Nawozy mineralne Nawozy mineralne można podzielić na nawozy jednoskładnikowe, z którymi wprowadzany jest tylko jeden składnik pokarmowy, nawozy wieloskładnikowe, zawierające dwa lub większą liczbę składników pokarmowych, oraz nawozy zawierające mikroelementy, a także nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe. Nawozy jednoskładnikowe Nawozy azotowe Nawozy amonowe. Jedynym nawozem amonowym produkowanym w Polsce jest siarczan amonowy (NH4)2S04 o zawartości azotu 20,8%-21%. W nawozie tym występuje siarka, której zawartość wynosi 24%. Jest to nawóz krystaliczny, o barwie jasno beżowej, słabo higroskopijny - słabo chłonie parę wodną z atmosfery dlatego nie ulega zbryleniu. Po wprowadzeniu do gleby nawóz ten łatwo rozpuszcza się w wodzie, dysocjując na kation amonowy NH 4 + i anion siarczanowy S0 4 2-. Kation amonowy jest pobierany przez system korzeniowy roślin. Siarczan amonowy jest nawozem fizjologicznie kwaśnym - zakwasza glebę. Niepobrany przez rośliny kation amonowy ulega sorpcji wymiennej w kompleksie sorpcyjnym gleby, dlatego siarczan amonowy jest nawozem typowo przedsiewnym. W glebach o odczynie zbliżonym do obojętnego NH 4+ ulega mikrobiologicznemu procesowi utleniania - nitryfikacji. Produktem tego procesu są anion azotanowy N0 3 - i kation wodorowy H +. Nitryfikacja jest więc procesem, który wpływa m.in. na wzrost zakwaszenia gleby, dlatego nawóz ten nie powinien być stosowany na glebach kwaśnych. Nawóz amonowy może być transportowany i magazynowany w workach zamykanych przez zgrzewanie, albo luzem, w suchych, wentylowanych i czystych magazynach z utwardzonym podłożem. Nawozy saletrzane. Jedynym stałym nawozem saletrzanym aktualnie produkowanym w Polsce jest saletra wapniowa Ca(N0 3 ) 2 o zawartości azotu 15,5%. Jest to nawóz granulowany, o barwie białej. Saletra wapniowa jest nawozem higroskopijnym i ulega zbryleniu. Zdolność pochłaniania wody z atmosfery należy uwzględnić przy sporządzaniu i przewożeniu mieszanin z innymi nawozami.
- Saletra wapniowa jest nawozem fizjologicznie zasadowym, odkwaszającym glebę. NO 3 nie ulega sorpcji wymiennej w glebie i dlatego łatwo ulega wymywaniu z gleby. Z tego powodu saletra wapniowa może być stosowana tylko w okresie wzrostu roślin. Saletra wapniowa jest szybko działającym typowym nawozem pogłównym. - Wymywanie NO 3 z gleby przyczynia się do zwiększenia kosztów produkcji roślinnej i zanieczyszczenia wód gruntowych azotem. Na glebach zalewanych wodą lub z wykształconą podeszwą płużną może dojść do denitryfikacji NO - 3. Denitryfikacja jest procesem mikrobiologicznym lub chemicznym zachodzącym w warunkach beztlenowych, polegającym na redukcji azotanów do azotu cząsteczkowego i tlenków azotu. Gazowe produkty denitryfikacji ulatniają się z gleby, przyczyniając się do strat azotu. Saletra wapniowa jest nawozem drogim, wykorzystywanym głównie w ogrodnictwie. Może być transportowana i magazynowana wyłącznie w workach zamykanych przez zgrzewanie (posiada właściwości higroskopijne). Nawozy amonowo-saletrzane. Saletra amonowa NH4N03 o zawartości azotu 34% jest najpopularniejszym nawozem amonowo-saletrzanym. Jest to nawóz granulowany o białym zabarwieniu, higroskopijny, ulega zbryleniu. Duża zdolność do pochłaniania pary wodnej powinna być uwzględniana przy sporządzaniu mieszanin z innymi nawozami i ich transporcie na pole. Ma właściwości wybuchowe i jest klasyfikowana jako niebezpieczny materiał podtrzymujący palenie. Wprowadzony do gleby nawóz łatwo rozpuszcza się w wodzie, dysocjując na kation amonowy (NH + 4 ) i anion saletrzany (N0 _ 3 ). Kation amonowy w glebie ulega przemianom typowym dla formy amonowej azotu, a anion azotanowy - przemianom typowym dla formy saletrzanej. Saletra amonowa jest nawozem uniwersalnym do przedsiewnego i pogłównego stosowania pod wszystkie rośliny uprawne. Zastosowanie przedsiewne nie może być zbytnio odległe od terminu siewu roślin ze względu na możliwość wymywania azotu saletrzanego. Na glebach o odczynie obojętnym i zasadowym oraz po zwapnowaniu nawóz należy przykryć glebą w celu ograniczenia strat azotu przez ulatnianie amoniaku. Nawóz zakwasza glebę.
Właściwości wybuchowe nawozu powodują, że jego transport i magazynowanie są objęte przepisami o przewozie materiałów niebezpiecznych. W magazynie nawóz może być przechowywany w workach układanych w pryzmę (do 30 t) składającą się maksymalnie z 12 warstw, oddalonych co najmniej 20 cm od ściany i co najmniej 80 cm od urządzeń grzewczych. Worki uszkodzone lub otwarte należy składować osobno. W magazynie nie wolno przechowywać równocześnie materiałów palnych: drewna, słomy, trocin, materiałów pędnych (benzyny, oleju napędowego), środków ochrony roślin. Saletrzak jest nawozem amonowo-saletrzanym o wzorze chemicznym NH4N03, CaC03 i zawartości azotu 25 lub 27,5%. Nawóz ten powstaje w wyniku wymieszania azotanu amonowego i mielonego wapienia lub kredy (zawartość CaCO 3 _30 lub 20%). Saletrzak magnezowy ma wzór chemiczny NH4N03, CaC03, MgC03, zawartość azotu - 27,5%. Powstaje on przez wymieszanie azotanu amonowego z mielonym dolomitem (zawartość CaC0 3, MgC0 3-20%). Oba nawozy są granulowane, mają beżowe zabarwienie, dzięki małej higroskopijności nie ulegają zbryleniu. Saletrzak jest nawozem uniwersalnym, przeznaczonym do przedsiewnego i pogłównego stosowania, podobnie jak saletra amonowa, choć działa wolniej. W odróżnieniu od saletry amonowej, saletrzaki nie zakwaszają gleby dzięki obecności węglanu wapnia (oraz węglanu magnezu w saletrzaku magnezowym). Najlepiej działają na glebach zakwaszonych o małej zawartości magnezu. Ze względu na zawartość węglanów saletrzak musi być wymieszany z glebą. W przeciwnym wypadku po zwilżeniu wodą, między składnikami nawozu dojdzie do reakcji chemicznej, której produktem jest ulatniający się do atmosfery amoniak. Właściwości wybuchowe azotanu amonowego w saletrzakach zostały ograniczone przez dodanie znacznych ilości wapieni lub dolomitu. Nawóz należy jednak zabezpieczyć przed nagrzewaniem powyżej 30 C. W magazynie może być on przechowywany w workach układanych w pryzmę składającą się maksymalnie z dziewięciu warstw, oddalonych co najmniej 20 cm od ściany i co najmniej 150 cm od urządzeń grzewczych. W magazynie nie wolno przechowywać równocześnie materiałów palnych. Warunki składowania i długotrwałego przechowywania są podobne, jak w przypadku saletry. Nawozy amidowe.
Jedynym nawozem amidowym produkowanym w Polsce jest mocznik CO(NH2)2 O zawartości azotu 46%. Jest to nawóz granulowany barwy białej, słabo higroskopijnym dzięki dodatkowi antyzbrylaczy. Niewielkie zwilżenie nawozu powoduje jego mazistość. Należy więc w trakcie jego rozsiewu uwzględnić warunki pogodowe. W przypadku sporządzania mieszaniny z innymi nawozami, higroskopijność mocznika wzrasta. Nie wolno mieszać go z innymi nawozami azotowymi. Mocznik po zastosowaniu do gleby łatwo rozpuszcza się w wodzie, ale nie dysocjuje na jony. Właściwość ta jest wykorzystywana przy dolistnym dokarmianiu roślin. W zależności od gatunku i fazy rozwojowej roślin sporządza się wodny roztwór mocznika o stężeniu 0,5-10%. Roztwór ten można i należy mieszać z pestycydami (mocznik zmniejsza napięcie powierzchniowe cieczy dzięki czemu zwiększa się powierzchnia kontaktu kropel roztworu z liśćmi i pobranie substancji przez rośliny). W glebie przy udziale enzymu mikrobiologicznego - ureazy - mocznik ulega hydrolizie, w wyniku której powstaje węglan amonowy Węglan amonowy ulega dysocjacji, w wyniku której w glebie pojawiają się kationy amonowe. Są one pobierane przez rośliny i ulegają przemianom charakterystycznym dla tej formy azotu. Na glebach o uregulowanym odczynie forma amonowa azotu ulega intensywnie nitryfikacji. Z tego powodu mocznik wykazuje działanie zakwaszające glebę. Forma saletrzana azotu jest pobierana przez rośliny i ulega w glebie przemianom charakterystycznym dla N0-3. Na glebach o odczynie słabo kwaśnym i obojętnym mocznik może być stosowany jako nawóz uniwersalny, choć jego działanie jest opóźnione w stosunku do saletry amonowej o czas jaki potrzebny jest na hydrolizę nawozu. Na glebach zakwaszonych mocznik należy stosować przedsiew- nie, ze względu na ograniczoną intensywność nitryfikacji. W magazynie nawóz może być przechowywany w workach układanych w pryzmę składającą się maksymalnie z dziesięciu warstw oraz luzem w pryzmach okrytych folią. Wszystkie nawozy azotowe powinny być magazynowane w czystych, suchych magazynach z utwardzoną i nieprzepuszczalną podłogą. Roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM) jest wodnym roztworem mieszaniny saletry amonowej i mocznika. Produkowane są trzy typy RSM różniące się zawartością azotu: 28%, 30% i 32%. Mają one postać cieczy o słomkowym zabarwieniu.
RSM jest nawozem uniwersalnym do nawożenia doglebowego i dolistnego. Można stosować go łącznie z innymi nawozami ciekłymi makro- i mikroelementowymi oraz pestycydami. Do jego rozprowadzania należy wykorzystywać rozpylacze płaskostrumieniowe i wielootworowe. Ze względu na różną zawartość związków azotowych nawozy te różnią się temperaturą krystalizacji. Wynosi ona odpowiednio: -17 C, -9 C i 0 C. Należy więc przechowywać je w temperaturze wyższej od temperatury krystalizacji w zamkniętych pojemnikach plastikowych lub stalowych, ułożonych maksymalnie w dwóch warstwach. Azot z nawozów mineralnych jest wykorzystywany przez rośliny w 50-70%. Działanie plonotwórcze nawozów azotowych określone zwyżką plonów przypadającą na 1 kg N w nawozie wynosi 10-12 kg ziarna, ok.80 kg korzeni buraka, ok. 70 kg bulw ziemniaka.