom Banku oraz uczestnikom rynków finansowych z częstotliwością roczną, w terminie do 30 dni od zatwierdzenia przez Zebranie Przedstawicieli rocznego sprawozdania finansowego Banku. Dane prezentowane w Informacji sporządzone zostały według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku. I. INFORMACJE OGÓLNE O BANKU W 2013 roku Bank Spółdzielczy w Pułtusku prowadził działalność w ramach jednostek organizacyjnych zlokalizowanych w niżej wymienionych placówkach: Centrala Banku w Pułtusku, ul. Kościuszki 1, 06100 Pułtusk Oddział w Gzach, 06126 Gzy, Oddział w Pokrzywnicy, ul. Przemysłowa 1, 06121 Pokrzywnica, Oddział w Gołyminie, ul. Ks.Michalaka3, 06420 Gołymin, Oddział w Karniewie, ul. Pułtuska 5a, 06425 Karniewo, Oddział w Obrytem, Obryte 16, 07215 Obryte Oddział w Zatorach, ul. Jana Pawła II 108, 07217 Zatory, Punkt Kasowy w Pniewie, ul. Pułtuska 2, 07214 Zatory Punkt Kasowy Spółdzielnia Mieszkaniowo LokatorskoWłasnościowa, Al. 1000lecia 11, 06100 Pułtusk Punkt Kasowy w Urzędzie Miejskim w Pułtusku, ul. Rynek 41, 06100 Pułtusk, Punk Kasowy w Urzędzie Skarbowym w Makowie Mazowiecki, ul. Kopernika 6c, Punkt Obsługi Klienta, ul. Tartaczna 71, 06100 Pułtusk. Działalność operacyjna prowadzona była również za pośrednictwem bankowości internetowej. II. STRUKTURA ORGANIZACYJNA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W procesie zarządzania ryzykiem bankowym w Banku uczestniczą: 1) Rada Nadzorcza; 3

2) Zarząd; 3) Zespół ds. ryzyk i obsługi informatycznej; 4) komórki organizacyjne (lub wyznaczone osoby w Banku) odpowiedzialne za: a) sprawozdawczość dla odbiorców zewnętrznych, b) zarządzanie nadwyżką środków, c) identyfikację i akceptację ryzyka kredytowego dla pojedynczych transakcji, d) pomiar, monitorowanie i kontrolę poszczególnych rodzajów ryzyka bankowego. Rada Nadzorcza: 1) zatwierdza Strategię działania Banku oraz zasady ostrożnego i stabilnego zarządzania Bankiem, obejmujące m.in. możliwy do zaakceptowania ogólny poziom ryzyka Banku; 2) zatwierdza procedury dotyczące procesów: a) szacowania kapitału wewnętrznego, b) planowania i zarządzania kapitałowego; 3) zatwierdza strukturę organizacyjną Banku, zawartą w Regulaminie organizacyjnym, dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka; 4) zatwierdza ogólne zasady polityki dotyczącej zmiennych składników wynagrodzeń; 5) sprawuje nadzór nad zarządzaniem ryzykiem braku zgodności rozumianym jako skutki nieprzestrzegania przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania, a także zatwierdza założenia polityki Banku w zakresie ryzyka braku zgodności, ocenia efektywność zarządzania ryzykiem braku zgodności; 6) sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze Strategią działania i planem finansowym Banku; 7) zapewnia wybór członków Zarządu posiadających odpowiednie kwalifikacje do sprawowania wyznaczonych im funkcji; 8) sprawuje nadzór nad wprowadzeniem systemu zarządzania ryzykiem występującym w działalności Banku oraz ocenia adekwatność i skuteczność tego systemu, głównie poprzez zapoznawanie się z raportami i sprawozdaniami dotyczącymi oceny narażenia Banku na poszczególne rodzaje ryzyka (w tym ryzyka braku zgodności) i na ich podstawie dokonuje oceny stopnia efektywności i adekwatności zarządzania ryzykiem; 9) ocenia, czy działania Zarządu w zakresie kontroli nad działalnością Banku są skuteczne i zgodne z polityką Rady Nadzorczej. 4

Zarząd: 1) odpowiada za opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych strategii oraz procedur dotyczących identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka w zakresie: a) systemu zarządzania ryzykiem, w tym ryzyka braku zgodności, b) systemu kontroli wewnętrznej, c) szacowania kapitału wewnętrznego, zarządzania i planowania kapitałowego, d) dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego; 2) odpowiada za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem, w tym ryzyka braku zgodności, systemu kontroli wewnętrznej, procesu szacowania kapitału utrzymywania kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i wewnętrznego oraz za nadzór nad efektywnością tych procesów; 3) odpowiada za zorganizowanie skutecznego procesu oceny adekwatności kapitałowej i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz nadzór nad jego efektywnością, wprowadzając w razie potrzeby niezbędne korekty i udoskonalenia; 4) wprowadza zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego ryzyka; 5) wprowadza podział zadań realizowanych w Banku, który zapewnia niezależność funkcji pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej skutkującej podejmowaniem ryzyka przez Bank; 6) zatwierdza rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość dostosowaną do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego poziomu ryzyka Banku; 7) odpowiada za przejrzystość działań Banku, w szczególności za politykę informacyjną w zakresie działalności Banku, pozwalającą na ocenę skuteczności działania Rady Nadzorczej i Zarządu Banku w zakresie zarządzania Bankiem, monitorowania stanu bezpieczeństwa działalności Banku i za ocenę sytuacji finansowej Banku; 8) zapewnia zgodność działania Banku z obowiązującymi przepisami prawa; 9) zapewnienia, że Bank prowadzi politykę służącą zarządzaniu wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka w działalności Banku i posiada procedury w tym zakresie; 10) odpowiada za opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację polityki zmiennych składników wynagrodzeń; 11) uwzględnia rezultaty badań prowadzonych przez komórkę audytu wewnętrznego oraz biegłych rewidentów przy podejmowaniu decyzji w ramach zarządzania Bankiem; 5

12) przekazuje Radzie Nadzorczej, okresowe informacje przedstawiające w sposób rzetelny, przejrzysty i syntetyczny rodzaje i wielkość ryzyka w działalności Banku; jednym z elementów informacji zarządczej jest raport z realizacji apetytu na ryzyko. Komórki organizacyjne: 1) Zarządzanie ryzykiem jest zorganizowane w sposób umożliwiający zapobieganie konfliktom interesów pomiędzy pracownikami, czy też jednostkami organizacyjnymi Banku. 2) Komórki organizacyjne Banku biorą udział w procesie zarządzania ryzykiem poprzez realizację celów zawartych w niniejszej strategii oraz zgodnie z regulaminem organizacyjnym Banku. 3) Zespół ds. ryzyk i obsługi informatycznej realizują zadania opisane w ich regulaminach funkcjonowania. 4) Komórki organizacyjne (lub wyznaczone osoby w Banku) uczestniczą w procesie zarządzania organizacyjnej ryzykiem w Banku ramach oraz w przypisanych procedurach im zadań wewnętrznych, w strukturze dotyczących zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. III. Cele strategiczne w zakresie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka w Banku Proces zarządzania ryzykiem w Banku obejmuje dostarczanie informacji na temat ryzyka i jego profilu, stosowanie działań profilaktycznych redukujących ryzyko i jego skutki, monitorowanie dopuszczalnego poziomu ryzyka. Bank zarządza rodzajami ryzyka uznanymi przez Bank za istotne zgodnie z obowiązującymi wewnętrznymi regulacjami zarządzania tymi rodzajami ryzyka. Na system zarządzania każdym rodzajem ryzyka składa się: 1) procedura opisująca zasady zarządzania ryzykiem; 2) identyfikacja, pomiar i monitorowanie; 3) system limitów ograniczających ryzyko; 4) system informacji zarządczej; 5) odpowiednio dostosowana organizacja procesu zarządzania. Do rodzajów ryzyka uznanych przez Bank za istotne, o których mowa w ust. 4, zaliczane są: 1) ryzyko kredytowe; 2) ryzyko operacyjne; 3) ryzyko koncentracji; 6

4) ryzyko płynności; 5) ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej; 6) ryzyko kapitałowe; 7) ryzyko braku zgodności. Procedury zarządzania ryzykiem podlegają przeglądowi i aktualizacji w cyklach rocznych pod względem dostosowania ich do aktualnych przepisów prawa przy uwzględnieniu zmian w skali działalności Banku oraz zmian organizacyjnych; wnioski z przeglądu prezentowane są Zarządowi Banku oraz przekazywane do odpowiednich komórek organizacyjnych Banku, celem ewentualnego uaktualnienia zasad zarządzania poszczególnymi ryzykami. W ramach stosowanych procedur zarządzania ryzykiem Bank wprowadził w formie pisemnej, w szczególności : 1. w zakresie ryzyka kredytowego i koncentracji : a. polityka kredytowa, b. zasady zarządzania ryzykiem kredytowym, c. zasady zarządzania ryzykiem koncentracji, d. zasady zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie; e. zasady zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych; 2. w zakresie ryzyka stopy procentowej: zasady zarządzania ryzykiem stopy procentowej; 3. w zakresie ryzyka operacyjnego: a. zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym, b. plan utrzymania ciągłości działania, c. instrukcja powierzania wykonywania czynności podmiotom zewnętrznym, d. polityka kadrowa, e. instrukcja przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, f. regulamin ochrony danych osobowych, g. regulamin ochrony informacji, h. regulamin użytkownika, i. regulamin zarządzania systemami informatycznymi, j. polityka bezpieczeństwa informacji, k. regulamin bezpieczeństwa fizycznego i środowiskowego, 7

l. regulamin nadzoru, 4. w zakresie ryzyka płynności: zasady zarządzania ryzykiem płynności; 5. w zakresie ryzyka braku zgodności: instrukcja zarządzania ryzykiem braku zgodności, 6. w zakresie ryzyka kapitałowego: 7. strategia zarządzania i planowania kapitałowego, 8. zasady wyznaczania całkowitego wymogu kapitałowego, 9. procedura szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego. 10. Ponadto Bank wprowadził regulacje w obszarze: 11. zarządzania, w szczególności: 12. polityka informacyjna w zakresie profilu ryzyka i poziomu kapitału, 13. instrukcja sporządzania informacji zarządczej, 14. polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze; 15. ryzyka biznesowego, w szczególności: 16. procedura tworzenia i monitorowania strategii oraz rocznego plany finansowego, 17. zasady zarządzania zmianami. Ryzyko kredytowe, w tym koncentracji Cele strategiczne w zakresie ryzyka kredytowego obejmują : 1) wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem kredytowym zapewniającego stabilny rozwój optymalnego jakościowo portfela kredytowego; 2) dostarczanie Zarządowi Banku informacji o poziomie ryzyka kredytowego umożliwiających podejmowanie ostrożnościowych, zasadnych decyzji dotyczących działalności kredytowej Banku; 3) utrzymywanie jakości portfela kredytowego Banku, wyrażonej udziałem kredytów zagrożonych w kredytach ogółem na poziomie nie wyższym od 3%. 4) ograniczanie ryzyka utraty wartości aktywów, wynikającego z pozostałych (poza kredytami) aktywów Banku. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) stosowanie odpowiednich standardów zawartych w regulacjach kredytowych, w szczególności dotyczących oceny zdolności kredytowej klientów Banku oraz prowadzenia monitoringu kredytów; 2) ustanawianie skutecznych i adekwatnych do ponoszonego ryzyka zabezpieczeń spłaty kredytów, w szczególności weryfikacja ich wartości i płynności, zarówno 8

podczas oceny wniosku kredytowego, jak i w ramach prowadzonego monitoringu, ograniczanie ryzyka prawnego w procesie ustanawiania zabezpieczeń; 3) inwestowanie nadwyżek zgromadzonych środków : na lokatach w banku zrzeszającym, za pośrednictwem banku zrzeszającego w papierach wartościowych Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego, za pośrednictwem banku zrzeszającego w obligacjach komunalnych, komercyjnych; za pośrednictwem Baku Polskiej Spółdzielczości w papierach wartościowych Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego, za pośrednictwem Baku Polskiej Spółdzielczości w obligacjach podporządkowanych, komunalnych i komercyjnych; 4) utrzymywanie w bilansie Banku głównie portfeli aktywów o charakterze bankowym, Bank dopuszcza inwestowanie w aktywa o charakterze handlowym, niemniej jednak skala działalności handlowej będzie nieznacząca; 5) utrzymywanie aktywów obciążonych najwyższym ryzykiem kredytowym, tj. portfela kredytów podmiotów niefinansowych na poziomie 70% ich udziału w sumie bilansowej powiększonej o zobowiązania pozabilansowe udzielone dotyczące finansowania. Cele strategiczne w zakresie ryzyka koncentracji obejmują: 1) utrzymywanie umiarkowanie zdywersyfikowanego portfela kredytowego w zakresie uwarunkowanym terenem działania Banku; 2) bezwzględne przestrzeganie limitów koncentracji zaangażowań określonych w ustawie Prawo bankowe. 3) Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 4) angażowanie się Banku w branże, w których obsłudze Bank posiada wieloletnie doświadczenie; 5) ograniczenie kredytowania klientów, których zaangażowanie w Banku wyniosłoby 10% funduszy własnych (np. 10% zgodnie z definicją dużych zaangażowań); 6) ograniczanie ryzyka koncentracji w ten sam rodzaj zabezpieczenia w postaci weksel własny i poręczenie wekslowe poprzez opracowanie i stosowanie odpowiednich standardów postępowania dotyczących zarządzania ryzykiem 9

ekspozycji kredytowych zabezpieczonych wekslem własnym i poręczeniem wekslowym; Ryzyko ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie Cele strategiczne w zakresie ryzyka związanego z udzielaniem kredytów zabezpieczonych hipotecznie obejmują: 1) wdrożenie, weryfikacja i aktualizacja zasad zarządzania ryzykiem w obszarze związanym z ekspozycjami zabezpieczonymi hipotecznie, które będą uwzględniały w sposób adekwatny do skali prowadzonej działalności zapisy dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie; 2) prowadzenie działalności w zakresie związanym z udzielaniem kredytów zabezpieczonych hipotecznie mającej na celu utrzymanie zaangażowania na nieistotnym poziomie; 3) utrzymywanie udziału portfela kredytów hipotecznie na poziomie nie wyższym zagrożonych zabezpieczonych od 5% całego portfela kredytów zabezpieczonych hipotecznie; 4) zaangażowanie się w ekspozycje kredytowe zabezpieczone hipotecznie maksymalnie do 60% ich udziału w portfelu kredytowym. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1. udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie, tym klientom detalicznym w przypadku których poziom relacji wydatków związanych z obsługą zobowiązań kredytowych i innych niż kredytowe zobowiązań finansowych do dochodów tych klientów (wskaźnik DtI) nie przekracza: c) 50% w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wg obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, d) 65% w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego jest równy bądź przekracza poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wg obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, 2. stosowanie szczegółowych limitów LtV: 10

Rodzaj na nieruchomości, której Umowny okres kredytowania ustanowiono do 60 miesięcy hipotekę mieszkalna Komercyjna Umowny okres kredytowania powyżej 60 miesięcy 90% 90% 80% 80% Dla kredytów związanych z hipoteką na nieruchomości mieszkalnej istnieje możliwość zastosowania limit LtV w wysokości 100%, pod warunkiem ubezpieczenia wartości kredytu ponad limit określony w tabeli. Ryzyko detalicznych ekspozycji kredytowych Cele strategiczne w zakresie ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych obejmują: wdrożenie, weryfikacja i aktualizacja zasad zarządzania ryzykiem w obszarze związanym z detalicznymi ekspozycjami kredytowymi, które będą uwzględniały w sposób adekwatny do skali prowadzonej działalności zapisy dobrych praktyk w zakresie zarządzania detalicznymi ekspozycjami kredytowymi; prowadzenie działalności w zakresie związanym z udzielaniem detalicznych ekspozycji kredytowych mającej na celu utrzymanie zaangażowania na nieistotnym poziomie; utrzymywanie udziału portfela detalicznych ekspozycji zagrożonych na poziomie nie wyższym od 3% całego portfela detalicznych ekspozycji kredytowych. zaangażowanie się w detaliczne ekspozycje kredytowe maksymalnie do 12% ich udziału w portfelu kredytowym. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) przyjęcie maksymalnego okresu kredytowania dla detalicznych ekspozycji kredytowych na 5lat; 2) udzielanie kredytów detalicznych tym klientom w przypadku których poziom relacji wydatków związanych z obsługą zobowiązań kredytowych i innych niż kredytowe zobowiązań finansowych do dochodów tych klientów (wskaźnik DtI) nie przekracza: a) 50% w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wg obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, b) 65% w przypadku, gdy dochód klienta detalicznego jest równy bądź przekracza poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw wg obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Ryzyko płynności 11

Cele strategiczne w zakresie ryzyka płynności obejmują: 1) zapewnienie finansowania aktywów i terminowego wykonywania zobowiązań w toku normalnej działalności Banku lub w innych warunkach, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia straty; 2) zapobieganie powstania sytuacji kryzysowej, zwłaszcza z powodu czynników wewnątrzbankowych oraz posiadanie aktualnego i skutecznego planu awaryjnego na wypadek wystąpienia takiej sytuacji. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) utrzymanie dotychczasowej struktury banku pasywów Banku, gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów niefinansowych oraz instytucji samorządowych; 2) pozyskiwanie depozytów o możliwie długich terminach wymagalności, tak aby Bank mógł otwierać po stronie aktywnej pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym; 3) utrzymywanie na bezpiecznym poziomie nadzorczych miar płynności, przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów z tym związanych; 4) finansowanie kredytów przez depozyty stabilne (osad), 5) utrzymywanie płynnościowej struktury bilansu na poziomie zapewniającym występowanie nadwyżki skumulowanych aktywów nad skumulowanymi pasywami w okresie do 1 roku oraz nadwyżki skumulowanych pasywów nad skumulowanymi aktywami w okresie powyżej 1 roku; identyfikacja wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności w zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia postępowanie według procedur awaryjnych określonych w obowiązujących w Banku zasadach zarządzania ryzykiem płynności. Ryzyko stopy procentowej Cele strategiczne w zakresie ryzyka stopy procentowej obejmują: 1) optymalizacja wyniku odsetkowego w warunkach zmienności rynkowych stóp procentowych; 12

2) ograniczanie negatywnego wpływu zmian stóp procentowych poprzez doskonalenie narzędzi pomiaru i odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i pasywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych; 3) utrzymywanie poziomu ryzyka w ramach ustanowionych limitów opisanych w wewnętrznej procedurze dotyczącej zasad zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Bank realizuje cele strategiczne poprzez: 1) ograniczenie ryzyka stopy procentowej tylko do portfela bankowego i tylko do pozycji wynikających z produktów bilansowych; 2) ograniczenie kwoty pozycji wrażliwych na zmiany stóp procentowych z terminami przeszacowania powyżej 1 roku do maksymalnie 1% sumy bilansowej; 3) zmniejszanie ryzyka bazowego poprzez: 4) stosowanie dla produktów klientowskich stóp bazowych w postaci stawek własnych Banku (w zakresie przewidzianym w przepisach prawa) zwłaszcza dla aktywów wrażliwych, 5) oferowanie klientom produktów depozytowych, których oprocentowanie uzależnione byłoby od stawek rynkowych (stóp rynku międzybankowego). Ryzyko operacyjne Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku obejmuje: 1) identyfikację procesów, a w ich ramach: a) krytycznych procesów biznesowych, b) procesów kluczowych; 2) identyfikację ryzyka; 3) pomiar i ocenę ryzyka; 4) stosowanie narzędzi redukcji ryzyka; 5) monitorowanie ryzyka, w tym: 1. raportowanie zdarzeń operacyjnych, 2. raportowanie strat operacyjnych, 3. monitorowanie limitów nałożonych na poziom KRI. Efektywna identyfikacja ryzyka obejmuje wszystkie istotne obszary działalności Banku. Do skutecznej identyfikacji i pomiaru ryzyka Bank wykorzystuje następujące narzędzia: a) rejestr zdarzeń i strat operacyjnych; 13

b) rejestr skarg i reklamacji klientów Banku; c) wyniki testów (PCD, planów awaryjnych); d) dokumentów z audytu wewnętrznego i zewnętrznego; e) innych materiałów kontroli wewnętrznej. Do pomiaru ryzyka operacyjnego wykorzystywane są także: 1. wyniki samooceny ryzyka operacyjnego; 2. KRI. Bank stosuje metody ograniczania i monitorowania poziomu ryzyka operacyjnego. Ogólny profil ryzyka operacyjnego określa obszary, w których potencjalne narażenie Banku na ryzyko operacyjne jest największe. Bank określa docelowy profil ryzyka korzystając z metody samooceny ryzyka operacyjnego. Bank zakłada, że do najbardziej wrażliwych rodzajów ryzyka operacyjnego należą: 1. ryzyko braku dostępu do systemu transakcyjnoksięgowego Banku; 2. ujawnianie informacji o kliencie; 3. awaria bankowości elektronicznej; 4. awaria bankomatu; 5. błędy w realizacji zlecenia przelewu złożonego przez klienta. Tolerancję na ryzyko operacyjne Bank wyznacza na bazie tych rodzajów ryzyka, dla których, w procesie samooceny, spełnione są łącznie poniższe warunki: 1) prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka jest średnie lub wysokie; 2) skutki ekonomiczne są wysokie. Dla ryzyk wyodrębnionych w procesie samooceny, zgodnie z ust. 1, obliczana jest maksymalna kwota straty, która mogłaby wystąpić, poprzez obliczenie iloczynu liczby ryzyk, o których mowa w ust. 1, oraz kwoty stanowiącej wartość progową, od której Bank uznaje, że konsekwencje ekonomiczne zrealizowania się ryzyka są wysokie. Kwota, wyliczona zgodnie z ust. 2, nie może przekroczyć regulacyjnego wymogu na ryzyko operacyjne, który stanowi granicę tolerancji na to ryzyko. 14

W przypadku przekroczenia granicy tolerancji na ryzyko operacyjne, Zarząd podejmuje decyzję o: 1) zaakceptowaniu podwyższonego poziomu ryzyka; 2) zmianie poziomu tolerancji na ryzyko; 3) zobowiązaniu dyrektorów/kierowników jednostek organizacyjnych do ograniczenia poziomu ryzyka; 4) utworzeniu dodatkowego wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne; Zarząd każdorazowo wskazuje przesłanki podjętej decyzji. Bank ustala minimalną wartość progową dla rejestrowania strat w kwocie 100zł.. Bank określił w swojej działalności podstawowe procesy, niezbędne do zarządzania ryzykiem operacyjnym, tj.: e) Działalność kredytowa; f) Działalność depozytowa; g) Obsługa rachunków; h) Działalność rozliczeniowa, obsługa kart; i) Lokowanie środków. Bank wskazał także następujące procesy krytyczne, które warunkują szybkie odzyskanie sprawności działania, tj.: 1. Obsługa kasowa; 2. Obsługa rachunków; 3. Rachunki, lokaty, ubezpieczenia; 4. Bankowość elektroniczna; 5. Bankomaty; 6. rozliczenia międzybankowe. Metodykę identyfikacji procesów, jak też sposób wyodrębnienia procesów kluczowych oraz krytycznych Bank uzasadnił i udokumentował. Skuteczność systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz jego adekwatność do profilu ryzyka operacyjnego podlegają ocenie w ramach systemu kontroli wewnętrznej Banku. Szczegółowy tryb przeprowadzania i dokumentowania czynności kontrolnych, wykonywanych w ramach systemu kontroli wewnętrznej, określony jest w obowiązujących w Banku regulacjach wewnętrznych w tym zakresie oraz obowiązujących w Banku zasadach, limitach i procedurach dotyczących prowadzonej przez Bank działalności, 15

mających charakter kontrolny i funkcjonujących w ramach systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym Banku. Ryzyko braku zgodności Zarządzanie ryzykiem braku zgodności oznacza: 1) efektywne przeciwdziałanie możliwościom wystąpienia naruszeń przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania; 2) sprawne i skuteczne podejmowanie działań naprawczych w sytuacji zidentyfikowania braku zgodności; 3) dążenie do zgodności regulacji wewnętrznych Banku z przepisami zewnętrznymi; 4) dążenie i dbałość o: wizerunek zewnętrzny Banku rozumianego jako instytucja zaufania publicznego, pozytywny odbiór Banku przez klientów, przejrzystość działań Banku wobec klientów, stworzenie kadry pracowniczej identyfikującej się z Bankiem, dobrze zorganizowanej wewnętrznie dla realizacji wspólnych celów wytyczonych przez Bank. Ryzyko kapitałowe Bank zobowiązany jest, zgodnie z zapisami ustawy Prawo bankowe, do utrzymywania: 1) funduszy własnych w wysokości nie niższej niż równowartość 1.000.000 euro, przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu sprawozdawczym; 2) sumy funduszy własnych i dodatkowych pozycji bilansu Banku określonych w uchwale KNF o funduszach własnych na poziomie nie niższym niż wyższa z następujących wartości: a) suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz wymogów kapitałowych z tytułu przekroczenia limitów i naruszenia innych norm określonych w ustawie Prawo bankowe, b) oszacowana przez Bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka; 3) współczynnika wypłacalności na poziomie co najmniej 8%. Długoterminowe cele kapitałowe Banku: 16

1) dążenie do zapewnienia odpowiedniej struktury oraz systematycznego wzrostu funduszy własnych, adekwatnych do skali i rodzaju prowadzonej działalności; 2) ograniczenie wyznaczania regulacyjnego wymogu kapitałowego do rodzajów ryzyka przewidzianych przez przepisy prawa dla banków, których skala działalności handlowej nie jest znacząca; 3) posiadanie minimalnej wielkości współczynnika wypłacalności na poziomie 12%; 4) posiadanie minimalnej wielkości współczynnika wypłacalności Tier I na poziomie 11,5%; 5) obciążenie kapitałem wewnętrznym funduszy własnych na maksymalnym poziomie 72%; tym samym posiadanie wewnętrznego współczynnika wypłacalności na minimalnym poziomie 11%; 6) dążenie do takiej struktury funduszy podstawowych, aby fundusz zasobowy i ewentualnie inne fundusze powstałe z zysków zatrzymanych stanowiły 90% funduszy podstawowych; 7) przekazywanie na fundusze własne minimum 95% nadwyżki bilansowej; 8) dążenie do uzyskania zaangażowania kapitałowego w akcje banku zrzeszającego na poziomie minimum 8% funduszy własnych Banku; ograniczenie jednostkowego zaangażowania kapitałowego w instytucjach finansowych, bankach krajowych, zakładach ubezpieczeń i zakładach reasekuracji w tym w banku zrzeszającym w taki sposób, aby umniejszenie funduszy własnych Banku z tego tytułu nie stanowiło zagrożenia dla celów określonych w pkt 3 i 4. IV. Zakres i rodzaj systemów raportowania i pomiar ryzyka Bank stosuje metody (modele) identyfikowania i pomiaru ryzyka związanego z jego działalnością dostosowane do profilu, skali i złożoności ryzyka, w przypadku wątpliwości w zakresie poziomu ryzyka, stosuje się podejście z zachowaniem maksymalnego stopnia ostrożności. Częstotliwość pomiaru ryzyka dostosowana jest do wielkości oraz charakteru poszczególnych rodzajów ryzyka w działalności Banku. Metody lub systemy pomiaru ryzyka, w szczególności ich założenia są poddawane okresowej ocenie uwzględniającej testowanie i weryfikację historyczną. Przegląd i aktualizacja metod lub systemów pomiaru ryzyka przeprowadzane są wraz z przeglądem procedur dotyczących zarządzania ryzykiem. 17

Stosowane w Banku modele do pomiaru ryzyka mają głównie charakter ekspercki; charakter statystyczny posiada tylko model do szacowania stabilnej części depozytów. Prawie wszystkie modele można ocenić jako nieistotne; Bank nie stosuje modeli do obliczania kapitału regulacyjnego, jedynie model służący do pomiaru ryzyka stopy procentowej stanowi podstawę do szacowania kapitału wewnętrznego na to ryzyko. Ze względu na małą złożoność modeli oraz ograniczony charakter ich istotności Bank nie wprowadza odrębnej regulacji dotyczącej ryzyka modeli; natomiast cały proces zarządzania tym ryzykiem stanowi element procesów zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w szczególności: 1) opis działania modelu, wykaz osób odpowiedzialnych za aktualizację i badanie poprawności działania modeli są zawarte w procedurach do zarządzania ryzykiem; 2) proces zatwierdzania i weryfikacji modeli odbywa się wraz z zatwierdzaniem i weryfikacją procedur opisujących zarządzanie ryzykiem; 3) sprawdzanie poprawności danych stosowanych w modelu jest przedmiotem kontroli funkcjonalnej, okresowo podlega również badaniom audytu wewnętrznego. W przypadku korzystania z usług podmiotów trzecich w zakresie dostarczenia modelu do pomiaru ryzyka Bank zapewnia sobie: 1) posiadanie dokumentacji opisującej działanie modelu; 2) przeszkolenie pracowników, którzy będą wykorzystywali model; 3) możliwość aktualizowania założeń do modelu w odpowiednim czasie i zakresie. W ramach pomiaru ryzyka Bank przeprowadza testy warunków skrajnych. Bank dokłada staranności, by założenia przyjmowane w przeprowadzanych testach warunków skrajnych uwzględniały najgorsze z prawdopodobnych scenariuszy i dawały podstawy rzetelnej oceny ryzyka. Raporty Opracowane analizy dotyczące poszczególnych rodzajów ryzyka oraz adekwatności kapitałowej, przekazywane są Zarządowi według poniższych zasad: 1) W cyklach miesięcznych Zarząd otrzymuje analizę ryzyka płynności, stopy procentowej i kredytowego oraz minimalnego współczynnika wypłacalności (Filar I NUK) w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczą ww. analizy, 2) w terminie do 30 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczą następujące analizy: 18

a) struktura ryzyka kredytowego w zakresie testów warunków skrajnych, ekspozycji kredytowych restrukturyzowanych lub przekazanych do windykacji, raport odstępstw od przyjętych standardów kredytowych, b) ekspozycje kredytowe finansujące nieruchomości oraz zabezpieczone hipotecznie, c) z zakresu ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych, d) z zakresu zarządzania ryzykiem koncentracji, e) z zakresu adekwatności kapitałowej 3) W zakresie ryzyka operacyjnego analiza zostaje przekazana w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po upływie kwartału, którego dotyczy analiza, 4) W zakresie ryzyka braku zgodności analiza zostaje przekazana Zarządowi oraz Radzie Nadzorczej raz w roku w terminie do 20 dnia stycznia razem z analizą ryzyka operacyjnego, 5) Raz w roku testy scenariuszowe, polegające na pomiarze wpływu zmian parametrów makroekonomicznych w terminie do końca I kwartału roku następującego po roku, którego dotyczą analizy, 6) Raz w roku weryfikacja przyjętych procedur w zakresie zarządzania ryzykami oraz adekwatnością kapitałową, w tym limitów, testów warunków skrajnych, planów awaryjnych itp. Zarząd, uwzględniając dane uzyskiwane od komórek organizacyjnych składa Radzie Nadzorczej sprawozdanie w zakresie poziomu każdego rodzaju ryzyka występującego w Banku oraz adekwatności kapitałowej na każdym planowanym posiedzeniu Rady Nadzorczej. Szczegółowe informacje dotyczące zakresu i częstotliwości sporządzanych raportów zawiera załącznik do Instrukcji sporządzania informacji zarządczej w Banku Spółdzielczym w Pułtusku Limity Bank wprowadza odpowiednie do skali i złożoności działalności limity wewnętrzne ograniczające poziom ryzyka występującego w poszczególnych obszarach działania Banku. Procedury wewnętrzne określają zasady ustalania i aktualizowania wysokości limitów oraz częstotliwości monitorowania ich przestrzegania i raportowania. Poziom limitów wewnętrznych jest dostosowany do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego poziomu ryzyka Banku. 19

Analizy będące podstawą do określenia wysokości limitów wewnętrznych są sporządzane w formie pisemnej. Bank określa wysokość limitów (w zależności od rodzaju ryzyka lub charakteru limitu) w oparciu o następujące przesłanki: α) analizę historyczną stopnia wykorzystania limitu; β) apetyt na ryzyko określony przez Radę Nadzorczą; χ) analizę wpływu zrealizowania się limitu w maksymalnej wysokości na sytuację finansową Banku; δ) wysokość ryzyka, którym jest obciążona pozycja objęta limitem. Z zachowaniem limitów określonych w ustawie Prawo bankowe, Bank ustalił i weryfikuje wewnętrzne limity zaangażowań według kryteriów uwzględniających specyfikę ich działalności. Procedury wewnętrzne dotyczące zarządzania ryzykiem określają sytuacje, w których dopuszczalne jest przekroczenie limitów wewnętrznych, określają warunki akceptacji przekroczeń oraz sposób postępowania w przypadku przekroczenia limitów wewnętrznych. Przyjęte rodzaje limitów wewnętrznych, dotyczących poszczególnych rodzajów ryzyka oraz ich wysokość, zatwierdza Zarząd Banku. Przekroczenia limitów wewnętrznych są monitorowane i poddawane szczegółowej analizie zadania te wykonują komórki organizacyjne wskazane w procedurach szczegółowych dotyczących zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. V. Normy ostrożnościowe Banku Bank Spółdzielczy w Pułtusku z siedzibę w Pułtusku przy ul. Kościuszki 1, 06100 Pułtusk wpisany jest do rejestru prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XIV Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem 0000110091. Numer identyfikacji podatkowej (NIP): 5680001069. Bank Spółdzielczy w Pułtusku na dzień 31.12.2013 roku nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. Do jednostki, które pomniejszają fundusze własne, zaliczamy wartości niematerialne i prawne nabyte przez Bank, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na potrzeby Banku, nie mające postaci fizycznej. 20

Na wartości niematerialne i prawne składają się nakłady związane z zakupem oprogramowania (licencji) i ich rozwoju. Wartości niematerialne i prawne wycenione wg wartości bilansowej stanowią pomniejszenie funduszy podstawowych Banku. Na dzień 31.12.2013 r. fundusze podstawowe Banku zostały pomniejszone o kwotę 7 565zł z tytułu nie umorzonej części wartości niematerialnych i prawnych. Łączna kwota niedoborów kapitału we wszystkich podmiotach zależnych oraz imienna lista tych podmiotów, przy czym niedobór kapitału jest rozumiany jako różnica między faktycznymi funduszami własnymi i minimalnym wymogiem kapitałowym w Banku nie występują takie podmioty. VI. Instrumenty kapitałowe w portfelu bankowym Na dzień 31.12.2013r Bank Spółdzielczy w Pułtusku posiadał następujące aktywa finansowe. Dłużne papiery wartościowe: a) Bankowe papiery wartościowe SGBBank S.A. wartość nominalna 100 000zł, należne odsetki od tych papierów 1 197,53zł, b) Obligacje miasta Siedlce wartość nominalna 500 000zł, należne odsetki od tych obligacji 2 820zł c) Obligacje podporządkowane SKS Wołomin wartość nominalna 294 200zł, należne odsetki od tych obligacji 4 471,84zł. Udziały lub akcje w jednostkach a) Akcje SGB Bank S.A. 1 149 584zł, b) Udziały w TUW 400zł. VII. Fundusze własne Fundusze własne Banku Spółdzielczego w Pułtusku składają się z funduszy podstawowych i funduszy uzupełniających. W skład funduszy podstawowych wchodzą: 1) Fundusze zasadnicze, które stanowią: Fundusz udziałowy tworzony z wypłat członkowskich oraz z odpisów na oprocentowanie udziałów członkowskich z podziału zysku netto, Fundusz zasobowy tworzony z wpłat przez członków wpisowego i z części nadwyżki bilansowej, 21

Fundusz rezerwowy tworzony z części z nadwyżki bilansowej na pokrycie strat bilansowych Banku lub inne cele, 2) Pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią: fundusze ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, tworzony zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe, niepodzielony wynik z lat ubiegłych, wynik finansowy netto w trakcie zatwierdzania oraz wynik netto bieżącego okresu sprawozdawczego obliczony zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, pomniejszony o wszystkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez biegłego rewidenta. Ponadto fundusze podstawowe pomniejszane są o: 1) wartości niematerialne i prawne wyceniane według wartości bilansowej, 2) zaangażowanie kapitałowe Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki zagraniczne i zakłady ubezpieczeń, wyrażone w postaci: posiadanych akcji lub udziałów, kwot zakwalifikowanych do zobowiązań podporządkowanych, innego zaangażowania kapitałowego w składniki zaliczane do funduszy własnych lub kapitałowych tych podmiotów, w tym dopłaty na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, według wartości bilansowej w wysokości 50% tych zaangażowań. W skład funduszy uzupełniających wchodzą: 1) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego, 2) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego: dodatkowa odpowiedzialność członków Banku, w części określonej przez Komisję Nadzoru Finansowego, zobowiązania podporządkowane, rozumiane jako zobowiązania z tytułu przyjęcia przez Bank w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, środków pieniężnych spełniających zgodnie z umową łącznie następujące warunki: 1. środki pieniężne przyjęto na okres co najmniej 5 lat, 2. środki pieniężne nie mogą być wycofane z banku przez upływem okresu umowy, 3. środki pieniężne podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku upadłości banku lub jego likwidacji, 4. zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczony przez bank bezpośrednio lub pośrednio. Ponadto fundusze uzupełniające pomniejszane są o 50% wartości zaangażowań kapitałowych Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki 22

zagraniczne i zakłady ubezpieczeń. W przypadku, gdyby wartość tych pomniejszeń obniżyła wysokość uzupełniających poniżej zero, kwota ta odejmowana jest od funduszy podstawowych. Fundusze własne Banku Spółdzielczego w Pułtusku wg stanu na dzień 31.12.2013r VIII. Adekwatność kapitałowa Proces szacowania kapitału wewnętrznego stanowi część systemu zarządzania Bankiem oraz podejmowania decyzji o charakterze zarządczym, z uwzględnieniem strategii Banku, strategii zarządzania kapitałem oraz planów kapitałowych. Szacowanie i utrzymywanie kapitału wewnętrznego, zarządzanie i planowanie kapitałowe realizowane jest na podstawie następujących regulacji: 1) Procedury szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego w Banku Spółdzielczym w Pułtusku, 2) Strategia zarządzania i planowania kapitałowego w Banku Spółdzielczym w Pułtusku. W ramach procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, Bank dąży 23

do określenia, czy posiadany kapitał jest odpowiedni do skali ponoszonego ryzyka, dokonując na bieżąco identyfikacji i oceny ponoszonego ryzyka. Celem procesu szacowania kapitału wewnętrznego jest ustalenie wielkości kapitału wewnętrznego niezbędnego do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, z uwzględnieniem przewidywanego poziomu ryzyka. Proces szacowania kapitału wewnętrznego opiera się na wynikach oceny ryzyka uwzględniających czynniki ilościowe i jakościowe. Rezultatem procesu szacowania kapitału wewnętrznego jest ustalenie wymaganego poziomu kapitału na pokrycie wszystkich istotnych rodzajów ryzyka. Bank Spółdzielczy w Pułtusku w 2013r za ryzyka istotne uznał: kredytowe, koncentracji, płynności, stopy procentowej w księdze bankowej, kapitałowe, operacyjne (w tym ryzyko braku zgodności). Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte o minimalny regulacyjny wymóg kapitałowy (8%) wynikające z zasad określonych dla Filaru I. Minimalne wymogi kapitałowe na ryzyka ujęte w Filarze I w Banku obejmują: łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej, łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań obliczany zgodnie Załącznikiem nr 12 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej, łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 13 Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej, łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej. 24

Na dzień 31.12.2013r największą część łącznego wymogu kapitałowego (Filar I) w Banku Spółdzielczym w Pułtusku stanowił wymóg z tytułu ryzyka kredytowego ( 85,8%). Ryzyko kredytowe Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego na dzień 31.12.2013r został wyznaczony metodą standardową, zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały 76/2010 KNF. Wymogi kapitałowe razem dla następujących rodzajów ryzyka: kredytowego, kredytowego kontrahenta, rozmycia i dostawy instrumentów do rozliczenia w późniejszym terminie Ryzyko Kredytowe Metoda Standardowa wg stanu na 31.12.2013r. Kalkulacja wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego według wagi ryzyka kontrahenta na dzień 31.12.2013r. Ekspozycje razem wg stanu na dzień 31.12.2013r. 25

Struktura ekspozycji wg okresów zapadalności na dzień 31.12.2013r. Bank Spółdzielczy w Pułtusku w działalności kredytowej definiuje należności przeterminowane i dokonuje ich klasyfikacji zgodnie z podejście określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 16.12.2008r w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków. Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone. Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka, stosując dwa kryteria: kryterium terminowości terminowość spłaty kapitału lub odsetek, kryterium ekonomiczne badanie sytuacji ekonomiczno finansowej dłużnika. W Banku funkcjonują procedury wewnętrzne dotyczące zasad klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenia rezerw celowych, które wskazują tryb podejmowania decyzji w sprawie klasyfikacji i rezerw. Decyzje podejmowane są w okresach kwartalnych w drodze szczegółowego przeglądu portfela kredytowego z uwzględnieniem terminowości 26

spłat oraz sytuacji ekonomiczno finansowej podmiotów, a także stanu prawnego zabezpieczenia branego pod uwagę przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw celowych. Tworzone są rezerwy celowe na ryzyko związane z działalnością Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do: kategorie normalne w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych, kategorii pod obserwacją, grupy zagrożone w tym do kategorii poniżej standardu, wątpliwe lub stracone. Stan rezerw celowych na początek i koniec roku obrotowego 2013r oraz ich zmiany Struktura zaangażowania Banku wg typu kontrahenta na dzień 31.12.2013r. Sektor finansowy Sektor niefinansowy 27

Sektor samorządowy 28

Struktura należności z rozpoznaną utratą wartości i przeterminowane w rozbiciu na podmioty według stanu na dzień 31.12.2013r. Ryzyko operacyjne Wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na dzień 31.12.2013 został wyznaczony metodą podstawowego wskaźnika (BIA) zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały 76/2010 KNF. Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku: przychody z tytułu odsetek 29

koszty z tytułu odsetek, przychody z tytułu prowizji, koszty z tytułu prowizji, przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu, wynik operacji finansowych, wynik z pozycji wymiany, pozostałe przychody operacyjne. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody podstawowego wskaźnika stanowi 15% wskaźnika, o którym mowa powyżej. Zgodnie z powyższym, na dzień 31.12.2013r wyznaczono wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne w wysokości 1 371 785zł. Macierz Bazylejska Rodzaj zdarzenia Bankowość komercyjna (straty brutto) Bankowość detaliczna (straty brutto) 1. Oszustwa wewnętrzne 2. Oszustwa zewnętrzne 3. Zasady dotyczące zatrudnienia oraz bezpieczeństwo w miejscu pracy 4. Klienci, produkty i praktyki operacyjne 5. Szkody związane z aktywami rzeczowymi 6. Zakłócenia działalności banku i awarie systemów 7. Wykonanie transakcji, dostawa i zarządzanie procesami operacyjnymi Płatności i rozliczenia (straty brutto) 7316,74 325,33 W IV 2013r. kwartale w ramach kategorii: Zakłócenia działalności banku i awarie systemów suma strat wynosi 7316,74zł. Suma strat kategorii: Wykonanie transakcji, dostawa i zarządzanie procesami operacyjnymi wynosi 325,33zł. Wszystkie zdarzenia należą do linii biznesowej: bankowość detaliczna. Na podstawie analizy występowania incydentów ryzyka operacyjnego w 2013r. oraz skutków tych zdarzeń straty netto wyniosły 72 385,09zł w tym za IV kwartał 7 642,07zł. Podstawowe przyczyny występowania zdarzeń ryzyka operacyjnego to: 1) Przerwy w dopływie energii elektrycznej. 2) Brak należytej staranności ze strony pracownika banku. 30

3) Brak należytej staranności przy sprawowaniu kontroli na drugą rękę. 4) Nieprawidłowo działający bankomat. 5) Awarie sprzętu komputerowego i teleinformatycznego Podejmowane działania zapobiegawcze: 1) Wymieniono baterie w urządzeniu podtrzymującym zasilanie w celu zmniejszenia przerw czasu pracy spowodowanej brakiem energii elektrycznej. 2) Kontrola funkcjonalna w celu zmniejszenia błędów księgowych. 3) Wymieniono uszkodzony sprzęt komputerowy i modem odpowiedzialny za łącze teleinformatyczne. Analiza limitów Ustalono na 2013 r. następujące limity wewnętrzne ograniczające poziom ryzyka operacyjnego w Banku: globalny limit strat netto limit wewnętrzny dotyczący maksymalnej wysokości rocznych strat netto z tytułu zdarzeń ryzyka operacyjnego w wysokości 11% podstawowego wskaźnika BIA, obliczonego zgodnie z Uchwałą nr 76/2011 Komisji Nadzoru Finansowego. Lp. Klasa zdarzeń Limit (% podstawowego wskaźnika BIA) Osiągnięty limit 1. Oszustwa wewnętrzne 0 0 2. Oszustwa zewnętrzne 0 0 3. Zasady dotyczące zatrudnienia oraz bezpieczeństwo w miejscu pracy 1% 0 4. Klienci, produkty i praktyki operacyjne 1% 0 5. Szkody związane z aktywami rzeczowymi 1% 0 6. Zakłócenia działalności banku i awarie systemów 6% 3,29% 7. Wykonanie transakcji, dostawa i zarządzanie procesami operacyjnymi 2% 0,90% Limity wewnętrzne ograniczające poziom ryzyka operacyjnego w banku w okresie całego roku nie zostały przekroczone. Mapa strat 2013 rok Dotkliwość 3.1 6.1 7.4 31

Duża Mała Mała Duża Częstotliwość W całym 2013 roku wielkość poniesionych strat netto wynikających z ryzyka operacyjnego znajduje się w obszarze niewielkiej dotkliwości strat oraz małej częstotliwości występowania. W 2013 roku wielkość poniesionych strat netto wynikających z ryzyka operacyjnego zanotowano w obszarze niewielkiej dotkliwości strat oraz małej częstotliwości występowania. Minimalny wymóg regulacyjny Filar I Na dzień 31.12.2013r minimalny wymóg regulacyjny, oszacowany w ramach Filaru I, wyniósł zł, a wielkość wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyk kształtowała się następująco: Ryzyko kredytowe 8 263 330zł, Ryzyko operacyjne 1 371 785zł. Wewnętrzny wymóg kapitałowy Filar II W ramach Filaru II Bank dokonuje oceny wszystkich rodzajów ryzyk bankowych i zapewnienia poziomu funduszy własnych odpowiadających poziomowi zidentyfikowanych ryzyk. Dodatkowo weryfikuje poziom wymogu kapitałowego wynikający z Filaru I. Bank w swojej działalności identyfikuje następujące rodzaje ryzyka: 1) ryzyko kredytowe ryzyko nieoczekiwanego niewykonania zobowiązania lub pogorszenia się zdolności kredytowej zagrażającej wykonaniu zobowiązania, 32

2) ryzyko rynkowe ryzyko utraty wartości aktywów, wzrostu poziomu zobowiązań lub negatywnej zmiany wyniku finansowego w rezultacie wrażliwości na zmienność parametrów rynkowych (cen na rynku); w przypadku Banku ryzyko rynkowe ogranicza się do: a) ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej ryzyka wynikającego z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego Banku (głównie wyniku odsetkowego) oraz posiadanych funduszy na niekorzystny wpływ zmian niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych; ryzyko to związane jest z: ryzykiem przeszacowania, ryzykiem bazowym, ryzykiem opcji klienta, ryzykiem krzywej dochodowości, 3) ryzyko operacyjne ryzyko wystąpienia straty związane z niedostateczną efektywnością działań ludzi, systemów, procesów zachodzących w podmiocie (również przy ich wdrażaniu) oraz czynnikami zewnętrznymi, 4) ryzyko koncentracji ryzyko pogorszenia się zdolności kredytowej zagrażającej wykonaniu zobowiązania w wyniku uzależnienia się (braku dywersyfikacji) lub nadmiernej ekspozycji wobec jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych, 5) ryzyko płynności ryzyko nie wywiązania się z bieżących zobowiązań w wyniku niedopasowania przepływów finansowych, 6) ryzyko kapitałowe ryzyko wynikające z nie zapewnienia kapitału wystarczającego do absorpcji strat nieoczekiwanych, 7) ryzyko rezydualne ryzyko wynikające z mniejszej niż założona przez Bank skuteczności stosowanych w Banku technik ograniczania ryzyka kredytowego; ryzyko to obejmuje również związane z zarządzaniem zabezpieczeniami kredytów ryzyko operacyjne i płynności, 8) ryzyko strategiczne ryzyko związane z podejmowaniem niekorzystnych lub błędnych decyzji strategicznych, brakiem lub wadliwą realizacją przyjętej strategii oraz ze zmianami w otoczeniu zewnętrznym i niewłaściwą reakcją na te zmiany, 11) ryzyko utraty reputacji ryzyko związane z negatywnym odbiorem wizerunku podmiotu przez klientów, kontrahentów, inwestorów, akcjonariuszy, nadzorców, regulatorów oraz opinię publiczną, 33

12) ryzyko transferowe jest to ryzyko niemożności wypełnienia przez dłużników Banku zobowiązań wobec Banku z powodu działań rządowych (w szczególności rządów krajów trzecich); w praktyce dotyczy to ograniczeń w możliwości dokonywania pieniężnych transferów zagranicznych, 13) ryzyko wyniku finansowego ryzyko realizacji wyniku finansowego poniżej wymagań wynikających z potrzeby prowadzenia bieżącej działalności i rozwoju, głównie w celu zapewnienia odpowiedniego zasilenia kapitału. Bank na podstawie przeprowadzonej analizy uznaje następujące ryzyka za istotne w prowadzonej działalności: a) ryzyko kredytowe, b) ryzyko koncentracji, c) ryzyko płynności, d) ryzyko rynkowe, a w jego ramach: ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej, e) ryzyko operacyjne, f) ryzyko braku zgodności. Procesem szacowania kapitału wewnętrznego objęte są ryzyka uznane przez Bank za istotne oraz inne ujęte w niniejszej procedurze, tj.: a) ryzyko wyniku finansowego, b) ryzyko kapitałowe, c) ryzyko cyklu gospodarczego, d) ryzyko strategiczne, e) ryzyko utraty reputacji, f) ryzyko transferowe. Bank uznaje ryzyko braku zgodności za istotne i trudnomierzalne, dla którego nie można zbudować ilościowej lub jakościowej miary oddającej w sposób prawidłowy poziom ryzyka, na które jest narażony, zatem Bank nie dokonuje pomiaru tego ryzyka. Ryzyko kredytowe Bank uznaje, że wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe wyliczony w Filarze I jest wystarczający, jeżeli udział aktywów i zobowiązań pozabilansowych o podwyższonych wagach ryzyka 75% i więcej, jest na poziomie do 65% sumy aktywów według wartości bilansowej powiększonych o udzielone zobowiązania pozabilansowe. W przypadku przekroczenia wskaźnika udziału, Bank wylicza wewnętrzny wymóg kapitałowy z tego tytułu według poniższych zasad: 34

1) bank wyodrębnia aktywa i zobowiązania pozabilansowe według wartości bilansowej, z przypisanymi wagami ryzyka 75% i więcej, 2) ustalana jest nadwyżka aktywów i zobowiązań pozabilansowych z przypisanymi wagami ryzyka 75% i więcej, ponad 70% sumy aktywów według wartości bilansowej i udzielonych zobowiązań pozabilansowych (w ujęciu netto), 3) wyliczona zostaje średnia ważona waga ryzyka dla należności o wagach ryzyka 75% i więcej średnia ważona jest wartością bilansową (wartością netto) ekspozycji. W celu wyznaczenia wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko kredytowe, Bank stosuje wskaźnik w wysokości 4% dla ekspozycji o wagach ryzyka 75% i więcej, przekraczających poziom 65% udziału w sumie aktywów powiększonej o udzielone zobowiązania pozabilansowe według wartości bilansowej, przy zastosowaniu średnioważonej wagi ryzyka dla należności o wagach ryzyka 75% i więcej. Jeżeli wyliczony według powyższych zasad wewnętrzny wymóg kapitałowy jest większy niż 2% funduszy własnych, Bank uznaje, że ryzyko kredytowe jest ryzykiem nie w pełni pokrytym wymogiem kapitałowym utworzonym w ramach Filaru I i tworzy wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka. Na dzień 31.12.2013r wymóg z tytułu ryzyka kredytowego wyliczony wg Filaru I był wystarczający. Ryzyko operacyjne Badaniu podlegają wyniki samooceny ryzyka operacyjnego wykonanego przez Bank. Bank identyfikuje poziom ryzyka operacyjnego Banku zgodnie z metodyką samooceny zawartą w Zasadach zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku Spółdzielczym w Pułtusku, podstawą do szacowania kapitału wewnętrznego są wyniki ostatnio przeprowadzonej samooceny ryzyka operacyjnego: 1) uwzględnia się ryzyka, dla których skutki ekonomiczne mają wartość 3, a prawdopodobieństwo wartość minimum 2, 2) mnoży się liczbę zidentyfikowanych ryzyk, o których mowa w pkt 1, przez wartość 20 000,00zł. 3. Wyliczenie wysokości kapitału wewnętrznego polega na wyliczeniu różnicy pomiędzy wartością obliczoną zgodnie z ust. 2, a kapitałem regulacyjnym na ryzyko operacyjne, przy czym: 1) jeżeli różnica jest ujemna, wówczas kapitał regulacyjny, jest wystarczający na ryzyko operacyjne, 2) jeżeli różnica jest dodatnia, to nadwyżka przemnożona przez 4% stanowi kapitał wewnętrzny. 35

Badaniu i ocenie podlegają poniesione przez Bank straty operacyjne na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy poprzedzających datę analizy. Jeżeli suma strat operacyjnych z uwzględnieniem testu warunków skrajnych była w ocenianym okresie niższa od wyliczonego wymogu kapitałowego, to Bank uznaje wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne wyliczony w Filarze I za wystarczający. W przypadku przekroczenia sumy strat operacyjnych z uwzględnieniem testu warunków skrajnych wyliczonego wymogu kapitałowego w Filarze I, gdy kwota przekroczenia jest większa niż 2% funduszy własnych Banku, Bank uznaje, że wymóg kapitałowy wyliczony według zasad Filaru I na pokrycie ryzyka operacyjnego jest niewystarczający i w konsekwencji wyznacza wewnętrzny wymóg kapitałowy z tego tytułu. Dodatkowy Wewnętrzny wymóg kapitałowy ustalany jest w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy sumą strat operacyjnych z uwzględnieniem testu warunków skrajnych, a wymogiem wyliczonym w ramach Filaru I. Kapitał regulacyjny na dzień 31.12.2013r był wystarczający na ryzyko operacyjne.. Ryzyko koncentracji zaangażowań W zakresie ryzyk Filaru II, Bank bada poziom ryzyk wynikających z koncentracji zaangażowań kredytowych odnoszących się do: 1) koncentracji dużych zaangażowań, 2) koncentracji branżowej, 3) koncentracji przyjętych form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych, 4) koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy. Ryzyko koncentracji dużych zaangażowań Bank do dużych zaangażowań zalicza zaangażowania Banku równe lub przekraczające 10% posiadanych na datę analizy funduszy własnych Banku wobec podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. Limit sumy dużych zaangażowań na 2013r był ustanowiony na poziomie 250% funduszy własnych Banku. Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka z tytułu dużych zaangażowań wyliczany jest według następującej procedury: 36

1) wyznaczona zostaje różnica pomiędzy sumą wartości dużych zaangażowań a wyznaczonym limitem, 2) wyliczona zgodnie z pkt. 1 kwota zostaje przemnożona przez wartość odpowiadającą średniej ważonej z wag ryzyka dla zaangażowań kredytowych występujących w Banku, otrzymana wartość przemnożona przez wagę 8%, stanowi wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka z tytułu dużych zaangażowań. Na koniec 2013 roku nie był ustanowiony dodatkowy wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji dużych zaangażowań. Ryzyko koncentracji branżowej Podstawą zakwalifikowania ekspozycji kredytowej do danej branży wg Polskiej Klasyfikacji Działalności, z wyłączeniem ekspozycji kredytowych osób fizycznych, jest rodzaj przeważającej działalności kredytobiorcy, wymieniony w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON). Przyjmuje się następujący podział, zgodny z PKD 2007 określoną przez Główny Urząd Statystyczny: 1) rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, 2) górnictwo i wydobywanie, 3) przetwórstwo przemysłowe, 4) wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, 5) dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją, 6) budownictwo, 7) handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, 8) transport i gospodarka magazynowa, 9) działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, 10) informacja i komunikacja, 11) działalność finansowa i ubezpieczeniowa, 12) działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, 13) działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, 14) działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, 37

15) administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, 16) edukacja, 17) opieka zdrowotna i pomoc społeczna, 18) działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, 19) pozostała działalność usługowa, 20) gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby, 21) organizacje i zespoły eksterytorialne. Struktura zaangażowania Banku w poszczególne branże na dzień 31.12.2013r. 38

Bank wyznacza stopień koncentracji zaangażowań wobec poszczególnych sektorów poprzez wyliczenie dla każdego sektora różnicy pomiędzy kwotą zaangażowania a wartością graniczną (limitem). Jeżeli dla co najmniej jednego sektora wystąpi przekroczenie wartości granicznej, Bank wylicza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka, według następującej procedury: kwota przekroczenia wartości granicznej, przemnożona jest przez wartość odpowiadającą średniej ważonej z wag ryzyka dla zaangażowań kredytowych występujących w Banku, zsumowane wyniki otrzymane dla każdego sektora, przemnożone przez wagę 8% stanowią wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka koncentracji sektorowej. 39

Bank na dzień 31.12.2013r z tytułu ryzyka koncentracji w sektor gospodarki utworzył dodatkowy wymóg kapitałowy w kwocie 77 tys. zł, z uwagi na przekroczenie poziomu granicznego przy zaangażowaniu w branżę dostawa wody. Ryzyko przyjętych form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych Miarą koncentracji z tytułu jednego rodzaju zabezpieczenia jest odniesienie zaangażowań w obligu kredytowym zabezpieczonych danym rodzajem zabezpieczenia do funduszy własnych Banku. Rodzaje zabezpieczeń : 5) blokada środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, 6) gwarancja, 7) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej, 8) hipoteka pozostała, 9) kaucja, 10) poręczenie według prawa cywilnego, 11) przelew (cesja) wierzytelności, 12) przewłaszczenie na zabezpieczenie, 13) przystąpienie do długu, 14) ubezpieczenie kredytu przez towarzystwo ubezpieczeniowe, 15) weksel własny i poręczenie wekslowe (awal), 16) zastaw rejestrowy, 17) pozostałe zabezpieczenia. 40

Struktura przyjętych na dzień 31.12.2013r. form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych przez Bank Na potrzeby procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, Bank przyjmuje wartość graniczną (limit),zabezpieczenie w postaci kaucji nie podlega limitowaniu. Bank wyznacza stopień koncentracji zabezpieczeń poprzez wyliczenie odrębnie dla każdego rodzaju zabezpieczenia różnicy pomiędzy kwotą zabezpieczeń ekspozycji kredytowych a wartością graniczną (limitem). Jeżeli dla co najmniej jednej formy zabezpieczenia (z wyłączeniem kaucji) wystąpi przekroczenie wartości granicznej (limitu), Bank oblicza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie tego ryzyka według następującej procedury: kwota przekroczenia wartości granicznej, przemnażana jest przez wartość odpowiadającą średniej ważonej z wag ryzyka dla zaangażowań kredytowych występujących w Banku; zsumowane wyniki otrzymane dla każdej formy zabezpieczenia, przemnożone przez wagę 8% stanowią wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka koncentracji zabezpieczeń. 41

Bank na koniec roku 2013 nie musiał tworzyć dodatkowego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka przyjętych form zabezpieczenia ekspozycji kredytowych Ryzyko koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy Struktura jednorodnych instrumentów finansowych na dzień 31.12.2013r. Na potrzeby procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, Bank przyjmuje wartość graniczną (limit). W przypadku, gdy koncentracja zaangażowań w poszczególny instrument finansowy osiągnie poziom powyżej określonego limitu, Bank wyznacza wewnętrzny wymóg kapitałowy z tego tytułu. Wymóg ten wyznaczany jest według poniższych zasad: 42

kwota przekroczenia wartości granicznej, przemnażana jest przez wartość odpowiadającą średniej ważonej z wag ryzyka dla zaangażowań kredytowych występujących w Banku ; zsumowane wyniki otrzymane dla każdego instrumentu finansowego, przemnożone przez wagę 8% stanowią wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka koncentracji zabezpieczeń. Bank na dzień 31.12.2013r z tytułu ryzyka koncentracji zaangażowań w jednorodny instrument finansowy nie utworzył dodatkowego wymogu kapitałowego. Ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej Bank bada poziom ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej i w zależności od otrzymanych wyników wyznacza wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka stopy procentowej, z tytułu: 1) ryzyka przeszacowania, 2) ryzyka bazowego, 3) ryzyka opcji klienta, 4) ryzyka krzywej dochodowości. Do oceny poziomu ryzyka stopy procentowej Bank dokonuje pomiaru: 1) w zakresie ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie zmiana wyniku z tytułu odsetek w skali 12 miesięcy przy założeniu zmiany stóp procentowych o 200 p.b., 2) w zakresie ryzyka krzywej dochodowości oszacowanie strat w skali 12 miesięcy z tytułu posiadania instrumentów finansowych w aktywach i pasywach z terminami przeszacowania powyżej 3 miesięcy do 12 miesięcy, gdy kwota tych instrumentów przekracza 25% sumy bilansowej, 3) w zakresie ryzyka opcji klienta skutki ekonomiczne przekroczenia wskaźników granicznych w zakresie spłaty kredytów przed terminem umownym, określonych na poziomie 3% kwoty kredytów w sytuacji normalnej i pod obserwacją oraz w zakresie zerwanych depozytów przed terminem umownym określonych na poziomie 2% kwoty depozytów ogółem, przy czym za skutki ekonomiczne przyjmuje się: poziom spłaconych kredytów i zerwanych depozytów, przemnożony przez wskaźnik marży odsetkowej obliczony na datę analizy. Ustala się wewnętrzny limit dla sumy wyników pomiaru ryzyka stopy procentowej, przeprowadzonego zgodnie z ust. 1, na poziomie 15% funduszy własnych. 43

Przekroczenie wewnętrznego limitu, o którym mowa w ust. 2, stanowi kapitał wewnętrzny wyznaczony na to ryzyko. Ryzyko przeszacowania i ryzyko bazowe Uwzględniając ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę stóp procentowych, potencjalne zmiany dochodu odsetkowego na skutek zmian stóp procentowych są następujące (przy uwzględnieniu opóźnienia w czasie decyzji Zarządu dot. zmiany oprocentowania aktywów i pasywów o 15 dni oraz bez wyłączenia aktywów i pasywów z oprocentowaniem < 2%): przy wzroście stóp procentowych o 1 pp. zmiana wyniku wyniesie 110,6 tys. zł jest to efekt dodatniej luki w okresie 12 miesięcy, natomiast przy spadku stóp o tę samą wielkość zmiana wyniku wyniesie 110,6 tys. zł; przy założeniu spadku stóp procentowych o 2 pp. (stress test), zmiana wyniku odsetkowego wyniesie 221,2 tys. zł; Uwzględniając jednocześnie ryzyko przeszacowania oraz ryzyko bazowe, a więc nierównomierne zmiany oprocentowania aktywów i pasywów w Banku, przy założonej zmianie stóp procentowych NBP o 1 pp., zmiana wyniku odsetkowego wyniesie 1 115,9 tys. zł, stanowiąc 7,1% funduszy własnych; biorąc pod uwagę wyliczenie zmiany wyniku odsetkowego przy ryzyku niedopasowania terminów przeszacowania na poziomie 289,0 tys. zł (przy założonym jednoczesnym spadku wszystkich stóp procentowych w Banku o 1 pp.), samo ryzyko bazowe, rozumiane jako nierównomierna zmiana oprocentowania aktywów i pasywów Banku, daje spadek wyniku odsetkowego w wysokości łącznej 826,9 tys. zł (jako rozpiętość od 289,0 tys. zł do 1 115,9 tys. zł); niekorzystnym byłby nagły spadek stóp procentowych o 2 pp. (test warunków skrajnych stress test) zmiana dochodu z tytułu ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie wyniesie 2 197,8 tys. zł, stanowiąc 13,92% funduszy własnych; W Banku ryzyko bazowe jest wyższe niż ryzyko niedopasowania w przedziałach przeszacowania; 44

Ryzyko opcji Ryzyko opcji na dzień 31.12.2013r. Wewnętrzny wymóg kapitałowy wyznaczany jest w wysokości stanowiącej nadwyżkę wyliczonych skutków zmian wartości ekonomicznej Banku ponad 15% w stosunku do funduszy własnych. Bank na koniec 2013r nie przekroczył wewnętrznego limitu i nie tworzył dodatkowego wymogu z tytułu ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej. 45

Ryzyko płynności Do oceny poziomu ryzyka płynności Bank wykorzystuje relację wartości posiadanych, na datę analiz, aktywów płynnych do aktywów ogółem, przy czym: 6) do aktywów płynnych Bank zalicza podstawową i uzupełniającą rezerwę płynności, wyliczoną dla potrzeb wyznaczania nadzorczych miar płynności (A1 i A2); 7) aktywa ogółem suma pozycji od A1 do A5 wykorzystywanych do obliczania nadzorczych miar płynności. Bank przyjmuje, że będzie utrzymywał minimalną wartość wskaźnika udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w aktywach ogółem na poziomie 20%. W celu wyliczenia wewnętrznego wymogu kapitałowego na pokrycie ryzyka płynności Bank dokonuje analizy sytuacji szokowej zakładającej nagły spadek zobowiązań bieżących i terminowych od sektora niefinansowego i budżetowego o 20%, przy jednoczesnym założeniu konieczności utrzymania wartości wskaźnika udziału podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w aktywach ogółem na poziomie minimum 20%. Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka płynności rozumiany jest jako roczny dodatkowy koszt (w sensie wyniku) utrzymania wskaźnika podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności do aktywów ogółem na minimalnym wymagalnym poziomie, przy założeniu zaistnienia sytuacji szokowej. 46

Ryzyko wyniku finansowego Bank w ocenie istotności ryzyka wyniku finansowego dla potrzeb wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego, dokonuje analizy wielkości planowanego wyniku finansowego na dany rok według planu finansowego zatwierdzonego przez Radę Nadzorczą, a wielkością zrealizowaną na datę analizy. Bank nie bada istotności ryzyka wyniku finansowego, jeżeli wypracowany na datę analizy wynik finansowy przeliczony na wartość roczną (annualizowany) w relacji do funduszy własnych na datę analizy, przekracza ustalony wskaźnik. Bank w 2013 r nie tworzył dodatkowego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka wyniku finansowego wg Filaru II. Ryzyko kapitałowe Bank w ocenie istotności ryzyka kapitałowego dokonuje analizy: 1) struktury posiadanych funduszy w celu ustalenia stopnia koncentracji funduszu udziałowego, 2) koncentracji pakietów dużych udziałów. Ryzyko koncentracji funduszu udziałowego Oceny istotności ryzyka koncentracji funduszu udziałowego, Bank dokonuje poprzez ustalenie skali udziału funduszu udziałowego w sumie funduszy podstawowych posiadanych na datę analizy. Jeżeli poziom wskaźnika udziału stanowi powyżej 15%, Bank uznaje, że ryzyko koncentracji funduszu udziałowego jest istotne. Wewnętrzny wymóg kapitałowy dla ryzyka koncentracji funduszu udziałowego oblicza się od nadwyżki stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznym poziomem funduszu udziałowego a kwotą stanowiącą równowartość 15% sumy funduszy podstawowych, przy zastosowaniu wagi 8%. Ryzyko koncentracji dużych udziałów Oceny istotności ryzyka koncentracji dużych udziałów Bank dokonuje poprzez ustalenie skali udziału sumy dużych udziałów w funduszu udziałowym posiadanym na datę analizy. 47

Za duży udział Bank uznaje kwotę sumy udziałów posiadanych przez jednego członka Banku na poziomie co najmniej 2% funduszu udziałowego. Jeżeli w Banku występują pakiety dużych udziałów i jeżeli suma pakietów dużych udziałów jest większa niż 20% funduszu udziałowego, Bank uznaje ryzyko jako istotne. Wewnętrzny wymóg kapitałowy dla ryzyka koncentracji dużych udziałów Bank oblicza od różnicy pomiędzy wartością dużego pakietu udziałów a wartością 2% funduszu udziałowego. Wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu dużych pakietów udziałów stanowi sumę wszystkich wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych dla każdego dużego pakietu udziałów odrębnie zgodnie z ust. 4. Końcowy dodatkowy wymóg na ryzyko kapitałowe Wewnętrzny wymóg kapitałowy na pokrycie ryzyka kapitałowego stanowi większą z wartości wymogu: 1) na koncentrację funduszu udziałowego wyznaczonego zgodnie z pkt 1, 2) na koncentrację funduszu udziałowego wyznaczonego zgodnie z pkt 2. Na koniec 2013r w Banku Spółdzielczym w Pułtusku nie był tworzony dodatkowy wymóg na ryzyko kapitałowe. Sumaryczny wewnętrzny wymóg kapitałowy Suma wewnętrznych wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka stanowi łączną wartość wewnętrznych wymogów kapitałowych. Sumaryczny wewnętrzny wymóg kapitałowy wyliczony jest jako łączna wartość wewnętrznych wymogów kapitałowych. Jeżeli sumaryczny wewnętrzny wymóg kapitałowy, jest niższy niż całkowity wymóg kapitałowy, ustalony w Filarze I (wymogi regulacyjne), Bank przyjmuje za sumaryczny wewnętrzny wymóg kapitałowy (kapitał wewnętrzny) wymóg kapitałowy ustalony w Filarze I (wymogi regulacyjne). Łączny dodatkowy wymóg kapitałowy na koniec 2013 roku obliczony w Filarze II wyniósł 9 712tys. zł. Kapitał wewnętrzny Banku na dzień 31.12.2013r. 48

IX. Polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze Polityka zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze określa zasady ustalania, wypłacania i monitorowania zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku Spółdzielczym w Pułtusku. Podlega ona zatwierdzeniu i weryfikacji przez Radę Nadzorczą Banku. W/w Polityka dotyczy tylko Członków Zarządu Banku Spółdzielczego w Pułtusku. Wynagrodzenie osób zajmujących stanowiska kierownicze podzielone jest na część stałą oraz część zmienną. Do zmiennych składników wynagrodzenia zalicza się premię uznaniową dla członków Zarządu. Pozostałe składniki wynagrodzeń członków Zarządu są określone i wypłacane na zasadach określonych w regulaminie wynagradzania pracowników Banku Spółdzielczego w Pułtusku. W rozumieniu niniejszej Polityki częścią zmienną wynagrodzenia jest wyłącznie dodatkowa regulaminowa premia roczna, przyznawana na podstawie 49