Papaja Carica papaya Katarzyna Daniluk Paweł Kulczyna
Systematyka: Rodzina: Caricaceae - papajowate (melonowcowate) Rodzaj: Carica - melonowiec Gatunek: Carica papaya - melonowiec właściwy(melonowe drzewo, papaja, jątrznica)
Nazwa: Papaja Nazwa pochodzi od karaibskiego słowa apapai. W wielu krajach papaje nazywa się drzewem melonowym lub melonowcem, ponieważ jej owoce zarówno kształtem, jak i smakiem przypominają melony. Ze względu na szybkie tempo wzrostu nazywana bywa również "drzewem niecierpliwych ogrodników"
Pochodzenie: Papaja pochodzi z AmerykiŚrodkowej, gdzie od dawna czczona była przez Indian. Dzięki Hiszpańskim i Portugalskim odkrywcom papaja powędrowała do wielu innych krajów, w tym: Indii, Filipin i części Afryki. W 20 wieku owoce te zostały sprowadzone do Stanów Zjednoczonych i były uprawiane na Hawajach.
Występowanie: Papaja nie występuje już w stanie dzikim. Obecnie uprawiana jest w strefie klimatów tropikalnych i subtropikalnych. Aktualnie największym z handlowych producentów papai są Stany Zjednoczone i Meksyk.
Uprawa papai:
Morfologia papai:
Pokrój: Jest to bylina, wysokością i pokrojem przypominająca drzewo. W naturalnym środowisku, w pierwszym roku dorastają nawet do 2-3 m, ogólnie mogą osiągać nawet 10 m wysokości. Kwitnie i owocuje przez cały rok.
Łodyga: Ma prostą, pustą łodygę, przypominającą łodygę słonecznika. Łodyga, choć jest pusta w środku, z wyjątkiem węzłów, gdzie wyrastają liście, jest bardzo mocna i gruba - dochodzi do 25 cm średnicy. Pokryta jest gęsto bliznami po liściach. Pień rozgałęzia się tylko w razie uszkodzenia lub ścięcia wierzchołka.
Liście: Liście są dłoniaste, głęboko 5-9-klapowe, bardzo duże - do 60 cm długości. Mają długie ogonki liściowe, dochodzące do 1 m. Rosną tylko u szczytu łodygi, tworząc jakby parasol.
Kwiaty: Kwiaty są rozdzielnopłciowe, białawe, drobne, nieciekawe, ale za to pachnące. Osadzone w kątach liści. męskie z wąską rurką korony, w gronach, zebrane w długie, mocno rozgałęzione kwiatostany żeńskie prawie siedzące, grubsze, z bardzo krótką koroną.
Kwiat męski i żeński:
Rozmnażanie: Najłatwiej rozmnażać papaje generatywnie - z nasion, które bardzo łatwo kiełkują. Pierwotne formy i odmiany papai są dwupienne. Kwiaty męskie mają tylko pręciki, żeńskie zawiązują owoce. Znamy też odmiany o kwiatach obupłciowych. Do zapylenia 15-20 żeńskich osobników wystarczy jeden męski.
Owoc papai:
Owoc: Owoc typu - jagoda. Kształt owalny lub gruszkowaty. Okryty jest zieloną skórką, która w czasie dojrzewania zmienia swą barwę na żółtą. W warunkach naturalnych waga owocu waha się w szerokich granicach: od 200 g do 6 kg. Długość dochodzi do 0,5 m, a średnica do 30 cm.
Owoc: Pod skórką znajduje się warstwa miąższu grubości 3-6 cm, o konsystencji melona, a w nim liczne czarne i śliskie nasiona. Liczba nasion w jednym owocu dochodzi nieraz do 10 000 szt. Nasiona są jadalne (suszone - zastępowały pieprz).
Owoc: Ze względu na barwę miąższu wyróżnia się dwa główne typy papai: o miąższu żółtawopomarańczowym o miąższu barwy łososiowej lub różowej Miąższ jest słodkawy lub lekko kwaśny, o przyjemnym, ale mało wyraźnym smaku i zapachu.
Owoc: Owoce w zależności od odmiany mają różny kształt, wielkość, a także smak i barwę.
Owoc: Selekcja nowoczesnych odmian idzie w kierunku uzyskania owoców niewielkich, takich by jednorazowo mógł je spożyć jeden człowiek. Mniejsze owoce (200-600 g) pochodzą z papai o kwiatach obupłciowych i te wysyłane są na eksport.
Wartość odżywcza owocu: Owoc ten zawiera w 100 g: 41 kcal, 0,1 g tłuszczu, 0,6 g białka, 11,1 g węglowodanów, 1,9 g błonnika pokarmowego Papaja jest doskonałym źródłem witaminy C ( dwa razy więcej niż owoce cytrusowe) oraz kwasu foliowego i potasu. Ponadto, zawiera znaczne ilości witaminy A, wiele z grupy B oraz składniki mineralne.
Owocowanie: W dobrych warunkach można z jednej rośliny zebrać w ciągu roku 80 kg owoców. Wcześnie wchodzi w okres owocowania (nawet po 10 miesiącach), owocuje obficie, daje smaczne owoce, a zabiegi pielęgnacyjne są proste. Roślina może owocować kilkanaście lat, ale jej owoce drobnieją w miarę starzenia się i w związku z wysokością stają się coraz trudniej dostępne. Najczęściej papaje wycina się po kilku latach, gdy jest za wysoka.
Plantacja papai:
Zbiór i przechowywanie: Owoce zbiera się w momencie żółknięcia skórki w okolicy szypułki. Owoc osiąga całkowitą dojrzałość po 2-4 dniach po zbiorze. Nie nadaje się do długiego przechowywania, tylko przez 7-14 dni, a optymalna temp. składowania to 10-12 C. Dojrzały owoc papai musi być spożyty w ciągu 2-4 dni, bo szybko traci smak i psuje się.
Papaina: W liściach i owocach znajduje się sok mleczny, tzw. lateks, zawierający enzym papainę, który podobny jest do pepsyny i ułatwia trawienie białka. Najwięcej papainy zawierają młode, ale już dość wyrośnięte owoce.
Właściwości papainy: do zmiękczania mięsa jako środek konserwujący żywność w browarnictwie do klarowania piwa w przemyśle skórzanym przy garbowaniu skór w przemyśle kosmetycznym, np. do produkcji kremów przeciwko cellulitowi składnik gumy do żucia w Meksyku ludność tubylcza używa liści papai do prania bielizny zamiast mydła.
Pozyskiwanie papainy: W celu jej pozyskania owoce nacina się podłużnie raz lub dwa razy na tydzień i zbiera wypływający i zastygający na ich powierzchni mleczny sok, który po wysuszeniu na słońcu i oczyszczeniu jest surowcem handlowym.
Plantacje do pozyskiwania papainy: W niektórych krajach zakłada się specjalne plantacje papai jako surowca do produkcji papainy, i tak np. na Cejlonie produkuje się około 50 000 kg tej substancji rocznie. Z 1 ha plantacji można uzyskać w ciągu roku do 100 kg papainy.