Ja w procedurze uchodźczej. O prawach i obowiązkach w procedurze.

1

2

Prof. Irena Rzeplińska Ewa Ostaszewska - Żuk Karolina Rusiłowicz Maja Tobiasz Jacek Białas Ja w procedurze uchodźczej. O prawach i obowiązkach w procedurze. Warszawa 2012

Ja w procedurze uchodźczej. O prawach i obowiązkach w procedurze. Koncepcja: Prof. Irena Rzeplińska Ewa Ostaszewska - Żuk Karolina Rusiłowicz Maja Tobiasz Jacek Białas Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców oraz budżetu państwa. Wyłączna odpowiedzialność spoczywa na autorze. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania udostępnionych informacji. Wydawca: Helsińska Fundacja Praw Człowieka ul. Zgoda 11, 00-018 Warszawa tel. (0 22) 556 44 40, fax (0 22) 556 44 50 www.hfhr.pl ISBN 978-83-62245-14-7 Projekt okładki: Kolektyw Wizualny www.kolektywwizualny.pl Redakcja i korekta: Alicja Rosé Skład Łamanie: Kolektyw Wizualny www.kolektywwizualny.pl Druk: Duchno Teresa Duchnowska Warszawa 2012

Wstęp Uchodźcy, migranci, cudzoziemcy stali się stałym elementem krajobrazu w Polsce: miejsc, w których mieszkamy, pracujemy, jeździmy na urlopy. Informator adresowany jest głownie do tych, którzy poszukują ochrony międzynarodowej, do cudzoziemców. Ale będzie użyteczny także dla tych wszystkich, którzy z cudzoziemcami pracują: urzędników, wydających decyzje administracyjne, pracodawców zatrudniających cudzoziemców, osób które cudzoziemców uczą, leczą, mają z nimi styczność w różnych sytuacjach. Informator jest napisany z perspektywy cudzoziemca, osoby, która szuka odpowiedzi, wyjaśnień, nie wie nic o procedurze uzyskiwania statusu uchodźcy, innych formach ochrony międzynarodowej, o sytuacjach, w których może się znaleźć, np. o pozbawieniu wolności w areszcie w celu wydalenia. Za bardzo ważną uważam informację jest ona podkreślona o obowiązku zachowania w tajemnicy danych, przekazanych przez cudzoziemca w czasie postępowania, przez urzędników, pracowników socjalnych, pełnomocnika. Żadne informacje nie mogą być przekazane do kraju pochodzenia uchodźcy. Już tytuł informatora mówi o jego zawartości: Ja w procedurze uchodźczej. Autorami są doświadczeni prawnicy Programu Bezpłatnej Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Pytania, które zadają w informatorze ustami cudzoziemca, to pytania, które słyszymy codziennie, kwestie, które cudzoziemcy, migranci, uchodźcy poruszają, których nie rozumieją, które najczęściej pojawiają się w rozmowach z nimi, kwestie, które bardzo trudno jest wytłumaczyć, objaśnić człowiekowi innej kultury prawnej, innego obyczaju, innego języka. Taką kwestią jest: zawarcie związku małżeńskiego w Polsce nie związane z procedurami o nadanie statusu uchodźcy, ale bardzo często poruszane w pytaniach cudzoziemców i często, w praktyce, problemowe. A na końcu, tradycyjnie, spis instytucji i organizacji pozarządowych udzielających pomocy uchodźcom. Zrobiła się, po 20 latach wydawania decyzji w sprawie statusu uchodźcy w Polsce, całkiem spora lista to dobrze, jest gdzie zaczerpnąć informacji, uzyskać poradę prawną, i jak pokazuje nasze doświadczenie, o ciągle trudnych problemach sytuowania się migrantów i uchodźców w Polsce. Prof. UW Irena Rzeplińska 3

Spis treści SŁOWNICZEK 7 1. ZŁOŻENIE WNIOSKU O NADANIE STATUSU UCHODŹCY 8 1. Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Jakie czynności podejmuje Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? 3. Co się dzieje po złożeniu wniosku? 2. PRAWA I OBOWIĄZKI W TRAKCIE POSTĘPOWANIA 12 1. Co to jest TZTC? 2. Jaką pomoc mam prawo otrzymać w trakcie postępowania o nadanie statusu uchodźcy? 3. Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? 4. Czy mam prawo do opieki medycznej? 5. Czy mam prawo do pracy? 6. Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? 7. Co to jest postępowanie Dublin II (postępowanie dublińskie)? 8. Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę się z nim połączyć? 9. Czy mogę zostać wydalony w czasie postępowania? 10. Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? 11. Kiedy mogę przedstawić dowody? 12. Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? 13. Moja procedura trwa już bardzo długo co mogę zrobić? 3. MAŁOLETNI 23 1. Jestem małoletni czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 3. Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? 4. FORMY OCHRONY W POLSCE 26 1. Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? 4

2. Kiedy otrzymam status uchodźcy? 3. Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale sytuacja się zmieniła i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? 4. Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? 5. Kiedy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany? 5. OTRZYMAŁEM DECYZJĘ POZYTYWNĄ CO DALEJ? 30 1. Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? 2. Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? 3. Na jak długo otrzymam kartę pobytu? 4. Jak poprosić o wydanie karty pobytu? 5. Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak, jak w trakcie postępowania? 6. ODMOWA UDZIELENIA OCHRONY NA TERYTORIUM RP 34 1. Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? 2. Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? 3. Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia zgody na pobyt tolerowany? 4. Kiedy organ wydaje decyzję o wydaleniu mnie z terytorium Polski? 7. OTRZYMAŁEM DECYZJĘ NEGATYWNĄ CO DALEJ? 37 1. Ile mam czasu na wniesienie odwołania? 2. Co to znaczy, że decyzja została doręczona? 3. Jak i gdzie należy wnieść odwołanie? 4. Co się dzieje po wniesieniu przeze mnie odwołania? 5. Jakie decyzje może wydać Rada do Spraw Uchodźców? 6. Co mogę zrobić, jeśli otrzymam negatywną decyzję Rady do Spraw Uchodźców? 8. POSTĘPOWANIE SĄDOWE 42 1. Ile kosztuje postępowanie sądowe? 2. Czy jeśli nie mam pieniędzy, nie mogę wnieść skargi do sądu? 3. Otrzymałem od sądu bezpłatną pomoc adwokata lub radcy prawnego co dalej? 4. Czy mogę zostać wydalony w trakcie postępowania sądowego? 5. Czy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC w trakcie postępowania sądowego? 6. Czy muszę brać udział w rozprawie w sądzie? 7. Czy na rozprawie będzie obecny tłumacz? 5

8. Jakie rozstrzygnięcia może wydać sąd? 9. Sąd oddalił moją skargę co dalej? 10. Skarga kasacyjna co dalej? 9. KOLEJNY WNIOSEK O NADANIE STATUSU UCHODŹCY 47 1. Moje postępowanie o nadanie statusu uchodźcy zostało zakończone czy mogę złożyć drugi (kolejny) wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Czy mogę zostać wydalony w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy? 3. Gdzie mam złożyć kolejny wniosek o nadanie mi statusu uchodźcy? 4. Czy podczas kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy odbędzie się przesłuchanie? 5. Czy w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC? 6. Jakie decyzje może wydać organ w kolejnym postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? 10. POZBAWIENIE WOLNOŚCI OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O STATUS UCHODŹCY 50 1. Czy mogę zostać zatrzymany przez Straż Graniczną? 2. Czy mogę zostać zatrzymany podczas składania kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 3. Czy zostanę umieszczony w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie? 4. Jaka jest różnica między Strzeżonym Ośrodkiem a Aresztem? 5. Czy mogę kontaktować się z prawnikiem lub organizacjami pozarządowymi w trakcie pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie? 6. Czy jeśli złożę wniosek o nadanie statusu uchodźcy podczas pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie, to zostanę z niego zwolniony? 7. Kiedy zostanę zwolniony ze strzeżonego ośrodka lub z aresztu? 11. ZAWARCIE ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO W POLSCE 55 1. Jakie dokumenty są konieczne do zawarcia związku małżeńskiego w Polsce? 2. Czy jeśli nie posiadam dokumentów wymaganych do zawarcia małżeństwa, to nie mogę wstąpić w związek małżeński na terytorium RP? 3. Jak wygląda postępowanie w Urzędzie Stanu Cywilnego? 4. Jak długo będę czekać na zawarcie związku małżeńskiego? 5. Zawarcie związku małżeńskiego co dalej? 6. Czy zawarcie przeze mnie małżeństwa ma wpływ na moje postępowanie uchodźcze? LISTA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH UDZIELAJĄCYCH POMOCY UCHODŹCOM 60 BIBLIOGRAFIA 62 6

Słowniczek SZEF URZĘDU DO SPRAW CUDZOZIEMCóW organ pierwszej instancji, który rozpatruje wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Siedziba Urzędu znajduje się przy ulicy Koszykowej 16 oraz przy ul.taborowej 33 i w Warszawie, w siedzibie przy ul.taborowej 33 załatwiane są sprawy uchodźcze (składanie wniosków, przesłuchania statusowe itp.) RADA DO SPRAW UCHODŹCóW organ, który rozpatruje odwołania od decyzji negatywnej decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w sprawie uchodźczej. DĘBAK w tym miejscu składasz wniosek o udzielenie pomocy socjalnej. TZTC to jest dokument tożsamości, który jest wydawany w czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy. STRZEŻONY OŚRODEK DLA CUDZOZIEMCóW miejsce w którym mogą zostać umieszczone osoby ubiegające się o status uchodźcy, wobec których uznano, że np. nadużywają procedury uchodźczej 7

Złożenie wniosku 1o nadanie statusu uchodźcy 1 Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 9 2 Jakie czynności podejmuje Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? 9 3 Co się dzieje po złożeniu wniosku? 10 8

1 Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? Wniosek o nadanie statusu uchodźcy musi być złożony za pośrednictwem funkcjonariusza Straży Granicznej do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. Musisz poinformować funkcjonariusza Straży Granicznej, że pragniesz ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy np. używając międzynarodowego określenia azyl. Wjeżdżając do Polski, możesz złożyć wniosek na przejściu granicznym, lub przy odprawie na lotnisku. Znajdując się już na terytorium Polski, powinieneś złożyć wniosek za pośrednictwem funkcjonariuszy Nadwiślańskiego Oddziału Straży Granicznej w Warszawie przy ul. Taborowej 33 (budynek UDSC). Jeśli przebywasz już w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców, wniosek składasz w Strzeżonym Ośrodku za pośrednictwem komendanta oddziału Straży Granicznej, który to oddział obejmuje terytorialnym zasięgiem działania siedzibę Strzeżonego Ośrodka lub Aresztu w Celu Wydalenia.! UWAGA: Możesz złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy także wtedy, gdy przebywasz w Polsce nielegalnie, jednak możesz wówczas zostać zatrzymany przez Straż Graniczną i umieszczony w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców lub areszcie. Więcej informacji -> POZBAWIENIE WOLNOŚCI OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O STATUS UCHODŹCY 51 W każdym przypadku wniosek o nadanie statusu uchodźcy musi być złożony osobiście. Wniosek członka rodziny (małżonka i małoletnich dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców) można składać wspólnie i będzie on rozpatrywany jako jedna sprawa. 2 Jakie czynności podejmie Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? Funkcjonariusz Straży Granicznej sfotografuje Ciebie oraz osoby, w imieniu których składasz wniosek o nadanie statusu uchodźcy, oraz pobierze od Was odciski palców (tylko w przypadku osób powyżej 14-ego roku życia). Zostaniesz także poddany badaniom lekarskim. Wniosek jest składany na specjalnym formularzu, a funkcjonariusz Straży Granicznej przeprowadzi z Tobą krótki wywiad, aby uzyskać informacje odnośnie: 9

Twoich danych osobowych; tego, jak przyjechałeś do Polski; kraju, z którego przyjechałeś i ogólnych przyczyn, które skłoniły Cię do ubiegania się o status uchodźcy w Polsce. W trakcie tego krótkiego wywiadu z funkcjonariuszem Straży Granicznej masz prawo posługiwać się swoim własnym językiem, co oznacza, że w razie potrzeby powinna być zapewniona pomoc tłumacza. Funkcjonariusz Straży Granicznej powinien udzielić Ci informacji na temat zasad postępowania o nadanie statusu uchodźcy, Twoich praw i obowiązków oraz podać kontakty do organizacji pozarządowych pomagających uchodźcom. 60 Lista organizacji pozarządowych pomagających cudzoziemcom WAŻNE: Udzielaj możliwie szczegółowych odpowiedzi na pytania zadawane przez funkcjonariusza Straży Granicznej, gdyż te zeznania będą później porównywane z Twoimi zeznaniami złożonymi w trakcie przesłuchania w Urzędzie ds. Cudzoziemców, które jest najważniejszą częścią procedury uchodźczej. Zadeklarowanie, że Twój wyjazd z kraju pochodzenia nastąpił wyłącznie z przyczyn natury ekonomicznej czy finansowej stanowi podstawę do odmowy udzielenia Ci statusu uchodźcy czy innej formy ochrony. Jeśli posiadasz jakiekolwiek materiały na potwierdzenie swoich zeznań, wskazane jest, abyś dołączył je do sprawy, jeśli masz świadków, którzy mogą potwierdzić Twoje zeznania podaj ich adresy, tak aby mogli zostać wezwani i przesłuchani.! WAŻNE! Funkcjonariusz Straży Granicznej nie może odmówić przyjęcia wniosku o nadanie statusu uchodźcy lub uznać, że jest on bezpodstawny. To Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest właściwym organem do rozpatrzenia Twojego wniosku i wydania decyzji. 3 Co się dzieje po złożeniu wniosku? Gdy zdecydujesz się ubiegać o status uchodźcy, wiza, na podstawie której wjechałeś do Polski (jeśli ją posiadasz) zostanie unieważniona. Twój dokument podróży (paszport) zostanie zatrzymany przez Straż Graniczną i oddany do depozytu w Urzędzie ds. Cudzoziemców na czas postępowania. W zamian otrzymasz TZTC. 13 Więcej informacji -> Co to jest TZTC? 10

Masz prawo do otrzymywania pomocy socjalnej i opieki medycznej w trakcie postępowania. Więcej informacji -> Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? czy mam prawo do opieki medycznej? 16-17 Pamiętaj, aby informować Urząd do Spraw Cudzoziemców o każdej zmianie swojego adresu pobytu po to, aby trafiła do Ciebie każda korespondencja. Za pośrednictwem poczty dostaniesz wezwanie na przesłuchanie od Szefa Urzędu lub Rady do spraw Uchodźców, które jest najważniejszą częścią postępowania o nadanie statusu uchodźcy. Więcej informacji -> Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? 20 notatki 11

2 Prawa i obowiązki w trakcie postępowania 1 Co to jest TZTC? 13 2 Jaką pomoc mam prawo otrzymać w trakcie postępowania o nadanie statusu uchodźcy? 13 3 Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? 16 4 Czy mam prawo do opieki medycznej? 17 5 Czy mam prawo do pracy? 17 6 Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? 17 7 Co to jest postępowanie Dublin II (postępowanie dublińskie)? 18 8 Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę się z nim połączyć? 18 12

9 Czy mogę zostać wydalony w czasie postępowania? 19 10 Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? 20 11 Kiedy mogę przedstawić dowody? 21 12 Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? 22 13 Moja procedura trwa już bardzo długo co mogę zrobić? 22 1 Co to jest TZTC (Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca)? Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca jest to dokument, który potwierdza Twoją tożsamość oraz uprawnia Cię do pobytu na terenie Polski przez okres obowiązywania jego ważności. Dokument ten otrzymasz od Straży Granicznej po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Pierwsze TZTC ważne jest przez 1 miesiąc. Po tym czasie trzeba złożyć wniosek do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o wydanie nowego TZTC. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydaje ją maksymalnie na okres 6 miesięcy, aż do zakończenia procedury. Powinieneś składać wniosek o nowe TZTC za każdym razem, gdy mija termin ważności poprzedniego bądź zmieniły się dane w nim zawarte. Od momentu złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy przebywasz legalnie na terytorium RP. Oddajesz swój paszport do depozytu na czas trwania procedury, a w zamian otrzymujesz dokument zwany: Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca, czyli TZTC, potocznie zwane wizą. 2 Jaką pomoc mam prawo otrzymać w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? W czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy masz prawo otrzymywać pomoc socjalną udzielaną w ośrodku dla cudzoziemców lub poza nim. WIĘCEJ INFORMACJI O POMOCY SOCJALNEJ >>> 33 41 44 49 W obu przypadkach powinieneś/powinnaś udać się do Centralnego Ośrodka Recepcyjnego w Podkowie Leśnej Dębak (dojazd kolejką podmiejską z Dworca Śródmieście w Warszawie, stacja Otrębusy, dalej pieszo lub taksówką). 13

Dojazd do Centralnego Ośrodka Recepcyjnego Warszawa Śródmieście WKD A Stacja WKD Warszawa Śródmieście DWORZEC CENTRALNY [Metro] Centrum dojazd na stację WKD: tramwaj / autobus przystanek Dworzec Centralny, Metro Centrum i dalej pieszo ok. 10 min. Bilet do kupienia w kasie na miejscu. Pamiętaj o skasowaniu go w pociągu! Otrêbusy WKD mapka dojazdu do ośrodka 3 km 720 Otrębusy stacja WKD 16 stacja kolejki od Warszawy Śródmieście, zaraz za stacją Kanie Helenowskie. Dębak Centralny Ośrodek Recepcyjny B 720 14

Jak wygląda TZTC? Wzór Tymczasowego Zaświadczenia Tożsamości Cudzoziemca Wydawanego Przez Organ Przyjmujący Wniosek awers miejsce na zdjęcie rewers Wzór Tymczasowego Zaświadczenia Tożsamości Cudzoziemca Wydawanego Przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców awers rewers 15

W ośrodku należy dokonać odpowiednich formalności związanych z pobytem złożyć wniosek o pomoc socjalną, ewentualnie wskazać, dlaczego nie chcesz mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców, a następnie aplikować o pomoc socjalną udzielaną poza ośrodkiem. Zostaniesz zakwaterowany w jednym z ośrodków dla cudzoziemców w całej Polsce, zależnie od dostępnych miejsc. W ośrodku dla cudzoziemców udzielona Ci zostanie pomoc socjalna. Składa się na nią: A B C D E F G Zakwaterowanie Całodzienne wyżywienie zbiorowe lub ekwiwalent pieniężny w zamian za wyżywienie (np. jeśli dzieci chodzą do szkoły). Kieszonkowe na drobne wydatki osobiste Stała pomoc pieniężna na zakup środków czystości i higieny osobistej, jednorazowa pomoc pieniężna lub bony towarowe na zakup odzieży i obuwia Nauka języka polskiego i podstawowe materiały niezbędne do jego nauki Pomoce dydaktyczne dla dzieci korzystających z nauki i opieki w publicznych placówkach, szkołach podstawowych, gimnazjach lub szkołach ponadgimnazjalnych Finansowanie przejazdów środkami transportu publicznego np. w celu wzięcia udziału w postępowaniu w sprawie nadania statusu uchodźcy, w celu leczenia lub poddania się szczepieniom ochronnym lub w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach. 3 Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? Nie, nie musisz mieszkać w ośrodku. Pomoc społeczna może być zapewniona także poza ośrodkiem w formie stale wypłacanej co miesiąc danej kwoty pieniędzy. Można ją przyznać z następujących powodów: 1 zapewnienia bezpieczeństwa cudzoziemcowi, z uwzględnieniem szczególnej sytuacji samotnych kobiet; 16

2 3 4 ochrony porządku publicznego; ochrony i utrzymania więzi rodzinnych (jeśli członek Twojej rodziny przebywa legalnie w Polsce, a Ty chcesz dołączyć do niego zamiast zamieszkiwać w ośrodku) przygotowania do prowadzenia samodzielnego życia poza ośrodkiem, po otrzymaniu decyzji o nadaniu statusu uchodźcy lub decyzji o udzieleniu ochrony uzupełniającej lub decyzji o wyrażeniu zgody na pobyt tolerowany. Możesz zatem złożyć wniosek o pomoc poza ośrodkiem, wskazując na jedną z tych podstaw. Urząd do Spraw Cudzoziemców wyda wówczas decyzję, czy Ci jej udzielić. Pamiętaj jednak, że wtedy musisz samodzielnie wynająć sobie mieszkanie oraz pokryć wszelkie koszty swojego życia z pieniędzy, które otrzymujesz od Urzędu do Spraw Cudzoziemców. 4 Czy mam prawo do opieki medycznej? Tak, masz prawo do opieki medycznej. Bez względu na to, z jakiej pomocy socjalnej korzystasz (w ośrodku czy poza nim), będziesz także objęty pomocą medyczną. Ubezpieczenie medyczne pokrywa wszystkie usługi medyczne finansowane ze środków publicznych, jakie przysługują obywatelowi Polski ubezpieczonemu w systemie obowiązkowych ubezpieczeń medycznych bądź wykupującemu dobrowolne ubezpieczenie, z wyjątkiem pobytu w sanatorium. 5 Czy mam prawo do pracy? Jeśli decyzja dotycząca rozpatrzenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie zostanie wydana w ciągu 6 miesięcy i to nie Ty jesteś odpowiedzialny za opóźnienie (np. poprzez wyjazd z Polski w czasie postępowania), masz prawo złożyć do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniosek o wydanie zaświadczenia, które razem z Twoim TZTC daje Ci prawo do legalnej pracy na terytorium RP do momentu zakończenia Twojego postępowania uchodźczego, a więc obowiązuje także wtedy, gdy wniosłeś odwołanie i Twoja sprawa jest rozpatrywana przez Radę do Spraw Uchodźców. 6 Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? Nie, nie możesz wyjechać za granicę. Jeśli po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy w Polsce, pojedziesz do innego kraju UE samodzielnie, jest wysoce prawdopodobne, że zostaniesz odesłany z powrotem do Polski (w ramach postępowania Dublin II). Więcej informacji >>> -> Co to jest postępowanie Dublin II (postępowanie dublińskie)? 18 17

Do czasu wydania ostatecznej decyzji w sprawie należy pozostać na terytorium Polski. TZTC nie pozwala na przekroczenie granicy, zatem jeśli się na to zdecydujesz, możesz zostać zatrzymany za nielegalne jej przekroczenie. Chociaż kontrola graniczna wewnątrz strefy Schengen została zniesiona, odpowiednie służby ochrony granic poszczególnych państw kontrolują tereny przygraniczne, a także mają prawo sprawdzić legalność Twojego pobytu w danym państwie.! Pamiętaj, że nielegalne przekroczenie granicy lub też próba takiego przekroczenia jest wystarczającym powodem, by Straż Graniczna zatrzymała Cię, a następnie by Sąd osadził Cię w zamkniętym ośrodku (w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców albo w Areszcie w Celu Wydalenia) na okres 30-60 dni, także z możliwością przedłużenia. 50 Więcej informacji >>> pozbawienie wolności osoby ubiegającej się o status uchodźcy 7 Co to jest postępowanie Dublin II (postępowanie dublińskie)? Postępowanie dublińskie jest to postępowanie, które jest wszczynane jeśli wyjechałeś z Polski do innego kraju, lub jeśli Twoja rodzina przebywa w innym kraju członkowskim. W Unii Europejskiej tylko jedno państwo członkowskie rozpatruje konkretną sprawę o nadanie statusu uchodźcy. Zazwyczaj jest to pierwszy kraj, do którego wjechał cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy. W związku z tym, jeżeli przekroczyłeś granicę Polski jako pierwszego kraju w Unii Europejskiej, Polska jest odpowiedzialna za rozpatrzenie Twojego wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli np. masz wizę do Hiszpanii, a wjechałeś do Polski i tu złożyłeś wniosek o nadanie statusu uchodźcy, to Hiszpania jest odpowiedzialna za rozpatrzenie Twojej sprawy.! WAŻNE! Jeśli otrzymasz decyzję o odmowie udzielenia ochrony w Polsce, nie oznacza to, że możesz jechać do innego kraju i próbować tam uzyskać ochronę wówczas zostaniesz zawrócony do Polski. 8 Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę do niego dołączyć? Jeśli członek Twojej rodziny zamieszkuje w innym kraju UE (nieważne, czy otrzymał on status uchodźcy, czy też jego wniosek jest wciąż rozpatrywany), a Ty chcesz do niego dołączyć, powinieneś/powinnaś złożyć wniosek do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców celem wszczęcia postępowania Dublin II w Twojej sprawie. Wraz z takim wnioskiem należy złożyć dokumenty poświadczające Twoje więzi 18

z członkiem rodziny, do którego chcesz dołączyć (akt urodzenia, akt małżeństwa). Następnie Urząd do Spraw Cudzoziemców występuje do władz kraju, w którym mieszka członek Twojej rodziny o akceptację Twojego wniosku.! WAŻNE! Jeśli chcesz dołączyć do współmałżonka/małżonki, która nie otrzymała jeszcze statusu uchodźcy, a jej wniosek wciąż jest rozpatrywany, to wasze małżeństwo powinno było być zawarte jeszcze w kraju pochodzenia. Pamiętaj, że przez członka rodziny rozumie się tylko: Twojego małżonka (mąż lub żona), małoletnie dzieci (jeśli nie są w związku małżeńskim i pozostają na Twoim utrzymaniu), Twojego rodzica albo opiekuna (jeśli jesteś osobą małoletnią pozostającą bez opieki). Możesz dołączyć także do innej osoby z rodziny, jeśli potrzebujesz jej pomocy w przypadku ciąży, poważnej choroby albo podeszłego wieku. Jednak w tym wypadku państwo, do którego chcesz być przeniesiony, ma prawo udzielić Ci odmowy. W obu przypadkach dostaniesz od Urzędu do Spraw Cudzoziemców informację na piśmie, co postanowiło państwo, do którego chcesz pojechać. Nie jest to decyzja Polski i nie istnieje możliwość jej zaskarżenia. Jeśli jednak pojawią się nowe okoliczności, możesz wnioskować do Urzędu, aby jeszcze raz zwrócił się do władz państwa, do którego chcesz pojechać, z prośbą o przejęcie odpowiedzialności za rozpatrzenie Twojego wniosku o nadanie statusu uchodźcy. 9 Czy mogę zostać wydalony w czasie postępowania? To zależy od Twojej sytuacji prawnej. Od momentu złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy do zakończenia pierwszego postępowania, czyli do momentu wydania decyzji ostatecznej przez Radę do Spraw Uchodźców, jesteś chroniony przed wydaleniem. Jeśli zatem dostaniesz decyzję od Szefa UDSC, w której odmówiono ci statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej bądź zgody na pobyt tolerowany i postanowiono o wydaleniu Twojej osoby z Polski, to nie jest to jeszcze powód do zdenerwowania. Jeśli w ciągu 14 dni odwołasz się od decyzji, to nie można Cię wydalić z Polski, aż do wydania kolejnej decyzji przez Radę do Spraw Uchodźcy. Więcej informacji >>> czy mogę zostać wydalony w trakcie postępowania sądowego? 44 19

Jeśli Twoje pierwsze postępowanie zakończyło się decyzją negatywną, wówczas w decyzji tej znajduje się także decyzja o wydaleniu. Gdy złożysz kolejny wniosek, decyzja o wydaleniu pozostaje w mocy, choć możesz jednocześnie złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji o wydaleniu. 47 Więcej informacji >>> kolejny wniosek o nadanie statusu uchodźcy 10 Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? Jak wspomniano wcześniej, najważniejszą częścią procedury jest przesłuchanie statusowe (wywiad), w czasie którego zadawane Ci będą szczegółowe pytania na temat Twojej sytuacji w kraju pochodzenia. Oznacza to, że właściwe władze będą sprawdzać, jakie są powody ubiegania się przez Ciebie o status uchodźcy lub inną formę ochrony. Otrzymasz pocztą (lub faksem jeśli przebywasz w ośrodku dla cudzoziemców) pismo informujące Cię o dokładnej dacie i godzinie przesłuchania.! UWAGA! Dlatego tak ważnym jest, aby zawsze informować Urząd do Spraw Cudzoziemców o aktualnym miejscu swojego zamieszkania, aby otrzymywać niezbędną korespondencję z tego Urzędu. Jeśli postępowanie toczy się już przed Radą do Spraw Uchodźców, to musisz zawiadomić o zmianie adresu właśnie Radę. Jeśli przebywasz w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców, to tam właśnie zostanie przeprowadzony z Tobą wywiad. W trakcie wywiadu masz prawo do rozmowy w języku, który jest dla Ciebie zrozumiały, więc w razie potrzeby w przesłuchaniu będzie uczestniczył tłumacz. Warto wcześniej upewnić się, że tłumacz potrafi mówić w tym samym dialekcie, co Ty. Gdy tak nie jest, należy o tym jak najszybciej poinformować pracownika Urzędu. Twój pełnomocnik, jeśli go posiadasz, także może brać udział w przesłuchaniu może on np. prostować wszelkie nieścisłości, jakie mogą zostać zaprotokołowane, może też zadawać Ci pytania. Ponadto przed przesłuchaniem warto, abyś omówił z pełnomocnikiem swoje zeznania i abyście te ustalili, jakie pełnomocnik ma Ci zadać pytania. Możesz także wcześniej złożyć wniosek o zapewnienie pomocy psychologa w trakcie przesłuchania, jeśli czujesz, że jego obecność będzie Ci potrzebna. Będą Ci zadawane pytania odnośnie powodów opuszczenia kraju pochodzenia oraz w jaki sposób dotarłeś do Polski. Twoja wiarygodność gra tutaj bardzo 20

dużą rolę, dlatego bardzo ważne jest, abyś szczegółowo wyjaśnił, dlaczego musiałeś opuścić swój kraj. Ważne jest, o ile to możliwe, aby podawać takie informacje, które mogą być później zweryfikowane (nazwiska, daty). Postaraj się upewnić, że zeznania nie są sprzeczne i pamiętaj, co powiedziałeś przy składaniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy.! Pamiętaj, że pracownik Urzędu do Spraw Cudzoziemców, tłumacz, twój pełnomocnik oraz pracownicy socjalni mają ścisły obowiązek trzymania w tajemnicy wszystkiego, co powiedziałeś w trakcie postępowania. Żadne informacje, pozwalające na ustalenie, że ubiegasz się w Polsce o status uchodźcy, nie mogą zostać przekazane do władz Twojego kraju pochodzenia. Po skończonym przesłuchaniu, masz prawo otrzymać pisemną kopię protokołu wywiadu, który jest sporządzany tylko w języku polskim. Zawartość protokołu powinna zostać Ci przetłumaczona ustnie. Podpisując protokół wywiadu (co musi być uczynione, aby wydano Ci kopię) oświadczasz, że zgadzasz się z jego treścią. Właśnie dlatego jest tak ważne, abyś zawczasu upewnił się, że wraz z tłumaczem bardzo dobrze się rozumiecie i że wszystko zostało prawidłowo zapisane w protokole. W późniejszym czasie nie ma możliwości sprostowania protokołu. Pamiętaj, że jeśli nie zgadzasz się z fragmentami protokołu lub chciałbyś coś dodać, masz do tego prawo! Wszystkie zmiany w Twoich zeznaniach powinny zostać wprowadzone zanim podpiszesz protokół.! WAŻNE! Jeśli nie rozumiesz tłumacza, pamiętaj, by powiedzieć to w trakcie przesłuchania. 11 Kiedy mogę przedstawić dowody? Dokumenty i inne dowody, jeśli je posiadasz, mogą być przedstawione na dowolnym etapie procedury (przed, w trakcie lub po przesłuchaniu, ale zawsze przed wydaniem decyzji), dobrze jest przedstawić podczas przesłuchania statusowego wówczas będziesz mógł szczegółowo opisać, co to za dokumenty i czego one dotyczą. Należy przedstawiać oryginalne dokumenty (przynajmniej wziąć je ze sobą, gdy idziesz do Urzędu z kopiami). Nie musisz ich tłumaczyć. Masz prawo dołączać dokumenty sporządzone w Twoim języku ojczystym i jeśli tylko mają one znaczenie dla sprawy, będą przetłumaczone przez Urząd do Spraw Cudzoziemców i wzięte pod uwagę. 21

! Pamiętaj, aby wziąć potwierdzenie z Urzędu, że złożyłeś dowody w Twojej sprawie. 12 Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? Decyzja w sprawie nadania statusu uchodźcy powinna zostać wydana w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli wniosek o nadanie statusu został uznany za oczywiście bezzasadny, decyzja powinna zostać wydana w ciągu 30 dni. Jeśli decyzje nie zostały wydane w ciągu 6 miesięcy lub 30 dni, to Urządu do Spraw Cudzoziemców jest zobowiązany zawiadomić Cię o przyczynach niewydania decyzji w terminie, nawet jeśli przyczyny zwłoki nie leżą po stronie organu oraz o wyznaczeniu nowego terminu wydania decyzji. Jeśli pracownik Urzędu do Spraw Cudzoziemców nie powiadomił cię o niezałatwieniu sprawy w terminie (6 miesięcznym lub 30 dniowym) lub w dodatkowym terminie, będzie podlegał odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa. Jednakże należy podkreślić, że przekroczenie tych terminów nie będzie skutkowało wadliwością decyzji, powodującą jej uchylenie. 13 Moja procedura trwa już bardzo długo co mogę zrobić? W sytuacji niewydania postanowienia o wyznaczeniu nowego terminu lub przedłużeniu terminu oraz w przypadku przewlekłego prowadzenia postępowania, masz prawo do złożenia zażalenia do Rady do Spraw Uchodźców. Rada, po zapoznaniu się z zażaleniem i uznaniu zażalenia za uzasadnione, czyli gdy postępowanie nie zostało zakończone w ustalonym terminie, wyznacza dodatkowy termin na załatwienie sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Wyrok NSA z dnia 29 października 1985 r., III SA 696/85, niepubl. Komentarz aktualizowany do art.36 kodeksu postępowania administracyjnego Andrzej Wróbel w LEX. 22

3Małoletni 1 Jestem małoletni czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 24 2 Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 24 3 Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? 25 23

1 Jestem małoletni czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? Tak, możesz złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli nie ukończyłeś 18. roku życia, jesteś osobą małoletnią i też masz prawo do złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Straż Graniczna, przyjmując Twój wniosek, występuje do sądu opiekuńczego o wyznaczenie kuratora do reprezentowania Ciebie w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy oraz o umieszczenie Ciebie w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Jeśli w czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy, okaże się, że jesteś małoletnim przebywającym w Polsce bez opieki, to Urząd do Spraw Cudzoziemców wystąpi do sądu opiekuńczego o wyznaczenie kuratora do reprezentowania Ciebie w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy i o umieszczenie Ciebie w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Sądem właściwym, czyli odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku, jest sąd znajdujący się w mieście, w którym przebywasz. Przykładowo: jeśli przebywasz w Warszawie, sądem odpowiedzialnym będzie jeden z sądów w Warszawie. Jednocześnie Urząd do Spraw Cudzoziemców również podejmuje w miarę możliwości kroki w celu odnalezienia Twoich krewnych.! WAŻNE: Przy podejmowaniu tych działań, Urząd do Spraw Cudzoziemców jest zobowiązany do nieprzekazywania i nieudostępniania władzom oraz instytucjom publicznym Twojego kraju pochodzenia danych, na podstawie których jest możliwe ustalenie, że: 1) postępowanie o nadanie statusu uchodźcy, udzielenie azylu lub zgody na pobyt tolerowany wobec Ciebie jest w toku lub zakończyło się, 2) nadano lub odmówiono Ci nadania statusu uchodźcy, azylu lub zgody na pobyt tolerowany bądź udzielenia Ci ochrony uzupełniającej. 2 Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? Jako małoletnia osoba, zostaniesz doprowadzony przez funkcjonariuszy Straży Granicznej do rodziny zastępczej zawodowej, pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego lub placówki opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego i będziesz tam przebywać do czasu wydania orzeczenia przez sąd opiekuńczy. 24

3 Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? Tak, jak inni cudzoziemcy, którzy złożyli wniosek o nadanie im statusu uchodźcy w Polsce, zostaniesz przesłuchany. Jednak Twoje przesłuchanie będzie wyglądało inaczej niż w przypadku cudzoziemców pełnoletnich. Więcej informacji o przesłuchaniu >>> kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe i na czym ono poleg 20 Zawiadomienie o przesłuchaniu jest wysyłane do Twojego kuratora w terminie umożliwiającym, (nie później niż 7 dni przed przesłuchaniem), poinformowanie Cię o znaczeniu i możliwych skutkach przesłuchania oraz o sposobie przygotowania się do przesłuchania. W czasie trwania przesłuchania Twój kurator ma prawo do zadawania pytań i zgłaszania uwag. Kurator musi również zostać powiadomiony o możliwości utrwalenia przebiegu przesłuchania za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk. Tłumacz również może być obecny w czasie wywiadu. Przesłuchanie odbywa się w obecności: 1 2 3 kuratora; wskazanej przez niego osoby dorosłej, jeżeli nie utrudni to postępowania; psychologa lub pedagoga, który sporządza opinię o stanie psychofizycznym małoletniego. Ponadto musisz zostać pouczony przed przesłuchaniem o: okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na wynik postępowania w Twojej sprawie oraz o możliwości zgłoszenia żądania, aby przesłuchanie odbyło się w obecności wskazanej przez Ciebie osoby dorosłej. Jeśli otrzymałeś decyzję negatywną w postępowaniu uchodźczym, pozostaniesz w placówce opiekuńczo-wychowawczej do czasu przekazania organom lub organizacjom kraju pochodzenia, do których zadań statutowych należą sprawy małoletnich. Więcej informacji w rozdziale >>> otrzymałem decyzję negatywną - co dalej? 37 25

Formy ochrony 4w Polsce 1 Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? 27 2 Kiedy otrzymam status uchodźcy? 27 3 Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale sytuacja się zmieniła i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? 28 4 Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? 28 5 Kiedy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany? 28 26

1 Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? Jeśli złożyłeś wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy, możesz otrzymać jedną z trzech form ochrony: 1 status uchodźcy, 2 ochronę uzupełniającą, 3 zgodę na pobyt tolerowany. 2 Kiedy otrzymam status uchodźcy? W jakich sytuacjach? Otrzymasz status uchodźcy, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia, nie możesz lub nie chcesz korzystać z ochrony tego kraju. Prześladowanie to może być związane z: rasą (np. z kolorem skóry, pochodzeniem lub przynależnością do określonej grupy etnicznej), religią (m in. posiadaniem przekonań teistycznych, nieteistycznych lub ateistycznych), narodowością (pojęcie to nie jest jednak ograniczone do posiadania obywatelstwa lub jego braku), przekonaniami politycznymi (tj. posiadaniem opinii, myśli lub przekonań w sprawach związanych z podmiotami państwowymi, dopuszczającymi się prześladowań, oraz w sprawach ich polityki lub metod działania), przynależnością do określonej grupy społecznej (taką grupę stanowią np. kobiety lub homoseksualiści). Prześladowanie może polegać na przykład na: użyciu przemocy fizycznej lub psychicznej, w tym przemocy seksualnej; zastosowaniu środków prawnych, administracyjnych, policyjnych lub sądowych w sposób dyskryminujący lub o charakterze dyskryminującym; wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu w sposób, który ma charakter nieproporcjonalny lub dyskryminujący; 27

braku prawa odwołania się do sądu od kary o charakterze nieproporcjonalnym lub dyskryminującym; wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu z powodu odmowy odbycia służby wojskowej podczas konfliktu, jeżeli odbywanie służby wojskowej stanowiłoby zbrodnię czynach skierowanych przeciwko Tobie ze względu na Twoją płeć lub małoletniość. 3 Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale następnie to się zmieniło i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? Jeśli opuszczając kraj pochodzenia, nic Ci nie groziło, jednak zmieniło się to podczas Twojego pobytu w Polsce, możesz ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy, ponieważ jesteś tzw. uchodźcą sur place. 4 Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? Otrzymasz ochronę uzupełniającą, jeśli: 1 2 nie spełniasz warunków do nadania statusu uchodźcy, ale jednocześnie gdy Twój powrót do kraju pochodzenia może narazić Cię na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez: a b c orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego. 3 ze względu na powyższe ryzyko nie możesz lub nie chcesz korzystać z ochrony kraju pochodzenia. 5 Kiedy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany? Otrzymasz zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w postępowaniu uchodźczym, jeśli: 28

1 2 nie spełniasz warunków nadania statusu uchodźcy i udzielenia ochrony uzupełniającej ale jednocześnie w momencie, w którym Twoje wydalenie: mogłoby nastąpić jedynie do kraju, w którym zagrożone byłoby Twoje prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego i w którym mógłbyś zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu lub być zmuszony do pracy lub pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, naruszałoby Twoje prawo do życia rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, lub naruszałoby prawa dziecka określone w Konwencji o prawach dziecka, w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu. notatki 29

5Otrzymałem decyzję pozytywną co dalej? 1 Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? 31 2 Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? 31 3 Na jak długo otrzymam kartę pobytu? 32 4 Gdzie składam wniosek o wydanie karty pobytu? 32 5 Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak, jak w trakcie postępowania? 33 30

Jeśli otrzymałeś decyzję o nadaniu Ci statusu uchodźcy, udzieleniu Ci ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt tolerowany, oznacza to, że możesz zostać w Polsce. Zarówno USC jak i Rada do Spraw Uchodźców mogą wydać następujące decyzje pozytywne: 1 2 3 o nadaniu statusu uchodźcy o odmowie nadania statusu uchodźcy i udzieleniu ochrony uzupełniającej o odmowie nadania statusu uchodźcy, odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej i udzieleniu zgody na pobyt tolerowany.! UWAGA! Wszystkie wyżej wymienione decyzje są decyzjami pozytywnymi, mimo że w punkcie 2 i 3 pojawia się słowo odmowa. 1 Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? Tak jesteś uprawniony, ale musisz pamiętać, że po otrzymaniu przez Ciebie pozytywnej decyzji, powinieneś złożyć wniosek o wydanie Ci karty pobytu. Karta pobytu jest dokumentem tożsamości potwierdzającym otrzymanie przez Ciebie ochrony na terytorium RP i Twój legalny pobyt. Pamiętaj zatem, by zawsze nosić ją przy sobie. wzór karty pobytu 35 2 Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? Tak, możesz otrzymać kartę pobytu nawet wtedy, gdy nie masz adresu zameldowania lub numeru PESEL. Pamiętaj tylko, by do wniosku o wydanie karty, załączyć podpisane oświadczenie, że nie posiadasz numeru PESEL lub nie jesteś nigdzie zameldowany. 3 Na jak długo otrzymam kartę pobytu? Karta pobytu uzyskana w związku z: 1 2 3 nadaniem statusu uchodźcy jest wydawana na okres 3 lat, udzieleniem ochrony uzupełniającej jest wydawana na okres 2 lat, udzieleniem zgody na pobyt tolerowany jest wydawana na okres 1 roku. 31

! WAŻNE! Ochrony i prawa do pobytu w Polsce udziela się bezterminonowo. Fakt, iż karta pobytu jest ważna tylko rok lub kilka lat, nie oznacza, że po upływie tego okresu musisz ponownie ubiegać się o udzielenie Ci ochrony (nie musisz zatem składać ponownie wniosku o nadanie Ci statusu uchodźcy). Przed upływem okresu ważności karty pobytu musisz tylko złożyć wniosek o wydanie Ci kolejnej karty pobytu. Jest to po prostu zwykła wymiana dokumentu tożsamości na nowy. 4 Gdzie składam wniosek o wydanie karty pobytu? Aby otrzymać kartę pobytu, musisz złożyć wniosek w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców. Wniosek znajdziesz na stronie Urzędu: http://www.udsc.gov.pl/formularze,240.html.! UWAGA! Istnieje tylko jeden formularz wniosku zarówno dla osób, które po raz pierwszy proszą o kartę, jak i dla tych, które wymieniają starą kartę na nową. Wniosek ten nazywa się Wniosek o wymianę karty pobytu. Nazwa wniosku może być myląca. Nie istnieje bowiem specjalny wniosek, dla osób po raz pierwszy proszących o wydanie karty pobytu. Do wypełnionego wniosku o wymianę karty pobytu musisz dołączyć: 1 3 fotografie, 2 kserokopię ważnego dokumentu podróży albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość (jeśli taki posiadasz), 3 aktualne poświadczenie zameldowania na pobyt czasowy (jeśli jesteś gdzieś zameldowany, jeśli nie załącz oświadczenie o braku adresu zameldowania). Wydanie pierwszej karty pobytu jest nieodpłatne. 5 Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak jak w trakcie postępowania? Możesz mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców, korzystać z opieki medycznej lub otrzymywać pomoc socjalną poza ośrodkiem przez okres 2 miesięcy od doręczenia Ci decyzji pozytywnej. Po upływie tego okresu musisz samodzielnie zadbać o źródło utrzymania i miejsce zamieszkania. 32

Pamiętaj jednak, że jeśli otrzymałeś status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, możesz wnioskować o udział w Indywidualnym Programie Integracyjnym, który ułatwi Ci organizację życia po otrzymaniu pozytywnej decyzji.! WAŻNE! Na złożenie wniosku o przyznanie Indywidualnego Programu Integracyjnego masz tylko 60 dni od dnia uzyskania przez Ciebie statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej! Wniosek taki składa się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Wzór karty pobytu: miejsce na zdjęcie awers rewers 33

6Odmowa udzielenia ochrony na terytorium RP 1 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? 35 2 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? 35 3 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia zgody na pobyt tolerowany? 36 4 Kiedy organ wydaje decyzję o wydaleniu mnie z terytorium Polski? 36 34

1 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? Decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy otrzymasz, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że wystąpił jeden z niżej wymienionych powodów: 1 2 nie istnieje uzasadniona obawa przed prześladowaniem w Twoim kraju pochodzenia; korzystasz z ochrony lub pomocy organów lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (pod warunkiem, że w danych okolicznościach masz praktyczną i prawną możliwość powrotu na terytorium, gdzie taka ochrona lub pomoc jest dostępna, bez zagrożenia Twojego życia, bezpieczeństwa osobistego lub wolności); 3 4 5 6 istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że: a popełniłeś zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości w rozumieniu prawa międzynarodowego, B jesteś winny działań sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych określonymi w Preambule oraz art. 1. oraz w Karcie Narodów Zjednoczonych, C popełniłeś zbrodnię o charakterze innym niż polityczny poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przed złożeniem wniosku o nadanie statusu uchodźcy, jesteś uważany przez organy władzy Rzeczypospolitej Polskiej za osobę mającą prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa polskiego, istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że podżegałeś albo w inny sposób brałeś udział w popełnieniu zbrodni lub czynów, o których mowa w pkt. C), jeśli złożyłeś kolejny wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy, to organ odmówi nadania Ci statusu uchodźcy, jeżeli obawa przed prześladowaniem jest oparta na okolicznościach, które celowo wytworzyłeś po ostatniej odmowie nadania statusu uchodźcy. 2 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? Decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej otrzymasz, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że wystąpił jeden z niżej wymienionych powodów: 1 2 nie istnieje rzeczywiste ryzyko doznania przez Ciebie poważnej krzywdy, istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że: A popełniłeś zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię 35

przeciwko ludzkości w rozumieniu prawa międzynarodowego, B jesteś winny działań sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych określonymi w Preambule i art. 1. oraz w Karcie Narodów Zjednoczonych, C popełniłeś, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub poza nim, zbrodnię bądź czyn, który jest uważany za zbrodnię według prawa polskiego, D stanowisz zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa, 3 4 istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że podżegałeś albo w inny sposób brałeś udział w popełnieniu zbrodni lub czynów, o których mowa w pkt. 2 A-C. jeśli przed przybyciem do Polski popełniłeś inny niż wyżej określony czyn, który jest przestępstwem według prawa polskiego zagrożonym karą pozbawienia wolności, wówczas można odmówić udzielenia Ci ochrony uzupełniającej, jeżeli opuściłeś kraj pochodzenia wyłącznie w celu uniknięcia kary. 3 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia zgody na pobyt tolerowany? Otrzymasz decyzję o odmowie udzielenia zgody na pobyt tolerowany, jeśli nie spełniasz przesłanek do udzielenia tej zgody. Więcej informacji >>> kiedy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany? 28 4 Kiedy organ wydaje decyzję o wydaleniu mnie z terytorium Polski?! UWAGA! Jeśli organ odmówi nadania Ci statusu uchodźcy, udzielenia ochrony uzupełniającej i zgody na pobyt tolerowany, wówczas orzeknie jednocześnie o wydaleniu Cię z terytorium RP. Organ nie wyda decyzji o wydaleniu Cię z Polski tylko wtedy, gdy wcześniej już inny organ wydał taką decyzję w stosunku do Ciebie i nie została ona przez Ciebie wykonana. Jeśli została wydana decyzja o wydaleniu Cię z terytorium RP, powinieneś opuścić Polskę w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji ostatecznej. To, czy decyzja jest ostateczna, czy też nie, zależy od tego, czy wniosłeś odwołanie od decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeśli nie wniosłeś odwołania w terminie, decyzja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest ostateczna i powinieneś wyjechać w ciągu 30 dni od jej doręczenia. Jeśli zdecydowałeś się na wniesienie odwołania, decyzją ostateczną w Twoim przypadku będzie dopiero decyzja Rady do Spraw Uchodźców, a zatem nie masz obowiązku opuszczać Polski po otrzymaniu pierwszej decyzji negatywnej (czyli decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców). 36

7Otrzymałem decyzję negatywną co dalej? 1 2 Ile mam czasu na wniesienie odwołania? Co to znaczy, że decyzja została doręczona? 38 38 3 Jak i gdzie należy wnieść odwołanie? 40 4 Co się dzieje po wniesieniu przeze mnie odwołania? 41 5 Jakie decyzje może wydać Rada do Spraw Uchodźców? 41 6 Co mogę zrobić, jeśli otrzymam negatywną decyzję Rady do Spraw Uchodźców? 41 37

Jeśli otrzymałeś decyzję o: odmowie nadania statusu uchodźcy, odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej oraz wydaleniu z terytorium RP wobec stwierdzenia, że nie zachodzą okoliczności uzasadniające udzielenia zgody na pobyt tolerowany, to jest to decyzja negatywna. Od decyzji negatywnej Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, przysługuje Ci prawo do wniesienia odwołania do Rady do Spraw Uchodźców. 1 Ile mam czasu na wniesienie odwołania od otrzymania decyzji negatywnej? Odwołanie od decyzji należy wnieść w terminie 14 dni lub w ciągu 5 dni (jeśli twój wniosek został rozpatrzony jako bezzasadny) od dnia doręczenia decyzji. Przykład: Jeśli decyzja została Ci doręczona 13 czerwca 2012 r., możesz wnieść odwołanie do dnia 27 czerwca 2012 r. włącznie (nie liczymy dnia, w którym otrzymałeś decyzję). 2 Co to znaczy, że decyzja została doręczona? Uznaje się, że decyzja jest doręczona w dniu, w którym faktycznie ją otrzymałeś w ośrodku lub na poczcie. Nie liczymy zatem terminu do wniesienia odwołania od daty wydania decyzji (data widniejąca na pierwszej stronie decyzji). Liczy się dzień, w którym po raz pierwszy mogłeś zapoznać się z treścią decyzji, np. dzień, gdy odebrałeś tę decyzję na poczcie (choć są od tej zasady wyjątki, patrz poniżej). Decyzja jest wysyłana na podany przez Ciebie w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców adres zamieszkania.! Pamiętaj, aby zawsze informować Urząd do Spraw Cudzoziemców lub Radę do Spraw Uchodźców o zmianie adresu. Jeśli mieszkasz w ośrodku dla cudzoziemców, decyzja zostanie Ci przekazana przez pracownika socjalnego. Jeśli przebywasz w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców lub w Areszcie w Celu Wydalenia, decyzja zostanie Ci wręczona przez Straż Graniczną. Jeśli zaś mieszkasz poza ośrodkami dla cudzoziemców, decyzję doręczy Ci Poczta Polska. Oznacza to, iż do Twojego mieszkania przyjdzie listonosz w celu oddania Ci listu od Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeśli listonosz nie zastanie Cię w domu, 38