Recenzje / Reviews: prof. dr hab. Józef Fiszer dr hab. Paweł Hut Tłumaczenie z języka angielskiego / Translation from English: Grzegorz Butrym Redakcja i korekta części polskiej / Editing & proofread for the Polish version: Dorota Kassjanowicz Korekta części angielskiej / Proofread for the English version: Karolina Dębska Projekt okładki / Cover design: Katarzyna Juras Copyright 2015 by Authors Materiały przedstawione w książce są efektem międzynarodowego projektu DivPol Różnorodność w programach, organizacji i reprezentacji partii politycznych, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich. The material presented in the book is an outcome of the international project DivPol Diversity in Political Parties Programmes, Organisation and Representation funded by the European Fund for the Integration of Third-Country Nationals. Opracowanie i druk publikacji dofinansowane przez Uczelnię Łazarskiego oraz ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na badania statutowe. The publication is financed by the Ministry of Science and Higher Education research funds. ISBN 978-83-7383-755-3 (wersja polska) ISBN 978-83-7383-779-9 (English version) Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Wiślana 8 (róg Browarnej), 00-317 Warszawa tel./fax 22 828 93 91, 22 826 59 21, 22 828 95 63 dział handlowy: jak wyżej w. 105, 108 e-mail: info@scholar.com.pl www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze / First edition Skład i łamanie / Typeset: WN Scholar (Stanisław Beczek) Druk i oprawa / Print: MCP, Marki
Pamięci Profesora Andrzeja Ajnenkiela In memory of Professor Andrzej Ajnenkiel
przebywających Spis treści Wprowadzenie......................... 15 1. Polityczna partycypacja imigrantów oraz/lub obywateli państw trzecich w Polsce........................... 20 1.1. Wstęp........................... 20 1.1.1. Jak ważne jest zagadnienie politycznego uczestnictwa imigrantów, w tym obywateli państw trzecich, w mediach, społeczeństwie oraz partiach politycznych?................... 20 1.1.2. Krótkie wprowadzenie do historii imigracji oraz aktualnych problemów imigracyjnych i integracyjnych.................. 21 1.1.3. Zmiany demograficzne i aktualna sytuacja migracyjna w Polsce............... 24 1.2. Przegląd badań...................... 26 1.2.1. Badania dotyczące sytuacji krajowej....... 26 1.3. Warunki prawne i przepisy dotyczące systemu politycznego i partii.................... 28 1.3.1. Prawne warunki uczestnictwa w wyborach (na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i w strukturach Unii Europejskiej)......... 28 1.3.2. Kto może wstąpić do partii politycznej?...... 28 1.4. Rzeczywisty stan reprezentacji w głównych partiach politycznych....................... 30 1.4.1. Bieżące dane dotyczące liczby imigrantów zasiadających w Sejmie jako reprezentanci swoich partii........................ 30 1.4.2. Ilu imigrantów zasiada obecnie w sejmikach województwa i radach powiatu/gminy?...... 31 1.5. Opis faktycznej dyskusji i podejścia do tematu w partiach politycznych....................... 31 1.6. Świadomość w partiach politycznych i perspektywy... 33 7
8 Katarzyna Gmaj, Krystyna Iglicka 2. Wyniki wywiadów przeprowadzonych w Polsce...... 34 2.1. Opis etapu empirycznego informacje ogólne dotyczące wywiadów oraz osób ich udzielających......... 34 2.2. Dostęp i wstąpienie do partii............... 35 2.2.1. Powody i sposób wstąpienia do partii politycznej. 35 2.2.2. Osobista motywacja, by stać się członkiem partii. 39 2.2.3. Obszary zainteresowania polityków o imigracyjnym pochodzeniu.................... 40 2.2.4. Powitalne kultury partyjne............ 41 2.2.5. Powiązania między partiami i organizacjami imigranckimi.................... 43 2.2.6. Wewnętrzny proces nominacyjny w partiach oraz kariery polityczne.............. 44 2.2.7. Rola pochodzenia imigracyjnego w polityce: zalety i wady z punktu widzenia partii jako całości oraz dla indywidualnej kariery politycznej..... 45 2.2.8. Powiązania wewnątrzpartyjne, środki i programy wspierające (lub blokujące) polityków o pochodzeniu imigracyjnym................... 47 2.3. Imigranci jako wybrani/mianowani przedstawiciele w partiach politycznych (reprezentacja i partycypacja). 48 2.3.1. Ocena ogólnego zaangażowania politycznego imigrantów..................... 48 2.3.1.1. Przynależność do partii.......... 48 2.3.1.2. Czynny i bierny udział w wyborach.... 50 2.3.2. Zainteresowanie partii politycznych zaangażowaniem ludzi o pochodzeniu imigracyjnym........ 52 2.3.3. Reprezentacja interesów wyborców imigracyjnych i imigrantów w ogóle............... 54 2.4. Podsumowanie...................... 58 2.5. Czynniki hamujące lub ułatwiające zaangażowanie polityczne osób o imigracyjnym pochodzeniu...... 59 2.5.1. Kontekst ogólny polityka migracyjna i zagadnienie integracji...................... 59 2.5.2. Prawodawstwo jako główny czynnik hamujący udział imigrantów w życiu politycznym obywatele krajów trzecich...................... 61 2.5.3. Nieformalne niekorzystne czynniki utrudniające imigrantom obywatelom krajów trzecich udział w życiu politycznym................ 62
Wymiary: 2.5.4. Nieformalne korzystne czynniki wspierające udział imigrantów obywateli krajów trzecich w życiu politycznym.................... 64 Iris Dahnke, Lea Markard, Annelies Wiesner, Ricard Zapata-Barrero 3. Różnorodność w programach, organizacji i reprezentacji partii politycznych...................... 65 3.1. Wstęp różnorodność w partiach politycznych..... 65 3.2. Tworzenie warunków do włączenia się imigrantów w życie polityczne. Przegląd sytuacji imigracyjnej w krajach biorących udział w projekcie DivPol oraz potencjalnego elektoratu europejskiego i jego politycznej reprezentacji 70 3.3. Dlaczego partie polityczne powinny włączać imigrantów w swoje szeregi? Wymiar normatywny.......... 74 3.4. Podsumowanie. Czynniki hamujące lub wspierające partycypację imigrantów i rozwój różnorodności w partiach politycznych w siedmiu krajach europejskich...... 79 3.4.1. Ograniczenia prawne dotyczące obywateli państw trzecich w partiach politycznych.......... 79 3.4.2. Wstępowanie do partii politycznych i funkcjonowanie w ich ramach................... 81 3.4.3. Ścieżki kariery oraz funkcje pełnione przez polityków o imigracyjnym pochodzeniu........... 83 3.4.4. Różnorodność w partiach politycznych i dyskusje na temat różnorodności.............. 87 3.4.5. Powiązania pomiędzy partiami politycznymi a społecznościami imigranckimi i ich stowarzyszeniami................. 90 3.5. Rekomendacje dla partii politycznych.......... 92 4. Wyzwania związane z imigracją do Polski. edukacyjny, rynku pracy i aktywności politycznej, dotyczące obecności obywateli państw spoza Unii Europejskiej... 96 4.1. Wstęp........................... 96 4.2. Wyzwania edukacyjne związane z migracjami do Polski. 98 4.2.1. Podstawy prawne................. 99 4.2.2. Główne wyzwania.................100 4.2.3. Rekomendacje na podstawie badania......103 4.3. Dyskryminacja w miejscu pracy oraz wyzwania związane z legalną imigracją do Polski...............104 9
4.3.1. Działania i instrumenty stworzone na rzecz imigrantów................107 4.3.2. Przejawy, które można uznać za dyskryminację w miejscu pracy..................109 4.3.3. Podsumowanie..................111 4.4. Wyzwania polityczne związane z uczestnictwem imigrantów w życiu politycznym w Polsce........111 4.4.1. Podejście do obywatelstwa i różnorodności... 111 4.4.2. Formy uczestnictwa, z których korzystają nie-obywatele...................... 112 4.4.3. Podsumowanie..................114 Zakończenie...........................116 Załącznik 1. Lista wywiadów..................118 Załącznik 2. Nazwy i profile partii biorących udział w wywiadach...........................119 Bibliografia............................121 O autorkach........................... 127 10
(TCNs) Contents Introduction........................... 131 1. Political participation of immigrants and/or Third Country Nationals in Poland................. 136 1.1. Introduction....................... 136 1.1.1. How important is the topic of political participation of immigrants and/or TCNs for the media, for the public and for political parties?.......... 136 1.1.2. Short introduction to immigration history, population and current issues of immigration/integration.. 137 1.1.3. Demographic development and current migration situation in Poland................ 141 1.2. Research overview................... 142 1.2.1. Research concerning the national situation... 142 1.3. Legal prerequisites and regulations within the political system and parties................... 145 1.3.1. Legal prerequisites to vote (at local, regional, national and the EU level)............ 145 1.3.2. Who is allowed to join a political party?..... 145 1.4. Actual state of representation in the major political parties..................... 147 1.4.1. Current data on how many migrants and/or TCNs are sitting in the Parliament as representatives of their parties.................. 147 1.4.2. How many migrants and/or TCNs are currently sitting in regional and local parliaments?.... 148 1.5. Description of the actual discussion and approach to the issue within political parties.............. 148 1.6. Awareness within the political parties, and prospects.. 150 Katarzyna Gmaj, Krystyna Iglicka 2. Outcomes of the interviews conducted in Poland.... 151 2.1. Description of the empirical phase General information on the interviews and interviewees........... 151 2.2. Access and entry into a party.............. 152 2.2.1. Reasons for joining and ways of entering a political party....................... 152 11
12 2.2.2. Individual motivation for becoming politically active in a party..................... 156 2.2.3. Topics of interests of TCN politicians/politicians with a migrant background............ 157 2.2.4. Welcoming cultures of parties (outreach activities, campaigns, etc.)................. 158 2.2.5. Links between parties and migrant organizations 160 2.3. Internal party structures Nominations, careers and experiences....................... 161 2.3.1. Internal nomination processes in parties, and political careers............... 161 2.3.2. Role of a migration background in politics: Advantages and disadvantages for a party as a whole and for the political career of an individual................... 162 2.3.3. Inner-party networks, measures and programmes supporting (or obstructing) politicians with a migration background................... 165 2.4. Immigrants as elected/appointed representatives of political parties (representation and participation).. 165 2.4.1. Assessment of general political involvement of migrants..................... 165 2.4.1.1. Membership in political parties..... 165 2.4.1.2. Passive and active participation in elections............... 167 2.4.2. Political parties interest in attracting people with migration background.............. 170 2.4.3. Representation of migrant voters interests and migrants interests in general.......... 172 2.5. Summary........................ 176 2.6. Factors hindering or facilitating political involvement of persons with a migrant background........... 177 2.6.1. General context Migration policy and the issue of integration................... 178 2.6.2. Legislation as the main and formal factor hindering political participation of immigrants TCNs... 179 2.6.2.1. Legal prerequisites to vote....... 180 2.6.2.2. Membership in political parties..... 180 2.6.2.3. Naturalization.............. 181 2.6.3. Informal unfavourable factors hindering political participation of immigrants TCNs....... 182
Education, 2.6.4 Informal favourable factors supporting political participation of immigrants TCNs....... 184 Iris Dahnke, Lea Markard, Annelies Wiesner, Ricard Zapata-Barrero 3. Diversity in political parties programmes, organization and representation........................ 185 3.1. Introduction Diversity in political parties........ 185 3.2. Making a quantitative case for including immigrants in political life An overview of the migration situation in the DIVPOL countries and Europe s potential electorate and its political representation............. 190 3.3. Why should political parties include immigrants? The normative dimension................ 194 3.4. Executive summary Mapping factors which hinder or support participation of immigrants and diversity development in political parties in seven European countries........................ 199 3.4.1. Legislative restrictions for TCNs in political parties...................... 199 3.4.2. Access/entry to political parties and political life in parties..................... 201 3.4.3. Career paths and roles of politicians of immigrant background................... 203 3.4.4. Diversity inside political parties and discourses on diversity.................... 206 3.4.5. Links between political parties and immigrant communities and their associations....... 209 3.5. Recommendations for political parties......... 211 4. Challenges related to immigration to Poland. labour market and political activity matters concerning the presence of TCNs................... 214 4.1. Introduction....................... 214 4.2. Educational challenges related to migrating to Poland. 216 4.2.1. Legal bases................... 217 4.2.2. Primary challenges............... 218 4.2.3. Recommendations based on the research... 220 4.3. Workplace discrimination and the challenges related to legal immigration to Poland............. 222 4.3.1. Actions and instruments created for immigrants 224 13
4.3.2. Actions which can be considered workplace discrimination.................. 226 4.3.3. Conclusion.................... 228 4.4. Political challenges related to the immigrants participation in the political life in Poland............... 228 4.4.1. Approach to citizenship and diversities..... 228 4.4.2. Forms of participation adopted by non-citizens. 230 4.4.3. Conclusion.................... 231 Conclusion........................... 233 Annexe 1. List of interviews.................. 235 Annexe 2. The names and profiles of the parties involved in the interviews........................ 237 Bibliography.......................... 240 On the Authors......................... 246