dr Hubert Wiśniewski 1

Agenda: 1. Istota gospodarki finansowej. 2. Cechy charakterystyczne gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń. 3. Wybrane elementy sprawozdawczości finansowej zakładów ubezpieczeniowych: a. bilans; b. rachunek wyników; c. rachunek przepływów pieniężnych; d. zmiany w kapitale własnym. 4. Wybrane dane rynkowe. 2

Głównym zadaniem gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń jest zachowanie wypłacalności, posiadanie stałej płynności finansowej oraz pokrycie odpowiednimi aktywami rezerw techniczno - ubezpieczeniowych. Wypłacalności nie należy utożsamiać z płynnością finansowa. Wypłacalność to stan dynamicznej równowagi między aktywami przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego a zobowiązaniami wynikającymi z zawartych umów ubezpieczenia oraz strumieniami generowanymi przez aktywa i zobowiązania. Według autorów tej definicji jest to stan, który z dużym prawdopodobieństwem gwarantuje wywiązanie się przez zakład ubezpieczeniowy ze swoich zobowiązań w zmieniających się warunkach otoczenia w którym działa zakład. 3

Płynność finansowa zakładu ubezpieczeń rozumiana jest jako zdolność do regulowania zobowiązań krótkoterminowych. Przyczyn utraty płynności zakładów ubezpieczeniowych może być wiele, o to wybrane z nich: a. niewłaściwa działalność techniczna m.in.: niewłaściwie skalkulowane taryfy składek, zawyżone koszty likwidacji szkód, nieodpowiednio zbudowany portfel produktowy; b. działalność inwestycyjna m.in.: nieodpowiednio przeprowadzone inwestycje, ryzyko rynkowe; 4

c. realizacja ryzyka związanego z aktywami zakładów ubezpieczeń m.in.: ryzyko koncentracji aktywów, złej koniunktury; d. realizacja ryzyka związanego z zobowiązaniami zakładów ubezpieczeń - m.in.: ryzyko wystąpienia katastrof, koncentracji zobowiązań; e. realizacja ryzyka związanego ze współzależnością aktywów i pasywów ryzyko niedopasowania aktywów i pasywów, ryzyko stóp procentowych; 5

Gospodarka finansowa zakładów ubezpieczeniowych jest głównie determinowana przez: zawieranie umów ubezpieczenia i pobór składek; odszkodowania i świadczenia (koszty i zobowiązania); koszty wynikające z rozliczeń wypadków; rozliczenia z pośrednikami ubezpieczeniowymi; rozliczenia z tytułu reasekuracji i koasekuracji; tworzenie rezerw techniczno ubezpieczeniowych; prowadzenie działalności lokacyjnej. 6

Uogólniając poprawnie prowadzona gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń powinna prowadzić do: a. zachowania stałej wypłacalności i płynności finansowej; b. pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych; c. realizacji celów strategicznych. 7

Zakłady ubezpieczeniowe ze względu na specyfikę swej działalności, mają także gospodarkę finansową, która jest odmienna w porównaniu do innych podmiotów życia gospodarczego, do jej cech charakterystycznych można zaliczyć: a. odwrócony cykl produkcyjny najpierw przychody (składki), później zaś ponoszone są koszty (odszkodowania/świadczenia); b. niematerialny charakter produktu ubezpieczeniowego (obietnica wypłaty odszkodowania/świadczenia w przypadku zajścia zdarzenia losowego przewidzianego w umowie ubezpieczenia); c. wykorzystywanie specyficznych narzędzi finansowych m.in.: rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, reasekuracji; d. niezwykle wymagające prognozowanie przepływów finansowych; 8

AKTYWA I. Wartości niematerialne i prawne I. Kapitał własny II. Lokaty PASYWA II. Zobowiązania podporządkowane III. Należności III. Rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe IV. Inne składniki aktywów IV. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych V. Rozliczenia międzyokresowe V. Oszacowane regresy i odzyski VI. Aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający (w zakładach ubezpieczeń majątkowych i pozostałych majątkowych brak tej pozycji ) VI. Pozostałe rezerwy VII. Zobowiązania z tytułu depozytu reasekuratorów. VIII. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne IX. Rozliczenia międzyokresowe 9

I. Wartości niematerialne i prawne II. Lokaty: a. nieruchomości; b. lokaty w jednostkach podporządkowanych; c. Inne lokaty finansowe. III. Należności: a. należności z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich; b. należności z tytułu reasekuracji; c. inne należności. 10

IV. Inne składniki aktywów: a. rzeczowe składniki aktywów; b. środki pieniężne; c. pozostałe składniki aktywów. V. Rozliczenia międzyokresowe: a. aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego; b. aktywowane koszty akwizycji; c. czynsze i odsetki; d. pozostałe rozliczenia międzyokresowe. 11

I. Kapitał własny: a. kapitał podstawowy; b. należne wpłaty na kapitał podstawowy; c. akcje własne; d. kapitał zapasowy; e. kapitał z aktualizacji wyceny; f. pozostałe kapitały rezerwowe; g. zysk z lat ubiegłych; h. zysk netto. II. Zobowiązania podporządkowane. 12

III. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe: a. Rezerwa składek i rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego; b. Rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia; c. Rezerwa na wyrównanie szkodowości; d. Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia; e. Rezerwy na zwrot składek dla członków; f. Inne statutowe rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe. 13

IV. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno ubezpieczeniowych: a. Udział w rezerwie składek i rezerwie na pokrycie ryzyka niewygasłego; b. Udział reasekuratorów w rezerwie na niewypłacone odszkodowania i świadczenia; c. Udział reasekuratorów w rezerwie na premie i rabaty dla ubezpieczonych. V. Oszacowane regresy i odzyski. VI. Pozostałe rezerwy: a. Rezerwa na świadczenia emerytalne oraz inne obowiązkowe świadczenia pracowników; b. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego. 14

VII. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne: a. Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich; b. Zobowiązania z tytułu reasekuracji; c. Zobowiązania z tytułu emisji własnych dłużnych papierów wartościowych oraz pobranych pożyczek; d. Zobowiązania wobec instytucji kredytowych; e. Udział reasekuratorów w rezerwie na premie i rabaty dla ubezpieczonych. VIII. Rozliczenia międzyokresowe. 15

Rachunek wyników zakładów ubezpieczeń ma dwuczłonową strukturę: I. Techniczny rachunek ubezpieczeń obejmuje wszystkie wynikowe operacje związane z działalnością statutową jego rezultatem jest tzw. wynik techniczny. II. Ogólny rachunek zysków i strat, który składa się z: i. pozostałej działalności operacyjnej; ii. losowej; iii. podatkowej; jego rezultatem jest tzw. wynik finansowy. 16

I. Składki. II. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów przeniesione z ogólnego rachunku zysków i strat. III. Pozostałe przychody techniczne. IV. Odszkodowania i świadczenia. V. Zmiany stanu pozostałych technicznoubezpieczeniowych na udziale własnym. 17

VI. Premie i rabaty dla ubezpieczonych łącznie ze zmiana rezerw na premie i rabaty. VII. Koszty działalności ubezpieczeniowej. VIII.Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym. IX. Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka). X. Wynik techniczny ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych. 18

I. Wynik techniczny. II. Wynik z działalności lokacyjnej (o ile nie został uwzględniony w wyniku technicznym). III. Pozostałe przychody operacyjne. IV. Pozostałe koszty operacyjne. V. Zysk (strata) na działalności operacyjnej. VI. Zyski nadzwyczajne. 19

VII. Straty nadzwyczajne. VIII.Zysk (strata) brutto. IX. Podatek dochodowy. X. Pozostałe obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. XI. Zysk netto. 20

I. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej. 1. Wpływy a. Wpływy z działalności bezpośredniej oraz reasekuracyjnej czynnej. b. Wpływy z reasekuracji biernej. c. Wpływy z pozostałej działalności operacyjnej. 2. Wydatki a. Wydatki z tytułu działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej. b. Wydatki z tytułu reasekuracji biernej. c. Wydatki z pozostałej działalności operacyjnej. 3. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (1 2). 21

II. Przepływy z działalności lokacyjnej. 1. Wpływy. 2. Wydatki. 3. Przepływy pieniężne netto z działalności lokacyjnej ( 1 2 ) III. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej. 1. Wpływy 2. Wydatki 3. Przepływy pieniężne netto z działalności lokacyjnej ( 1 2 ) IV. Przepływy pieniężne netto; razem ( I.3 +/- II.3 +/- III.3 ). V. Bilansowa zmiana środków pieniężnych. VI. Środki pieniężne na początek okresu. VII. Środki pieniężne na koniec okresu ( VI +/- IV). 22

I. Kapitał podstawowy na początek okresu. 1. Korekty błędów podstawowych. I.a. Kapitał własny na początek okresu, po korektach: 1. Kapitał podstawowy na początek okresu. 2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu. 3. Akcje własne na początek okresu. 4. Kapitał zapasowy na początek okresu. 23

5. Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu. 6. Pozostałe kapitały rezerwowe na początek okresu. 7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu. 8. Wynik netto. II. Kapitał własny na koniec okresu. III.Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty). 24

AKTYWA BILANS PASYWA Kapitał własny ZMIANY W KAPITALE RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ Środki pieniężne Zysk netto OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT Zysk netto 25