Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok

Załącznik do uchwały nr XXV/307/2016 Rady Miasta Zamość z dnia 29 grudnia 2016 r. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok Prezydent Miasta Zamość Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość

Wstęp I. Podstawa prawna i merytoryczna programu II. Diagnoza problemów narkomanii III. Adresaci programu IV. Cele programu V. Zadania programu VI. Zasady finansowania i realizacja programu VII. Kontrola realizacji Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii 2

Wstęp Podstawą do nakreślenia kierunków działań w niniejszym Programie jest lokalna diagnoza dotycząca używania narkotyków oraz wiążących się z tym problemów społecznych. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok wpisuje się w cele i zadania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Zamość na lata 2014 2020, przyjętej uchwałą nr XXXIX/421/2014 Rady Miasta Zamość z dnia 31 marca 2014 r. Na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Program uwzględnia cele operacyjne dotyczące przeciwdziałania narkomanii, określone w Narodowym Programie Zdrowia. I. Podstawa prawna i merytoryczna programu Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok opracowano na podstawie: 1. Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. z 2016 r. poz. 224 ). 2. Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2016 r. poz. 487). 3. Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1916). 4. Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2016 r. poz. 930 z późn. zm.). 5. Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2016 poz. 575 z późn. zm.). 6. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ( Dz. U. z 2012 r. poz. 977 z późn. zm.). 7. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. z 2015 r. poz. 1249). 8. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016 2020 (Dz. U. z 2016 poz. 1492). Cele oraz działania ujęte w Programie określone zostały na podstawie wytycznych zawartych w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2016-2020 i diagnozy problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych w mieście Zamościu oraz doświadczeń z realizacji Programu w latach ubiegłych. Cel Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok brzmi: Ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych. Słowo narkotyki użyte w niniejszym programie oznacza środki odurzające, substancje psychotropowe, środki zastępcze i nowe substancje psychoaktywne. Cel ogólny Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii będzie realizowany w następujących obszarach wskazanych w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii, będącym częścią Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. 1. Zadania na rzecz ograniczania stosowania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych i NSP ( nowe substancje psychoaktywne). 2. Rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii. 3. Profilaktyka ( profilaktyka uniwersalna, selektywna, wskazująca). 4. Redukcja szkód, rehabilitacja i reintegracja społeczna. 3

Szczególnym obszarem zadań w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii jest profilaktyka. Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka uzależnień prowadzona jest na trzech poziomach: profilaktyka uniwersalna, selektywna oraz wskazująca. Profilaktyka uniwersalna to działania adresowane do całych grup (populacji) bez względu na stopień indywidualnego ryzyka występowania problemów związanych z używaniem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych lub uzależnień behawioralnych. Ich celem jest zmniejszanie lub eliminowanie czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi problemów w danej populacji i wzmacnianie czynników wspierających prawidłowy rozwój; działania uniwersalne są realizowane np. w populacji dzieci i młodzieży w wieku gimnazjalnym, w populacji młodych dorosłych, w populacji rodziców posiadających dzieci w wieku szkolnym; przykładem profilaktyki uniwersalnej są programy opóźniania inicjacji alkoholowej lub nikotynowej adresowane do całej populacji dzieci wchodzących w okres pierwszych eksperymentów z substancjami psychoaktywnymi. Profilaktyka selektywna ukierunkowana jest na jednostki i grupy zwiększonego ryzyka, to działania profilaktyczne adresowane do jednostek lub grup, które ze względu na swoją sytuację społeczną, rodzinną, środowiskową lub uwarunkowania biologiczne są narażone na większe od przeciętnego ryzyko wystąpienia problemów wynikających ze stosowania substancji psychoaktywnych, uzależnień behawioralnych lub innych zaburzeń zdrowia psychicznego; działania z tego poziomu profilaktyki są podejmowane ze względu na sam fakt przynależności do danej grupy; profilaktyka selektywna jest działaniem uprzedzającym, a nie naprawczym. Profilaktyka wskazująca ukierunkowana jest na jednostki (lub grupy) wysokiego ryzyka demonstrujące wczesne symptomy problemów związanych z używaniem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub NSP bądź problemów wynikających z uzależnień behawioralnych, ale jeszcze niespełniające kryteriów diagnostycznych uzależnienia, a także wskazujące na symptomy innych zaburzeń zachowania lub problemów psychicznych. Przykładem profilaktyki wskazującej są interwencje podejmowane wobec uczniów upijających się lub eksperymentujących z narkotykami; niektóre działania mające na celu redukcję szkód zdrowotnych lub społecznych u osób nadużywających substancji psychoaktywnych. 1 W planowaniu działań z obszaru profilaktyki, istotne są kolejne definicje przytoczone w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. Narkomania - stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich. Osoba uzależniona osoba, która w wyniku używania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych albo używania ich w celach medycznych znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji. Osoba zagrożona uzależnieniem osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza wysokie prawdopodobieństwo powstania uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osoba sporadycznie używająca środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych. Nowa substancja psychoaktywna substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym, o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, określona w przepisach wydanych na podstawie art. 44b ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. 1 Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020 4

Substancja psychotropowa każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działającą na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych stanowiącym załącznik nr 2 do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Środek odurzający każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Środek zastępczy produkt zawierający co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych; do środków zastępczych nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Dopalacze zwyczajowa nazwa środków zastępczych. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok przewiduje kontynuację działań podjętych w latach ubiegłych, uwzględnia kierunki dla jednostek samorządu terytorialnego wskazane w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020. Przy konstruowaniu dokumentu uwzględniono również stan lokalnych zasobów instytucjonalnych i kadrowych, umożliwiających prowadzenie działalności profilaktycznej i naprawczej. Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2017 rok jest współrealizowany z Miejskim Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2017 rok. II. Diagnoza problemów narkomanii Zaprezentowane poniżej dane epidemiologiczne przedstawiają zjawisko narkomanii w kilku podstawowych jego aspektach, m.in. rozpowszechnienie używania, zgłaszalność do leczenia, choroby zakaźne, czy dostępność narkotyków. Dane pozyskiwane są z systemów statystycznych różnych instytucji oraz systematycznych badań. W większości systemów statystycznych dane dostępne są z opóźnieniem. Projekty badawcze dotyczące epidemiologii i rozpowszechniania używania w populacji ogólnej oraz wśród młodzieży szkolnej realizowane są w kilkuletnich interwałach czasowych. Ostatnie badania uwzględniające przedmiotową tematykę zrealizowano w Zamościu w 2016 r. Rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych Badania zrealizowane w ostatnich latach (2013-2015) na terenie kraju wskazują, że po narkotyki częściej sięgają młodzi mężczyźni (15-34 lata), osoby z wyższym wykształceniem, mieszkańcy większych miast. Marihuana stanowi największe wyzwanie dla profilaktyki i lecznictwa. Mimo sprzeciwu wobec używania tego narkotyku (78 % badanych) wzrasta jego popularność, co wiąże się ze wzrostem zapotrzebowania na leczenie. Według danych Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii z 2013 r., co druga osoba która po raz pierwszy zgłosiła się do leczenia, zrobiła to z powodu problemów związanych z używaniem marihuany. Na przełomie 2014 i 2015 r. zrealizowano badania ankietowe na reprezentatywnej próbie mieszkańców naszego kraju na temat używania substancji psychoaktywnych. Przedmiotem badania były zarówno postawy jak i zachowania w tym obszarze. W opinii Polaków narkomania nie lokuje się na pierwszych miejscach rankingu problemów społecznych (7 pozycja). Jednakże przy wskazaniu tylko jednego problemu narkomania i alkoholizm plasowały się razem na trzeciej pozycji. Wyniki odnoszące się do postrzegania ryzyka szkód, jakich można doświadczyć w efekcie używania substancji psychoaktywnych wskazują, że badani są dość dobrze zorientowani w skali zagrożeń. Respondenci dokonując 5

oceny ryzyka w większym stopniu kierowali się intensywnością używania niż rodzajem substancji psychoaktywnej. Pojedyncze eksperymenty z najcięższym narkotykiem, jakim jest heroina, lokowały się niżej na skali ryzyka niż codzienne wypalenie co najmniej jednej paczki papierosów. Taki obraz przekonań co do szkodliwości substancji psychoaktywnych łamie stereotypy wedle których używanie substancji legalnych, takich jak alkohol, czy tytoń, jest względnie bezpieczne, natomiast sięganie po narkotyki musi prowadzić do natychmiastowej tragedii. Najbardziej popularnymi substancjami są marihuana i haszysz, czyli przetwory konopi indyjskich. Na drugim miejscu pod tym względem odnotowujemy amfetaminę i ecstasy, a dalej kokainę oraz dopalacze i LSD. Analizując status społeczno - zawodowy respondentów można stwierdzić, że najwyższe odsetki aktualnych użytkowników odnotowano wśród uczniów i studentów. Do używania dopalaczy kiedykolwiek w życiu przyznał się niewielki odsetek badanych - ok. 2 %. W ciągu ostatniego roku dopalaczy używało 0,5 % badanych, a w ciągu miesiąca 0,2 %. Po leki uspokajające i nasenne dostępne tylko na receptę w celach niemedycznych sięgało 1 % badanych (Raport Oszacowanie rozpowszechnienia wybranych uzależnień behawioralnych oraz analiza korelacji pomiędzy występowaniem uzależnień behawioralnych a używaniem substancji psychoaktywnych, 2015). Przedstawiciele zamojskich instytucji i organizacji pozarządowych, działających w sferze szeroko rozumianych spraw społecznych w badaniu zrealizowanym w 2016 r. raczej rzadko wskazywali narkomanię jako widoczny problem społeczny. Dorośli mieszkańcy miasta umieścili narkomanię na 8 miejscu wśród 13 innych ważnych problemów społecznych. Podkreślenia wymaga fakt, że liderem rankingu jest picie alkoholu przez dzieci i młodzież oraz problem alkoholizmu (Diagnoza problemów uzależnień na terenie miasta Zamościa, 2016). Badani zamościanie w 2016 r. o używanie narkotyków twierdząco odpowiedzieli na poziomie 2 %. Na tym samym poziomie kształtuje się również sięganie po dopalacze. Najbardziej popularne substancje to marihuana i haszysz. W ocenie dorosłych narkotyki i dopalacze są to substancje raczej trudno dostępne na terenie miasta, większość badanych nie posiada wiedzy na ten temat. 86 % respondentów zadeklarowało, że są przeciwni stosowaniu narkotyków, a 90 % stosowaniu dopalaczy, większość badanych jest zwolennikiem karania za posiadanie narkotyków. Głównym źródłem informacji o konsekwencjach nadużywania substancji psychoaktywnych jest telewizja, Internet oraz prasa. W razie problemu z alkoholem, narkotykami lub dopalaczami zamościanie zwróciliby się o pomoc do specjalistycznej placówki: ośrodka leczenia uzależnień lub poradni leczenia uzależnień, dużo wskazań miały także grupy AA, nieco mniej rodzina i lekarz (Diagnoza problemów uzależnień na terenie miasta Zamościa, 2016). Wyniki najnowszych badań HBSC (Health Behaviour in School - aged Children, 2014) wskazują, że marihuanę/haszysz kiedykolwiek w życiu zażywał co czwarty 15 latek. W latach 2010-2014 odsetek używających tych substancji zwiększył się, co wynikało z istotnego wzrostu używania u dziewcząt. Projekt ESPAD 2015 (Europejski Program Badań w Szkołach) pokazał, że większość badanych nigdy nie sięgała po substancje nielegalne. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia większość stanowią osoby sięgające po marihuanę i haszysz. Do ich używania przynajmniej raz w życiu przyznało się w 2015 r. 25 % młodzieży w wieku 15-16 lat i 45 % 17-18 latków. W obu przypadkach stanowiło to wzrost względem wyników pomiaru z 2011 r. Wśród substancji nielegalnych na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia używania jest amfetamina. W przypadku tej grupy substancji, jak też pozostałych narkotyków nie odnotowano zdecydowanych różnic pomiędzy pomiarami w 2007 r. i 2011 r. Na terenie województwa lubelskiego większość badanych nigdy po substancje nielegalne nie sięgała. Wśród tych, którzy mają za sobą takie doświadczenia większość stanowią osoby, które eksperymentowały z marihuaną lub haszyszem. Chociaż raz w ciągu całego życia podobnie jak na terenie kraju używało tych substancji 25 % młodszych uczniów (III klasy gimnazjum) i 45 % starszych uczniów (II klasy 6

szkół ponadgimnazjalnych). W młodszej grupie na drugim miejscu pod względem rozpowszechnienia wśród substancji nielegalnych są substancje wziewne (9,9 %), a w starszej grupie -amfetamina (9,6 %). Aktualne, okazjonalne używanie substancji nielegalnych, czego wskaźnikiem jest używanie w czasie ostatnich 12 miesięcy, także stawia przetwory konopi na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia. W klasach trzecich gimnazjów używa tego środka ponad 17,5 % uczniów, w klasach drugich szkół ponadgimnazjalnych 32 %. W czasie ostatnich 30 dni przed badaniem 8,2 % uczniów klas trzecich gimnazjów i 15,6 % uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych używało marihuany lub haszyszu. Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne używanie jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Miejsca zażywania narkotyków w porównaniu z poprzednimi latami nie zmieniły się. Młodzież najczęściej używa narkotyków w domach swoich kolegów i koleżanek, na imprezach, na podwórku i na dyskotekach. Niemal wszyscy badani słyszeli o dopalaczach, jednak tylko 13,5 % uczniów klas trzecich gimnazjów i 19,4 % uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych było kiedykolwiek w sklepie z dopalaczami. Odsetki uczniów, którzy kiedykolwiek używali dopalaczy są jeszcze niższe - 11 % gimnazjalistów i 16 % uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wyniki badania ESPAD przeprowadzonego w 2015 roku wskazują, że 37 % uczniów klas III gimnazjum i 53 % uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych uważa, że łatwe lub bardzo łatwe byłoby dla nich zdobycie marihuany lub haszyszu, a dla 31 % gimnazjalistów i 42 % uczniów szkół ponadgimnazjalnych łatwe byłoby zdobycie dopalaczy ( Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z badań ankietowych zrealizowanych w województwie lubelskim w 2015 r.). W 2016 r. zrealizowano w Zamościu badanie Diagnoza problemów uzależnień (szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna), w którym 92 % uczniów deklaruje, że nie zażywa narkotyków. Niestety nadal najbardziej popularną substancją psychoaktywną wśród młodzieży jest alkohol. Tabela 1. Poziom rozpowszechnienia substancji psychoaktywnych wśród uczniów zamojskich szkół Pytanie Czy pijesz alkohol Czy zażywasz Czy zażywasz Czy palisz narkotyki dopalacze papierosy Procent negatywnych odpowiedzi 56 92 97 75 Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego na podstawie Diagnoza problemów uzależnień na terenie miasta Zamościa, 2016 Można przyjąć, że wiodący model sięgania po narkotyki ma charakter eksperymentowania raz dwa razy w życiu. Na pytanie o wiek inicjacji narkotykowej najwięcej padło odpowiedzi wskazujących kategorię najstarszą czyli powyżej 15 lat. Inicjacja narkotykowa uczniów odbyła się najczęściej ze znajomymi na podwórku, i w czasie imprezy towarzyskiej, dużo wskazań dotyczy wycieczki szkolnej. Główny powód sięgnięcia po narkotyki to ciekawość i chęć wpłynięcia na myśli i emocje. Najbardziej popularna wśród uczniów jest marihuana i haszysz. Uczniowie raczej nie znają miejsc w których można zdobyć w narkotyki. Uczniów zapytano także o dopalacze, zdecydowana większość 97 % nie korzysta z tego typu substancji, ci którzy sięgają zażyli dopalaczy raz lub dwa razy w życiu (2 %), zaś 1 % zadeklarowało, że sięga codziennie. Porównując wyniki badań zrealizowanych w 2016 r. z badaniami z 2011 r. można zauważyć spadek liczby uczniów deklarujących sięganie po narkotyki i dopalacze. Zamojskie badania pokazują, że młodzież w czasie wolnym najczęściej ogląda telewizję i korzysta z Internetu dla przyjemności. Popularne jest słuchanie muzyki i uprawianie sportu oraz wychodzenie wieczorami z przyjaciółmi. Aktywności wskazane przez badanych obejmują zarówno takie, które sprzyjają szeroko rozumianemu rozwojowi i takie, które 7

w przypadku zbyt częstego występowania mogą przerodzić się w zachowania problemowe lub prowadzić do uzależnienia behawioralnego. Z badań lubelskich zrealizowanych w 2013 r. (Diagnoza używania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzież w województwie lubelskim, 2013 ) wynika, że w rankingu form spędzania wolnego czasu najbardziej skorelowaną ze spożywaniem alkoholu jest towarzyskość czyli spotkania z koleżankami i kolegami. Osoby które deklaratywnie nie biorą narkotyków, najchętniej spędzają wolny czas przed komputerem (93 %), spotykają się ze znajomymi lub słuchają muzyki (po 91 %), uprawiają sport (88 % ). W badaniach zamojskich i lubelskich bardzo istotne były pytania z dziedziny profilaktyki. Z badań zamojskich wynika, że uczniowie wiedzę dotyczącą alkoholu, narkotyków, dopalaczy czerpią przede wszystkim z telewizji i Internetu, na drugim miejscu jest szkoła a na ostatnim rodzina ( 5 źródeł). Na pytanie, kto rozmawiał z Tobą na temat szkodliwości substancji psychoaktywnych w pierwszej kolejności uczniowie wymieniają nauczycieli, a na kolejnym miejscu znajdują się rodzice. Natomiast w przypadku kłopotów z wszelkimi substancjami psychoaktywnymi, młodzi ludzie w pierwszej kolejności zwróciliby się o pomoc do rodziców, opiekunów. Prawie 70 % badanych brało udział w zajęciach profilaktycznych. Najwyżej uczniowie oceniają pogadanki z wychowawcą oraz zajęcia warsztatowe z psychologiem, pedagogiem lub innym specjalistą. Oszacowanie problemowych użytkowników narkotyków W 2010 r. przeprowadzono ostatnie oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków. Na podstawie wyników tego badania liczbę osób problemowo zażywających narkotyki można w Polsce ocenić na 56 000 103 000 (2,1 3,8 na 1000 mieszkańców w wieku od 15 do 64 lat), co stanowi spadek w porównaniu z danymi szacunkowymi z 2005 r., według których liczba osób problemowo zażywających narkotyki wynosiła 100 000 125 000. W badaniach zrealizowanych w 2014 r. liczbę problemowych użytkowników przetworów konopi w Polsce oszacowano na 61 000 110 000 osób. Liczba problemowych użytkowników opioidów jest znacznie mniejsza i lokuje się w przedziale 11 000 18 000 osób. Udzielanie świadczeń zdrowotnych osobom uzależnionym od narkotyków opiera się na sieci placówek ambulatoryjnych i stacjonarnych. W Polsce pomoc ambulatoryjna dla użytkowników narkotyków odbywa się w ramach poradni leczenia uzależnień oraz w wyjątkowych przypadkach poradni leczenia uzależnienia od alkoholu. Ponadto osoby dotknięte problemem narkotykowym mogą się leczyć w poradniach zdrowia psychicznego oraz w oddziałach/ośrodkach dziennych. Placówki stacjonarne to głównie szpitalne ośrodki leczenia uzależnień i oddziały detoksykacyjne. Leczenie opiera się o programy długo i średnioterminowe (do 12 miesięcy). Zabezpieczenie świadczeń zdrowotnych dla osób uzależnionych, dotkniętych problemem narkomanii realizowane jest na terenie naszego województwa przez Lubelski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. W 2014 r. na terenie województwa funkcjonowało: a) 7 poradni leczenia uzależnień, b) 6 poradni leczenia uzależnień od substancji psychoaktywnych, c) oddział detoksykacji, d) oddział leczenia uzależnień, e) 2 ośrodki rehabilitacyjno readaptacyjne, f) 1 ośrodek realizujący program leczenia substytucyjnego. Łącznie zakresem powyższych świadczeń w 2014 r. objęto 2 462 osoby. Dla porównania w 2013 r. objęto usługą 2 857 osób. W województwie realizowany jest także program leczenia substytucyjnego (Projekt Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2017-2020). 8

Danych na temat problemowych użytkowników narkotyków na terenie miasta dostarcza liczba osób, które leczą się w trybie ambulatoryjnym w Poradni Leczenia Uzależnień. Trudno jest natomiast oszacować wielkość ukrytej populacji problemowych użytkowników narkotyków. Obserwacja dynamiki osób korzystających z pomocy Poradni wskazuje, że do 2010 r. następował sukcesywny wzrost pacjentów, 2011 r. zapoczątkował znaczny spadek. Spadek liczby osób korzystających ze świadczeń Poradni może wynikać z faktu poszerzenia zakresu innych usług, z których mogą korzystać problemowi użytkownicy narkotyków na terenie miasta. Tabela 2. Leczeni w trybie ambulatoryjnym ( zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem grupy F11 F19 193 201 208 315 217 151 157 167 2015 147 wg ICD - 10 z tego osoby zamieszkałe 141 145 150 254 139 98 102 110 98 w mieście Leczeni po raz pierwszy 123 115 135 201 158 75 82 93 97 w życiu z tego osoby zamieszkałe w mieście 92 82 101 165 106 50 55 65 72 Leczeni po raz pierwszy 49 56 54 67 49 23 25 27 22 w życiu w wieku 0-18 lat z tego osoby zamieszkałe w mieście 41 47 45 58 38 16 17 18 12 Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 350 300 250 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Leczeni ogółem Leczeni po raz pierwszy W 2015 r. 80 % pacjentów Poradni stanowili mężczyźni, 21 % osoby do 18 roku życia,45 % w przedziale 19-29 lat, 31 % w grupie wiekowej 30-64 lat oraz 3 % - 65 i więcej lat. Znacznie spadła liczba osób zgłaszających się z problemem uzależnienia od leków. Natomiast wzrosła liczba osób zakwalifikowanych jako problemowi użytkownicy kilku substancji lub innych substancji psychoaktywnych. Potwierdza to tendencję ogólnopolską odchodzenia od monotoksycznego modelu uzależnienia. Tabela 3. Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych w Poradni Leczenia Uzależnień w latach 2012-2015 Wyszczególnienie 2012 2013 2014 2015 Ogółem grupy F11-F19 wg ICD - 10 151 157 167 147 - mężczyźni 89 94 109 118 - leczeni ogółem w wieku 0-18 lat 36 37 38 31 - leczeni po raz pierwszy w życiu 75 82 93 97 9

Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych opiaty 6 7 5 1 kannabinole 39 41 44 26 leki uspokajające i nasenne 47 50 52 14 inne substancje pobudzające w tym kofeina 14 14 14 4 lotne rozpuszczalniki 2 1 1 0 kilka substancji lub inne substancje psychoaktywne 43 44 51 102 Współwystępujące uzależnienie od alkoholu 17 20 23 18 Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 Problemowi użytkownicy narkotyków mogą korzystać z usług punktu konsultacyjno informacyjnego prowadzonego przez Zamojskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego. Liczbę osób korzystających z punktu ilustruje poniższa tabela. Tabela 4. Liczba osób korzystających z usług w punkcie konsultacyjno informacyjnym Rok 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba osób 66 85 112 101 100 103 102 Osoby z problemem 25 38 27 27 33 narkomanii X Dorośli członkowie 63 51 59 54 46 rodziny osób z problemem narkomanii Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Na przestrzeni ostatnich lat liczba osób korzystających z usług punktu konsultacyjnego utrzymuje się na tym samym poziomie. Z usług punktu korzystają także osoby dotknięte problemem uzależnienia od środków niechemicznych. Osoby z problemem narkomanii oraz ich rodziny mogą także korzystać z usług Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Problem narkomanii stanowi jednak mały procent sytuacji problemowych zgłaszanych do placówki. W 2014 r. do Ośrodka zgłosiły się 374 osoby, w tym tylko 5 z problemem uzależnienia od narkotyków. W 2015 r. w Ośrodku przyjęto 363 osoby, z problemem uzależnienia od narkotyków 2, którym udzielono 3 porady oraz 3 osoby z problemem uzależnienia od narkotyków w rodzinie, którym udzielono 4 porady. Ważną ofertą dla osób młodych, używających substancji psychoaktywnych w sposób okazjonalny lub szkodliwy jest program Fred goes net. Adresatami programu mogą być także osoby sięgające po alkohol. Realizacja programu na terenie naszego miasta w latach 2011-2015 przedstawia się następująco. Tabela 5. Realizacja zajęć grupowych w ramach programu Fred goes net finansowanych z dotacji budżetu Miasta Zamość w latach 2011 2015 Lp. Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 1. Liczba osób skierowanych do programu 26 46 44 44 36 2. Liczba osób zakwalifikowanych do programu 22 34 29 35 32 3. Liczba osób uczestniczących w programie zajęć grupowych 21 25 29 30 32 4. Liczba osób, które ukończyły program 20 21 26 27 31 5. Liczba edycji zajęć grupowych 3 4 5 5 5 Źródło: Opracowanie własne Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Następstwa używania środków psychoaktywnych dotyczą całych rodzin oraz środowiska społecznego. Są to zaburzenia adaptacyjne oraz objawy współuzależnienia w rodzinach problemowych użytkowników. Poniższa tabela ilustruje liczbę osób zdiagnozowanych jako współuzależnione, które korzystały z pomocy Poradni Leczenia Uzależnień w Zamościu. 10

Tabela 6. Liczba osób zdiagnozowanych jako współuzależnione, które zostały przyjęte w Poradni Leczenia Uzależnień w Zamościu (zaburzenia spowodowane używaniem środków psychoaktywnych) Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Współuzależnienie 59 61 64 57 43 41 42 79 Źródło: Centrum Zdrowia Psychicznego w Zamościu. Dane przygotowane na podstawie sprawozdań MZ -15 Pozytywną tendencją jest wzrost w 2015 r. liczy osób zgłaszających się do Poradni z syndromem współuzależnienia. Bardzo często zdarza się, że placówka nie mogąc prowadzić bezpośredniej pracy z osobą uzależnioną pracuje z rodzicami lub opiekunami. Rodziny dotknięte problemem narkotykowym mogą także uczestniczyć w programie zajęć grupowych, którego realizacja wykracza poza kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Tabela 7. Liczba uczestników programów dla rodzin osób z problemem narkotykowym, realizowanych na zlecenia Miasta w latach 2009-2014 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba uczestników 12 12 10 13 13 12 13 Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Przestępczość narkotykowa W ramach systemu sprawozdawczości policyjnej zbierane są dane o przypadkach łamania ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W obrazie przestępczości przeciwko postanowieniom ustawy szczególne miejsce zajmują przestępstwa popełniane przez osoby niepełnoletnie. Poniższa tabela ilustruje dane agregowane przez Komendę Miejską Policji w Zamościu w przedmiotowym zakresie. Tabela 8. Liczba przestępstw przeciwko postanowieniom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Lata Postępowania Przestępstwa Podejrzani wszczęte zakończone stwierdzone ogółem nieletni 2007 29 39 36 20 3 2008 42 60 101 60 1 2009 65 66 88 52 8 2010 34 80 125 88 21 2011 49 75 141 84 30 2012 49 69 150 93 18 2013 63 59 113 90 25 2014 69 94 99 54 11 2015 58 97 132 89 12 Źródło: Komenda Miejska Policji w Zamościu Analizując dane policyjne trudno mówić o występowaniu trwałej tendencji w zakresie przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Ostatnie cztery lata przyjęte do analizy wskazują dość duże wahania w przedmiotowym zakresie. Poniższa tabela przedstawia liczbę osób skazanych prawomocnie dla terenu działania Sądu Rejonowego w Zamościu z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Tabela ilustruje także odsetki jakie stanowią skazani z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii do ogólnej liczby skazanych. Z zestawień tych wynika, że na przestrzeni ostatnich lat odsetek ten ulega zwiększeniu. Tabela 9. Skazani z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Lata Skazani ogółem Skazani z ustawy Odsetek skazanych z ustawy 2007 2119 37 1,75% 2008 2 137 63 3 % 2009 1 934 121 6 % 11

2010 2 146 98 5 % 2011 1 000 57 5 % 2012 965 69 7 % 2014 891 70 8 % 2015 766 99 13 % Źródło: Sąd Rejonowy w Zamościu II Wydział Karny Analizując rynek narkotykowy w Polsce nie można pominąć dopalaczy. Dopalacze czyli środki zastępcze stwarzają poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa publicznego przede wszystkim ze względu na brak pewności co do składu danego środka i co za tym idzie braku możliwości określenia ryzyka jakie niesie dana substancja dla zdrowia. Instytucją odpowiedzialną za działania wymierzone przeciwko sklepom z tymi substancjami jest Inspekcja Sanitarna, która podejmuje swoje decyzje w ramach działań administracyjnych. Aktywność Sanepidu w 2010 r. spowodowała spadek dostępności do tych substancji ale w 2013 r. odnotowano ponowne otwieranie sklepów stacjonarnych z dopalaczami oraz wzrost interwencji medycznych z powodu zatrucia tego typu środkami. Zwiększenie podaży dopalaczy, a tym samym wzrost liczby zatruć, które nastąpiło w połowie roku 2015 mogło mieć związek ze zbliżającym się w tym czasie terminem zmiany ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Poniższa tabela ilustruje zakres działań podejmowanych przez Inspekcję Sanitarną na terenie miasta w sprawie tzw. dopalaczy w latach 2013-2015. Tabela 10. Działania Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w sprawie środków zastępczych Rok Liczba ujawnionych podmiotów wprowadzających do obrotu środki zastępcze Liczba nałożonych kar pieniężnych na podstawie art. 52a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii Liczba decyzji wydanych na podstawie art. 27c ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku stwierdzenia wytwarzania lub wprowadzania do obrotu środka zastępczego 2013 0 0 0 2014 0 0 0 2015 7 3 15 Źródło: Państwowa Powiatowa Inspekcja Sanitarna w Zamościu Konsekwencje zdrowotne i społeczne Nierozerwalnie z problematyką używania środków psychoaktywnych wiąże się zagadnienie zakażenia wirusem HIV. W 2013 r. w Polsce liczba nowo zgłaszanych przypadków zakażeń wirusem HIV wśród osób przyjmujących narkotyki drogą iniekcji nadal wykazywała tendencję spadkową ( w 2007 r.: 95 przypadków; w 2008 r.: 53 przypadki; w 2009 r.: 54 ; w 2010 r.:39 przypadków, 2011 48, 2012-46 przypadków, 2013-44 przypadki). Istnieje jednak ryzyko niedoszacowania liczby przypadków, ponieważ często zdarza się, że droga przenoszenia pozostaje niewyjaśniona. W 2013 r. rozpoznano łącznie 214 nowych zachorowań na AIDS (w 2012 144), w tym 68 wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków (2012-55). Sytuacja epidemiologiczna w zakresie nowo wykrytych zakażeń w województwie lubelskim przedstawia się następująco: w 2007 9, w 2008 9, w 2010 15, w 2010-26, w 2011 30, w 2012-50, a w 2013 43. Corocznie w naszym województwie rejestruje się kilka przypadków nowych zachorowań na AIDS: w 2007 9, w 2008 4, w 2009 5, 12

w 2010 7, w 2011 5, w 2012 7, a w 2013 3, 2014 - też 3. W skali kraju województwo lubelskie należy do województw o niskim nasileniu problemu HIV/AIDS 2. Dane Inspekcji Sanitarnej wskazują, że na terenie naszego miasta w ostatnich latach nie było zakażeń wirusem HIV z wyjątkiem 2014 r., w którym doszło do 2 przypadków ale nie związanych z iniekcyjnym zażywaniem narkotyków. Z informacji przekazanych przez szpitale działające w naszym mieście wynika, że liczba osób którym udzielono pomocy medycznej mającej związek z sięganiem po środki psychoaktywne jest znikoma. Tabela 11. Hospitalizacje mające związek z narkotykami Treść 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ogólna liczba przyjętych do zamojskich 58 940 40 434 41 321 60 872 (łącznie 64 168 (łącznie 62 559 (łącznie ze szpitali ze szpitalnym ze szpitalnym szpitalnym oddziałem oddziałem oddziałem ratunkowym) ratunkowym) ratunkowym) Przyjęci ze schorzeniami mającymi 0 1 0 1 31 67-pacjentom związek z używaniem narkotyków udzielono pomocy Przyjęci pod wpływem narkotyków, 3 6 5 1 0 medycznej w związku którym udzielono pomocy medycznej z używaniem narkotyków Źródło: Opracowanie własne Wydziału Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Marginalizacja społeczna i readaptacja Osoby uzależnione i zagrożone uzależnieniem są szczególnie zagrożone wykluczeniem społecznym. Uzależnienie i towarzyszące temu problemy, w tym zachowania kryminogenne, bezdomność, wykluczenie z rynku pracy, niesatysfakcjonujące pełnienie ról społecznych prowadzą do marginalizacji społecznej osób uzależnionych. O marginalizacji społecznej problemowych użytkowników narkotyków świadczą przede wszystkim dane z Miejskiego Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu w sprawie liczby osób objętych pomocą społeczną z powodu narkomanii. Poniżej znajdują się dane dotyczące ilości rodzin, które korzystają z pomocy społecznej w związku z występowaniem problemu narkomanii. Dane te wskazują, że problem narkomanii jest marginalnym powodem przyznawania pomocy społecznej. Dla porównania przedstawiono ogólną liczbę rodzin korzystających z pomocy materialnej oraz rodzin z problemem alkoholowym. Tabela 12. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną w formie materialnej z powodu narkomanii i alkoholizmu Lata Ogółem Rodziny z problemem alkoholowym Rodziny z problemem narkomanii 2007 2204 153 2 2008 2470 230 2 2009 2247 203 1 2010 2354 231 3 2011 2235 264 2 2012 2177 175 3 2013 2156 167 5 2014 2111 159 3 2015 2471 142 3 Źródło: Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu 2 brak aktualniejszych danych z tego obszaru 13

W Zamościu zadania z zakresu readaptacji społecznej osób uzależnionych od narkotyków zgodnie z ustawą o pomocy społecznej realizuje Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie. Zakres tej formy pomocy jest niewielki z uwagi na małą liczbę rodzin dotkniętych problemem narkotykowym, które korzystają ze wsparcia Centrum. W ostatnich latach osoby dotknięte problemem narkotykowym nie uczestniczyły w programach reintegracji zawodowej i społecznej poprzez zajęcia w Klubie Integracji Społecznej, prowadzonym przez Stowarzyszenie Nowa Szansa. Klub oferuje przygotowanie i aktywizację do podjęcia legalnej pracy i funkcjonowania w środowisku lokalnym, rozwój zainteresowań, poradnictwo, prace społecznie użyteczne, roboty publiczne. Dostępność nielegalnych substancji psychoaktywnych Z badań zrealizowanych w 2016 r. wynika, że większość uczniów (65 %) nie wie czy zdobycie narkotyków na terenie miasta jest łatwe czy trudne, natomiast dla 21 % jest to coś trudnego, a przeciwnego zdania jest 13 % uczniów. Również większość uczniów nie posiada wiedzy, gdzie konkretnie można w Zamościu zakupić narkotyki (85 %). Spośród osób, które znają takie miejsca, 10 % wskazuje na osiedla, 6 % inne miejsca, 4 % szkoły, 3 % dyskoteki oraz 2 % siłownię. Dobrą informacją jest to, iż uczniowie w większości - 86 % nie znają miejsc, gdzie mogliby kupić dopalacze. Pozostali uczniowie uważają, iż dopalacze można kupić: na osiedlu - 8%,w centrum miasta -5 %, w szkole -3%, na dyskotece -3% oraz w siłowni 2 % (Diagnoza problemów uzależnień na terenie miasta Zamościa, 2016). Wyniki badania ESPAD przeprowadzonego w 2015 r. wskazują, że 37 % uczniów klas III gimnazjum i 53 % uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych uważa, że łatwe lub bardzo łatwe byłoby dla nich zdobycie marihuany lub haszyszu, a dla 31 % gimnazjalistów i 42 % uczniów szkół ponadgimnazjalnych - łatwe byłoby zdobycie dopalaczy. Młodzież używająca narkotyków najczęściej uzyskuje je za pośrednictwem znajomych, rzadziej od dilera czy z podwórka, coraz częściej młodzież zdobywa narkotyki, a szczególnie dopalacze, za pośrednictwem internetu, który gwarantuje łatwy dostęp i anonimowość. Dane na temat cen narkotyków na nielegalnym rynku dostarczają informacji na temat podaży i popytu na tego rodzaju środki. Według informacji od użytkowników narkotyków średnia cena grama marihuany w 2012 r. wyniosła ok. 31 zł. Amfetamina, podobnie jak marihuana sprzedawana była w podobnej cenie (32 zł w 2008 r. i 34 zł w 2012 r.). Dane policyjne wskazują, że w 2013 r. cena minimalna marihuany wynosiła 10 zł, a maksymalna 60 zł (Raport krajowy, 2014). Z raportów przygotowywanych przez Komendę Miejską Policji w Zamościu wynika, że średnia cena narkotyków na nielegalnym rynku w ostatnich 4 latach nie ulegała znacznym wahaniom i jest to zgodne z trendami ogólnopolskimi. Tabela 13. Uśrednione ceny narkotyków według danych Komendy Miejskiej Policji Rodzaj Uśredniona cena w zł 2012 2015 marihuana (1 gram) 40 40 haszysz (1 gram) 40 40 amfetamina (1 gram) 40 30 LSD (1 listek) - 15 ecstasy (1 tabletka) - 8-10 kokaina (1 gram) - 300 brown sugar (1 gram) - - heroina biała (1 gram) - - inne jakie spotykane na terenie miasta, - 20-30 wpisano dopalacze Źródło: Komenda Miejska Policji 14

Zasoby do prowadzenia działalności profilaktycznej i pomocowej 1. Poradnia Leczenia Uzależnień w Centrum Zdrowia Psychicznego ul. Partyzantów 5 2. Punkt informacyjno konsultacyjny Zamojskiego Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Psychicznego 3. SP ZOZ Szpital Neuropsychiatryczny w Lublinie ul. Abramowicka 2 4. Stowarzyszenie MONAR Ośrodek Rehabilitacyjno Readaptacyjny w Majdanie Kozic Dolnych 5. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Powrót z U oraz NZOZ Ośrodek Rehabilitacyjny dla Uzależnionych od Substancji Psychoaktywnych w Cholewiance 6. Ośrodek Leczenia Uzależnień Program Terapii Substytucyjnej w Lublinie ul. Tysiąclecia 5 7. Urząd Miasta Zamość Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Rynek Wielki 13 8. Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie ul. Lwowska 57 i ul. Partyzantów 3 9. Ośrodek Interwencji Kryzysowej ul. Kilińskiego 32 10. Klub Integracji Społecznej ul. Św. Piątka 24 11. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna Nr 1 ul. Okrzei 24 12. Środowiskowe Ogniska Wychowawcze TPD - ul. Zamoyskiego 32 B - ul. Konopnickiej 6 - ul. Orzeszkowej 28 - ul. Peowiaków 68 A - ul. Staszica 37 13. Świetlica Środowiskowa Nasz Drugi Dom ul. Zamoyskiego 48 A 14. Świetlica Środowiskowa Przytulny Kąt ul. Lwowska 15 15. Świetlica Środowiskowa Słoneczny Promyk ul. Obronna 15 16. Klub Młodzieżowy Stowarzyszenia Salvete ul. Ormiańska 4 17. Szkoły i placówki systemu oświaty 18. Instytucje kultury i organizacje społeczno - kulturalne 19. Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. Królowej Jadwigi 8 oraz stowarzyszenia sportowe 20. Komenda Miejska Policji ul. Prym. St. Wyszyńskiego 2 21. Straż Miejska Rynek Wielki 13 22. Sąd Rejonowy ul Akademicka 1 23. Podmioty lecznicze 24. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna Na terenie Zamościa mamy małą liczbę organizacji pozarządowych specjalizujących się w realizacji projektów z obszaru przeciwdziałania narkomanii, w tym programów o potwierdzonej skuteczności. III. Adresaci programu Adresatami programu są wszyscy mieszkańcy miasta Zamościa, a w szczególności: 1) dzieci i młodzież, 2) rodzice, opiekunowie i wychowawcy, 3) użytkownicy narkotyków oraz osoby uzależnione, 4) rodziny osób z problemem narkotykowym, 5) pracownicy podmiotów działających na terenie miasta, zajmujący się zawodowo lub służbowo profilaktyką i rozwiązywaniem problemów uzależnień. 15

IV. Cele programu Cel główny Ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych Cele szczegółowe 1. Zmniejszenie rozmiarów uszkodzeń zdrowia spowodowanych używaniem narkotyków. 2. Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego i społecznego wywołanych używaniem narkotyków. 3. Ograniczenie używania narkotyków, szczególnie wśród dzieci i młodzieży. 4. Monitorowanie problemów narkotykowych i narkomanii. W ramach powyższych celów przyjmuje się następujące działania. 16

1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 NUMER ZADANIA V. Zadania programu Cel szczegółowy 1 : Zmniejszenie rozmiarów uszkodzeń zdrowia spowodowanych używaniem narkotyków PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Współpraca z placówkami zajmującymi się leczeniem i rehabilitacją osób uzależnionych Podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób leczenie i rehabilitację prowadzących -liczba osób objętych leczeniem w trybie ambulatoryjnym, -liczba osób pierwszorazowo leczących się w trybie ambulatoryjnym - liczba szkoleń, - liczba przeszkolonych osób PLANOWANI REALIZATORZY PDL, WSOiZK PDL Prowadzenie punktu informacyjno konsultacyjnego z zakresu problemów narkotykowych - liczba osób korzystających z porad, - liczba udzielonych porad NGO s, WSOiZK Upowszechnianie informacji na temat dostępu do działań profilaktycznych, interwencyjnych, pomocowych i placówek leczenia dla osób zagrożonych uzależnieniem lub uzależnionych od narkotyków oraz ich rodzin m.in. przez bieżącą aktualizację baz danych i ich udostępnianie* Wspieranie działalności środowisk samopomocowych dla osób uzależnionych i członków ich rodzin - liczba materiałów informacyjnych WSOiZK - liczba działających stowarzyszeń i grup samopomocowych WSOiZK 17

2.3 2.2 2.1 NUMER ZADANIA Cel szczegółowy 2: Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego i społecznego wywołanych używaniem narkotyków PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Prowadzenie Ośrodka Interwencji Kryzysowej jako jednostki udzielającej pomocy psychologicznej i prawnej rodzinom, w których występuje problem narkomanii * Realizacja programu terapii grupowej dla rodziców i dorosłych członków rodzin osób dotkniętych problemem narkotykowym Udzielanie pomocy osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie tych osób ze środowiskiem lokalnym z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego - liczba osób korzystających z pomocy Ośrodka z powodu problemu narkomanii -liczba osób uczestniczących w programie dla rodziców i dorosłych członków rodzin osób dotkniętych problemem narkotykowym, - liczba godzin programu -liczba rodzin dotkniętych problemem narkomanii, którym udzielono pomocy z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego, -liczba rodzin dotkniętych problemem narkomanii, którym udzielono pomocy materialnej, -liczba osób uzależnionych, które w wyniku zawartego kontraktu socjalnego podjęły leczenie, -liczba osób uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, uczestniczących w programach obejmujących reintegrację społeczną i zawodową w tym uczestniczących w zajęciach Klubu Integracji Społecznej PLANOWANI REALIZATORZY OIK, MCPR, WSOiZK PDL, WSOiZK NGO s, MCPR 18

3.4 3.3 3.2 3.1 NUMER ZADANIA Cel szczegółowy 3: Ograniczenie używania narkotyków, szczególnie wśród dzieci i młodzieży PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Zakup i upowszechnianie materiałów informacyjno - edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii * Udział w ogólnopolskich i regionalnych kampaniach informacyjno edukacyjnych oraz podejmowanie innych działań edukacyjnych uwzględniających problematykę narkomanii, współpraca z mediami Edukacja zdrowotna - liczba materiałów informacyjno edukacyjnych WSOiZK PLANOWANI REALIZATORZY - liczba kampanii WSOiZK, PDL, placówki systemu oświaty, media, NGO s, inne podmioty Szkolenie kadr Rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii, w tym osób pracujących z dziećmi i młodzieżą* - liczba zorganizowanych szkoleń, - liczba przeszkolonych specjalistów WSOiZK, inne podmioty Profilaktyka uniwersalna Realizacja programów profilaktycznych adresowanych do dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, osób dorosłych, w szczególności zalecanych w ramach Systemu rekomendacji programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego* - liczba zrealizowanych programów, - liczba dzieci i młodzieży uczestniczących w programach, - liczba rodziców uczestniczących w programach, - liczba kadry pedagogicznej uczestniczącej w programach, - liczba programów rekomendowanych, - liczba uczestników programów rekomendowanych szkoły oraz inne placówki systemu oświaty, inne podmioty, WSOiZK 19

3.12 3.11 3.10 3.9 3.8 3.7 3.6 3.5 Realizacja programów rozwijających kompetencje wychowawcze i profilaktyczne rodziców i osób pracujących z dziećmi i młodzieżą, sprzyjające kształtowaniu postaw i zachowań prozdrowotnych dzieci i młodzieży* - liczba programów, - liczba uczestników programów szkoły oraz inne placówki systemu oświaty, NGO s, inne podmioty, WSOiZK Realizacja środowiskowych programów alternatywnych wobec uzależnień, adresowanych do dzieci i młodzieży, promujących życie bez alkoholu i innych środków psychoaktywnych* - liczba programów, - liczba uczestników programów NGO s, miejskie jednostki organizacyjne, WSOiZK Realizacja środowiskowych i pozalekcyjnych zajęć sportowych i sportowo - rekreacyjnych jako element lub uzupełnienie szkolnego programu profilaktyki* - liczba programów, - liczba uczestników programów NGO s,wsoizk Realizacja przez zamojskie instytucje kultury programów alternatywnych wobec uzależnień adresowanych do dzieci i młodzieży, opartych na idei konstruktywnego wykorzystania czasu wolnego * -liczba programów, - liczba osób uczestniczących w programach zamojskie instytucje kultury,wsoizk Profilaktyka selektywna i wskazująca Realizacja programów obejmujących w szczególności zajęcia socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne uzupełnione formami opiekuńczo-wychowawczymi dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka wraz z dożywianiem uczestników w placówkach wsparcia dziennego* Organizacja wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży z grup ryzyka w formie kolonii i obozów, przebiegających z realizacją programu profilaktycznego na podstawie naboru, którego dokonuje Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie w Zamościu* - liczba placówek wsparcia dziennego realizujących programy, - liczba osób uczestniczących w programach - liczba kolonii/obozów, - liczba uczestników kolonii/obozów NGO s, MCPR, WSOiZK NGO s, MCPR, WSOiZK Organizacja wypoczynku letniego w miejscu zamieszkania dla dzieci i młodzieży, w szczególności z grup ryzyka z realizacją programu profilaktycznego pod hasłem Lato w mieście 2017 * - liczba projektów, - liczba uczestników wypoczynku NGO s, WSOiZK, inne podmioty Realizacja programów profilaktyczno wychowawczych dla młodzieży poprzez prowadzenie klubu młodzieżowego jako placówki wsparcia dziennego - liczba klubów młodzieżowych, - liczba wychowanków klubów młodzieżowych NGO s, WSOiZK 20

4.1 NUMER ZADANIA 3.13 Realizacja programów wczesnej interwencji, profilaktyki selektywnej i wskazującej, adresowanych do różnych grup docelowych, przede wszystkim do młodzieży używającej narkotyków eksperymentalnie lub okazjonalnie, w tym realizacja programu Fred goes net - liczba programów, - liczba osób uczestniczących w programach - sprawozdania NGO s, inne podmioty, WSOiZK Cel szczegółowy 4: Monitorowanie problemów narkotykowych i narkomanii PLANOWANE ZADANIA WSKAŹNIKI ŹRÓDŁA POZYSKIWANIA WSKAŹNIKÓW Zbieranie i analiza danych statystycznych oraz sprawozdań realizatorów zadań Programu analiza - liczba przygotowanych diagnoz i sprawozdań - informacje pozyskane od różnych podmiotów PLANOWANI REALIZATORZY WSOiZK Wykaz użytych skrótów: NGO s struktury powstałe w wyniku inicjatyw obywatelskich MCPR Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie OIK Ośrodek Interwencji Kryzysowej PDL podmioty działalności leczniczej WSOiZK Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość Gwiazdką (*) zaznaczone zostały działania wspólne dla Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, finansowane w całości lub w głównej części ze środków budżetu Miasta Zamość, zaplanowanych na realizację Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2017 rok 21

VI. Zasady finansowania i realizacja programu 1. Źródłem finansowania zadań wynikających z Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii są dochody z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, a także środki będące w posiadaniu instytucji, służb i organizacji pozarządowych, realizujących przypisane im ustawowo lub statutowo zadania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów narkomanii. Na realizację zadań ujętych w programie planuje się wydatkować w 2017 r. kwotę 110 000 zł. 2. Zadania Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii realizowane są równolegle w ramach zadań Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2017 rok, a przez to finansowane również w ramach tego programu. 3. Koordynację realizacji programu prowadzi Wydział Spraw Obywatelskich i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Zamość. 4. O zlecenie realizacji zadania mogą ubiegać się miejskie jednostki organizacyjne, organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz inne instytucje i osoby fizyczne. 5. Zlecanie zadań ujętych w programie nastąpi zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. 6. Podmioty realizujące zadania programu : a) składają sprawozdanie z realizacji zadania, b) są zobowiązane do każdorazowego zamieszczania informacji o źródle dofinansowania lub finansowania zadania. 7. Analiza ryzyka: ograniczone zasoby kadrowe, brak realizatorów poszczególnych zadań. VII. Kontrola realizacji Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii Prezydent Miasta Zamość przedkłada Radzie Miasta Zamość sprawozdanie z realizacji programu do końca I kwartału 2018 roku. 22