Europejska Komisja ds. Kontrolowania Pryszczycy (EUFMD) Vademecum wykrywania ogniska pryszczycy i dochodzenia Wersja 1 (12/2009) Wstęp: Poniższy dokument został sporządzony przez Sekretariat Komisji aby pomóc służbom weterynaryjnym w badaniu i reagowaniu na podejrzenie wystąpienia ogniska pryszczycy. Dokument powinien być odpowiednio dostosowany do sytuacji przez inspektorów terenowych oraz uaktualniany z uwzględnieniem zmian w ich doświadczeniu i możliwościach diagnostycznych. Protokół wykrywania ogniska choroby: W przypadku podejrzenia wykrycia ogniska choroby, odpowiednie próbki powinny zostać pobrane w celu potwierdzenia zakażenia. Dochodzenie przy podejrzeniu przeprowadzają wykwalifikowani pracownicy, którzy działają z upoważnienia inspekcji weterynaryjnej i wiedzą jaki rodzaj próbek wymagany jest do badań laboratoryjnych. Badania testem paskowym (Svanodip FMD) mogą zostać przeprowadzone na miejscu lub w laboratorium, ale tylko z wykorzystaniem odpowiednich próbek ze zmian świeżych. Zaleca się pobranie pełnego zakresu próbek, w tym pełną krew na surowicę, jeżeli świeże zmiany chorobowe (poniżej 6 dni) nie są wyraźne. Lekarze pobierający próbki powinni uzupełnić informacje w tabeli 1 dotyczące każdego zwierzęcia poddanego badaniu).
Tabela 1. Informacje dotyczące przebadanych zwierząt i pobranych próbek Objawy kliniczne Typ zmian chorobowych identyfikacyj ny zwierzęcia Gatunek i płeć ¹ Wiek ¹ Kulawizna Gorączka ² Ślinotok Racica ³ Pysk ⁴ Wymiona Nienaruszony Świeżo pęknięty Świeża nadżerka (wrzód) Wrzód z włóknikiem Wrzód pokryty strupem Nieznaczne uszkodzenia na koronce racicy Pobrane próbki ⁵ Status szczepi enia 1 Szacowany wiek najstarszych zmian chorobowych ¹ Na podstawie informacji o stadach trzody chlewnej ² NM: nie mierzona (brak objawów gorączki u zwierząt) ³ racica: Koronka racic obszar Międzyraciczny/ ⁴ Pysk: tarcza Ryjowa Wargi Dziąsła Język płytka Zębowa / ⁵ próbki: Krew Ślina Płyn owy Nabłonek Probang (Śluz z jamy gardłowej)
Poniższy schemat przedstawia kolejność czynności mających na celu potwierdzenie wystąpienia wirusa pryszczycy (FMDV): Zdarzenie Informacje od hodowców Nie potwierdzone potwierdzone przez służby weterynaryjne < 6 dni > 6 dni Próbkobranie wymaz, krew, nabłonek Próbkobranie wymaz (jeśli nie jest możliwe pobranie nabłonka) to śluz z jamy gardłowej. (Krew na surowicę ). Wynik ( ) Szybkie badanie na miejscu test paskowy Wynik (+) Laboratorium wykrywanie antygenu metoda ELISA (po upływie 6 dni, wynik często ujemny) Metoda reakcji polimeryzacji łańcuchowej PCR (niezbędna) Badanie serologiczne (NSP wykrywanie przeciwciał przeciwko białkom niestrukturalnym wirusa może potwierdzić kontakt z wirusem pryszczycy). Dalsze badania Potwierdzenie rozpoznania antygenu Laboratoryjne wykrywanie antygenu metodą ELISA Natychmiastowe zastosowanie określonych środków zapobiegawczych Brak rozpoznania interwencyjne szczepienie pierścieniowe Dostarczenie próbki do WRL (Światowe Laboratorium Referencyjne) w celu genotypowania Schemat wykrywania ogniska choroby i dochodzenia
Podstawą wykonania badań są poniższe informacje oraz informacje uzyskane podczas pobierania próbek, umieszczane w tabelach na wzór Tabel 2 i 3. Postępy choroby w powiązaniu ze spodziewanymi objawami i wykryciem diagnostycznym: Czerwony = najbardziej prawdopodobne wykrycie Żółty = prawdopodobne wykrycie Blado żółty = mało prawdopodobne wykrycie W przypadku wyniku dodatniego, należy natychmiast zastosować środki przewidziane w Planie Gotowości, obejmujące właściwe postępowanie ze zwierzętami i dezynfekcję gospodarstwa. Oficjalne dochodzenia w celu wykrycia możliwego źródła wirusa oraz ryzyka jego rozprzestrzenienia. Oficjalne dochodzenie ma na celu wykrycie najstarszej zmiany chorobowej w danej jednostce epidemiologicznej: zakażenie nie mogło nastąpić wcześniej niż przed 14 dniami. Badanie powinno wykazać jakie zdarzenia w ciągu ostatnich 14 dni mogły doprowadzić do zakażenia, na przykład wprowadzenie zakażonych zwierząt bądź pojazdów oraz wykryć najbardziej prawdopodobne źródła zakażenia. W celu określenia serotypu wirusa, który wywołał chorobę, dalsze badania powinny być przeprowadzone w trybie pilnym. Krajowe laboratorium wykona je w ciągu 24 godzin, a jeżeli nie może tego zrobić, laboratorium międzynarodowe przeprowadzi badanie je w ciągu 5 dni. Władze powinny zastosować interwencyjne szczepienie pierścieniowe, używając szczepionki zawierającej odpowiedni serotypu do wykrytego. W celu przeprowadzenia akcji szczepień zostanie użyta odpowiednia szczepionka monowalentna lub w ostateczności szczepionka biwalentna A/O. Sprawozdanie z dochodzenia powinno zawierać następujące informacje(przykład) Informacje dotyczące jednostki epidemiologicznej: Województwo: Miejscowość (Miejscowości): Nazwisko właściciela: Populacja zwierząt podatnych na pryszczycę, identyfikacja, typ hodowli Maksymalna liczebność Mapy kod GIS :
Informacje dotyczące ogniska (lub epizoocji) Przedział czasu od pierwszego do ostatniego zdarzenia 1. początek możliwego wprowadzenia wirusa pryszczycy (prawdopodobna data oraz w miarę możliwości czynnik ryzyka szerzenia choroby) (1-14 dni przed pierwszymi objawami) 2. Pierwsze zaobserwowane objawy kliniczne (data)(=dzień 0) 3. Powiadomienie służb weterynaryjnych o podejrzeniu choroby (data) 4. Data próbkobrania 5. Data wszczęcia oficjalnego dochodzenia 6. Data stwierdzenia choroby Badanie kliniczne oraz pobieranie próbek od zwierzęcych 1. Opis (tabela 3) 2. Objawy kliniczne (tabela 3) 3. Wiek zmian chorobowych (tabela 1) Pobieranie próbek 1. Pobrania krwi 2. Pobranie tkanki 3. Szybkie badanie testem paskowy na miejscu 4. Biobezpieczeństwo i dezynfekcja 5. Przekazanie próbek do laboratorium Historia szczepień: Opis (data, szczepionka, zwierzęta ) Wyniki badań laboratoryjnych (tabela 2) Źródło oraz zasięg zakażenia: 1. Najbardziej prawdopodobne zdarzenie, które doprowadziło do zakażenia w jednostce 2. Okres w którym najprawdopodobniej nastąpi rozprzestrzenienie choroby z jednostki epidemiologicznej ( 2-4 dni zanim wystąpią objawy, w zależności od gatunku) Tabela nr 2: Wyniki dochodzenia laboratoryjnego próbek pobranych w danej miejscowości (przykładowe zestawienie) identyfikacyjny zwierzęcia Test Paskowy (LFD) Badanie NSP +¹ + Ag ELISA nie rozstrzygający Objawy kliniczne Diagnoza ³ + (2-3 d) zakażone 1234567 +¹ + serotyp O + (2-3 d) zakażone 6789234 + 2 + - + (2-3 d) zakażone ¹ nabłonek i ślina ² nabłonek i płyn owy ³ wniosek oparty na informacjach z tabeli nr 3
Tabela nr 3: Zwierzęta poddane badaniu i próbkobraniu w danej miejscowości (zestawienie przykładowe). identyfik acyjny zwierzęci a 1 1234567 2 1234567 3 1234567 4 1234567 5 1234567 6 1234567 7 1234567 8 1234567 9 1234567 10 1234567 11 1234567 Gatunek i płeć ¹ wiek ¹ Kulawizna Objawy kliniczne Gorączka ² Ślinotok Racica ³ Pysk ⁴ Wymiona Nienaruszony Świeżo pęknięty Typ zmian chorobowych Świeża nadżerka (wrzód) Wrzód z włóknikiem Wrzód pokryty strupem Nieznaczne uszkodzenia na koronce racicy Pobrane próbki ⁵ Status szczepienia ¹ 7 mies. - NM - - - - - - - - - - K Ś brak danych Nie znany - NM - - - - - - - - - - K - Ś brak danych 7 mies. - NM - - - - - - - - - - K brak danych 1,5 1,5 Nie znany Szacowa ny wiek najstarsz ych zmian chorobo wych - NM + - WJZ - - - - + + - K brak danych 6-7 dni + NM + K DZ - - - - + - K 10.2008 5-6 dni + NM + M WDZ - - +(M) - + (M) - K N 10.2008 7 dni + NM + - RWZ - - - - + - K Ś N brak danych 5-6 dni + NM + M W - - - - - + - K 10.2008 7 dni - NM + - RW - - - + (M) - + - K 10.2008 7 dni + NM + M WJZ - - - - + (J) + (Z) - K 10.2008 7 dni - NM - - - - - - - - +? - K - Pr brak danych 7-10 dni ¹ Na podstawie informacji o stadach trzody chlewnej ² NM: nie mierzona (brak objawów gorączki u zwierząt) ³ racica: Koronka racic obszar Międzyraciczny/ ⁴ Pysk: tarcza Ryjowa Wargi Dziąsła Język płytka Zębowa / ⁵ próbki: Krew Ślina Płyn owy Nabłonek Probang (Śluz z jamy gardłowej)