Załącznik do Uchwały Nr 6/19/2013 Zarządu Rejonowego Banku Spółdzielczego w Bychawie z dnia 28.06.2013r. Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Rejonowego Banku Spółdzielczego w Bychawie według stanu na dzień 31.12.2012 roku Bychawa, czerwiec 2013r.
WPROWADZENIE Niniejszy dokument stanowi realizację postanowień Polityki Informacyjnej Rejonowego Banku Spółdzielczego w Bychawie oraz Uchwały nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008r. z późn. zm. w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczącym adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegającym ogłaszaniu (wraz z późniejszymi zmianami) zwanej dalej Uchwałą oraz zapisów Polityki informacyjnej Rejonowego Banku Spółdzielczego w Bychawie. W Banku obowiązują przepisy w zakresie wyliczania wymogów kapitałowych określone w Uchwale nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 10.03.2010r. (wraz z późniejszymi zmianami), jak również w zakresie procesu oceny adekwatności kapitału wewnętrznego, zawarte w Uchwale 258/2011 z dnia 04 października 2011r. I. Informacje ogólne: 1) Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie, zwany dalej Bankiem, z siedzibą w Bychawie, ul. M. J. Piłsudskiego 37, przedstawia informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej wg stanu na dzień 31.12.2012 roku. 2) Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie jest bankiem uniwersalnym, wyłącznie z polskim kapitałem, o cechach lokalnego banku samorządowego, działającym jako spółdzielnia na terenie gmin i miast województwa lubelskiego. Bank powstał w 1906r. Jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, VI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, wpisanym do rejestru przedsiębiorców pod numerem KRS 0000130213. Jednostce nadano numer statystyczny REGON 000500599 oraz NIP 7130005146. 3) W 2012 roku Bank prowadził działalność w ramach struktury organizacyjnej: Centrala w Bychawie, ul. M.J. Piłsudskiego 37, Oddział w Bychawie, ul. M.J. Piłsudskiego 37, Oddział w Bełżycach, ul. Lubelska 64, Oddział w Jabłonnie, Jabłonna 21, Oddział w Krzczonowie, ul. Partyzantów 3, Oddział w Strzyżewicach, Strzyżewice 107, Filia w Zakrzewie, Zakrzew 28, Filia w Lublinie, ul. Wolska 8A, Punkt Kasowy Nr 1 w Lublinie Drugi Urząd Skarbowy, ul. Szeligowskiego 24, Punkt Kasowy Nr 2 w Lublinie Trzeci Urząd Skarbowy, ul. Narutowicza 56, Punkt Kasowy Nr 3 w Lublinie Pierwszy Urząd Skarbowy, ul. Sądowa 5, Punkt Kasowy w Mętowie, Mętów 165, Punkt Kasowy w Żabiej Woli, Żabia Wola 63c. 4) Według stanu na dzień 31.12.2012 roku Bank nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. Strona 2 z 32
II. Cele i zasady polityki zarządzania poszczególnymi ryzykami 1) W Banku funkcjonuje zorganizowany proces zarządzania ryzykiem, realizowany na podstawie wewnętrznych strategii i procedur, które podlegają regularnej weryfikacji w celu ich dostosowania do zmian profilu ryzyka banku i otoczenia gospodarczego, w którym Bank działa. 2) W procesie zarządzania ryzykiem w Rejonowym Banku Spółdzielczym w Bychawie uczestniczą organy statutowe Banku, Komitet Kredytowy, wyznaczone komórki organizacyjne oraz poszczególni pracownicy. W procesie zarządzania ryzykiem strategiczne cele określa Rada Nadzorcza, która ocenia skuteczność działań Zarządu Banku, mających na celu zapewnienie efektywności procesu zarządzania ryzykiem. W strukturze organizacyjnej Banku funkcjonuje Zespół zarządzania ryzykami i analiz, który na dzień 31.12.2012 roku obejmował swoim zakresem monitorowanie poszczególnych rodzajów ryzyk oraz adekwatności kapitałowej. 3) Na proces zarządzania ryzykiem bankowym składają się następujące czynności: identyfikacja ryzyka polegająca na określeniu źródeł ryzyka, zarówno aktualnych, jak i potencjalnych, które wynikają z bieżącej i planowanej działalności Banku, pomiar ryzyka, zarządzanie ryzykiem polegające na podejmowaniu decyzji dotyczących akceptowanego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu rekomendacji i zaleceń, a także tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających, monitorowanie polegające na stałym nadzorowaniu poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte metody pomiaru ryzyka, raportowanie obejmujące cykliczne informowanie Kierownictwa o skali narażenia na ryzyko i podjętych działaniach. SCHEMAT ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W REJONOWYM BANKU SPÓŁDZIELCZYM W BYCHAWIE IDENTYFIKACJA POMIAR RAPORTOWANIE ZARZADZANIE RYZYKIEM ZARZĄDZANIE MONITOROWANIE 4) Do podstawowych istotnych ryzyk, które podlegają szczególnemu nadzorowi, zalicza się: ryzyko kredytowe, w tym ryzyko koncentracji, rezydualne ryzyko płynności, ryzyko rynkowe rozumiane jako walutowe oraz ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej, ryzyko operacyjne, ryzyko braku zgodności, ryzyko biznesowe. Strona 3 z 32
Zarządzanie ryzykiem kredytowym 1) Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością wystąpienia strat finansowych spowodowanych nie wywiązywaniem się przez kontrahenta Banku ze zobowiązań wynikających z warunków umowy. Z uwagi na możliwość poniesienia przez Bank relatywnie dużych strat, ryzyko kredytowe istotnie wpływa na działalność Banku. 2) Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, równocześnie cechującego się dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagrożonych. W celu osiągania długofalowych zamierzeń w zakresie ryzyka kredytowego, w Banku badaniu poddaje się m. in. czynniki ryzyka zmian makroekonomicznych oraz ryzyka rezydualnego. 3) Bank dąży do zwiększenia bezpieczeństwa działalności kredytowej, poprzez zapewnienie właściwej jakości oceny ryzyka kredytowego i efektywności podejmowania decyzji kredytowych, jak również skutecznego procesu monitorowania zaangażowania kredytowego wobec pojedynczego klienta oraz całego portfela kredytowego Banku. Bank korzysta z zewnętrznych baz danych wspierających ocenę zdolności i wiarygodności kredytowej klientów. 4) Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach: Identyfikacja czynników ryzyka kredytowego. Ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity). Monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka. Wdrażanie technik redukcji ryzyka. Zarządzanie ryzykiem rezydualnym (w tym analiza ryzyka ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie zgodnie z zapisami Rekomendacji S). Zarządzanie ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych, zgodnie z Rekomendacją T. Testy warunków skrajnych. Weryfikacja przyjętych procedur. Kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym. 5) Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do pojedynczej transakcji, jak i do całego portfela kredytowego. 6) Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu polega na: Badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu, w oparciu o zweryfikowane pod względem wiarygodności dokumenty, dostarczane przez klientów. Wykorzystaniu w ocenie zdolności kredytowej i zabezpieczeń dostępnych baz danych. Prawidłowym zabezpieczaniu zwrotności ekspozycji kredytowych, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantującym zwrotność kredytów. Bieżącym monitoringu zabezpieczeń kredytowych, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń hipotecznych w całym okresie kredytowania. Dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych. Prawidłowym prowadzeniu windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami. Kontroli działalności kredytowej. 7) Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzane jest za pomocą: Dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji). Analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych. Strona 4 z 32
Monitorowania rynku podstawowych zabezpieczeń, przyjmowanych przez Bank, tj. rynku nieruchomości. Analizy struktury portfela kredytowego w wielu przekrojach. Monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka. Przedsięwzięć organizacyjno-kadrowych polegających w szczególności na: Organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych, Rozdzieleniu funkcji operacyjnych od oceny ryzyka, Podziale nadzoru nad ryzykami wśród członków Zarządu, Przydzieleniu nadzoru nad wdrażaniem Polityki kredytowej Zastępcy Prezesa Zarządu, Prawidłowym przepływie informacji, Odpowiednim doborze i szkoleniu kadr, Nadzorze nad działalnością kredytową. 8) Działania zabezpieczające podejmowane są w dwóch podstawowych obszarach: a) ryzyko pojedynczej transakcji, b) ryzyko portfela. 9) Działania zabezpieczające w obszarze ryzyka pojedynczej transakcji to: wdrożenie metod oceny zdolności kredytowej dostosowanych do charakterystyki ryzyka poszczególnych grup kredytobiorców, wdrożenie metod ograniczających nadmierne zadłużanie się gospodarstw domowych, kredytowanych przez Bank. zatwierdzenie zasad monitorowania sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz zabezpieczeń, ze szczególnym uwzględnieniem zapisów Rekomendacji T oraz Rekomendacji S, przeprowadzanie klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów, udzielanie pełnomocnictw do podejmowania decyzji kredytowych na podstawie systemu kompetencji decyzyjnych obowiązujących w Banku rozdzielenie funkcji związanych z bezpośrednią obsługą klienta (gromadzenie dokumentów, przygotowanie danych do analiz, sporządzanie propozycji klasyfikacji na podstawie monitoringu sytuacji klienta) od oceny ryzyka przez decydentów, analiza wskaźnika LtV przy kredytach finansujących nieruchomości oraz zabezpieczonych hipotecznie. 10) Działania zabezpieczające w obszarze ryzyka portfela to: dywersyfikacja kredytów, pozyskiwanie do współpracy klientów o dobrej sytuacji ekonomicznej, sprawdzonej reputacji, dobrze współpracujących w Banku. tworzenie, weryfikacja i analiza wykonania limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań, opracowanie systemu informacji zarządczej w zakresie działalności kredytowej, analiza rynku, w tym rynku nieruchomości, wykorzystanie baz danych, dotyczących zadłużenia gospodarstw domowych (np. BIK). ocena jakości portfela kredytowego oraz wskaźnika pokrycia rezerwami kredytów zagrożonych. Zarządzanie ryzykiem koncentracji zaangażowań 1. Bank zarządza ryzykiem koncentracji zaangażowań (tj. ryzykiem związanym ze zbyt dużym zaangażowaniem Banku) zarówno na poziomie jednostkowym, jak i całego portfela aktywów. W odniesieniu do portfela kredytowego Bank stosuje i monitoruje limity zaangażowania, w szczególności w odniesieniu do grupy klientów, produktów, sektorów gospodarczych, zabezpieczeń. Bank w swoich analizach nie uwzględnia ryzyka geograficznego, ponieważ Bank Strona 5 z 32
funkcjonuje na terenie jednego obszaru geograficznego, określonego w Statucie Banku, zatwierdzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Wykorzystanie limitu na poziomie ustalonym przez Bank, powoduje podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia poziomu koncentracji zaangażowań. 2. Wybór instrumentów zarządzania ryzykiem koncentracji zaangażowań, mających na celu dywersyfikację tego ryzyka, uzależniony jest od zidentyfikowanego poziomu ryzyka kredytowego, przy zachowaniu zasady proporcjonalności względem profilu ryzyka Banku. 3. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji zaangażowań pod względem istotności, Bank ustala w oparciu o procedurę szacowania i oceny adekwatności poziomu kapitału wewnętrznego. Bank przyjmuje, iż klasy ekspozycji kredytowych, które stanowią przynajmniej 20% portfela kredytowego wyznaczają istotne klasy ekspozycji 4. W 2012r. w Banku nie wystąpiła konieczność utworzenia dodatkowego wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań. Zarządzanie ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie 1. Zarządzanie ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w Rejonowym Banku Spółdzielczym w Bychawie odbywa się w oparciu o wewnętrzne regulacje i obejmuje w szczególności następujące elementy: określenie poziomu ryzyka kredytowego Banku w zakresie tych ekspozycji, monitorowanie ekspozycji kredytowych i ich zabezpieczeń, analizę wpływu zmian stóp procentowych na ryzyko transakcji kredytowej, analizę struktury długoterminowych aktywów i pasywów Banku, ocenę wpływu zmian cen nieruchomości na poziom ryzyka Banku, wyznaczanie i monitorowanie maksymalnego poziomu wskaźnika LTV. 2. Bank monitoruje zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz weryfikuje wartość rynkową nieruchomości stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych. Weryfikacja i monitoring prowadzone są na podstawie dokumentów przedkładanych przez kredytobiorcę oraz informacji i danych gromadzonych bezpośrednio przez pracowników Banku. Zarządzanie ryzykiem rezydualnym Ryzyko rezydualne jest związane ze stosowaniem przez Bank technik redukcji ryzyka kredytowego (form zabezpieczeń), które mogą być mniej efektywne niż oczekiwano w momencie ich przyjmowania. W Banku ryzyko rezydualne stanowi element ryzyka kredytowego. Polityka w zakresie zabezpieczeń wierzytelności Banku jest elementem Polityki kredytowej Banku. Szczególnym przypadkiem ryzyka rezydualnego jest ryzyko ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie. Czynniki ryzyka rezydualnego można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Czynniki zewnętrzne wynikają ze zmian otoczenia Banku i dotyczą w szczególności: Zmiany przepisów prawnych. Pogorszenia się sytuacji gospodarczej w kraju. Pogorszenia się sytuacji majątkowej klientów. Utraty wartości zabezpieczeń. Nie przestrzegania umów dotyczących ustanawiania zabezpieczeń przez klientów. Oszustwa. Strona 6 z 32
Czynniki wewnętrzne ryzyka rezydualnego dotyczą w głównej mierze niedostosowania lub nie przestrzegania wewnętrznych regulacji Banku dotyczących ustanawiania i monitorowania zabezpieczeń kredytowych, a w szczególności: Braku zgodności regulacji wewnętrznych Banku z przepisami prawa zewnętrznego. Błędów formalno-prawnych przy zawieraniu umów ustanawiania zabezpieczeń. Braku wystarczającego monitoringu zabezpieczeń. Ograniczeń kadrowych. W celu ograniczania występowania ryzyka rezydualnego w Banku prowadzony jest systematyczny monitoring skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń kredytowych. Monitoring skuteczności zabezpieczeń jest prowadzony w cyklach rocznych w celu weryfikacji przyjętych przez Bank limitów na ekspozycje zabezpieczone tym samym rodzajem zabezpieczenia w oparciu o następujące informacje: Analiza informacji na temat prowadzonych egzekucji komorniczych z przyjętych zabezpieczeń. Ocena jakości zabezpieczeń, w tym zabezpieczeń pomniejszających podstawę tworzenia rezerw celowych. Ocena skuteczności przyjętych zabezpieczeń w oparciu o informacje rynkowe. W przypadku wzrostu ryzyka i mniejszej niż zakładano skuteczności stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd może podjąć następujące działania: Opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie przyjmowanych zabezpieczeń. Zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych kredytów, zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń. Ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach organizacyjnych. Zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń. Zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń. Zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku. Zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego. Szkolenia dla pracowników kredytowych. Zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym. Zarządzanie ryzykiem płynności 1. Celem strategicznym Banku w zarządzaniu płynnością jest pełne zabezpieczenie jego płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych. 2. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem płynności obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): zapewnienie odpowiedniej struktury aktywów, ze szczególnym uwzględnieniem aktywów długoterminowych, podejmowanie działań (w tym działań marketingowych) w celu utrzymania odpowiedniej do skali działalności stabilnej bazy depozytowej. utrzymanie nadzorczych miar płynności. 3. Realizacja strategii zarządzania płynnością następuje poprzez równoczesne zarządzanie aktywami i pasywami oraz pozycjami pozabilansowymi banku. Zarządzanie ryzykiem płynności obejmuje Strona 7 z 32
wszystkie etapy procesu, który regulują wewnętrzne procedury banku. Zarządzanie ryzykiem płynności objęte jest również systemem mechanizmów kontrolnych. 4. W ramach systemu zarządzania ryzykiem płynności Bank prowadzi monitoring i pomiar płynności finansowej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, tj. w szczególności poprzez: codzienną analizę wpływów i wypływów środków z rachunku bieżącego Banku w BPS S.A., umożliwiającą efektywne wykorzystanie dostępnych środków (z uwzględnieniem obowiązku utrzymania rezerwy obowiązkowej na wymaganym poziomie), codzienne monitorowanie poziomu aktywów płynnych, codzienne wyznaczanie i monitorowanie nadzorczych miar płynności, wyznaczanie i monitorowanie wykorzystania limitów, wyznaczanie osadu we wkładach deponowanych przez Klientów Banku, kontrolę przestrzegania limitów stanów gotówki w kasach Banku w ramach potrzeb, dokonując zasileń, bądź odprowadzeń nadmiaru gotówki, analizę stopnia zrywalności depozytów terminowych, analizę stabilności bazy depozytowej. 5. Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez stosowanie systemu limitów oraz odpowiednie kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów. 6. Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności. W zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia utraty płynności Bank postępuje według określonych procedur awaryjnych. 7. Za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności odpowiada Zarząd Banku, a nadzór nad zarządzaniem ryzykiem płynności sprawuje Wiceprezes Zarządu ds. finansowo - księgowych. 8. Zadania związane z utrzymywaniem płynności Banku wykonywane są przez Komórkę zarządzającą (Zespół Rachunkowo Sprawozdawczy), a zadania związane z pomiarem, monitorowaniem i kontrolowaniem ryzyka płynności w Banku wykonuje Komórka monitorująca (Zespół Zarządzania Ryzykami i Analiz). 9. Raportowanie w zakresie ryzyka płynności odbywa się w cyklach miesięcznych do Zarządu Banku i kwartalnych do Rady Nadzorczej. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej w księdze bankowej 1. Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji przychodów i kosztów odsetkowych oraz bilansowej wartości zaktualizowanej kapitału wynikającej ze zmian stóp procentowych, w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku i akceptowanych przez Radę Nadzorczą. 2. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem stopy procentowej obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): zapewnienie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów oprocentowanych w celu ograniczania ryzyka bazowego oraz ryzyka przeszacowania, podejmowanie odpowiedniej polityki cenowej (w tym działań marketingowych) w celu utrzymania odpowiedniej do skali działalności stabilnej bazy depozytowej oraz dochodowego portfela kredytowego w celu wypracowania odpowiednich marż, codzienna realizacja polityki stóp procentowej w procesie sprzedaży produktów bankowych. 3. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na : Strona 8 z 32
a) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na rynku międzybankowym, b) analizach narażenia Banku na ryzyko stóp procentowych oraz analizach oprocentowania produktów Banku, c) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego, d) dostępności produktów aktywnych i pasywnych, e) przestrzeganiu ustalonych limitów, f) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku. 4. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez: a) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów, b) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów o stałej stopie procentowej, c) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów o zmiennej stopie procentowej, d) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym, e) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania, f) zmniejszeniu lub zwiększeniu zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na zmiany stóp procentowych, g) zmianę strategii kredytowej. 5. Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia: a) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym, b) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku, c) strategię działania i rozwoju Banku, d) marże realizowane na poszczególnych produktach. 6. Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału przychodów pozaodsetkowych w przychodach ogółem między innymi poprzez sprzedaż produktów generujących opłaty i prowizje, w tym produktów elektronicznych. 7. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej są określane w założeniach do planu ekonomiczno finansowego. 8. Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację wyniku finansowego w przyszłości. 9. Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp procentowych. 10. Wewnętrzne regulacje Banku dotyczące zarządzania ryzykiem stopy procentowej uwzględniają kluczowe zagadnienia zawarte w rekomendacjach nadzorczych. Pomiar ryzyka odbywa się w cyklach miesięcznych przez Zespół zarządzania ryzykami i analiz jest przedkładany na posiedzeniach Zarządu Banku (cykl miesięczny) i Rady Nadzorczej (cykl kwartalny). 11. Bank do pomiaru ryzyka stopy procentowej wykorzystuje: metodę luki stopy procentowej (jako podstawowe narzędzie) analiza miesięczna, informacje o poziomie (stopniu) wykorzystania poszczególnych limitów ograniczających ryzyko stopy procentowej analiza miesięczna, zestawienie podstawowych wskaźników ekonomicznych z zakresu ryzyka stopy procentowej Strona 9 z 32
analiza miesięczna, 12. Z uwagi na nieznaczący udział aktywów i pasywów oprocentowanych wyrażonych w walucie innej niż krajowa, analiza ryzyka stopy procentowej sporządzana jest dla wszystkich walut łącznie, w przeliczeniu na walutę krajową. 13. Limity związane z ryzykiem stopy procentowej monitorowane są przez Zespół Zarządzania Ryzykami i Analiz. Każdorazowe przekroczenie limitu skutkuje opracowaniem informacji w tym zakresie i przekazaniem jej Zarządowi Banku i Radzie Nadzorczej. Zarządzanie ryzykiem walutowym 1. Ryzyko walutowe to ryzyko niekorzystnych zmian kursów walut obcych w stosunku do złotych polskich, prowadzących do powstania znacznych strat w przypadku otwartych pozycji w walutach obcych. Uwzględniając strukturę bilansu Rejonowego Banku Spółdzielczego w Bychawie, ofertę produktową oraz profil klienta, istotne dla Banku ryzyka walutowe ograniczają się do ryzyka kursowego. 2. Zarządzanie ryzykiem walutowym w Banku polega na kształtowaniu przez Bank odpowiedniej struktury aktywów i pasywów walutowych, ograniczaniu ryzyka kursowego, a także na kontroli indywidualnej pozycji walutowej oraz całkowitej pozycji walutowej w ramach ustalonych limitów w tym zakresie. W związku z powyższym zarządzanie ryzykiem walutowym polega m.in. na zawieraniu transakcji o takiej strukturze walutowej oraz na warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych. Operacje walutowe wykonywane są do wysokości przyznanych limitów. 3. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem walutowym jest dążenie do pełnego zaspokojenia potrzeb klientów w zakresie obsługi dewizowej, zwiększanie obrotu dewizowego przy wzroście przychodów z tytułu wymiany. 4. Celem polityki Banku jest kształtowanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości nie przekraczającej 2% funduszy własnych, tj. takiej która nie wiąże się z koniecznością utrzymania regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe. 5. Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony jest poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla poszczególnych walut). 6. Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd Banku. 7. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka walutowego realizowany jest przez osoby zatrudnione w komórce monitorowania ryzyka, z zachowaniem niezależności oceny ryzyka od działalności, która to ryzyko generuje. 8. Pomiar ryzyka walutowego dokonywany jest codziennie. Do wyliczenia ryzyka walutowego wyznaczane są pozycje walutowe dla poszczególnych walut oraz pozycja całkowita dla wszystkich walut łącznie, przeliczone na PLN po kursie średnim NBP. Wyliczenia pozycji dokonywane są zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Komisji Nadzoru Finansowego. 9. Bank zakłada, że skala działalności walutowej będzie nie znacząca, tj. udział obrotów walutowych w obrotach ogółem Banku nie przekroczy 5%. 10. W cyklach kwartalnych Zarząd Banku otrzymuje podsumowujący raport, natomiast Rada Nadzorcza w cyklach półrocznych syntetyczną informację na temat poziomu ryzyk występujących w Banku, w tym na temat ryzyka walutowego. 11. Według stanu na 31.12.2012r. Bank nie tworzył wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego, gdyż całkowita pozycja walutowa nie przewyższała 2% funduszy własnych. Strona 10 z 32
Zarządzanie ryzykiem operacyjnym 1. W Rejonowym Banku Spółdzielczym w Bychawie ryzyko operacyjne definiowane jest jako ryzyko poniesienia strat powstałych w wyniku niewłaściwych lub wadliwie przebiegających procesów wewnętrznych, działań ludzi, funkcjonowania systemów, strat wynikających z przyczyn zewnętrznych. 2. System zarządzania ryzykiem operacyjnym jest wdrażany według postanowień Rekomendacji M oraz Uchwały 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego, z pozn. zm., co w szczególności przejawia się określeniem kompetencji i zadań w zakresie nadzorowania oraz kontroli systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, jak również w zakresie realizacji procesu zarządzania. 3. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku obejmuje: identyfikację, pomiar, monitorowanie, raportowanie oraz redukowanie tego ryzyka w sposób ciągły. 4. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku jest ograniczanie ryzyka występowania strat operacyjnych oraz dążenie do ich minimalizowania. 5. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem operacyjnym obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): 1) prowadzenie i analiza rejestru incydentów i strat z tytułu ryzyka operacyjnego (w tym zawarte są straty z tytułu ryzyka braku zgodności), 2) podejmowanie działań zabezpieczających przed skutkami ryzyka operacyjnego, 3) zarządzanie kadrami. 6. Ryzyko operacyjne obejmuje wszystkie istotne obszary działalności Banku, w tym produkty, procesy i systemy. Uwzględnia czynniki zewnętrzne, tj. otoczenie, w którym działa Bank oraz czynniki wewnętrzne takie jak: struktura organizacyjna Banku, specyfika działalności, użytkowane systemy informatyczne, specyfikę klientów, skargi klientów, jakość kadr. 7. Profil ryzyka określany jest na podstawie danych zebranych w procesie identyfikacji i oceny zdarzeń operacyjnych z wszystkich jednostek / komórek organizacyjnych Banku, po dokonaniu analizy i oceny tych danych przez Zespół zarządzania ryzykami i analiz. Wyniki analiz prezentowane są w cyklach kwartalnych Zarządowi Banku, zaś w cyklach półrocznych Radzie Nadzorczej. 8. Zarządowi Banku prezentowana jest również bieżąca informacja o istotnych stratach operacyjnych. 9. W ramach pomiaru ryzyka operacyjnego gromadzone są dane o zdarzeniach operacyjnych z uwzględnieniem ich skutków. Dane dotyczące zdarzeń operacyjnych gromadzone są w podziale na kategorie zdarzeń operacyjnych w systemie NOVUM BANK. 10. Ryzyko operacyjne monitorowane jest we wszystkich obszarach działania Banku, z zastosowaniem mechanizmów zapewniających szybkie wykrycie i weryfikacje słabości występujących w systemie zarządzania ryzykiem operacyjnym. 11. Do oceny ryzyka operacyjnego Bank wykorzystuje Kluczowe Wskaźniki Ryzyka Operacyjnego (KRI) oraz dane o identyfikowanych zdarzeniach i zagrożeniach z zakresu ryzyka operacyjnego a także stratach spowodowanych przez to ryzyko. 12. Stosowane przez Bank mechanizmy zarządzania ryzykiem operacyjnym mają zapewnić bezpieczną, niezakłóconą i ciągłą działalność Banku poprzez osiągnięcie takiego poziomu organizacyjnego i technicznego, który w znaczny sposób ograniczy lub wyeliminuje powstawanie zdarzeń operacyjnych. Zarządzanie ryzykiem braku zgodności Strona 11 z 32
1. Bank posiada sformalizowane zasady zarządzania ryzykiem braku zgodności zawarte w Instrukcji zarządzania ryzykiem braku zgodności w Rejonowym Banku Spółdzielczy w Bychawie oraz w Polityce zgodności. 2. Celem bezpośrednim zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku jest ograniczenie strat finansowych i niefinansowych, spowodowanych brakiem zgodności przepisów wewnętrznych Banku z regulacjami zewnętrznymi lub nie przestrzeganiem wewnętrznych regulacji bankowych. 3. Celem pośrednim jest ograniczanie występowania ryzyka prawnego oraz ryzyka operacyjnego, stanowiących podstawę występowania ryzyka braku zgodności. 4. Realizacja tych celów wymaga wprowadzenia w Banku procedur, umożliwiających monitorowanie, pomiar, raportowanie oraz kontrolowanie ryzyka, na które może być narażony w wyniku nie przestrzegania wewnętrznych lub zewnętrznych regulacji. 5. Wszystkie zdarzenia ryzyka braku zgodności w Banku oraz pomiar ich skutków powinny być ujęte w Rejestrze zdarzeń ryzyka operacyjnego, którego zasady są określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem operacyjnym. 6. Raportowanie w zakresie ryzyka braku zgodności odbywa się w cyklach rocznych do Zarządu i Rady Nadzorczej wraz z ryzykiem operacyjnym. Zarządzanie ryzykiem biznesowym Ryzyko biznesowe w Rejonowym Banku Spółdzielczym w Bychawie jest jako ryzyko wpływu zmian warunków makroekonomicznych na poziom pozostałych ryzyk oraz na adekwatność kapitałową. Ryzykiem biznesowym Bank zarządza opracowując plan ekonomiczno finansowy, w którym uwzględnia wpływ warunków makroekonomicznych na poziom ryzyk oraz adekwatność kapitałową w okresie planowanym, przeprowadzając m.in. biznesowe testy warunków skrajnych. Zasady zarządzania ryzykiem biznesowym zawiera Instrukcja sporządzania i monitorowania planu ekonomiczno finansowego. Raportowanie informacji dotyczących ryzyka biznesowego (wykonanie planu) raportowane jest na potrzeby Zarządu raz na kwartał, a w zakresie sytuacji ekonomiczno finansowej raz na miesiąc. Rada Nadzorcza otrzymuje raport o realizacji planów podmiotu w zakresie ryzyka biznesowego kwartalnie. III. Opis struktury organizacyjnej w zakresie zarządzania ryzykami 1. W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki i komórki organizacyjne: a) Rada Nadzorcza, b) Zarząd, c) Komitet Kredytowy, d) Zespół Zarządzania Ryzykami I Analiz, e) Audyt wewnętrzny, f) Pozostali pracownicy Banku. 2. Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem należy: a) Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na pokrycie istotnych Strona 12 z 32
rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Banku zatwierdza w planie ekonomiczno-finansowym ogólny poziom (profil) ryzyka Banku. b) Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne dokonania weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. c) Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank. Skład i szczegółowe zadania Komitetu określa Regulamin działania Komitetu Kredytowego d) Zespół Zarządzania Ryzykami I Analiz monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku, informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka oraz opracowywanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania wewnętrznych wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. e) Audyt wewnętrzny ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Audyt dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania audytu wewnętrznego mogą zostać zlecone do realizacji przez odpowiednie służby Banku Zrzeszającego. f) Pozostali pracownicy Banku mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń. STRUKTURA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W REJONOWYM BANKU SPÓŁEDZILECZYM W BYCHAWIE RADA NADORCZA g) POZIOM NADZORCZY STRATEGICZNY h) ZARZĄD POZIOM ZARZĄDCZY i) KOMITET KREDYTOWY POZIOM OPINIODAWCZY Strona 13 z 32
ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA j) RYZYKAMI I ANALIZ POZIOM WSPARCIA METODYCZNEGO I ANALITYCZNEGO AUDYT WEWNETRZNY POZIOM KONTROLNY JEDNOSTKI I KOMÓRKI ORGANIZACYJNE BANKU POZIOM OPERACYJNY IV. Fundusze własne 1. Podstawowe informacje Fundusze własne stanowią źródło finansowania działalności Banku i są gwarancją rozwoju Banku. Stanowią również zabezpieczenie w przypadku poniesienia straty przez Bank. Wartość funduszy własnych jest wyznacznikiem poziomu stabilności finansowej Banku, co przekłada się na stopień bezpieczeństwa prowadzonej działalności oraz zaufania Klientów Banku. Fundusze własne Banku Spółdzielczego obejmują: 1) Fundusze podstawowe Banku Spółdzielczego 2) Fundusze uzupełniające Banku Spółdzielczego w kwocie nie przewyższającej funduszy podstawowych Banku Spółdzielczego Fundusze podstawowe Banku Spółdzielczego obejmują: 1) Fundusze zasadnicze Banku Spółdzielczego, które stanowi wpłacony fundusz udziałowy oraz fundusz zasobowy i fundusz rezerwowy a) Fundusz udziałowy, tworzony z wpłat członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej oraz innych źródeł określonych w odrębnych przepisach b) Fundusz zasobowy, tworzony z wpłat przez członków wpisowego i z części nadwyżki bilansowej oraz innych źródeł określonych w odrębnych przepisach c) Fundusz rezerwowy, tworzony z części nadwyżki bilansowej na pokrycie strat bilansowych Banku Spółdzielczego lub na inne cele 2) Pozycje dodatkowych funduszy podstawowych a) Fundusz ogólnego ryzyka, tworzony z części nadwyżki bilansowej, na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej b) Niepodzielony zysk lat ubiegłych c) Zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego okresu sprawozdawczego d) Inne pozycje bilansu Banku Spółdzielczego, określone przez Komisję Nadzoru Finansowego Strona 14 z 32
Fundusze uzupełniające Banku Spółdzielczego obejmują: 1) Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych utworzony na podstawie odrębnych przepisów 2) Za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, w zakresie i trybie określonym w ustawie Prawo bankowe: a) Dodatkową kwotę odpowiedzialności Członków Banku Spółdzielczego b) Zobowiązania podporządkowane c) Fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych d) Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne instrumenty o podobnym charakterze 3) Inne pozycje określone przez Komisję Nadzoru Finansowego w celu bezpiecznego prowadzenia działalności bankowej i prawidłowego zarządzania ryzykiem w Banku Spółdzielczym 4) Pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez Komisje Nadzoru Finansowego Fundusz Udziałowy oraz fundusz zasobowy mogą być przeznaczone wyłącznie na pokrycie straty bilansowej Banku Spółdzielczego 2. Poniższe zestawienie przedstawia poziom poszczególnych pozycji funduszy własnych Banku według stanu na dzień 31.12.2012 roku. Bank nie dokonywał sekurytyzacji aktywów. Wyszczególnienie Kwota Fundusze podstawowe 9315763,82 fundusze zasadnicze 8002685,99 fundusz udziałowy 993037,84 fundusz zasobowy 6990106,94 fundusz rezerwowy 19541,21 pozycje dodatkowe funduszy podstawowych 1317689,43 niepodzielony zysk z lat ubiegłych fundusz ogólnego ryzyka bankowego zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk netto bieżącego okresu sprawozdawczego 1317689,43 (pomniejszone o przewidywane obciążenia i dywidendy) inne pozycje bilansu Banku, określone przez KNF pozycje pomniejszające fundusze podstawowe 4611,60 wartości niematerialne i prawne 4611,60 niepodzielona strata z lat ubiegłych strata na koniec okresu sprawozdawczego strata w trakcie zatwierdzania inne pomniejszenia funduszy podstawowych, określone przez KNF pozycje pomniejszające fundusze podstawowe brakująca kwota rezerw celowych Strona 15 z 32
inwestycje kapitałowe w podmiotach finansowych Fundusze uzupełniające 309 387,61 fundusz z aktualizacji majątku trwałego 309 387,61 zobowiązania podporządkowane fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne instrumenty o podobnym charakterze, inne pozycje określone przez KNF pomniejszenia funduszy uzupełniających, określone przez KNF pozycje pomniejszające fundusze uzupełniające brakująca kwota rezerw celowych inwestycje kapitałowe w podmiotach finansowych Fundusze własne 9 625 151,43 Całkowity wymóg kapitałowy 5 987 899,69 V. Opis metody wyliczania wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka (adekwatność kapitałowa). Celem procesu oceny adekwatności kapitału wewnętrznego jest ustalenie wielkości kapitału wewnętrznego niezbędnego do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku oraz zmian otoczenia gospodarczego z uwzględnieniem przewidywanego poziomu ryzyka, zapewnienie utrzymywania kapitału w wysokości dostosowanej do profilu ryzyka Banku. Adekwatność kapitałowa jest stanem, w którym wysokość posiadanych przez Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie funduszy własnych w pełni zabezpiecza wymogi regulacyjne w zakresie minimalnych wymogów kapitałowych oraz wymogów dodatkowych. Na podstawie obowiązującej w Rejonowym Banku Spółdzielczym w Bychawie Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej dokonywana jest agregacja łącznej kwoty kapitału, poprzez wyliczanie wewnętrznego współczynnika wypłacalności, uwzględniającego łącznie wymogi minimalne oraz dodatkowe. Minimalne wymogi kapitałowe na ryzyka ujęte w Filarze I w Banku obejmują: 1) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego - obliczany zgodnie z załącznikiem nr 4 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej; 2) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko walutowe obliczany zgodnie z załącznikiem nr 6 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej, 3) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań - obliczany zgodnie z załącznikiem nr 12 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej; 4) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej - obliczany zgodnie z załącznikiem nr 13 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej; 5) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego - obliczany zgodnie z załącznikiem nr 14 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej. Wewnętrzne wymogi kapitałowe w Banku obejmują ryzyka istotne dla Banku, wymienione w Uchwale nr 258/2011 KNF, nie ujęte w Filarze I, tj.: Strona 16 z 32
1) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka płynności. 2) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej w tym: a. ryzyka przeszacowania I bazowego b. ryzyka opcji klienta 3) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka koncentracji kredytów, 4) wewnętrzny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kapitałowego. 5) W procesie szacowania wymogów dodatkowych w Filarze II NUK wykorzystywane są efekty pomiaru ryzyka, dokonywanego w oparciu o obowiązujące procedury w zakresie zarządzania tymi ryzykami. VI. Informacje ilościowe w zakresie adekwatności kapitałowej Ryzyko kredytowe Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego na dzień 31.12.2012 roku został wyznaczony metodą standardową, zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały 76/2010 KNF. Wartość tego wymogu w podziale na poszczególne klasy ekspozycji zaprezentowano w tabeli poniżej. Poniższa tabela przedstawia kwoty stanowiące 8% ekspozycji ważonej ryzykiem dla każdej z klas ekspozycji. Lp. Wyszczególnienie Kwota 1. Ekspozycje wobec rządów i banków centralnych 0,00 2. Ekspozycje wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych 189 208,01 3. Ekspozycje wobec organów administracji i podmiotów nie prowadzących działalności 31 195,51 4. Ekspozycje wobec instytucji 433 116,59 5. Ekspozycje wobec przedsiębiorców 4 065 924,61 6. Ekspozycje detaliczne 159 392,43 7. Ekspozycje na zabezpieczenia na nieruchomościach 8. Ekspozycje przeterminowane 98 176,85 9. Ekspozycje pozostałe 230 098,67 RAZEM 5 207 112,67 Największy wymóg kapitałowy Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie zobowiązany jest utrzymywać na pokrycie ryzyka związanego z ekspozycjami wobec przedsiębiorców, co wynika z przyjętej w banku metodologii klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Niski wymóg kapitałowy na ekspozycje wobec Instytucji Banków, mimo wysokiej wartości ekspozycji, wynika z niskich wag ryzyka przypisywanych tym podmiotom. Znaczącą część tych ekspozycji stanowią lokaty międzybankowe w Banku Zrzeszającym, dla których stosowane są wagi ryzyka na poziomie 20 50%. Strona 17 z 32
Ryzyko operacyjne Wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na dzień 31.12.2012 roku został wyznaczony metodą podstawowego wskaźnika (BIA), zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały 76/2010 KNF. Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku: 1) Przychody z tytułu odsetek 2) Koszty z tytułu odsetek 3) Przychody z tytułu prowizji 4) Koszty z tytułu prowizji 5) Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu 6) Wynik operacji finansowych 7) Wynik z pozycji wymiany 8) Pozostałe przychody operacyjne Każda pozycja rachunku wyników musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem dodatnim lub ujemnym. Wyniku za którekolwiek z trzech lat obrotowych, rozumianych dla celów obliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego metodą podstawowego wskaźnika jako okresy dwunastomiesięczne, jeżeli jest ujemny lub równy zero, nie uwzględnia się w obliczeniach średniej. Średnią oblicza się na koniec roku obrotowego, do dnia 31 stycznia na podstawie wyników z ostatnich trzech dwunastomiesięcznych okresów. Jeżeli dane finansowe nie zostały zbadane przez biegłego rewidenta, Bank może wykorzystać dane szacunkowe. Po uzyskaniu opinii z badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta Bank dokonuje niezwłocznie stosownej aktualizacji wyliczeń wskaźnika. Wskaźnik oblicza się jako iloraz sumy dodatnich wartości wyników oraz liczby lat, w których wystąpiły dodatnie wartości wyników opisanych w ust.2, z uwzględnieniem wyłączeń opisanych w Uchwale KNF w sprawie adekwatności kapitałowej. W wyniku nie uwzględnia się następujących pozycji z rachunku zysku i strat: salda rozwiązanych i utworzonych rezerw celowych kosztów operacyjnych, w tym kosztów z tytułu opłat za usługi na rzecz banku, zrealizowanych zysków i strat z tytułu sprzedaży pozycji z portfela bankowego, przychodów z tytułu zdarzeń nadzwyczajnych lub występujących nieregularnie, przychodów z tytułu odszkodowań uzyskanych z tytułu odszkodowań. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego stanowi 15% wskaźnika. Wymóg kapitałowy K oblicza się według poniższego wzoru: -1 max (wi;0) i=-3 K = --------------------------- X 15% n gdzie: wi roczny wynik w i-tym roku, n liczba lat w których wi > 0 Przy obliczaniu wymogu na dany rok obrotowy (i=0) uwzględnia się rok, na koniec którego dokonuje się obliczeń (i= -1) i dwa kolejne lata go poprzedzające (i= -2, -3). Zgodnie z powyższym na dzień 31.12.2012r. wyznaczono wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne w wysokości 780.787,02 zł. Strona 18 z 32
Kapitał wewnętrzny W Banku funkcjonuje podział realizowanych zadań, który zapewnia niezależność funkcji pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której wynika podejmowanie ryzyka przez Bank. W procesie wyznaczania wymogów kapitałowych w Banku uczestniczą następujące organy i komórki organizacyjne: 1) Rada Nadzorcza, 2) Zarząd, 3) Zespół Rachunkowo Sprawozdawczy, 4) Zespół Zarządzania Ryzykami i Analiz 5) Audyt wewnętrzny. Podstawowe zadania realizowane przez komórki organizacyjne, zaangażowane w proces wyznaczania wymogów kapitałowych Banku to: 1) Rada Nadzorcza: zatwierdza cele strategiczne w zakresie ryzyka kapitałowego i planowania kapitałowego oraz pozostałych rodzajów ryzyka, dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii i polityk zarządzania ryzykiem w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem kapitałowym w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo nie rzadziej niż raz w roku - przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat zasad wyznaczania wymogów kapitałowych oraz informuje o wysokości współczynnika wypłacalności w cyklach i w zakresie określonych w Instrukcji sporządzania informacji zarządczej. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad utrzymaniem wymogu kapitałowego dostosowanego do akceptowanego poziomu ryzyka i dokonuje oceny przeglądu procesu szacowania kapitału wewnętrznego Banku. 2) Zarząd Banku odpowiada za opracowanie, wdrożenie i funkcjonowanie zasad wyznaczania wymogów kapitałowych, dba o zgodność tych zasad z regulacjami zewnętrznymi. Zarząd Banku dokonuje przeglądu i oceny poprawności i utrzymania wymogów kapitałowych na odpowiednim poziomie nie rzadziej niż raz w roku. 3) Zespół rachunkowo sprawozdawczy ma za zadanie zaliczanie ekspozycji kredytowych do odpowiednich klas i przyporządkowanie im odpowiednich wag ryzyka, obliczanie minimalnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka Filaru I NUK oraz sporządzanie informacji zarządczej w zakresie wysokości współczynnika wypłacalności, której cykl i zakres określony jest w Instrukcji sporządzania informacji zarządczej. 4) Zespół zarządzania ryzykami i analiz wyznacza wewnętrzne wymogi kapitałowe na ryzyka filaru II NUK oraz sporządza kompleksową informację na temat adekwatności kapitałowej banku dla Zarządu i dla Rady Nadzorczej, zgodnie z Instrukcja sporządzania informacji zarządczej. Zespół ma obowiązek dokonywania w cyklach rocznych przeglądów procesu szacowania wymogów wewnętrznych i prezentowanie wyników tego przeglądu Zarządowi i Radzie Nadzorczej Banku. 5) Audyt wewnętrzny ma za zadanie kontrolę i ocenę poprawności wyznaczania wymogów kapitałowych z obowiązującymi w tym zakresie regulacjami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Bank zleca zadania audytu wewnętrznego merytorycznej komórce Banku Zrzeszającego na podstawie odrębnie zawartej umowy. Strona 19 z 32
Proces szacowania wymogów kapitałowych oraz planowania kapitałowego jest poddawany corocznej ocenie przez Radę Nadzorczą. Procedura oceny szacowania wymogów wewnętrznych jest poddawana w terminie do końca każdego roku analizie przez Zespół zarządzania ryzykami i analiz pod kątem: Weryfikacji procedur uznawania poszczególnych rodzajów ryzyka za istotne, Przeprowadzanie analiz i monitoringu obszarów ryzyk trudno mierzalnych, nie uznanych przez Bank jako ryzyka istotne. Istotności poszczególnych rodzajów ryzyka, Konieczności uwzględnienia w rachunku wymogów kapitałowych innych niż ujęto w niniejszej Instrukcji ryzyk, Występowania portfela handlowego w działalności Banku, Znaczących zmian w Strategii, profilu lub skali działalności Banku. Stosowanych metod pomiaru ryzyka. Oceny założeń i scenariuszy wykorzystywanych do wykonywania kapitałowych testów warunków skrajnych Zmian w strukturze organizacyjnej. Zmian zewnętrznych przepisów (ryzyko braku zgodności). Wyniki przeprowadzonego przeglądu są prezentowane Zarządowi w formie pisemnej do 15 grudnia każdego roku. Zarząd dokonuje weryfikacji procedur szacowania wymogów kapitałowych. Zarząd w terminie do końca każdego roku prezentuje Radzie Nadzorczej w sposób syntetyczny informację o dokonanym przeglądzie procesu szacowania kapitału wewnętrznego i proponuje ewentualne zmiany. Na podstawie informacji Zarządu Rada Nadzorcza dokonuje oceny skuteczności systemu wyznaczania wymogów kapitałowych. Minimalny wymóg kapitałowy FILAR I NUK Na dzień 31.12.2012 r. Rejonowy Bank Spółdzielczy w Bychawie w kalkulacji minimalnego wymogu kapitałowego uwzględniał wymogi kapitałowe z tytułu: 1) ryzyka kredytowego, 2) ryzyka rynkowego (walutowego), 3) ryzyka operacyjnego, 4) przekroczenia koncentracji zaangażowań, 5) przekroczenia progu koncentracji kapitałowej. Na dzień 31.12.2012 r. minimalny wymóg kapitałowy, oszacowany w ramach Filaru I, wyniósł 5.987.899,69 PLN, a wielkość wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyk została przedstawiona w poniższej tabeli. Poziom minimalnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka Filaru I NUK Lp. Wyszczególnienie Kwota 1. ryzyko kredytowe 5 207 112,67 2. ryzyko rynkowe (walutowe) Strona 20 z 32