Zespół do spraw przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych oraz grup zagrożonych wykluczeniem

Przełamywanie obojętności społecznej wobec grup mniejszościowych oraz grup zagrożonych wykluczeniem Raport z działań wojewody mazowieckiego Warszawa, lipiec 2013 r. 1

Minister Administracji i Cyfryzacji pan Michał Boni w dniu 26 listopada 2012 r. zwołał w trybie nagłym XXXV posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Jednym z tematów spotkania było przeciwdziałanie zjawisku mowy nienawiści. Uczestnicy zgodzili się co do tego, że należy w trybie pilnym podjąć konkretne działania zapobiegające obojętności społecznej wobec nietolerancji.. Minister Michał Boni wziął również udział w konwencie wojewodów, który odbył się 6 grudnia 2012 r. Jednym z omawianych tematów była rola administracji w kształtowaniu dobrych postaw obywatelskich, stawiających tamę mowie nienawiści. W swoim wystąpieniu Minister Boni powiedział: Będziemy rozwijali działania dotyczące edukacji w różnych wymiarach. Edukacji pokazującej to, że możemy się różnić, ale nie możemy tolerować agresji przeciwko tym różnicom. Naszym zadaniem jest dawanie świadectwa. Najgorszym, co może się wydarzyć, jest obywatelska obojętność i milczenie. Każdy kraj ma problem z takimi sprawami. Nie możemy przechodzić obok tego obojętnie, bo najpierw płonie język, później płoną ludzie. Musimy pamiętać o ludziach 1. Podkreślił tym samym, że problematyka poszanowania praw mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców stała się jednym z ważniejszych elementów działania wojewodów oraz podległych im służb. W odpowiedzi na wytyczne Ministra Administracji i Cyfryzacji pan Jacek Kozłowski, Wojewoda Mazowiecki, powołał Zespół do spraw przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych 2 (Zarządzenie Nr 134 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 marca 2013 r.). Zespół rozpoczął pracę już 8 stycznia 2013 r. na spotkaniu Wojewody Mazowieckiego z szefami podległych mu służb i dyrektorami wydziałów Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Pan Wojewoda przedstawił wówczas propozycje, które były podstawą do określenia głównych zadań tego gremium. W lutym br. do Zespołu zostali powołani przedstawiciele służb i wydziałów MUW, wskazani przez przełożonych odpowiednich jednostek organizacyjnych. 1 Fragment tekstu ze strony internetowej Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. 2 Dalej nazywany Zespołem. 2

Opracowanie to jest efektem współpracy kilku wydziałów/biur Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie ze służbami podległymi wojewodzie. Za przygotowanie redakcyjne niniejszego Raportu był odpowiedzialny Wydział Polityki Społecznej. Ujęte w tekście wyniki pracy Zespołu są ważne w procesie planowania jego kolejnych działań. Wiedza o działaniach podejmowanych przez poszczególne jednostki daje możliwość wypracowania skutecznego systemu rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie nietolerancji i przełamywanie obojętności społecznej wobec niej. W pracach nad Raportem brali udział przedstawiciele następujących podmiotów: Biura Wojewody MUW, Wydziału Spraw Cudzoziemców MUW, Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW, Wydziału Polityki Społecznej MUW, Biura Kadr i Organizacji MUW, Komendy Stołecznej Policji, Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu, Kuratorium Oświaty w Warszawie. 3

Spis treści 1. Akty prawne dotyczące przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych... 6 2. oraz grup zagrożonych wykluczeniem... 8 2.1 Podmioty zaangażowane w prace Zespołu ich rola i kompetencje w zakresie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych oraz grup zagrożonych wykluczeniem... 11 2.1.1 Wydział Polityki Społecznej MUW... 11 2.1.1.1 Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce... 11 2.1.1.2 Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie... 13 2.1.1.3 Konferencje i spotkania organizowane przez Wydział Polityki Społecznej MUW... 15 2.1.1.4 Otwarty konkurs ofert Wojewody Mazowieckiego na dofinansowanie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej... 17 2.1.1.5 Otwarty konkurs ofert w ramach Programu Wspierającego Powrót Osób Bezdomnych do Społeczności ogłoszonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej... 18 2.1.1.6 Otwarty konkurs ofert na finansowe wsparcie realizacji projektów w ramach programu Ministra Pracy i Polityki Społecznej: Oparcie Społeczne dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi... 19 2.1.1.7 Integracja ze społeczeństwem osób mających status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą... 20 2.1.1.8 Działania Pełnomocnika Wojewody do spraw Mniejszości Narodowych i Etnicznych... 21 2.1.2 Wydział Spraw Cudzoziemców MUW... 23 2.1.2.1 Forum Cudzoziemców... 23 2.1.2.2 Działania współfinansowane z Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich... 23 2.1.3 Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW... 27 2.1.4 Kuratorium Oświaty w Warszawie... 30 2.1.4.1 Działania Kuratorium Oświaty w Warszawie w zakresie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych oraz grup zagrożonych wykluczeniem... 31 4

2.1.4.2 Działania podjęte przez Kuratorium Oświaty w Warszawie w ramach rekomendacji Wojewody Mazowieckiego... 32 2.1.5 Działania Policji w zakresie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych... 37 2.1.5.1 Komenda Stołeczna Policji... 37 2.1.5.2 Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu... 43 2.1.5.3 Działania podjęte przez Policję w ramach rekomendacji Wojewody Mazowieckiego... 46 3. Propozycje działań, które należy podjąć w celu przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych... 47 5

1. Akty prawne dotyczące przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych 1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. jako ustawa zasadnicza określa podstawowy ustrój społeczno-gospodarczy państwa, organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. 2. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym reguluje sprawy związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowaniem i rozwojem języka regionalnego, a także sposób realizacji zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie etniczne. Określa także zadania i kompetencje organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w ww. zakresie 3. 3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty zawiera wiele regulacji prawnych dotyczących systemu oświaty. Stanowi również, że szkoły publiczne umożliwiają podtrzymanie tożsamości narodowej, etnicznej, językowej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury. 4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny zawiera penalizację przestępstw popełnianych na tle etnicznym, narodowościowym lub w związku z przynależnością rasową. 5. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji określa organizację i działalność Policji, w tym obowiązki i prawa jej funkcjonariuszy. 6. Konwencja o prawach dziecka (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526). 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych 3 Art. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. 6

oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579, z późn. zm.). 8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą (Dz. U. Nr 170, poz. 1143, z późn. zm.). 9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324, z późn. zm.) określa szczegółowe warunki i tryb sprawowania oraz formy nadzoru pedagogicznego, wykaz stanowisk, wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacje niezbędne do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacje osób, którym można zlecać prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz. 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, z późn. zm.). 11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2013 r. (DZ. U. z 2012 r., poz. 1541). 12. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie przyjmowania osób niebędących obywatelami polskimi do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów kształcenia nauczycieli i placówek oraz organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. Nr 57, poz. 361). 13. Zasady etyki zawodowej policjanta Załącznik do Zarządzenia Nr 805 Komendanta Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. zawiera zasady i normy uwzględniające specyfikę zawodu policjanta. 7

2. Zespół do spraw przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych został powołany Zarządzeniem Nr 134 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 marca 2013 r. Do prac w Zespole oddelegowani zostali pracownicy kilku wydziałów/biur Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie (Biuro Wojewody, Biuro Kadr i Organizacji, Wydział Spraw Cudzoziemców, Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Wydział Polityki Społecznej) oraz przedstawiciele służb podległych wojewodzie (Komenda Stołeczna Policji, Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu oraz Kuratorium Oświaty w Warszawie). Funkcję koordynatora Zespołu pełni Anna Olszewska zastępca dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie oraz Pełnomocnik Wojewody ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Celem działania Zespołu jest wymiana informacji i doświadczeń jego poszczególnych członków oraz wypracowanie skutecznego systemu rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie nietolerancji i przełamywanie obojętności społecznej wobec niej. W dniu 8 stycznia 2013 r. na spotkaniu z kierownictwem podległych służb i wydziałów Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie Wojewoda Mazowiecki określił rekomendacje dla wydziałów/biur Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego oraz służb podległych (KSP, KWP oraz Kuratorium Oświaty w Warszawie), z których do prac w ramach Zespołu oddelegowani zostali wybrani pracownicy. Realizacja tych zaleceń opisana została w kolejnej części niniejszego Raportu zostały tam zaprezentowane działania służące przeciwdziałaniu nietolerancji wobec grup mniejszościowych, podejmowane przez poszczególne podmioty zaangażowane w prace Zespołu. Zespół jest forum wymiany dobrych praktyk i doświadczeń. Do jego zadań należy monitorowanie działań oraz wypracowanie skutecznego systemu rozwiązań służących przeciwdziałaniu nietolerancji i przełamywaniu obojętności społecznej wobec nietolerancji. Zespół zbiera się raz w miesiącu; od lutego do czerwca br. odbyło się 5 spotkań. Ich celem była wymiana bieżących informacji. Na każdym spotkaniu poszczególni 8

członkowie prezentowali działania swoich jednostek będące przedmiotem zainteresowania Zespołu, w tym m.in.: Pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka oraz Pełnomocnik Mazowieckiego Komendanta Wojewódzkiego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka przeprowadzili szkolenia na temat założeń programu Zapobieganie i zwalczanie przestępstw z nienawiści, a w ramach tego programu przedstawiona została informacja o symbolach i znakach wykorzystywanych przez niektóre grupy i subkultury; przedstawione zostały poradniki na temat zadań Policji i uprawnień obywateli wykorzystywane przez policjantów oraz podmioty współpracujące i organizacje pozarządowe; przedstawiono procedurę wyjaśniania skarg na policjantów, katalog skarg oraz zakres współpracy Policji z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, w tym m.in. procedurę przekazywania RPO informacji skargowych i pozaskargowych, które są przedmiotowo związane z nieprawidłowościami w pracy Policji; Pełnomocnik Wojewody Mazowieckiego do spraw Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, opierając się na rekomendacjach członków Zespołu, przygotował Bazę organizacji pozarządowych działających na terenie województwa mazowieckiego w zakresie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych ; Pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka opracowała Słownik wybranych pojęć obejmujący słownictwo charakterystyczne dla mowy nienawiści; członkowie Zespołu zapoznali się z projektem Krajowego Programu Działań na Rzecz Równego Traktowania na lata 2013 2015, którego podstawowe założenia przedstawiła pani Grażyna Kulińska, Koordynator do spraw Równego Traktowania. Omówiła ona kluczowe cele i priorytety działań rządu w zakresie równego traktowania oraz przeciwdziałania dyskryminacji; Zespół w marcu zainicjował współpracę z organizacjami pozarządowymi. Spotkanie z Fundacją na rzecz Różnorodności Społecznej, zorganizowane przez Koordynatora do spraw Równego Traktowania, zaowocowało warsztatami komunikacji 9

wielokulturowej. Od czerwca do lipca br. odbyły się trzy sesje szkoleniowe. Uczestnikami warsztatów byli pracownicy Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, Mazowieckiego Kuratorium Oświaty oraz Komendy Stołecznej Policji i Mazowieckiej Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu, który zajmują się zagadnieniami polityki równościowej lub mają bezpośredni kontakt z klientami wielokulturowymi. Szkolenia były okazją do wymiany doświadczeń pomiędzy pracownikami MUW a przedstawicielami służb podległych wojewodzie, dotyczących pracy z klientami wielokulturowymi. Ponadto uczestnicy warsztatów mieli możliwość poznania specyfiki pracy poszczególnych instytucji; Kuratorium Oświaty w Warszawie w dniu 11 czerwca br. we współpracy z przedstawicielami Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, Komendanta Stołecznego Policji oraz Fundacji na rzecz Różnorodności Społecznej, zorganizowało konferencję pt. Przeciwdziałanie nietolerancji wobec grup mniejszościowych. Do udziału w niej zostali zaproszeni pedagodzy, rodzice oraz przedstawiciele administracji rządowej i organizacji pozarządowych. W czasie konferencji przybliżono uczestnikom m.in. regulacje prawne dotyczące zakazu dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe, etniczne bądź narodowe oraz działania profilaktyczne podejmowane w tej kwestii przez administrację publiczną i organizacje pozarządowe; członkowie Zespołu w dniu 26 czerwcu 2013 r. wzięli udział w organizowanym przez Wojewodę Mazowieckiego spotkaniu z przedstawicielami mniejszości narodowych i etnicznych. 10

2.1 Podmioty zaangażowane w prace Zespołu ich rola i kompetencje w zakresie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych oraz grup zagrożonych wykluczeniem Zakres działań Wydziałów i Biur MUW oraz służb wynikający z zaangażowania w prace Zespołu znacznie wykracza poza zakres ich zadań bieżących i świadczy o dużym zaangażowaniu w przeciwdziałanie nietolerancji i wykluczeniu społecznemu. Poniżej zostały opisane dotychczasowe doświadczenia każdego z podmiotów, została także scharakteryzowana prowadzona przez nie działalność w dziedzinie przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych oraz walki z wykluczeniem społecznym poszczególnych jednostek. 2.1.1 Wydział Polityki Społecznej MUW Większość zadań wykonywanych przez pracowników Wydziału Polityki Społecznej związana jest z pomocą grupom społecznym zagrożonym wykluczeniem, co sprawia, że na bieżąco podejmowane są różnego rodzaju działania będące przedmiotem zainteresowania Zespołu. 2.1.1.1 Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce został przyjęty uchwałą Nr 209/2003 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2003 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce. W województwie mazowieckim Program realizowany jest od 2004 r., w większości przez jednostki samorządu terytorialnego oraz romskie organizacje pozarządowe działające na w regionie. Celem Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce jest doprowadzenie do wyrównania poziomów w dziedzinie edukacji, zatrudnienia, zdrowia, warunków bytowych oraz umiejętności funkcjonowania Romów w społeczeństwie obywatelskim. Do zadań Wydziału Polityki Społecznej w zakresie realizacji rządowego Programu 11

na rzecz społeczności romskiej w Polsce należy opiniowanie ofert, przeprowadzanie ich oceny formalnej i merytorycznej, podpisywanie i rozliczanie umów dotyczących poszczególnych zadań oraz bieżący monitoring ich wykonania. W 2012 r. w ramach Programu zrealizowano łącznie 15 projektów, w tym 12 zrealizowały jednostki samorządu terytorialnego i 3 Centralna Rada Romów w Polsce. W dziedzinie edukacji zrealizowanych zostało łącznie 13 zadań, w tym 11 finansowanych z rezerwy celowej Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji oraz 2 z budżetu Ministerstwa Edukacji Narodowej o łącznej wartości 251 678,91 zł (MAiC 234 378,91 zł, MEN 17 300 zł). Celem projektów edukacyjnych jest wyrównanie poziomu nauczania oraz poprawa frekwencji uczniów romskich. Szczególnie ważną rolę odgrywają projekty dotyczące działalności asystentów romskich, których głównym zadaniem jest wspieranie uczniów romskich w kontaktach szkolnych. Pomagają oni również w nawiązywaniu dobrych relacji pomiędzy rodzicami uczniów a kadrą pedagogiczną, a także sprawują nadzór nad uczniami romskimi i monitorują i ich postępy w edukacji. Ponadto projekty realizowane w tym obszarze dotyczyły m.in. prowadzenia świetlic integracyjnych, zakupu wyprawek szkolnych, organizacji kolonii integracyjnych, zatrudnienia asystentów edukacji romskiej, dofinansowania kosztów pobytu dzieci romskich w przedszkolach oraz organizacji kursów. W dziedzinie zdrowia zrealizowany został projekt pt. Pielęgniarka środowiskowa w społeczności romskiej o wartości 21 357,71 zł. Jego głównym celem była poprawa jakości życia rodzin romskich poprzez edukację zdrowotną, a także promowanie zdrowego trybu życia. Natomiast w dziedzinie kultury i zachowania romskiej tożsamości etnicznej Stowarzyszenie Centralnej Rady Romów w Polsce zrealizowało projekt pt. Podręczniki szkolne i gra edukacyjna dla dzieci puzzle. Wyprodukowano tysiąc egzemplarzy puzzli dla dzieci (flaga Romów) oraz zakupiono podręczniki i przybory szkolne dla uczniów romskich z Radomia. W bieżącym roku w ramach Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce realizowanych jest łącznie 11 projektów o wartości 217 000 zł, finansowanych z rezerwy celowej Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Kolejne 3 projekty dotyczące zakupu 12

wyprawek szkolnych zostaną sfinansowane dzięki dotacji Ministra Edukacji Narodowej (w tym 1 projekt będzie współfinansowany przez MAiC zostaną na niego przeznaczone środki z rezerwy celowej w wysokości 5 000 zł). Zdecydowana większość projektów (11) dotyczy edukacji dziedziny, która traktowana jest jako priorytetowa. W każdej z pozostałych trzech dziedzin, takich jak: zdrowie, kultura i zachowanie romskiej tożsamości etnicznej oraz wiedza o społeczności romskiej, zostanie zrealizowany jeden projekt. Kontynuacja działań podjętych w poszczególnych projektach w ramach Programu jest bardzo ważna, ponieważ przyczyniają się one do kształtowania w Romach poczucia przynależności do społeczności lokalnej. Istotne znaczenie mają również działania podejmowane na rzecz integracji. Szczególnie ważne jest kontynuowanie projektów zrealizowanych w latach ubiegłych, takich jak prowadzenie świetlic integracyjnych czy też umożliwienie dzieciom romskim korzystania z edukacji przedszkolnej i szkolnej. 2.1.1.2 Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie powoływany jest zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.). Do jego zadań należą m.in.: monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie w województwie; monitorowanie realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; nadzór nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, podlegających kompetencjom samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego i ich kontrola; opracowanie materiałów instruktażowych, zaleceń, procedur postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie dla osób wykonujących te zadania; 13

dzielenie środków z dotacji na prowadzenie Specjalistycznych Ośrodków Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie oraz opracowanie i realizacja programów korekcyjno- -edukacyjnych dla sprawców przemocy w rodzinie. W 2012 r. na bieżąco prowadzony był monitoring zjawiska przemocy poprzez zbieranie od podległych jednostek sprawozdań na temat: realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; realizacji procedury Niebieskiej Karty (w 2012 r. zbierane co pół roku, w 2013 r. co kwartał); realizacji programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy w rodzinie (w 2012 r. sprawozdanie roczne, w 2013 r. co kwartał i po zakończeniu każdej edycji). Ponadto opracowane i rozpowszechnione zostały: Zasady i wskazówki do postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie; Zasady finansowania realizacji programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. W 2013 r. działania związane z prowadzonym monitoringiem rozszerzono o zbieranie informacji na temat: realizacji gminnych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie; realizacji powiatowych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz innych programów służących działaniom profilaktycznym; działalności Ośrodków Interwencji Kryzysowej Specjalistycznych Ośrodków Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie jest również członkiem Specjalistycznej Grupy Zadaniowej ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Grupa jest częścią Wojewódzkiego Zespołu Koordynacyjnego do spraw Realizacji Rządowego Programu Razem Bezpieczniej. 14

W 2012 r. zorganizowano 3 spotkania grupy, podczas których omawiano między innymi: skalę zjawiska przemocy w rodzinie w województwie mazowieckim na podstawie danych wynikających ze sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2011 r. oraz statystyki Biura Polityki Społecznej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy i Mazowieckiej Komendy Wojewódzkiej Policji; infrastrukturę instytucji pomagających osobom dotkniętym przemocą w rodzinie w województwie mazowieckim; potrzebę opracowania materiałów instruktażowych, zaleceń, procedur postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie dla osób wykonujących to zadanie; sposoby promocji programu Razem Bezpieczniej wśród potencjalnych beneficjentów działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie; propozycje planu pracy grupy w 2013 r. W II połowie 2012 r. odbyły się spotkania Wojewody Mazowieckiego z jednostkami samorządu terytorialnego, w których udział brał również Wojewódzki Koordynator Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Podczas spotkań omawiano rolę i zadania poszczególnych jednostek samorządu w budowaniu systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, stopień realizacji zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, realizację procedury Niebieskiej Karty oraz najczęściej występujące problemy w realizacji zadań. 2.1.1.3 Konferencje i spotkania organizowane przez Wydział Polityki Społecznej MUW Konferencja Razem wobec przemocy w rodzinie W dniu 30 października 2012 r. zorganizowana została konferencja dla podmiotów wykonujących zadania z zakresu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Celem konferencji było doskonalenie jakości działań podejmowanych przez zespoły 15

interdyscyplinarne w ramach procedury Niebieskiej Karty. Przedstawione zostały stan i skutki realizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i procedury Niebieskiej Karty i działalności zespołów interdyscyplinarnych. W szczególności omówione zostały dobre praktyki w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Konferencja regionalna Działania rządu oraz jednostek samorządu terytorialnego w kwestii zapobiegania przemocy w rodzinie i ze względu na płeć W dniu 27 czerwca br. w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie odbyła się konferencja regionalna na temat przeciwdziałania przemocy. Została ona zorganizowana z inicjatywy minister Agnieszki Kozłowskiej-Rajewicz Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania oraz minister Elżbiety Seledyn podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej przy współpracy Wydziału Polityki Społecznej MUW. Do udziału w konferencji zaproszeni zostali posłowie na Sejm RP, senatorzy, przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej oraz organizacji pozarządowych. Celem konferencji było przedstawienie problematyki przeciwdziałania przemocy w województwie mazowieckim. W pierwszej części spotkania pani Wiesława Kacperek Biegańska dyrektor Wydziału Polityki Społecznej MUW zaprezentowała model organizacji i funkcjonowanie systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w województwie mazowieckim. Następnie odbyły się dwie dyskusje panelowe: pierwsza na temat profilaktyki i zapobiegania przemocy, m.in. przez edukację, druga na temat działania zespołów interdyscyplinarnych. Seniorzy jako grupa otrzymująca wsparcie w ramach pomocy społecznej Seniorzy są grupą osób szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne. Ze względu na zwiększone ryzyko życia na marginesie życia społecznego, głównie z powodu nierównego dostępu do dóbr i usług publicznych, są objęci wsparciem w ramach pomocy społecznej. Wydział Polityki Społecznej udziela pomocy seniorom, sprawując nadzór nad jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej wspierającymi osoby starsze w formie pieniężnej i niepieniężnej (zasiłki stałe, celowe, pielęgnacyjne, pomoc rzeczowa oraz usługi opiekuńcze, pomoc żywnościowa i dostarczenie ciepłego posiłku). Nadzorowi wojewody 16

podlegają także działające w województwie mazowieckim instytucje zapewniające osobom starszym lub przewlekle chorym całodobową opiekę (ogółem 50 domów pomocy społecznej dla osób w podeszłym wieku lub przewlekle chorych, w tym 21 dla osób w podeszłym wieku, 22 dla przewlekle chorych oraz 7 typu łącznego), a także placówki wsparcia dziennego (łącznie 25 ośrodków dysponujących 1686 miejscami). W działalność na rzecz pomocy seniorom włączają się również organizacje pozarządowe inicjujące wiele przedsięwzięć mających na celu aktywizację osób starszych (uniwersytety trzeciego wieku, kluby seniora, punkty poradnictwa). Działalność tych organizacji jest dofinansowywana przez Wojewodę Mazowieckiego w ramach otwartego konkursu ofert z zakresu pomocy społecznej. Ponadto przedstawiciele Wydziału biorą udział w konferencjach i różnego typu spotkaniach poświęconych tematyce osób starszych. W bieżącym roku były to m.in.: seminarium Strategia rozwiązywania problemów społecznych województwa mazowieckiego, identyfikacja zasobów do diagnozy, zorganizowane przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej 23 maja 2013 r., konferencja prasowa dotycząca wyników Raportu o opiece nad seniorami w województwie, zorganizowana przez Wydział Zdrowia przy współudziale Wydziału Polityki Społecznej 27 marca 2013 r. Analiza przeprowadzona przez urząd wojewódzki miała na celu wypracowanie konkretnych propozycji działań, które w kontekście starzenia się populacji w województwie mazowieckim przyczynią się do poprawy opieki medycznej i socjalnej nad osobami w wieku powyżej 65 lat. 2.1.1.4 Otwarty konkurs ofert Wojewody Mazowieckiego na dofinansowanie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej Wojewoda Mazowiecki co roku ogłasza otwarty konkurs ofert na dofinansowanie realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, do którego przystępują organizacje pozarządowe oraz podmioty wyznaniowe. Za bieżącą współpracę z organizacjami pozarządowymi, które otrzymały dofinansowanie w ramach konkursu (przeprowadzenie procedury konkursowej, podpisywanie umów, rozliczenia udzielonych dotacji), odpowiada Wydział Polityki Społecznej. 17

W 2013 r. Wojewoda Mazowiecki przeznaczył w trybie konkursu kwotę w wysokości 1 700 000 zł dla 110 organizacji pozarządowych na wsparcie działań z zakresu integracji ze społeczeństwem uchodźców i osób mających ochronę uzupełniającą, oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, organizacji zajęć dla dzieci i poradnictwa dla rodzin wymagających wsparcia, aktywizacji osób starszych, przeciwdziałania bezdomności oraz wyrównywania szans i integracji społecznej osób niepełnosprawnych. Wsparcie finansowe Wojewody Mazowieckiego w postaci dofinansowania zadań dla grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne na Mazowszu pozwala wyrównać szanse przez zapewnienie jednakowego dostępu do dóbr i usług społecznych oraz zmniejsza ryzyko konieczności funkcjonowania na marginesie życia społecznego. 2.1.1.5 Otwarty konkurs ofert w ramach Programu Wspierającego Powrót Osób Bezdomnych do Społeczności ogłoszonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej Zgodnie z trybem realizacji Programu Wspierającego Powrót Osób Bezdomnych do Społeczności, ogłoszonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej, przeprowadzonym w 2013 r. konkursie ofert dla podmiotów pozarządowych w ramach Programu wojewoda mazowiecki zaproponował 3 cele regionalne dla województwa mazowieckiego, które zostały zatwierdzone przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej: 1) rozwój systemu usług pomocy interwencyjnej dla osób bezdomnych (w tym: interwencyjny nocleg o niskoprogowym standardzie dla osób bezdomnych bez względu na gminę ostatniego zameldowania; streetworking; programy pomocy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego dla osób bezdomnych w sytuacji kryzysowej obejmujące diagnozę i wdrażanie adekwatnych instrumentów wsparcia; rozwój sieci placówek pomocy interwencyjnej); 2) upowszechnienie instrumentów wsparcia procesu wychodzenia z bezdomności (w tym: programy rozwoju mieszkalnictwa treningowego; rozwój centrów coachingu i wspierania aktywności społeczno-zawodowej osób bezdomnych; rozwój funkcji aktywizującej schronisk dla bezdomnych; programy przeciwdziałania długotrwałej 18

socjalizacji dzieci i młodzieży w warunkach zamieszkiwania w placówkach dla bezdomnych); 3) rozwój lokalnych programów na rzecz zmniejszenia ryzyka bezdomności osób i rodzin zagrożonych (w tym: programy na rzecz osieroconych dzieci; programy pomocy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego i edukacji ekonomicznej dla rodzin i osób zagrożonych eksmisją). Wydział Polityki Społecznej dokonał oceny formalnej i zaopiniował merytorycznie 21 ofert zgłoszonych przez organizacje pozarządowe (w tym 20 dotyczących celów regionalnych ujętych w Programie). Łączna wartość wniosków o dotację złożonych przez te organizacje opiewała na 3,01 mln zł. Spośród 21 złożonych ofert WPS MUW zarekomendował dofinansowanie 10, wyróżniających się wysoką jakością merytoryczną i potencjalną efektywnością. Ostatecznie dofinansowanie otrzymały 2 oferty organizacji z województwa mazowieckiego o łącznej wartości 213 tys. zł. 2.1.1.6 Otwarty konkurs ofert na finansowe wsparcie realizacji projektów w ramach programu Ministra Pracy i Polityki Społecznej Oparcie Społeczne dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi W 2013 r. Minister Pracy i Polityki Społecznej ogłosił otwarty konkurs ofert na finansowe wsparcie projektów z zakresu organizacji i funkcjonowania sieci oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach programu Oparcie społeczne dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Wnioski złożyły jednostki samorządu terytorialnego, a także organizacje pozarządowe, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.) oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 tej ustawy, prowadzące działalność mającą na celu umożliwienie osobom z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Ogółem z terenu województwa mazowieckiego wpłynęło 61 ofert konkursowych o wartości 3 736 671,09 zł. Wydział Polityki Społecznej po dokonaniu oceny formalnej pozytywnie zaopiniował 24 oferty. 19

Po dokonaniu oceny merytorycznej oferty przekazano do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Natomiast ostatecznej oceny projektów dokonała komisja konkursowa powołana w Departamencie Pomocy i Integracji Społecznej MPiPS i tym samym 8 projektów z Mazowsza uzyskało wsparcie finansowe w wysokości 430 930 zł łącznie. 2.1.1.7 Integracja ze społeczeństwem osób mających status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie koordynuje także działania związane z integracją cudzoziemców mających status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. W 2013 r. w województwie mazowieckim ogółem realizowanych jest 80 indywidualnych programów integracji (IPI). Programy te realizowane są w 2 miastach Warszawie i Radomiu oraz 6 powiatach: legionowskim, nowodworskim, piaseczyńskim, pruszkowskim, pułtuskim oraz wołomińskim. Liczbę IPI oraz liczbę osób nimi objętych z podziałem na poszczególne powiaty przedstawia poniższa tabela: 2013 rok L.p. Powiat Ochrona uzupełniająca Status uchodźcy Liczba IPI Liczba osób Liczba IPI Liczba osób 1. legionowski 1 1 2. nowodworski 2 2 3. piaseczyński 1 1 1 1 4. pruszkowski 6 15 2 5 5. pułtuski 1 1 6. radomski ziemski 1 1 7. Warszawa 29 38 28 50 8. wołomiński 6 17 2 2 RAZEM: 45 74 35 60 Finansowe wsparcie przez Wojewodę Mazowieckiego cudzoziemców realizujących 20

programy integracyjne jest zadaniem finansowanym z jego budżetu. Cudzoziemcy po otrzymaniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej wybierają najczęściej Mazowsze jako miejsce osiedlenia. Korzystają również z możliwości nauki języka polskiego w wyspecjalizowanej w tym zakresie Fundacji Linguae Mundi, która jest również wspierana finansowo przez Wojewodę Mazowieckiego w ramach otwartego konkursu ofert z zakresu pomocy społecznej. 2.1.1.8 Działania Pełnomocnika Wojewody do spraw Mniejszości Narodowych i Etnicznych Wojewoda Mazowiecki dnia 7 lutego 2011 r. powołał pełnomocnika do spraw mniejszości narodowych i etnicznych w województwie mazowieckim. Współpracuje on z organami administracji rządowej, realizującymi zadania na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych na terenie województwa mazowieckiego, oraz współdziała z jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi, w szczególności z organizacjami mniejszości narodowych i etnicznych. Pełnomocnik Wojewody Mazowieckiego pozostaje w stałym kontakcie z przedstawicielami mniejszości, bierze udział w spotkaniach, konferencjach i uroczystościach przez nie organizowanych lub odbywających się z ich udziałem. Elementem niezbędnym w działaniach Pełnomocnika jest udział w posiedzeniach Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, na których poruszane są m.in. sprawy edukacji mniejszości, przeciwdziałania dyskryminacji i nietolerancji wobec grup mniejszościowych. Istotnym problemem, sygnalizowanym m.in. przez przedstawicieli organizacji mniejszości, jest brak szeroko rozumianej edukacji społecznej oraz szacunku dla odmienności i odrębności. Jednym z elementów działań profilaktycznych jest edukacja ogólnospołeczna oraz podkreślanie, że w społeczeństwie istnieją różne grupy społeczne. Upowszechnianiu wiedzy na temat różnych grup mniejszości narodowych i etnicznych w województwie służy baner Mniejszości narodowe i etniczne na Mazowszu na stronie Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Publikowane w nim treści są współtworzone i współredagowane przez przedstawicieli mniejszości. Są to charakterystyki mniejszości, informacje o wydarzeniach kulturalnych, linki do stron organizacji mniejszościowych itp., 21

które mają na celu popularyzację idei wielokulturowości i wiedzy o mniejszościach. Dzięki współpracy z organizacjami mniejszości powstało wspólne dla mniejszości miejsce na stronie MUW, które ma pełnić funkcję edukacyjną. Znaczna część działań podejmowanych na Mazowszu kierowana jest do społeczności romskiej, która stanowi największą grupę etniczną w województwie. Od 2004 r. w województwie mazowieckim realizowany jest Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce. Podejmowane w jego ramach działania dotyczą nastepujących dziedzin: edukacji, edukacji obywatelskiej Romów w społeczeństwie polskim, walki z bezrobociem, zdrowia, poprawy sytuacji bytowej, przeciwdziałania przestępstwom popełnianym na tle etnicznym, podtrzymywaniu i propagowaniu kultury romskiej oraz upowszechnianiu wiedzy o Romach w społeczeństwie polskim. W dniu 26 czerwca 2013 r. w siedzibie Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie odbyło się spotkanie Wojewody Mazowieckiego z przedstawicielami mniejszości narodowych i etnicznych. W trakcie spotkania zaprezentowano baner Mniejszości narodowe i etniczne na Mazowszu. Omówione zostały również cele i zadania oraz zakres działania Zespołu do spraw przeciwdziałania nietolerancji wobec grup mniejszościowych. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele następujących organizacji mniejszości narodowych i etnicznych: Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, Fundacji Ormiańskiej KZKO, Stowarzyszenia Rosyjski Dom, Stowarzyszenia Wspólnota Rosyjska, Rosyjskiego Ośrodka Nauki i Kultury w Warszawie, Rosyjskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego w Polsce, Związku Ukraińców w Polsce, Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu w Polsce, Stowarzyszenia Centralnej Rady Romów w Polsce, Mazowieckiego Stowarzyszenia Romów w Mławie, Związku Karaimów Polskich oraz Fundacji Instytutu Dialogu i Pokoju na Świecie. Spotkanie było okazją do wymiany dobrych praktyk, wiedzy oraz podzielenia się doświadczeniami między organizacjami skupiającymi reprezentantów mniejszości narodowych i etnicznych. Służyło także promowaniu wielokulturowości. Zadania Pełnomocnika Wojewody Mazowieckiego ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych wpisują się w działania Zespołu do spraw przeciwdziałania mowie nienawiści wobec grup mniejszościowych i zagrożonych wykluczeniem gremium, którego prace mogą 22

zaowocować nowymi formami współpracy oraz kolejnymi celami i sposobami skuteczniejszego ich osiągania. 2.1.2 Wydział Spraw Cudzoziemców MUW Wydział Spraw Cudzoziemców MUW realizuje zadania wojewody związane z legalizacją pobytu i pracy cudzoziemców oraz procedurami dotyczącymi obywatelstwa polskiego. Rocznie w Urzędzie obsługiwanych jest około 80 tysięcy klientów z ponad 120 krajów świata. Wydział podejmuje systematyczne działania służące eliminacji dyskryminacji i upowszechnianiu równego traktowania i różnorodności społecznej. 2.1.2.1 Forum Cudzoziemców W 2008 roku przy Wojewodzie Mazowieckim utworzone zostało Forum Cudzoziemców, które stanowi płaszczyznę współpracy i dialogu między administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi i środowiskiem migrantów. Jest miejscem wymiany informacji, doświadczeń oraz wypracowywania wspólnych rozwiązań. Powstanie Forum, będącego stałą formą współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz pomocy cudzoziemcom i ich integracji, w znaczący sposób wpłynęło na podniesienie jakości obsługi klientów Wydziału Spraw Cudzoziemców. Dzięki propozycjom oczekiwanych przez cudzoziemców kierunków zmian oraz wprowadzeniu mechanizmu systematycznego monitorowania procesu obsługi możliwe było wypracowanie i wdrożenie Standardów obsługi klienta w Wydziale Spraw Cudzoziemców. 2.1.2.2 Działania współfinansowane z Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich W celu podniesienia efektywności działań służących poprawie jakości świadczonych przez Mazowiecki Urząd Wojewódzki usług, od 2009 r. wojewoda realizuje projekty współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich. Do takich przedsięwzięć należy Centrum Informacyjne dla Cudzoziemców. 23

Działania podejmowane w ramach tego programu mają na celu wsparcie cudzoziemców obywateli państw spoza Unii Europejskiej w procesie ich integracji w Polsce przez udzielanie pomocy w legalizacji pobytu oraz w rozwiązywaniu innych problemów prawnych, z jakimi zetkną się w naszym kraju. W projekcie Centrum Informacyjne dla Cudzoziemców Wojewoda Mazowiecki i Fundacja Polskie Forum Migracyjne są partnerami organizacji wiodącej Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. W ramach tego programu w Urzędzie utworzony został Punkt Informacyjny dla Cudzoziemców, prowadzony przez Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, została także rozbudowana i doposażona Informacja Wydziału Spraw Cudzoziemców. Działarównież Infolinia Migracyjna, która obsługiwana jest przez Fundację Polskie ForumMigracyjne. Ważnym działaniem w ramach projektu jest przygotowywanie materiałów informacyjnych dla cudzoziemców. Od 2009 r. opracowanych zostało kilkadziesiąt ulotek i plakatów tematycznych, takich jak np.: Prawa cudzoziemców w procedurze administracyjnej, Legalizacja pobytu w Polsce uczniów i studentów z zagranicy, Ślub w Polsce, Legalizacja pobytu w Polsce, Praca w Polsce ważne informacje, Pomoc prawna dla cudzoziemców, Zanim zatrudnisz pełnomocnika, Abolicja, co dalej?, Dzieci bez opieki, Obywatelstwo polskie. Materiały informacyjne zostały przetłumaczone na języki angielski, rosyjski i wietnamski. Są dostępne w siedzibie Wydziału Spraw Cudzoziemców i na stronie internetowej Fundacji Polskie Forum Migracyjne. Niezwykle istotnym efektem kilkuletniej realizacji projektu są również szkolenia dla urzędników Wydziału Spraw Cudzoziemców. W ciągu ostatnich pięciu lat Mazowiecki Urząd Wojewódzki zorganizował ponad 30 różnorodnych szkoleń dla pracowników Urzędu mających w codziennej pracy bezpośredni kontakt z cudzoziemcami. Szkolenia, mające formę zarówno wykładów, jak i warsztatów, prowadzili trenerzy zewnętrzni, w tym przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz instytucji publicznych. Poznaniu historii, kultury i tradycji innych krajów służyły spotkania głównie z przedstawicielami społeczności migrantów. Poniżej przedstawiamy opisy kilku przykładowych szkoleń, dotyczących kompetencji wielokulturowych, które odbyły się w okresie 2009 2013 r.: 24

Wielokulturowość w praktyce, mentalność i kultura ormiańska Celem spotkania było wprowadzenie w kulturę narodu ormiańskiego, jego historię, tradycje i zwyczaje. Część praktyczna zawierała krótką lekcję języka ormiańskiego oraz prezentację potraw kuchni ormiańskiej, połączoną z degustacją. Prezentacja została wzbogacona o opowieść o życiu współczesnych Ormian w Polsce i historię powstania diaspory ormiańskiej. Szkolenie miało charakter prezentacji multimedialnej. Narracja byłailustrowana licznymi filmami, przedstawiającymi m.in. tańce kaukaskie, ormiańskie pieśni oraz piękno przyrody. Pokazany został również film Owoc granatu Siergieja Paradżanowa, wybitnego ormiańskiego reżysera. Kultura prawosławia Wykład przeprowadził doradca w Centrum Informacyjnym dla Cudzoziemców Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, będący również współtwórcą portalu internetowego poświęconego polskiemu prawosławiu i dziennikarzem. Prelegent omówił historię Kościoła prawosławnego w Polsce i scharakteryzował rejony zamieszkiwane przez wyznawców prawosławia. Wystąpienie zostało urozmaicone multimedialną prezentacją. Praca z klientem wielokulturowym jak radzić sobie ze stresem, frustracją i zniechęceniem warsztaty z psychologiem Podczas dwudniowych warsztatów omówione zostały specyfika pracy z klientem wielokulturowym oraz konsekwencje podlegania długotrwałemu stresowi w pracy. Prowadzący przedstawił podstawowe techniki relaksacyjne: wizualizację i autohipnozę. Świat arabski islam kultura i zwyczaje Szkolenie przeprowadzone zostało przez pracownika Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, obywatela Algierii. Podał on informacje ogólne, historyczne i polityczne na temat krajów arabskich. Szkolenie obejmowało również historię islamu, podstawowe pojęcia, fakty i mity na temat tej religii. Prowadzący przedstawił także kulturę i tradycje arabskie ze szczególnym uwzględnieniem roli Koranu w życiu każdego muzułmanina. Urząd oczami cudzoziemca z Afryki Podczas szkolenia dyrektor Fundacji Afryka Inaczej przedstawił wybrane zagadnienia dotyczące kultur afrykańskich i sytuacji kulturowo-etnicznej w Afryce. Prelegent dużo uwagi poświęcił więziom społecznym i tożsamości Afrykanina oraz regułom zachowania w społeczeństwach miejscowych. Omówił również problemy adaptacyjne i integracyjne 25

w społeczeństwie przyjmującym. Szkolenie zostało zakończone krótkim quizem sprawdzającym wiedzę na temat Afryki. Projekt Centrum Informacyjne dla Cudzoziemców realizowany jest od 1 lutego 2009 r. Jego pierwsza, trzyletnia edycja zakończyła się 31 grudnia 2011 r. W styczniu 2012 r. został rozpoczęty kolejny trzyletni projekt Centrum Informacyjne dla Cudzoziemców II, będący kontynuacją i rozwinięciem dotychczasowych działań. Od marca 2010 r. do maja 2012 r. realizowany był projekt Europejska Lokalna Współpraca na rzecz Integracji (European Local Cooperation for Integration ELCI). Jego liderem była Międzynarodowa Organizacja do spraw Migracji z siedzibą we Francji (IOM Francja). Jednocześnie brało w nim udział osiem krajów europejskich: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Hiszpania, Węgry, Czechy oraz Polska. W naszym kraju partnerami projektu byli: Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji z siedzibą w Polsce, Mazowiecki Urząd Wojewódzki i Stowarzyszenie Interwencji Prawnej. Nadrzędnym celem przedsięwzięcia było wzmocnienie dwukierunkowego procesu integracji przez kształtowanie strategii integracyjnych pomiędzy obywatelami państw trzecich a społeczeństwami przyjmującymi, a także promowanie wiedzy na temat ważnej roli organizacji migrantów w procesie integracji, wzmocnienie kompetencji organizacji migrantów tak, aby mogły w większym stopniu przyczyniać się do procesu integracji, oraz polepszenie komunikacji i wymiana przykładów dobrych praktyk pomiędzy instytucjami rządowymi i samorządowymi odpowiedzialnymi za kwestie integracyjne. Osiągnięciu powyższego celu służyły następujące działania: podjęcie kroków prowadzących do identyfikacji organizacji migranckich zaangażowanych w działania integracyjne w krajach członkowskich UE; przeprowadzenie badań porównawczych w celu oceny roli tych organizacji i władz lokalnych w podejmowaniu działań na rzecz integracji; zorganizowanie spotkań organizacji społeczeństwa obywatelskiego, migrantów i lokalnych instytucji zaangażowanych w działania integracyjne; szkolenia instruktorów z zakresu europejskich zasad dotyczących integracji, przeznaczone dla władz lokalnych, regionalnych i organizacji migrantów. W wyniku tych działań została opracowana analiza porównawcza dotycząca roli organizacji obywatelskich i migranckich w procesie integracji. Zostały w niej także 26

zaprezentowane lokalne modele zarządzania wraz z przykładami dobrych praktyk i zaleceniami na przyszłość. Europejski Fundusz na Rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich stanowi istotny instrument kształtowania i finansowania projektów służących integracji cudzoziemców w Polsce. Ze środków tych Wojewoda Mazowiecki korzysta w bardzo dużym zakresie, od 2009 r. występując w roli partnera projektu, a od 2013 także jako instytucja wiodąca. W tym roku rozpoczęła się realizacja kolejnego projektu: Administracja bliżej cudzoziemca, którego celem jest z jednej strony unowocześnienie obsługi przez wprowadzenie wielu rozwiązań informatycznych dla klientów, takich jak internetowe śledzenie statusu sprawy czy internetowy kalendarz, a z drugiej poznawanie dobrych praktyk z zakresu obsługi i pracy z cudzoziemcem w trakcie wizyt studyjnych w krajach UE oraz przygotowanie propozycji wprowadzenia nowych rozwiązań w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie. Powyższe przedsięwzięcia mają na celu pogłębienie wiedzy pracowników Wydziału Spraw Cudzoziemców na temat migracji, praw człowieka czy istniejących w społeczeństwie stereotypów i wynikających z nich uprzedzeń oraz przejawów dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne, narodowość, religię i wyznanie. Skutkiem podejmowanych przez nas działań jest także zwiększanie wrażliwości urzędników na wymienione zjawiska. Opisane wyżej projekty służą też stałemu podnoszeniu kompetencji międzykulturowych. Ponadto, dzięki działaniom finansowanym m.in. z funduszy przyznawanych w ramach programów europejskich, Mazowiecki Urząd Wojewódzki wprowadza europejskie i międzynarodowe standardy obsługi i podejścia do klienta wielokulturowego. Edukacja w zakresie odmienności kulturowych stanowi podstawę wzajemnego zrozumienia i poszanowania praw każdego obywatela bez względu na jego pochodzenie. 2.1.3 Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW Zgodnie z Regulaminem organizacyjnym Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW w imieniu wojewody wykonuje zadania mające na celu zapewnienie współdziałania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej w zakresie bezpieczeństwa państwa i utrzymania 27

porządku publicznego, a także ochrony praw obywatelskich, co wynika również z przepisów ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2009 r. Nr 31, poz. 206, z późn. zm.). Wydział stale podejmuje działania zmierzające do poprawy stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na stadionach województwa mazowieckiego. Zadania te służą również przeciwdziałaniu nietolerancji i mowie nienawiści. Na spotkaniu inicjującym prace Zespołu, które odbyło się 8 stycznia br., Wojewoda Mazowiecki wyznaczył Wydziałowi Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego MUW następujące zadania: 1. Tematyka mowy nienawiści i nietolerancji na stadionach należy uwzględnić w programie spotkań Policji i PZPN-u organizowanych przez Wydział po każdej kolejce ligi piłkarskiej oraz w programie spotkań z przedstawicielami klubów i samorządów organizowanych po zakończeniu rundy piłkarskiej. 2. Poddać analizie umieszczone na stronie Rady Europy informacje na temat przeciwdziałania nienawiści na stadionach, a wnioski przekazać przedstawicielom klubów piłkarskich i PZPN-owi. 3. Uzgodnić z Policją poszerzenie raportów dziennych o informacje dotyczące przestępstw z nienawiści. Odpowiadając na powyższe zalecenia, Wydział poinformował, że tematyka dotycząca nietolerancji na stadionach, w tym mowy nienawiści, była jednym z tematów poruszanych podczas spotkań z przedstawicielami klubów piłkarskich i samorządów. Ponadto w sezonie piłkarskim 2012 2013 (runda jesienna i wiosenna) po każdej kolejce piłkarskiej ligi odbyły spotkania poświęcone bezpieczeństwu imprez sportowych na stadionach województwa mazowieckiego łącznie było ich 34 (w tym 27 w Warszawie i 7 w Radomiu, Płocku i Siedlcach). W tym okresie zostały również zorganizowane 2 spotkania (w lipcu 2012 r. i w lutym 2013 r.) z przedstawicielami klubów piłkarskich występujących w ramach rozgrywek Ekstraklasy S.A. oraz I III Ligi, a także z przedstawicielami Ministerstw: Spraw Wewnętrznych, Administracji i Cyfryzacji, Sportu, oraz organów samorządu terytorialnego, Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Ochrony Kolei, Ekstraklasy S.A., PZPN, MZPN, przewoźników (Koleje Mazowieckie, SKM, WKD). W trakcie spotkań był omówiany stan 28