STUDIA I MONOGRAFIE NR 21 WYBRANE ZAGADNIENIA INŻYNIERII WIEDZY Redakcja naukowa: Andrzej Cader Jacek M. Żurada Krzysztof Przybyszewski Łódź 2008
3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 7 SYSTEMY AGENTOWE W E-LEARNINGU 9 Andrzej Cader, Krzysztof Przybyszewski, Alina Marchlewska 1. Wprowadzenie do systemów agentowych 9 1.1 Podstawowe pojęcia 9 1.2 Systemy inteligentne z reprezentacją wiedzy 11 1.3 Specyfikacja typów i architektury 13 1.4 Najważniejsze funkcjonalności 13 1.5 Środowiska programistyczne wspierające tworzenie systemów agentowych 14 1.6 Modelowanie systemów złożonych 16 2. Systemy agentowe wspierające e-learning 17 2.1 Przegląd metod i narzędzi e-learningu 17 2.2 Agentowe systemy wspomagające 19 2.3 Systemy wspierające organizację i pozyskiwanie wiedzy 21 2.4 Narzędzia dedykowane 22 3. Złożone środowiska e-learningowe oparte na systemach agentowych 23 3.1 Wirtualne środowisko edukacyjne jako złożony system adaptacyjny 23 3.2 Współpraca ludzi w agentowym środowisku e-learningowym 26 3.3 Integracja agentów dla potrzeb systemu e-learningowego 27 3.4 Zarządzanie i dystrybucja wiedzy w agentowych systemach tutoringu 29 3.5 Ewaluacja jako proces adaptacyjny systemu agentowego 30 4. Podsumowanie 32 Bibliografia 32 AUTOMATYZACJA I OBIEKTYWIZACJA EWALUACJI W PROCESACH KSZTAŁCENIA 36 Krzysztof Przybyszewski, Andrzej Cader, Zbigniew Filutowicz 1. Systemy edukacyjne jako systemy informacyjne 36 1.1 Elementy systemu edukacyjnego hierarchiczna budowa systemu 36 1.2 Definicja funkcji informacyjnej dla systemów edukacyjnych 39 1.3 Liczby rozmyte jako reprezentacja skali ocen 41 1.4 Właściwości reprezentacji skali ocen 43 1.5 Algorytmy wyznaczania wartości funkcji informacyjnej dla modułów ewaluacyjnych 45
4 1.6 Przykłady realizacji algorytmów wyznaczania wartości funkcji informacyjnej 48 2. Metody oceny efektywności systemów kształcenia 51 2.1 Klasyczne sposoby oceny efektywności pedagogicznej działania systemów kształcących 53 2.2 Sposoby oceny efektywności pedagogicznej działania systemów kształcących wykorzystujące wybrane metody sztucznej inteligencji 63 3. Podsumowanie 71 Bibliografia 72 INTERFEJSY UŻYTKOWNIKA W ZDALNYM NAUCZANIA 77 Grzegorz Sowa, Zbigniew Filutowicz, Alina Marchlewska, Józef Paszkowski 1 Interfejs zdalnego nauczania 77 1.1 Definicja zdalnego nauczania 77 1.2 Pojęcie i znaczenie interfejsu zdalnego nauczania 78 2 Platformy zdalnego nauczania 79 2.1 Geneza platform 79 2.2 Podstawowe funkcje platform 79 3 Szanse zdalnego nauczania 79 4 Bariery rozwoju zdalnego nauczania 80 4.1 Bariery technologiczne 80 4.2 Bariery ekonomiczne 80 4.3 Bariery funkcjonalne 80 5 Pożądane funkcjonalności interfejsów użytkownika w zdalnym nauczaniu 81 5.1 Interfejs ucznia 81 5.2 Interfejs nauczyciela 82 6 Praktyczne doświadczenia 83 6.1 Polski Uniwersytet Wirtualny - platforma R5 83 6.2 Akademia Cisco 84 7 Zdalne nauczanie a środowisko internetowe 85 7.1 Standardowe narzędzia internetowe jako konkurencja i uzupełnienie platform 85 7.2 Korzystanie z bibliotek elektronicznych 86 7.3 Rola wyszukiwarek 87 8 Interfejsy zdalnego nauczania a systemy operacyjne komputerów personalnych 87 8.1 Indywidualizacja środowiska użytkownika szansa i przeszkoda 87 8.2 Historia korzystania z zasobów droga do indywidualnej bazy wiedzy 88 9 Podsumowanie 88 Bibliografia 89
5 STRUKTURALIZACJA I STANDARYZACJA WIEDZY EKSPERCKIEJ W ZAKRESIE INŻYNIERII OPROGRAMOWANIA 91 Zbigniew Filutowicz, Grzegorz Sowa, Krzysztof Przybyszewski 1. Wiedza teoretyczna, umiejętności oraz innowacyjność działania społeczności ekspertów 91 2. Komputerowe wspomaganie zarządzania wiedzą w organizacji 94 3. Idea, cele oraz specyfikacja potrzeb w zakresie ustawicznej akwizycji, strukturyzacji i standaryzacji wiedzy lokalnej społeczności ekspertów inżynierii oprogramowania 96 4. Projekt i wdrożenie systemu wspomagającego zarządzanie wiedzą dla potrzeb wybranej organizacji edukacyjnej 105 5. Podsumowanie 109 Bibliografia 110 WYBRANE NARZĘDZIA SYSTEMÓW WNIOSKUJĄCYCH 112 Roman Vorobel 1. Wstęp 112 2. Algorytmy systemów wnioskujących 113 2.1 Składowe rozmytych modeli regułowych 113 2.1.1 Podejście do realizacji rozmytego wnioskowania 114 2.1.2 Konstrukcja bazy reguł rozmytych 116 2.1.3 Procedury realizacji reguł rozmywania 117 2.1.4 Procedury realizacji reguł wyostrzania 117 3. Normy trójkątne i ich podstawowe właściwości 118 3.1 Właściwości t-norm 119 3.2 Właściwości s-norm 119 3.3 Normy parametryczne 120 4. Dwuparametryczna norma trójkątna 121 4.1 Generator nowej dwuparametrycznej t-normy 121 4.2 Nowa dwuparametryczna t-norma i jej właściwości 124 4.3 Nowa dwuparametryczna s-norma i jej właściwości 127 5. Porównanie właściwości nowej dwuparametrycznej normy z innymi normami parametrycznymi 129 6. Podsumowanie 129 Bibliografia 131
6 PRZETWARZANIE WIEDZY Z WYKORZYSTANIEM METOD SZTUCZNEJ INTELIGENCJI W INFORMATYCZNYCH SYSTEMACH ZARZĄDZANIA 134 Józef Paszkowski, Grzegorz Sowa 1. Wprowadzenie 134 2. Przetwarzanie danych w wiedzę w systemach zarządzania 135 2.1 Rozwój systemów informatycznych zarządzania 135 2.2 Metody i typy systemów zarządzania w rozwiązywaniu problemów decyzyjnych 138 2.3 Systemy SCMi CRM w ERP II 140 3. Zarządzanie wiedzą w procesach decyzyjnych przedsiębiorstwa 144 3.1 Systemy podejmowania decyzji i ich klasyfikacja 144 3.2 Systemy klasy Business Intelligence 145 4. Wybrane narzędzia zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwach 150 4.1 Typy narzędzi zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie 150 4.2 Wybrane narzędzia przetwarzania wiedzy 151 4.3 WEB Mining 153 5. Podsumowanie 155 Słownik użytych pojęć i skrótów 156 Bibliografia 157 E-TECHNOLOGIE W PRACY GRUPOWEJ 159 Alina Marchlewska, Józef Paszkowski, Andrzej Cader, Piotr Goetzen 1. Wprowadzenie 159 2. Koncepcje i rodzaje pracy grupowej 160 2.1. Podstawowe pojęcia 160 2.2. Rodzaje pracy grupowej 161 2.3. Tworzenie i rozwój grupy 162 2.4. Metody motywowania i zarządzania pracą grupową 164 3. Systemy informatyczne wspierające pracę grupową 166 3.1. Wspomaganie komunikacji interpersonalnej 166 3.2. Platformy dedykowane 169 3.3. Intranet 171 4. Zaawansowane technologie 172 4.1. Rozwój Internetu a nowe technologie współpracy 172 4.2. Platformy edukacyjne 173 5. Podsumowanie 176 Bibliografia 176