ii
Nowy wspaniały świat e-książki Dwutygodnik o rynku wydawniczo-księgarskim Redaktor naczelny: Paweł Waszczyk Redagują: Piotr Dobrołęcki Kuba Frołow Łukasz Gołębiewski Ewa Tenderenda-Ożóg Redakcja: 00-048 Warszawa ul. Mazowiecka 6/8 pok. 416 tel./fax 22 8283628 Prenumerata: tel./fax 022 8279350, 22 8283631. marketing@rynek-ksiazki.pl www.biblioteka-analiz.pl Pismo rozprowadzane jest wyłącznie w prenumeracie Cena rocznej prenumeraty: 900 zł Cennik reklam: strona czarno-biała: 600 zł 1/2 strony czarno-białej: 400 zł 1/3 strony czarno-białej: 300 zł pasek w środku numeru: 200 zł pasek kolorowy na 1 okładce: 700 zł pasek kolorowy na 3 okładce: 300 zł artykuł sponsorowany 1 str.: 600 zł Ogłoszenia w dziale Oferty pracy zamieszczamy bezpłatnie. Wyróżnienie ogłoszenia (ramka, wytłuszczenia) kosztuje 50 zł. Numer ISSN 1509-1589 Copyright Biblioteka Analiz Wykorzystywanie zamieszczonych tu materiałów prasowych w formie wykraczającej poza dozwoloną prawem (Dz.U. nr 24, poz. 83, rok 1994) wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Prenumeratę instytucjonalną można zamawiać w oddziałach firmy Kolporter S.A. na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801-205-555 lub na stronie internetowej http://www.kolporter-spolka- -akcyjna.com.pl/prenumerata.asp. Wydawca: Biblioteka Analiz Sp. z o.o. 00-048 Warszawa, ul. Mazowiecka 6/8 pok. 416 Firma jest członkiem Polskiej Izby Książki Druk cyfrowy i oprawa: Fabryka Druku Sp. z o.o. www.fabrykadruku.com.pl Inpingo efektywne rozwiązania dla wydawców Ten numer Biblioteki Analiz nie został przygotowany w programie Adobe InDesign. Wszystkie teksty zostały napisane, złożone i wyedytowane przy wykorzystaniu oprogramowania, które wprowadza na polski rynek firma Inpingo. Wprowadzamy rozwiązanie, które pozwoli wydawcom przygotować w jednym procesie książkę przeznaczoną do druku jak i do dystrybucji cyfrowej. Wielość formatów, wciąż nowe modele urządzeń pozwalających na dostęp do treści kreują swoisty eko-system, który umożliwia, z jednej strony uzyskanie nowych źródeł przychodów, z drugiej stawia zupełnie nowe wyzwania. W świecie cyfrowym dotychczas stosowane modele pracy nad przygotowaniem i dystrybucją książek rodzą problemy i niepotrzebne koszty. Konieczna jest zmiana w podejściu do procesu przygotowania publikacji i ich dystrybucji a być może i nowy model zarządzania wydawnictwem. Firma Inpingo udostępnia pierwsze na polskim rynku rozwiązanie pozwalające na: przygotowanie publikacji w wielu formatach cyfrowych (w tym w formacie PDF gotowy do druku), przechowywanie i zarządzanie publikacjami oraz automatyczną ich dystrybucję. Dostęp online aplikacje udostępniamy w modelu cloud computing - oznacza istotne skrócenie czasu potrzebnego na wprowadzenie tytułu na rynek. Wszystko może odbywać się w jednym miejscu i praktycznie w tym samym czasie wystarczy dostęp do Internetu. I co najważniejsze pozwala uwolnić się od dyktatu technologii. Wydawca nie musi już się martwić, czy jego książka może być dostępna na nowym modelu ipad'a. Treść tworzona i przechowywana jest w środowisku XML, co oznacza, że raz przygotowana książka będzie dostępna nie tylko teraz, ale i w przyszłości. Oprogramowanie ułatwia zarządzanie obiegiem treści w wydawnictwie, pomaga kontrolować i nadzorować proces pracy nad książką. Raz przygotowana treść jest dostępna w różnych formatach, na koniec może automatycznie być przesłana do dystrybutorów treści cyfrowych w kraju i na świecie. Postanowiliśmy podzielić się naszą wiedzą. Chcemy nie tylko być dostawcą oprogramowania, ale też doradzać i pomagać wydawcom we wdrażaniu strategii wydawniczych w świecie książek cyfrowych. Rozszerzone wersje tekstów zamieszczonych w numerze specjalnym Biblioteki Analiz, znajdą Państwo na naszej stronie internetowej www.inpingo.pl. Gorąco zapraszamy na naszą prezentację 12 maja w pierwszy dzień Warszawskich Targów Książki, o godzinie 13.00 w Salonie Nowych Technologii. Marzena Zawadzka Dyrektor Zarządzający. Pomysłodawca projektu Inpingo. Posiada doświadczenie we wdrażaniu nowoczesnych technologii w firmach i organizacjach. Interesuje się wzajemnym oddziaływaniem szybko rozwijającymi się nowoczesnymi technologiami komunikacyjnymi i instytucją prawa autorskiego. Robert Kostka Dyrektor Marketingu. Swoje doświadczenie zawodowe zdobywał w wielu firmach działających na rynku mediów, jak Agora oraz agencji reklamowych i badania rynku: SMG/KRC, IQS, CBOS, gdzie zrealizował wiele projektów badawczych i konsultingowych dotyczących m.in. rynku mediów i nowych technologii. Zainteresowany trendami na rynku wydawniczym, innowacją i sposobami wprowadzania nowych produktów i usług na rynek. Marzena Zawadzka i Robert Kostka 1 1
Perspektywy rynku książki elektronicznej Analizy i prognozy Według analityków banku inwestycyjnego Morgan Stanley jesteśmy obecnie w momencie nowej rewolucji technologicznej, która całkowicie odmieni sposób funkcjonowania rynku mediów, w tym także rynku wydawniczego. Następuje przejście od technologii sieci opartych na stałych łączach (tzw. broadband) do technologii sieci mobilnych opartych na różnorodnych sposobach transmisji danych takich, jak: GPS, 3G, WiFi, czy Bluetooth. Oznacza to, że dostęp do różnorakich treści przestaje być zależny od czasu, czy miejsca, a staje się wszechobecny (tzw. cloud market). Aby móc rzetelnie przewidzieć potencjał rynku książki elektronicznej należy być świadomym istnienia kluczowych sił rynkowych (drivers market), które mają tu decydujące znaczenie. Dopiero wiedza na temat zmian w ich obrębie pozwoli oszacować szansę i zagrożenia dla przyszłości rynku wydawniczego. Kluczowe siły to: Wielkość i dynamika rozwoju rynku usług mobilnych; Wielkość i dynamika rozwoju rynku urządzeń mobilnych (w tym tzw. e-czytników, ale też smartfonów, tabletów, odtwarzaczy mp3 itp.); Strategie i postępowanie kluczowych graczy zainteresowanych rozwojem biznesu na rynku usług mobilnych (m.in. kwestia praw autorskich, zachowania wydawców); Zachowania i preferencje użytkowników (czytelnictwo książek w formie papierowej i elektronicznej). Każda z tych sił posiada znaczenie w kontekście popularyzacji książki elektronicznej zarówno, jeśli chodzi o dostawców (wydawcy, dystrybutorzy treści), jak i bezpośrednich odbiorców (czytelnicy). Wielkość i dynamika rozwoju usług mobilnych Możliwość rozwoju biznesu na rynku treści cyfrowych jest bezpośrednio związana ze skalą dostępu i wzrostem penetracji rynku usług mobilnych (telefonia komórkowa i mobilny internet). Wielu analityków uważa, że to właśnie rynek usług mobilnych wymusi całkowite i nieodwracalne zmiany na rynku wydawniczym (ograniczenie popularności książki drukowanej i upowszechnienie się treści w postaci cyfrowej). Rynek mobilny to nie tylko rynek usług dostępnych dzięki telefonom komórkowym, ale też dzięki smartfonom, e-czytnikom, tabletom, odtwarzaczom mp3, PDA, urządzeniom elektronicznym wykorzystywanym w samochodach, jak: GPS, ABS, A/V, mobile video, usług związanych z rozrywką domową, jak: konsole do gier, bezprzewodowe aplikacje. Obecnie na świecie są 4 miliardy użytkowników telefonów komórkowych (połowa światowej populacji). Dla porównania z Internetu korzysta 1,4 miliarda mieszkańców, z telewizji 1,5 miliarda, zaś czytelników dzienników (w formie wydań papierowych) jest 480 milionów. W ciągu następnych 5 lat liczba użytkowników, którzy będą łączyć się z internetem za pośrednictwem urządzeń mobilnych przekroczy liczbę tych, którzy do tego celu używać będą komputerów stacjonarnych. Już teraz ponad 56% Amerykanów korzysta z bezprzewodowego dostępu do internetu w urządzeniach takich jak telefony komórkowe, laptopy, czy konsole do gier. W Wielkiej Brytanii 13% abonentów telefonów komórkowych korzysta z usług transmisji danych za pomocą sieci komórkowej. To nie koniec. Należy pamiętać, że każda nowa technologia skraca proces adaptacji kolejnych innowacji technologicznych. Za każdym razem wzrost liczby użytkowników nowych urządzeń lub usług zajmuje krótszy okres czasu niż w przypadku tych, które pojawiły się wcześniej. Przełomowe zmiany technologiczne prowadzą do definitywnych zmian na rynku. Apple, Google, Amazon.com, czy Skype to zupełnie nowa generacja kluczowych graczy, która usunęła w cień wcześniejszych liderów. Może to skłaniać do wniosku, że kluczową rolę na rynku kultury (bo nie tylko chodzi tu o rynek książki) już niedługo mogą zacząć pełnić nowe zupełnie firmy. Przewiduje się zatem, że zarówno skala, jak i dynamika rozwoju usług mobilnych będzie znacznie większa niż miało to miejsce w przypadku rozwoju internetu, czy jeszcze wcześniej rynku komputerów typu mainframe, komputerów domowych. Dzieje się tak dlatego, że już istniejące technologie pozwalają na znacznie łatwiejsze, a przy tym szybsze wprowadzanie nowych rozwiązań i usług. Wielkość i dynamika rynku urządzeń mobilnych Możliwości rozwoju rynku książki elektronicznej kryją się nie tylko w popularyzacji e-czytników urządzeń, które umożliwiają w łatwy i przyjazny sposób lekturę e-książek. Potencjał wzrostu wyznaczają rozmaite urządzenia, takie jak telefony komórkowe, smartfony, tablety, netbooki, czy wręcz konsole do gier. Podobnie, jak w przypadku innych technologii, również na przykładzie urządzeń mobilnych możemy obserwować rosnącą liczbę nowych, innowacyjnych rozwiązań. Przy czym, każde z nowych urządzeń oferuje wyższą jakość i nowe funkcjonalności. Coraz mocniej zaciera się granica pomiędzy telefonem, a urządzeniem, które pozwala przesyłać i wykonywać zdjęcia, ściągać i odtwarzać pliki muzyczne, korzystać z Internetu, czy też umożliwia dostęp do innych usług i aplikacji. Czy to jeszcze telefon, czy też może osobisty i przenośny komputer? Według IDC, w 2009 r. na świecie sprzedało się ponad 174 mln smartfonów, o 15 proc. więcej niż rok wcześniej. W samym IV kw. rozeszło się ich prawie 55 mln sztuk. Analiza trendów sprzedaży na świecie wyraźnie wskazuje, że liczba smartfo- 2 2
nów nadal będzie systematycznie rosnąć, w wyniku czego staną się bardziej popularne nie tylko od komputerów osobistych, ale od notebooków. Ostatni krok Apple ipad stworzył podwaliny nowego, dynamicznie rozwijającego się rynku tabletów. Firma emarketer szacuję, że w 2011 roku na świecie sprzedaż tabletów osiągnie 43,6 milionów sztuk. Rynek e-czytników Pojawienie się e-czytników stanowi naturalną konsekwencję dynamicznego rozwoju innych urządzeń mobilnych (jak notebooki, tablety, czy smartfony). Wzrostowe tendencje na rynku mobilnym sprzyjają rosnącej dynamice na rynku czytników e-książek. Według firmy badawczej Forrester Research za wzrostem popularności e-czytników stoi szybki spadek cen, rosnąca liczba książek dostępnych w postaci elektronicznej oraz zainteresowanie mediów. Szacunki firmy dotyczące rynku amerykańskiego wskazują, że w 2010 roku sprzedaż czytników e-książek na terenie USA wyniosła 10 mln sztuk. Razem z rosnącą liczbą dostępnych na rynku e-czytników rośnie popularność e-booków. Według danych, opracowanych przez AAP (Amerykański Związek Wydawców) cały amerykański rynek książki w 2009 roku był wart blisko 24 miliardy dolarów i wzrósł w porównaniu do 2002 roku o 8%. W tym samym roku sprzedaż e-booków wyniosła ponad 313 milionów dolarów i była większa od sprzedaży osiągniętej w 2002 roku ponad 40-krotnie. Na podstawie dotychczasowych trendów można prognozować, że 2011 roku amerykański rynek e-booków będzie wart blisko 1 miliard dolarów. Według niektórych prognoz w 2014 roku e-booki mogą osiągnąć tam sprzedaż 2 miliardy dolarów. Polski rynek książki elektronicznej W Polsce rynek książki w 2009 roku ogółem był wart- 2,87 mld zł i zmalał w porównaniu do 2008 roku o 1,4 proc. Według niektórych obserwatorów, polski rynek e-booków w 2011 roku może osiągnąć wartość 11-12 milionów złotych. W porównaniu do wartości rynku książki ogółem jest to nadal bardzo mało. Jednak już teraz książki elektroniczne oferują m.in. takie serwisy, jak Nexto, Virtualo, eclicto i BezKartek. Bartłomiej Roszkowski, prezes serwisu Nexto szacuje, że na polskim rynku jest dostępnych na razie nieco ponad 6 tysięcy tytułów w formie elektronicznej. Jeśli przyjmiemy, że wartość rynku e-booków w Polsce będzie rosnąć średnio z roku na rok o 80% (średni roczny wzrost rynku e-booków, jaki miał miejsce w ciągu ostatnich ośmiu lat w USA) to w 2013 roku polski rynek książki elektronicznej wart będzie blisko 40 milionów złotych, zaś w 2015 roku już 126 milionów złotych. W początkowym okresie rozwoju każdego rynku najpierw grunt przygotowują tzw. innowatorzy. Wielu z nich to blogerzy, którzy z prawdziwą pasją zachęcają do lektury książek w wydaniu cyfrowym. Piszą na temat e-czytników, oceniają ich silne i słabe strony. Niektórzy z nich, jako jedni z pierwszych dokonują zakupu nowych, dopiero co wprowadzonych na rynek produktów, jak: iphone, ipad firmy Apple, czy też Kindle. Przez to dla wielu użytkowników nowe modele urządzeń są traktowane, nie tylko jako nośnik treści, ale stają się niejednokrotnie symbolem przynależności do wybranej grupy wtajemniczonych znawców nowoczesnych technologii. A jak pokazuje to historia rozwoju innowacji chęć aspirowania do wybranej grupy przyciąga bardzo szybko kolejnych naśladowców. Możliwości: Dynamicznie upowszechnia się dostęp do internetu mobilnego. Na świecie i w Polsce liczba użytkowników internetu mobilnego rośnie szybciej niż osób łączących się z Internetem przy pomocy stałych łączy. Oprócz poprawy jakości, spadek cen przyczynia się do rosnącej popularności takich produktów jak smartfony, notebooki, konsole do gier, tablety, e-czytniki itd. Upowszechnienie się technologii mobilnych i wzrost możliwości, jakie oferują przyczynia się do zmiany zachowania użytkowników. W konsekwencji maleją bariery emocjonalne wobec nowych form dostępu do książek i spada znaczenie dotychczasowych nawyków (książka może mieć tylko postać drukowaną). Już teraz można mówić o kilku wyraźnych przewagach e-czytników nad książką drukowaną: wewnątrztekstowe wyszukiwanie, hipertekstowość, kopiowanie i kompilowanie, globalny zasięg, tworzenie własnych notatek, zmiana wielkości czcionki, przetwarzanie tekstu na syntezę mowy. Bariery: Silna dywersyfikacja rynku książki, który jest znacznie bardziej zróżnicowany niż ma to miejsce w przypadku rynku muzyki, czy filmów. Istnieją książki w różnych językach, książki skierowane do różnych czytelników. Obok wydawnictw zajmujących się wydawaniem książek istnieją takie, które trudnią się publikacją gazet i czasopism. Deficyt treści cyfrowych wynikający z niechętnej postawy niektórych wydawnictw wobec udostępniania swoich zasobów w formie cyfrowej oraz wysokich kosztów nabycia licencji na udostępnianie tytułów w wersji elektronicznej. Wiele firm próbuje ograniczyć działania konkurencji przez podpisywanie umów z wydawcami na wyłączność, udostępnianie treści za pośrednictwem jednego tylko typu e-czytnika, korzystanie z ograniczonej liczby formatów publikacji. Nadal relatywnie wysokie ceny e-czytników i innych urządzeń umożliwiających dostęp do treści cyfrowych plus ograniczona oferta wydawnicza dostępna za ich pośrednictwem mogą również przyczyniać się do spowolnionego popytu na publikacje elektroniczne. ROBERT KOSTKA 3 3
Czym jest, a czym nie jest książka elektroniczna? Człowiek, słysząc rzeczy dla siebie nowe, zamiast próbować je zrozumieć, najpierw zaczyna się z nimi spierać albo udowadniać ich niesłuszność, przeciwstawiając im opinię, którą uważa za zgodną z prawdą, a która z reguły nie ma z nimi żadnego związku. W ten sposób traci wszelką szansę na odkrycie czegoś nowego. Georgij Gurdżijew Na pierwszy rzut oka trudno zauważyć istotne różnice między książką elektroniczną, a drukowaną. Jednak szybko okaże się, że jest ona zupełnie czymś innym niż książka drukowana. Po muzyce i filmie książka jest kolejnym obszarem świata analogowego, który ulega digitalizacji. Podobnie jak w przypadku tamtych mediów, trudno dziś, na początkowym etapie, jednoznacznie powiedzieć, czym jest lub czym ma być książka cyfrowa. Nie dość, że nie ma jednej definicji to brakuje nawet ustalonej, obowiązującej nazwy. Spotykamy się więc z określeniami: E-book, ebook, e-książka, książka elektroniczna czy ogólnie publikacja elektroniczna. Książkę cyfrową można zdefiniować jako treść zapisaną w formie elektronicznej, przeznaczoną do odczytu za pomocą odpowiedniego oprogramowania, zainstalowanego na urządzeniu komputerowym. Takie ujęcie oznacza jednak, że książką elektroniczną może być na przykład dokument zapisany w programie Word lub system pomocy. Utrudnieniem jest rozmaitość form, w jakich publikacje elektroniczne występują - od materiałów przygotowanych na płytach CD do książek w formie aplikacji multimedialnych. Wskutek zacierania się granic między różnymi mediami, także tradycyjnej książce niekiedy towarzyszą materiały audiowizualne, na przykład dołączone na płytach; książka elektroniczna zaś łączy tekst z multimediami. Jednocześnie mamy do czynienia z dynamicznym wzrostem liczby urządzeń, na których elektroniczne publikacje możemy czytać. Niektórzy definiują e-książki przez wskazanie cech, jakimi powinny się one charakteryzować. Najważniejsze cechy e-książki: wygodne nawigowanie po treści i przeszukiwanie jej zawartości według dowolnych kryteriów (z użyciem warunków logicznych); czytelność bardzo wysokiej jakości - gwarantuje ją odpowiednia rozdzielczość ekranu; techniki ułatwiające odbiór informacji, jak choćby dźwiękowe odtwarzanie treści (synteza dźwięku); dostęp do internetu (także bezprzewodowy), dzięki któremu użytkownik komputera stacjonarnego lub dedykowanego urządzenia może aktualizować już posiadane materiały lub pobierać nowe; opis treści za pomocą metadanych; bezproblemową możliwość odczytu z zachowaniem wysokiej jakości edycji i wyglądu tekstu na rozmaitych urządzeniach przenośnych. Czy e-book to na pewno PDF? Dla większości czytelników, ale też wielu wydawców, e-book to nadal publikacja zapisana formacie PDF. Wydawcy przywiązani są do tego formatu ze względu na przeświadczenie, że umożliwia on łatwe i szybkie "przeniesienie" książki drukowanej do świata cyfrowego. Publikacji zapisanej w postaci pliku PDF nie powinniśmy jednak traktować jak pełnowartościowej książki elektronicznej. W przypadku dokumentu PDF decyzje o sposobie formatowania i wyglądu zapadają na etapie przygotowania publikacji. W konsekwencji niemożliwa jest zmiana wielkości tekstu. Co prawda, jest możliwe powiększenie całego dokumentu, ale wtedy z ekranu znika część oglądanej strony i konieczne jest użycie pasków przewijania. Rozwiązaniem może być EPUB - otwarty i darmowy standard, oparty na języku XML. W przeciwieństwie do formatu PDF, ostateczny wygląd tekstu jest tu określany na etapie wyświetlania publikacji, co oznacza, że tekst można wygodnie czytać na dowolnym urządzeniu (komputerze stacjonarnym, laptopie, telefonie komórkowym, smartfonie, większości e-czytników). EPUB to nie tyle określony format pliku, ile spakowany pakiet ZIP, w którym znajduje się publikacja. Zawiera on standardowy zestaw metainformacji, takich jak nazwisko autora, tytuł i język publikacji, jej numer ISBN. Treść zapisana jest w języku XML, a sposób prezentacji określają szablony CSS. Prócz tego EPUB, podobnie jak PDF, umożliwia zapisanie grafiki wektorowej i rastrowej oraz stosowanie zabezpieczeń DRM. Jakość książki elektronicznej Dobra książka to nie tylko treść, lecz także odpowiednia forma, na którą składa się szereg elementów. Książka powinna być starannie złożona, poprawna pod względem językowym i technicznym. Projekt graficzny powinien łączyć estetykę i funkcjonalność. Używane obecnie programy do edycji i składu dysponują wieloma narzędziami, które pozwalają sprostać wypracowanym przez wieki normom i zasadom. Mimo że wiele zaleceń, które stosuje się do książki drukowanej, obowiązuje także podczas przygotowywania dobrej jakościowo publikacji cyfrowej, coraz większą rolę zaczynają odgrywać zupełnie inne kryteria. Dotyczą one dostępności i czytelności e-książki. W trakcie pracy nad książką cyfrową wydawca bardzo szybko zetknie się z problemem zachowania takiego samego wyglądu i układu tekstu, jaki posiada projekt książki drukowanej. Na przykład, w pracy z Adobe InDesign jeśli chcemy zachować ten sam efekt w przypadku publikacji w formacie EPUB, jesteśmy zmuszeni do uruchomienia dwóch osobnych procesów: pierwszego, który pozwoli przygotować dobrą jakościowo 4 4
książkę przeznaczoną do druku, drugi - potrzebny do zaplanowania i realizacji tego samego projektu w wersji cyfrowej. Rozwiązanie, które proponujemy, pozwala na przygotowanie książki o dużych walorach w jednym procesie. Można ją udostępnić zarówno w formie drukowanej, jak i cyfrowej na komputerze stacjonarnym lub dowolnym urządzeniu mobilnym. Wolność od dyktatu technologii Książka elektroniczna nigdy nie będzie idealną kopią książki drukowanej. Próba osiągnięcia takiego efektu musi się wiązać z rezygnacją z wielu możliwości, jakie oferują technologie cyfrowe. Wiele firm stara się wymusić na czytelnikach (ale też na wydawcach) korzystanie ze swoich standardów. W konsekwencji wygląd książki zapisanej w formacie EPUB może wyglądać zupełnie inaczej w Adobe Digital Edition niż w aplikacji ibooks. Może się też zdarzyć, że w ogóle nie da się jej na jakimś urządzeniu odczytać. Przygotowując publikację, od samego początku powinniśmy wiedzieć, gdzie i w jakim zakresie będziemy ją udostępniać. Konieczna jest zmiana procesu składu i edycji książek. Musimy pamiętać nie tylko o możliwie właściwej formie i estetyce, ale też o zupełnie odmiennej funkcjonalności, związanej z nawigacją i czytelnością tekstu. O wyglądzie publikacji powinni decydować wydawcy. To oni, a nie konkretne aplikacje i urządzenia, na których książki będą czytane, powinny mieć wpływ na rozwój strategii wydawniczych w świecie cyfrowym. Najbardziej efektywnym rozwiązaniem jest praca w środowisku XML, które pozwala na przygotowanie w jednym procesie książki drukowanej i elektronicznej. Mamy pełną kontrolę nad wyglądem publikacji, z drugiej uzyskujemy możliwość szybkiej i niemal nieograniczonej dystrybucji. Bez względu na to, jakie urządzenia i technologię pojawią się na rynku w niedalekiej przyszłości, tak przygotowana książka zawsze będzie dostępna. ROBERT KOSTKA INPINGO umożliwia nowy proces przygotowywania publikacji. 5 5
XML Kluczowa technologia dla wydawców Niewielu jeszcze wydawców posiada swoje publikacje w plikach w formacie XML, mimo iż badania i opinie ekspertów jednoznacznie wskazują na tę technologię, jako jedną z najbardziej obiecujących strategii działania na rynku treści cyfrowych. Przejście od pisania na papierze do pisania dla potrzeb Internetu, czy innych urządzeń cyfrowych, wymaga innego sposobu myślenia na temat tego, jak tekst ma być tworzony i w jakim środowisku. Pisząc w edytorze tekstu od razu widzimy efekty swojej pracy. Jest to na pewno bardzo wygodne i znacząco upraszcza przygotowanie publikacji. Stworzona w ten sposób treść zawiera bardzo ogólną strukturę, o z góry ustalonym porządku. Trudno tu odnaleźć określony fragment, nie mówiąc o tym, aby odczytać dokument używając innego oprogramowania lub urządzenia. Konieczna staje się konwersja. Proces przygotowania publikacji zakłada, że forma i treść stanowią integralną całość. W środowisku elektronicznym pojawia się możliwość odnalezienia dowolnego fragmentu tekstu. Potrzebne staje się zdefiniowanie każdej części dokumentu, jako osobnego obiektu, i opatrzenie go odpowiednimi znacznikami. Same znaczniki jednak nie wystarczą. Ogrom informacji wymaga hierarchizowania dokumentu i każdego z tworzących go obiektów w czytelną strukturę. Tym sposobem dowolne oprogramowanie będzie w stanie "przewidzieć", gdzie dokładnie pojawi się dany element. Czym jest XML? Dokument zapisany w XML-u jest plikiem tekstowym, który używa dla każdego znaku standardowych kodów zapisu, takich jak ASCII (American Standard Code for Information Interchange), czy Unicode. W praktyce oznacza to, że istniejący program będzie odczytywać przygotowany w ten sposób dokument. HTML definiuje format dokumentu, a XML oprócz tego może definować jego zawartość. Określa, który element stanowi nagłówek, akapit, tabelę, tytuł, a także który z nich jest opisem książki lub na przykład oznacza cenę publikacji. W konsekwencji możemy kreować własne słowniki znaczników. XML oddziela format od zawartości, co pozwala na stworzenie tego, co programiści nazywają informacją "ustrukturyzowaną", w odróżnieniu od dość nieregularnie zorganizowanych i nieprzewidywalnych dokumentów, tworzonych w tradycyjnym edytorze tekstu. Mając tak przygotowaną treść, wydawnictwo ma możliwość skoncentrowania się na planowaniu i realizacji skutecznych działań marketingowo-promocyjnych. Co również bardzo istotne wydawca jest zupełnie zabezpieczony na przyszłe zmiany technologiczne. Pliki źródłowe XML zawsze będą gotowe do ponownego wykorzystania, w sytuacji gdy na rynku pojawią się nowe modele urządzeń, nowe odmiany formatów, czy też nowe modele biznesowe. Co umożliwia XML? łączenie i jednorodną strukturyzację treści przygotowywanych w różnych formatach (np. tekst, tabela, wykres, materiały graficzne i multimedia); ponowne wykorzystanie, łączenie, dzielenie, przekształcanie istniejących publikacji bez konieczności zmiany formatów, czy środowiska pracy; pełnotekstowe przeszukiwanie, w przeciwieństwie do przeszukiwania po słowach kluczowych; przygotowanie publikacji w wielu wersjach, wielu formatach dla czytelników korzystających z różnych urządzeń w oparciu o jedno źródło; łatwą integrację, normalizację, wykorzystywanie treści co jest ważne dla nowych partnerów wydawnictwa, zainteresowanych współpracą w pozyskiwaniu i dzieleniu się treścią; automatyzację dystrybucji treści do wielu różnych kanałów w odpowiednich formatach wraz z metadanymi opisującymi publikację. Wykorzystanie XML-a znacznie zwiększa elastyczność w zarządzaniu treścią: dzielenie, łączenie, skracanie, tworzenie nowych produktów z już istniejących zasobów; dostarczanie wraz z publikacją tzw. metadanych istotnych dla sprzedaży i marketingu publikacji oraz zautomatyzowania procesu dystrybucji. Jak przechowywać dokumenty XML? Przygotowanie treści w formacie XML jest pierwszym krokiem, który powinni wykonać wydawcy. Kolejnym jest podjęcie decyzji o przechowywaniu plików w specjalnym repozytorium, które zwykle znajduje się na zewnętrznym serwerze (chociaż nie zawsze tak musi być). Przechowywanie plików XML w tak zaprojektowanym repozytorium umożliwia wielokrotne wykorzystywanie treści, elastyczne reagowanie na zmieniające się potrzeby czytelników, dystrybucję z zastosowaniem nowo powstałych formatów, czy urządzeń. Taki system umożliwa szybką integrację z systemami partnerów i przez to istotnie zwiększa audytorium dla wydawanych przez wydawnictwo publikacji. Dysponując treścią w środowisku XML, przechowywaną w bezpiecznym repozytorium, możemy praktycznie w dowolny sposób udostępnić ją na zewnątrz, zarówno w formie strony www, książki drukowanej, czy cyfrowej. W prosty sposób możemy rozwijać dystrybucję, wykorzystując dowolną liczbę kanałów i urządzeń. Wprowadzenie modelu opartego na technologii XML oznacza wyraźną zmianę w podejściu do tworzenia i zarządzania treścią. W konsekwencji pozwali to wydawcom na skuteczne i efektywne działanie na dynamicznie rozwijającym się rynku treści cyfrowych. MARZENA ZAWADZKA 6 6
Jak dystrybuować publikacje cyfrowe? Dystrybucja zaczyna się tam, gdzie kończy się praca nad publikacją, a zaczyna dostarczanie gotowych tytułów czytelnikom. O ile kanały dystrybucji książki papierowej są już ustalone i dobrze zorganizowane, to w przypadku książki elektronicznej sieć dystrybucji dopiero się kształtuje. Na polskim rynku jest już kilku agregatorów treści cyfrowych posiadających dobrze zorganizowaną sieć detalistów, cały czas powstają nowe pomysły na dystrybucje książek elektronicznych oparte na nowych modelach biznesowych. Dystrybucja publikacji cyfrowych wymaga od wydawcy podjęcia szeregu decyzji. Musi odpowiedzieć na kilka kluczowych pytań: 1. Czy książki elektronicznie dostarczać samodzielnie, czy też przez sieć pośredników? 2. Czy korzystać z usług dużych agregatorów treści czy też dostarczać publikacje bezpośrednio do detalistów? 3. W jakich formatach dostarczać publikacje w wybranych kanałach? 4. Jaki model biznesowy wybrać? Sprzedażowy czy usługowy? 5. Jak opisywać publikacje metadanymi? Wydawca podejmując decyzje o modelu dystrybucji musi nie tylko rozważyć sposób dostarczania książek na rynek, ale też wziąć pod uwagę oczekiwania użytkowników. Czytelnicy mają dość jasno określone oczekiwania. Chcą czytać publikacje na wielu różnych urządzeniach, dzielić się z innymi, pożyczać. Biorąc pod uwagę rosnącą liczbę kanałów dystrybucji, wydawcy kierując się analogią do rynku dystrybucji papierowej, zwykle wybierają model sprzedaży publikacji przez dużych agregatorów treści. Model ten obok zalet ma również wady tak zresztą, jak jego pierwowzór zgodę na wysokie marże. Dystrybucja cyfrowa wymaga od wydawców zarządzania nie tylko publikacjami w wielu formatach, ale także wieloma wersjami tej samej książki. Publikacja może inaczej wyglądać na tablecie, a innaczej na e-czytniku. Inne preferencje czytelnicze mają użytkownicy urządzeń z małymi ekranami, a inne preferujący urządzenia o ekranach większych rozmiarów. Dodając do tego rosnące wymagania dystrybutorów, co do sposobu oznaczania plików, pakowania, formatu i zawartości, zakresu metadanych oraz konieczność budowania odmiennych strategii marketingowych i cenowych, dla poszczególnych kanałów można przypuszczać, że wraz z rozwojem i komplikowaniem się systemu dystrybucji treści cyfrowych, trudności w zarządzaniu dystrybucją przez wydawnictwo mogą stanowić poważną barierę w realizacji strategii wielokanałowej dystrybucji. Nie jest zaskakujące, że na nieco bardziej rozwiniętych rynkach już rozpoczęła się współpraca między wydawcami i dostawcami oprogramowania, której celem jest tworzenie platform dystrybucyjnych pozwalających na automatyzację procesu dystrybucji. Platformy zarządzania dystrybucją Digital Assets Distribution (w skrócie nazywane DAD) oferują możliwości zautomatyzowanego dostarczania treści w wielu formatach do różnych typów dystrybutorów wraz z plikami metadanych. Podobnie, jak w przypadku produkcji publikacji cyfrowych okazuje się, że wydawcy wdrażając strategię wielokanałowej dystrybucji będą zmuszeni do ponownego przemyślenia, zarówno procesu realizacji dystrybucji, jak i wykorzystywanych technologii. Dostępne dzisiaj rozwiązania oferują: cyfrowe repozytorium, które umożliwia bezpieczne przechowywanie treści, metadanych, materiałów promocyjnych w jednym stale dostępnym miejscu; narzędzia przeszukiwania i przeglądania przechowywanych zasobów umożliwiających wielokrotne wykorzystywanie posiadanych zasobów; narzędzia dostarczania treści w odpowiednich formatach wraz z plikami metadanych oraz materiałami promocyjnymi. Platformy dystrybucyjne nie tylko pozwalają na automatyzację procesu dostarczania treści elektronicznych do rożnych kanałów sprzedaży, wspierają także zarządzanie prawami autorskimi oraz realizację strategii cenowych dopasowanych do typu kanału dystrybucyjnego. Wielu dostawców daje wydawcom także możliwość tworzenia własnego kanału sprzedaży w oparciu o różne modele biznesowe (sklep, wypożyczalnia, czytelnia) oraz strategie zabezpieczania treści przed nieuprawnioną dystrybucją. Bardzo ważną funkcjonalnością tego typu platform są narzędzia umożliwiające tworzenie plików z metadanymi. Standardem, który przyjął się na rynku B2B stały się pliki w formacie ONIX (ang. Online Information Exchange). ONIX jest formatem zawierającym metadane opisujące dystrybuowane publikacje i jest stosowany w środowisku wydawniczo-księgarskim. Jest on standardowym rozwiązaniem na rynku dystrybucji książki elektronicznej na świecie. Coraz częściej jest także wykorzystywany przez polskich dystrybutorów. Firma Inpingo oferuje specjalny moduł Distribution Manager, który zawiera wszystkie wyżej wymienione funkcjonalności. Aby porozmawiać o możliwości wykorzystania tego oprogramowania w Państwa firmie prosimy o pozostawienie danych kontaktowych na stronie www.inpingo.pl. MARZENA ZAWADZKA 7 7
Nowy proces wydawniczy proponowany przez firmę Inpingo W rozwiązaniu Inpingo pełen proces wydawniczy może odbywać się "w chmurze" 8 8