POLSKA-NlEMCY 1945-2OO9

INSTYTUT STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO SUB Hamburg A/572748 POLSKA-NlEMCY 1945-2OO9 PRAWO I POLITYKA Monografia Jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin profesora dr. hab. Witolda M. Góralskiego WYDAWNICZY WARSZAWA 2009

SPIS TREŚCI Dedykacja od Instytutu stosunków Międzynarodowych UW 13 Gratulacje List Ministra Spraw Zagranicznych RP Radosława Sikorskiego.. 18 List Senatora RP Włodzimierza Cimoszewicza, byłego Ministra Spraw Zagranicznych 20 List prof. dr hab. Daniela Rotfelda, byłego Ministra Spraw Zagranicznych 21 List Ambasadora RP w RFN Marka Prawdy 23 Sylwetka naukowa Jubilata O fachowości i pamięci instytucjonalnej, prof. dr hab. Jan Barcz 25 O konstytucjonalizmie niemieckim - na poważnie, prof. dr hab. Leszek Garlicki, sędzia Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka 29 Synowi miasta Ziemi Obiecanej", prof. dr hab. Mieczysław Tomala 34 Od pasji badawczej do praktyki politycznej, prof. dr hab. Anna Wolff-Powęska 38 Dane biograficzne 41 Dorobek naukowy Jubilata 49 WYBÓR PUBLIKACJI JUBILATA Z LAT 1975-2009 Część I. Podstawy ustroju państwowego i społeczno-politycznego RFN 67 1. Doktrynalne założenia bońskiej Ustawy Zasadniczej 69 (w:) W.M. Góralski, Wykładnia ustaw w działalności Związkowego Trybunału Konstytucyjnego RFN, Wrocław 1976, s. 15-32

2. Miejsce Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w ustroju państwowym RFN 92 (w:) W.M. Góralski, Federalny Trybunał Konstytucyjna a stosunki zewnętrzne Republiki Federalnej Niemiec, Warszawa PISM 1987, s. 17-35 3. Konstytucyjne ujęcie praw zasadniczych w RFN 108 (w:) Prawa i wolności obywatelskie w państwach kapitalistycznych, pr. zb. pod red. W.M. Góralski, Warszawa 1979, s. 140-165 4. Koncepcja państwa partyjnego" w teorii i praktyce konstytucyjnej RFN 135 (w:) Studia Nauk Politycznych nr 1/1977, s. 53-77 5. Koncepcja państwa społecznego" w teorii i praktyce konstytucyjnej RFN 159 (w:) Przegląd Zachodni nr 2/1976, s. 245-267 6. Koncepcja demokracji pluralistycznej w ideologii i praktyce politycznej RFN 182 (w:) Kapitalizm nr 4/1978, s. 117-133 7. Państwo prawne - świadomość prawna - sprawiedliwość społeczna 203 (w:) Polacy i Niemcy. Historia - Kultura - Polityka, pr. zb. pod red. A. Lawaty, H. Orłowski, Poznań 2003, s. 554-564 Część II. Instytucjonalizacja polityki zagranicznej RFN 213 8. Wpływ Federalnego Trybunału Konstytucyjnego na wykonywanie międzynarodowoprawnych zobowiązań RFN 215 (w:) W.M. Góralski, Federalny Trybunał Konstytucyjny a stosunki zewnętrzne RFN, Warszawa PISM 1987, s. 122-193 9. Zachodnie opcje polityki zagranicznej RFN 270 (w:) W.M. Góralski, Federalny Trybunał Konstytucyjny a stosunki zewnętrzne RFN, Warszawa PISM 1987, s. 194-253 10. Zjednoczeniowe determinanty polityki zagranicznej RFN 318 (w:) W.M. Góralski, Federalny Trybunał Konstytucyjny a stosunki zewnętrzne RFN, Warszawa PISM 1987, s. 254-314 Część III. Stosunki polsko-niemieckie 367 11. Stanowisko zachodnioniemieckich rządów wobec Polski. 1949-1985 369 (w:) Układ PRL - RFN z grudnia 1970 r. a proces normalizacji, Warszawa 1985, s. 75-116 12. Polska racja stanu a odprężenie w Europie. Normalizacja stosunków między Polską a RFN w latach 1970-1977 438 (w:) Polska - Niemcy 1945-2007, Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Europie, Studia i materiały, pr. zb. pod red. naukową W.M. Góralskiego, Warszawa 2007, s. 77-112

13. Droga do polsko-niemieckiego partnerstwa dla bezpieczeństwa europejskiego 467 (w:) Polska - Niemcy - Przyszłość, pr. zb. pod red. B. Mikulskiej-Góralskiej i W.M. Góralskiego, Warszawa 1996, s. 75-88 14. Dylematy polsko-niemieckiego sąsiedztwa 478 (w:) P. Buras, P. Klimiuk, O. Osica, Niemcy w polskiej literaturze naukowej i publicystyce 1989-1996, Bibliografia, opr. zb. pod red. naukową W.M. Góralskiego, Warszawa 1997, s. 13-30 15. Stosunki polityczne Polska-Niemcy 498 (w:) Polska i Niemcy na drodze do partnerskiego sąsiedztwa, Próba bilansu dziesięciolecia 1989-1998, Poznań 2000, s. 269-290 16. Polsko-niemiecka wspólnota interesów. Geneza, dokonania, zagrożenia 515 (w:) Polska - Niemcy 1945-2007, Od konfrontacji do współpracy i partnerstwa w Europie, Studia i materiały, pr. zb. pod red. naukową W.M. Góralskiego, Warszawa 2007, s. 303-347 Część IV. Polsko-niemiecki konflikt terytorialny 555 17. Podstawy prawne, przedmiot i program przewłaszczenia własności niemieckiej na Ziemiach Zachodnich i Północnych na podstawie i w ramach Umowy Poczdamskiej 557 (w:) Problem reparacji, odszkodowań i świadczeń w stosunkach polsko-niemieckich, Tom I Studia, pr. zb. pod red. W.M. Góralskiego, Warszawa 2004, s. 189-237 18. Znaczenie ekspertyzy Barcz-Frowein w sprawie roszczeń z Niemiec przeciwko Polsce w związku z drugą wojną światową dla stosunków polsko-niemieckich 594 (w:) Transfer- Obywatelstwo - majątek, Trudne problemy stosunków polsko-niemieckich, Studia i Dokumenty, pr. zb. pod red. W.M. Góralskiego, Warszawa 2005, s. 229-280 19. Polska-Niemcy. Trudny proces pojednania. Sprawy zamknięte - sprawy otwarte 636 (w:) Dokąd zmierza świat? pr. zb. pod red: Adama D. Rotfeld, Warszawa 2008, s. 405-430 Część V. Zjednoczone Niemcy w Europie 665 20. Poszukiwanie nowej roli dla zjednoczonych Niemiec 667 (w:) Nowe role mocarstw, pr. zb. red. St. Bieleń, B. Mrozek, Warszawa 1996, s. 109-126 21. Niemcy - Od zjednoczenia do polityki globalnej 687 (w:) Rocznik Strategiczny 1995/96, Przegląd sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w środowisku międzynarodowym Polski, Warszawa 1996, s. 123-202

22. Polityka Niemiec wobec Rosji 713 (w:) Polityka Trójkąta" wobec Rosji, pr. zb. red. M. Dobroczyński, Warszawa 1999, s. 85-94 23. Dziesięć lat polityki zagranicznej zjednoczonych Niemiec (1991-2000). Ciągłość i zmiany w polityce zachodniej RFN 722 (w:) Polska - Niemcy. Nadzieja i zaufanie, Księga jubileuszowa na 80-lecie urodzin profesora Mieczysława Tomali, Warszawa 2002, s. 211-238 Część VI. Integracja Europejska 747 24. Proces instytucjonalizacji współpracy międzyrządowej w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości w strukturze i systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej 749 (w:) Instytucjonalizacja wielostronnej współpracy międzynarodowej w Europie, pr. zb. pod red. St. Parzymiesa i R. Zięby, Warszawa 2004 25. Rozwój i ewolucja systemu decyzyjnego Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej 776 (w:) Dyplomacja czy siła. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, pr. zb. pod red. St. Parzymiesa, Warszawa 2009, s. 54-83 Szczegółowy spis treści 811

ENTHAŁTSUBERSICHT Widmung des Instituts fur Internationalen Beziehungen der Universitat Warschau 13 Gratulationen Gratulationsschreiben des Aufienministers der Republik Polen Radosław Sikorski 18 Gratulationsschreiben des Senators Dr. Włodzimierz Cimoszewicz, dem ehemaligen AuBenministers der Republik Polen 20 Gratulationsschreiben Prof. Dr. habil. Daniel Adam Rotfeld, dem ehemaliger AuBenministers der Republik Polen 21 Gratulationsschreiben des Botschafters der Republik Polen in der Bundesrepublik Deutschland Dr. Marek Prawda 23 Zur Person des Jubilars Laudatio von Prof. Dr. habil. Jan Barcz 25 Laudatio von Prof. Dr. habil. Leszek Garlicki, dem Richter am Europaischen Gerichtshof fur Menschenrechte 29 Laudatio von Prof. Dr. habil. Mieczysław Tomala 34 Laudatio von Prof. Dr. habil. Anna Wolff-Powęska 38 Wissenschaftlicher Werdegang des Jubilars 41 Publikationen 49 AUSWAHL DES SCHRIFTTUMS DES JUBILARS VON 1975 BIS 2009 Teil I. Die Grundlagen der freiheitlichen demokratischen Staatsordnung der Bundesrepublik Deutschland 67 1. Die historisch-wissenschaftliche Hintergriinde des Grundgesetzes der Bundes Republik Deutschland vom Jahre 1949 69

In: W.M. Góralski, Auslegung der Gesetze in der Tdtigkeit des Bundesverfassungsgerichtes. Wrocław 1976. S. 15-32 2. Die Stellung des Bundesverfassungsgerichtes in der Staatsordnung der BRD 92 In: Witold M. Góralski, Bundesverfassungsgericht und die Auswartige Gewalt der BRD. Polnisches Institutfur Internationalen Angelegenheiten, Warszawa 1987. S. 17-35 3. Die Grundrechte in der Verfassungsgefuge der BRD 108 In: Rechte und Freiheiten des Biirgers in der kapitalistischen Ldnder. Sammelband. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber W.M. Góralski, Warszawa 1979. S. 140-165 4. Der Begriff des Parteienstaates und die verfassungsrechtliche Stellung der politischen Parteien in der BRD 135 In: Studien der Politikwissenschaften Nr. 1/1977. S. 53-77 5. Das sozialstaatliche Prinzip in der Verfassungsgefuge der BRD.. 159 In: Westubersicht, Nr. 2/1976. S. 245-267 6. Die Konzeption der pluralistischen Demokratie in dem Staatsrecht und der politischen Praxis der BRD 182 In: Kapitalismus Nr. 4/1978. S. 117-133 7. Rechtsstaat - Rechtsbewusstsein - Gerechtigkeitsempfinden... 203 In: Polen und Deutsche. Geschichte - Kultur - Politik. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber: A. Lawaty und H. Orłowski, Poznań 2003. S. 554-564 Teil II. Die Institutionalisierung der AuCenpolitik der Bundesrepublik Deutschland 213 8. Einfluss der Bundesverfassungsgerichts auf die Implementierung der vólkerrechtlichen Pflichten der BRD 215 In: Witold M. Góralski. Bundesverfassungsgericht und Auswartige Gewalt der BRD. Polnisches Institutfur Internationalen Angelegenheiten, Warszawa 1987. S. 122-193 9. Die Westbindung der AuBenpolitik der BRD 270 In: Witold M. Góralski. Bundesverfassungsgericht und die Auswartige Gewalt der BRD, Polnisches Institutfur Internationalen Angelegenheiten, Warszawa 1987. S. 194-253 10. Die Wiedervereinigungspolitik der BRD 318 In: Witold M. Góralski, Bundesverfassungsgericht und die Auswartige Gewalt der BRD. Polnisches Institutfur Internationalen Angelegenheiten, Warszawa 1987. S. 254-314 Teil III. Die bilaterale Beziehungen zwischen Polen und der BRD 367 11. Stellungnahme der bundesrepublikanischen Regierungen Polen gegenuber. 1949-1985 369 10

In: Der Yertrag zwischen Volksrepublik Polen und der BRD und der Normalisierungsprozess. Warszawa 1985. S. 75-116 12. Die polnische Staatsrason und die Entspannung in Europa. Normalisierung der bilateralen Beziehungen zwischen Polen und der Bundesrepublik Deutschland in den Jahren 1970-1977 438 In: Polen und Deutschland 1945-2007. Von der Konfrontation bis zu der Zusammenarbeit und der Partnerschaft in Europa, Studien und Dokumenten. Sammelband. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber W.M. Góralski. Warszawa 2007. S. 77-112 13. Der Weg zur polnisch - deutschen Partnerschaft fur die europaische Sicherheit 467 In: Polen - Deutschland - Zukunft. Sammelband. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber B. Mikulska-Góralska und W.M. Góralski, Warszawa 1966. S. 75-88 14. Die Dilemmata der deutsch - polnischen Nachbafschaft 478 In: P. Buras, P. Klimiuk, O. Osica. Deutschland in der polnischen, wissenschaftlichen Schńfttum und der Publizistik. 1989-1966. Bibliografie, Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber W.M. Góralski. Warszawa 1997. S. 13-30 15. Die politische Beziehungen zwischen Polen und Deutschland... 498 In: Polen und Deutschland aufdem Weg zu der partnerschaftlichen Nachbarschaft. Der Bilanzversuch der zehnjahre der Beziehungen. 1989-1998. Poznań 2000. S. 269-290 16. Die polnisch - deutsche Interessengemeinschaft. Entstehung, Ausfuhrung, Gefahren 515 In: Polen und Deutschland 1945-2007. Von der Konfrontation bis zu der Zusammenarbeit und der Partnerschaft in Europa. Studie und Dokumenten, Sammelband. Wissenschaftlichen Leitung und Herausgeber W.M. Góralski, Warszawa 2007. S. 303-347 Teil IV. Der polnisch - deutsche Gebietsstreit 555 17. Die rechtliche Grundlagen, der Gegenstand und das Programm der Ubernahme des deutschen Eigentums von dem West - und Nordgebiete als Durchfuhrung des Postammer Abkommens... 557 Die Frage nach der Kriegsreparationen, Entschddigungen und Leistungen in der polnisch - deutschen Beziehungen, Band I. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber W.M. Góralski. Warszawa 2004. S. 189-237 18. Die Bedeutung des Gutachtens Barcz - Frowein zu Anspriichen aus Deutschland gegen Polen in Zusammenfassung mit dem Zweiten Weltkrieg 594 In: Transfer - Staatsburgschaft - Vermógen. Die schwierige Fragen der polnisch - deutschen Beziehungen. Studien und Dokumenten. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber W.M. Góralski. Warszawa 2005. S. 229-280 11

19. Polen und Deutschland. Der schwierige Prozess der Versóhnung. Die abgeschlossene und offene Fragen 636 In: Wohin geht die Welt? Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber A.D. Rotfeld. Warszawa 2008. S. 405-430 Teil. V. Vereinigte Deutschland in Europa 665 20. Auf der Suche nach der neuen Rolle des vereinigten Deutschlands 667 In: Neue Rolle der Mdchte. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber St. Bieleń und B. Mrozek. Warszawa 1966. S. 109-126 21. Von der Vereinigung bis zur Weltpolitik 687 In: Der strategische Jahrbuch 1995/1996. Ubersicht der politischen, wirtschaftlichen und militarische Situation in internationalen Umfeld von Polen. Warszawa 1996. S. 123-202 22. Russlandpolitik Deutschlands 713 In: Politik des Dreiecks der Russland gegenuber. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber M. Dobroczynski, Warszawa 1999. S. 85-94 23. Zehn Jahre der AuBenpolitik des vereinten Deutschlands. 1991-2000. Kontinuitat und Wandel in Westpolitik der Bundesrepublik Deutschland 722 In: Polen - Deutschland. Hoffnung und Yertrauen. Festschrift fur Mieczysław Tomala zum 80. Geburstag. Warszawa 2002. S. 211-238 Teil VI. Die europaische Integration 747 24. Institutionalisierungsprozess der Zusammenarbeit im Bereich des Innen und Justiz in der Struktur der Europaischen Union 749 In:Institutionalisierung der multilateralen internationalen Zusammenarbeit in Europa. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber St. Parzymies und R. Zięba. Warszawa 2004. S. 433-456 25. Entwicklung und der Wandel des Entscheidungssystems in der Gemeinsamen AuBen - und Sicherheitspolitik der Europaischen Union 776 In: Diplomatie oder Kraft. Gemeinsame Aufien - und Sicherheit Politik der Europaischen Union. Wissenschaftliche Leitung und Herausgeber St. Parzymies. Warszawa 2009. S. 54-83 Inhaltsverzeichnis 811 12