Rynek i spożycie ryb w 215 roku mgr inż. Krzysztof Hryszko
Tendencje rynkowe w 215 roku Spadek podaży krajowej, mimo zwiększonych połowów własnych Trudna sytuacja w rybołówstwie śródlądowym i akwakulturze Zróżnicowane tendencje cenowe na rynku światowym Zmiany kursów walut obcych (umocnienie dolara) Pogorszenie relacji cenowych między rybami a głównymi substytutami Znaczny wzrost wolumenu eksportu, przy stabilnym imporcie Rekordowe wyniki handlu zagranicznego sektora rybnego w ujęciu wartościowym Poprawa sytuacji ekonomiczno-finansowej przetwórstwa ryb
Sytuacja na rynku światowym Produkcja połowy akwakultura Handel zagraniczny wielkość [mld USD] wartość [masa żywa] Przeznaczenie produkcji do konsumpcji na pasze pozostałe Spożycie z połowów z akwakultury Wskaźnik cen FAO FPI [22-24=1] Bilans światowego rynku ryb i owoców morza [mln ton] 214 167,2 93,4 73,8 148,1 6, 146,3 15,8 5,1 2,1 1, 1,1 215 szacunek 171, 93,5 77,5 134,1 59,9 149,4 16,5 5,1 2,3 9,8 1,5 216 prognoza 175, 93,6 81,4 132,6 59,9 153,6 16,3 5,1 2,6 9,7 1,9 215/214 12,3 1,1 15, 9,5 99,8 12,1 14,4 1, 11, 98, 14, 156 142 141 x
Zmiany cen na rynku światowym 16 15 14 13 12 11 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 ogółem 117 124 136 126 137 154 144 148 157 142 akwakultura 114 115 12 119 137 149 124 141 158 137 połowy 119 132 148 131 136 157 157 151 153 146 Wartość wskaźnika FAO Fish Price Index (FPI), obrazująca globalne zmiany cen, wyniosła w 215 r. 142 pkt., tj. o 15 pkt. mniej niż rok wcześniej. Zdecydowanie większymi obniżkami objęto ryby pochodzące z produkcji w akwakulturach (spadek z 158 do 137 pkt.), niż ryb pochodzących z połowów (spadek z 153 do 146 pkt.). 23 Niższe ceny niż w 214 r. obserwowano przede wszystkim w handlu międzynarodowym łososiami i tuńczykami (spadek wskaźnika o 25 pkt. do odpowiednio 134 i 15 pkt.) oraz krewetkami (o 19 pkt do 129 pkt.). Na poziomie roku poprzedniego utrzymały się ceny większości ryb białych (141 pkt.), natomiast nieznacznie podrożały średnio ryby pelagiczne (wzrost z 21 do 216 pkt.). 21 19 17 15 13 11 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 białe 128 139 151 132 138 151 145 134 142 141 łososiowate 144 147 151 159 187 195 146 157 159 134 pelagiczne 124 13 148 14 144 173 27 215 21 216
Bilans rynku krajowego Połowy bałtyckie 134,7 Połowy i produkcja ryb słodkowodnych 49,5 Połowy dalekomorskie 52,3 Spadek podaży ryb i owoców morza na rynek w 215 r. o 7,1% Połowy własne 236,5 Import 876,1 Eksport 633,2 Podaż rynkowa 479,4* * tys. ton masy żywej
Połowy bałtyckie wzrost połowów w relacji do 214 r. o 13,7% do 134,7 tys. ton, niepełne wykorzystanie kwot połowowych: 97% - szproty 87% - śledzie 75% - dorsze 62% - łososie sprzedaż burtowa 18,2% połowów, w tym 31% szprotów, spadek opłacalności połowów, ok. 15% niższe ceny skupu ryb w portach (wyjątek stornie), w konsekwencji wartość połowów liczona w cenach zbytu nie zmieniła się w relacji do roku poprzedniego i wyniosła 24 mln PLN, przewidywany wzrost połowów w 216 r. ok. 14%, głównie śledzi i ryb płaskich. 7 Wielkość połowów bałtyckich [tys. ton] 6 214 215 5 4 3 2 1
Akwakultura i połowy ryb słodkowodnych spadek produkcji w akwakulturach w relacji do 214 r. o 5,3% problemy z deficytem wody wysokie temperatury słabe przyrosty ryb presja zwierząt rybożernych choroby ryb rezygnacja z produkcji (barramundi) wzrost cen zbytu większości gatunków karpi o 11,1%po 9,31 zł/kg pstrągów tęczowych o 2,7% do 11,95 zł/kg wzrost cen spowodował, że mimo spadku wolumenu produkcji akwakultury jej wartość wyniosła podobnie jak przed rokiem 373 mln PLN, import ryb słodkowodnych przewyższający o 73% produkcję krajową w akwakulturze, szacunkowy wzrost podaży ze źródeł krajowych w 216 r. o ok. 7%. 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Wielkość produkcji i połowów ryb słodkowodnych [tys. ton] 214 215
Import sektora rybnego 7 6 5 4 3 2 1,88,71 3,2 2,2 mld PLN +8,1% -9,% +5,6% +3,6% 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 81,9 87,7 18,8 182,9 tys. ton w % podano zmianę w porównaniu z 214 r. -1,8% -8,8% +9,3% -2,3% pozostałe ryby mrożone W ujęciu gatunkowym największy wzrost wielkości importu w 215 r. odnotowano w przypadku morszczuków (o 32%), czarniaków, krewetek i tuńczyków (o 15-2%) oraz makrel (o 7%). Najbardziej ograniczono przywóz pang (o 1,%), dorszy (o 6%) i pstrągów (o 3%). ryby świeże i chłodzone filety i mięso z ryb Niewielki wzrost wolumenu importu w 215 r. (o,1% do 528,3 tys. ton masy produktu), przy 3,6% przyroście jego wartości (do 6,96 mld PLN) Duży wpływ wahań kursowych na ceny (USD do EUR i PLN) Główni dostawcy Norwegia, Szwecja, Dania, Niemcy, Chiny, Rosja i USA Struktura zdominowana przez surowce, a największą dynamiką przyrostu charakteryzują się ryby świeże i chłodzone Makrela 3% Mintaj 5% Dorsz 8% Śledź 9% Pstrąg 3% Krewetka 3% Pozostałe 21% Łosoś 48% Struktura wartościowa 215 r.
Eksport sektora rybnego 7 6 5 4 3 2 1,59 1,7 1,7 2,7 mld PLN +2,% +6,8% +8,4% -,3% 45 4 35 3 25 2 15 1 5 w % podano zmianę w porównaniu z 214 r. 185,9 126,2 73,2 55,4 tys. ton +33,5% +5,9% +6,2% +3,6% W ujęciu gatunkowym największy wzrost wartości eksportu w 215 r. odnotowano w przypadku czarniaków (o 26%), dorszy (o 18%), szprotów (o 17%) i mintajów (o 9%). Najbardziej zmniejszyły się natomiast wpływy z wywozu łupaczy (o 36%), krewetek (o 4%), makreli (o 17%) i pstrągów (o 3%). pozostałe przetwory rybne filety i mięso z ryb ryby wędzone Duży wzrost wolumenu wywozu w 215 r. (o 15,7% do 44,7 tys. ton masy produktu) pod wpływem zwiększonego eksportu burtowego oraz odpadów rybnych, przy 3,8% przyroście jego wartości (do 6,7 mld PLN) 91% obrotów realizowane z krajami UE Dla krajowego przetwórstwa decydujące znaczenie ma eksport trzech grup produktów ryb filetowanych, ryb wędzonych, suszonych i solonych oraz przetworów i konserw z ryb, stanowiący 57,8% wolumenu i 91,2% wartości eksportu całej branży. Dorsz 6% Śledź 1% Pstrąg 4% Pozostałe 27% Struktura wartościowa 215 r. Łosoś 53%
Zmiany cen transakcyjnych [215/214] 25 2-4% import (zł/kg) -15% 6 5-4% +2% eksport (zł/kg) 15 1 5 = +26% +17% +16% +7% -1% 4 3 2 1 +13% -2% +5% -2% Znaczne dysproporcje w cenach importowo-eksportowych poszczególnych gatunków ryb, które zazwyczaj są niekorzystne dla krajowych przetwórców.
Przetwórstwo ryb w Polsce - charakterystyka Liczba firm z uprawnieniami do handlu w UE 263 z tego w 15 zatrudnienie przekracza 25 osób Ponadto w rejestrze GIW zarejestrowane są 859 podmiotów gospodarczych dopuszczonych do sprzedaży bezpośredniej na rynki lokalne w kraju Spośród firm z uprawnieniami do handlu w UE ponad 53% zlokalizowanych jest w regionie nadmorskim Szacunkowa liczba zatrudnionych osób - 18, tys. Wartość produkcji w 214 r. 8,87 mld PLN w 215 r. - 9,36 mld PLN z tego ponad 65% przypada na zakłady o zatrudnieniu ponad 25 osób 62,2% przychodów realizowana jest ze sprzedaży produktów za granicę W ostatnich latach zaznacza się szybsze tempo wzrostu przychodów uzyskiwanych ze sprzedaży w kraju niż w eksporcie (w 215 r. sprzedaż krajowa wzrosła o 6,%, a eksportowa o 3,7%) Wielkość produkcji w 214 r. 45,7 tys. ton w 215 r. - 471,2 tys. ton głównym gatunkiem wykorzystywanym w produkcji są śledzie i łososie W strukturze produkcji dominują przetwory i konserwy z ryb 47,8% oraz ryby wędzone 19,4% Systematycznie zwiększa się także produkcja świeżych i mrożonych filetów i stanowi obecnie 14,5% Malejący udział ryb solonych i duża zmienność produkcji ryb świeżych i mrożonych
Przetwórstwo ryb w Polsce - produkcja [tys. ton] pozostałe wyroby wyroby kulinarne i garmażeryjne -9,3% +12,6% 215 214 marynaty +4,% konserwy i prezerwy +11,4% ryby wędzone +1,9% ryby solone +4,2% filety świeże i mrożone ryby świeże i mrożone +13,8% -21,4% 5 1 Krajowy sektor przetwórstwa ryb ma strukturę produkcji opartą o asortyment wysokoprzetworzony z dużą wartością dodaną
Przetwórstwo ryb w Polsce - finanse 45 4 35 3 25 2 15 1 5 215 r. 385 mln PLN wzrost o 51% 4 35 3 25 2 15 1 5 215 r. 178 mln PLN spadek o 48% zysk netto inwestycje Poziom inwestycji jest silnie uzależniony od dostępności środku w ramach Programów operacyjnych. Inwestycje dotyczą głównie maszyn i urządzeń (47-54% w latach 213-215) oraz budynków i lokali (31-44%), a w mniejszym stopniu środków transportu.
Ceny detaliczne ryb i owoców morza [215 r.] 15 14 13 12 11 1 23=1 214=1 16 14 12 1 98 96 Żywność i napoje bezalkoholowe Mięso i przetwory Ryby, owoce morza i przetwory Od końca trzeciego kwartału 215 r. wyraźne przyspieszenie dynamiki wzrostu cen detalicznych ryb i owoców morza
kg masy żywej/mieszkańca Spożycie ryb i owoców morza 15 14,72 14 13 12 11 12,3 12,41 11,5 13,22 11,41 11,7 13,45 12,47 1 9,7 1,8 1,11 y =,789x + 11,26 R² =,2694 9
Spożycie ryb i owoców morza struktury [215 r.] Ryby słodkowodne 18,6% Owoce morza 4,3% Ryby morskie 77,1% Karpie 4,3% Pstrągi 4,3% Pangi 4,4% Tuńczyki 3,8% Szproty 3,5% Pozostałe 13,2% Mintaje 23,2% Akwakultura 25% Makrele 7,4% Połowy 75% Łososie 8,5% Dorsze 8,9% Śledzie 18,5% Największe spadki spożycia w 215 r. dotyczyły szprotów, dorszy, łososi i pang
Sytuacja na rynku w 216 r. Wyzwaniem dla sektora rybnego w 216 r. są przede wszystkim dynamiczne wzrost cen wielu gatunków ryb na rynku światowym głównie łososi, śledzi i dorszy. Wpływa to niekorzystnie na rynek krajowych pogarszając opłacalność przetwórstwa i zmniejszając popyt wewnętrzny. Pozytywnym czynnikiem jest natomiast wzrost produkcji i eksportu podstawowych grup produktów. W okresie styczeń-lipiec 216 r. połowy ryb na Bałtyku wyniosły 12,6 tys. ton i były o 11,1% wyższe niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Od początku roku utrzymuje się wysokie tempo wzrostu wyładunków storni (wzrost o 79,2%) oraz śledzi (o 39,9%). Niekorzystna sytuacja występuję natomiast nadal w połowach dorszy (spadek o 24,4%). W I półroczu 216 r. produkcja ryb, przetworów rybnych i owoców morza w dużych zakładach przemysłu rybnego (zatrudnienie powyżej 49 osób) wyniosła 216,7 tys. ton i była o 11,2% wyższa niż w tym samym okresie roku poprzedniego. Największy przyrost wystąpił w grupie świeżych filetów z ryb morskich i ryb wędzonych Wzrost cen surowców wyraźnie przekłada się na sytuację ekonomiczną przetwórstwa. W I półroczu 216 r. odnotowano ponad 2% wzrost kosztów materiałowych, co mimo ok. 1% przyrostu wartości sprzedaży produktów wpłynęło na skokowy spadek zysku netto - ze 134 do 38 mln PLN W okresie styczeń-sierpień 216 r. ceny detaliczne ryb, owoców morza oraz ich przetworów były średnio o 2,7% wyższe niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Dynamika wzrostu cen przyspiesza jednak w kolejnych miesiącach. W czerwcu 216 r. w porównaniu z grudniem 215 r. wyniosła ona bowiem 1,8%, podczas gdy w sierpniu br. w relacji do grudnia ub.r. wzrost cen wyniósł już 4,3%. Największy wzrost cen notowany jest w asortymencie ryb świeżych, chłodzonych i mrożonych.
Dziękuję za uwagę Krzysztof Hryszko tel. (22) 55 47 18 e-mail: hryszko@ierigz.waw.pl Źródło danych: Centrum Analityczne Administracji Celnej (Ministerstwo Finansów) Główny Urząd Statystyczny Morski Instytut Rybacki Narodowy Bank Polski EUROSTAT Instytut Rybactwa Śródlądowego MRIRW oraz MGMiŻŚ