ТЕМА 9. МІЙ ДЕНЬ. TEMAT 9. MÓJ DZIEŃ

ТЕМА 9. МІЙ ДЕНЬ. TEMAT 9. MÓJ DZIEŃ ТЕОРЕТИЧНИЙ МАТЕРІАЛ. WIADOMOŚCI TEORETYCZNE МИНУЛИЙ ЧАС ДІЄСЛОВА. CZAS PRZESZŁY CZASOWNIKÓW Минулий час дієслова у польській мові твориться додаванням до основи слова типових особових закінчень. У минулому часі дієслова не діляться за групами - закінчення однакові для всіх дієслів. Однак важливим моментом є те, що в однині у минулому часі розрізняємо роди (чоловічий, жіночий і середній), натомість у множині визначальною для вибору правильного закінчення є чоловічо-особова чи нечоловічо-особова форма слова. liczba pojedyncza r.męski r.żeński r. nijaki ja -łem ja -łam ja ty -łeś ty -łaś ty on -ł ona -la ono -ło liczba mnoga formy męskoosobowe formy niemęskoosobowe my -liśmy my -łyśmy wy -liście wy -łyście oni -li one --ły Czy chodziłeś na ten koncert? Tak, chodziłem. A twoja siostra też chodziła? Oczywiście. I jej koleżanki chodziły również. Czy chodziliście razem? Jasne, że chodziliśmy razem. Частина дієслів у минулому часі має чергування голосних у формах множини. Це, зокрема, дієслова: mieć, chcieć, woleć, widzieć, wiedzieć, siedzieć, jeść. r.m. ja miałem ty miałeś on/ ono miał/ miało liczba pojedyncza r.z. ja miałam ty miałaś ona miała liczba mnoga formy męskoosobowe formy niemęskoosobowe ту mieliśmy my miałyśmy wy mieliście wy miałyście oni mieli one miały Wczoraj moje siostry miały gości, a moi bracia mieli dużo wolnego czasu. ТЕПЕРІШНІЙ ЧАС ДІЄСЛОВА. CZAS TERAŹNIEJSZY CZASOWNIKÓW На попередніх заняттях ми розглядали утворення теперішнього часу дієслів 1, 2 та 3 груп відмінювання. Узагальнимо і доповнимо наші знання. Пам ятаємо, що у польській мові дієслова теперішнього часу діляться на 4 типи відмінювання 4 групи, кожна з них має свої особові закінчення. Дещо окремо, поза групами, стоїть дієслово być, про що мова нижче. Розглянемо зведену таблицю закінчень дієслів теперішнього часу: I II III IV liczba pojedyncza 1. -ę -am -em 2. -esz -ysz/isz -asz -esz 3. -e -y/i, -a -e

liczba mnoga 1. -emy -ymy/imy -amy -emy 2. -ecie -ycie/-icie -acie -ecie 3. 3 -ają -ą Хоча закінчення дієслів четвертої групи майже такі самі, як першої, однак, особливістю цієї групи є те, що основи практично всіх дієслів видозмінюються. До четвертої групи належить обмежена кількість дієслів: jeść, umieć (і дієслова, які його «вміщують», наприклад, rozumieć), wiedzieć (і дієслова, які його «вміщують», наприклад powiedzieć, opowiedzieć). ДІЄСЛОВО БУТИ. CZASOWNIK BYĆ Дієслово być у польській мові стоїть дещо окремо від інших як за функціями, так і за відмінюванням. Воно вживається як самостійна лексема, і в якості допоміжного дієслова. На відміну від українського відповідника, це дієслово у теперішньому часі має різні особові форми. Розглянемо відмінювання być у всіх трьох часах. czas teraźniejszy czas przeszły czas przyszły liczba pojedyncza ja jestem ty jesteś on, ona ono jest r.m. r.ż. r.n. ja będę ją byłem ja byłam ty byłeś ty byłaś ono on był ona była było ty będziesz on, ona, ono będzie liczba mnoga formy formy niemęskoosob. my jesteśmy męskoosob. my będziemy wy jesteście my byliśmy my byłyśmy wy będziecie oni, one są wy byliście -wy byłyście oni, one będą oni byli one były ДІЄСЛОВО І ВІДМІНКИ ІМЕННИКІВ. CZASOWNIK І PRZYPADKI RZECZOWNIKÓW Зазвичай, дієслова керують іменником, вимагаючи від іменника у словосполученні певного відмінка. Значна частина польських дієслів є перехідними, тобто такими, що вимагають знахідного відмінка без прийменника (znać, kochać), інші ж дієслова можуть вимагати орудного (być, interesować się), давального (dziękować, życzyć, przyglądać się) чи родового відмінка (słuchać, szukać). Znam (kogo? co?) tę dziewczynę. Kupiłam (kogo? co?) nową książkę. Jestem (kim? czym?) Ukraińcem. Interesuję się (kim? czym?) Polską. Dziękuję (komu? czemu?) tobie za pomoc. Dlaczego przyglądasz się (komu? czemu?) mojej koleżance? Zawsze słucham (kogo? czego?) spokojnej muzyki. Szukam (kogo? czego?) swojego słownika. МОВНА ПРАКТИКА. KONWERSATORIUM 1. DATA Jaki dzień (jest) dzisiaj? Dzisiaj jest środa. Wczoraj był wtorek. Wtedy się spotkamy? Najlepiej w środę albo za kilka dni. Wtedy było wasze pierwsze spotkanie? To było w zeszłą niedzielę. Byłaś dzisiaj w szkole? Dzisiaj? Przecież byłam przedwczoraj. Nic tam się nie zmieniło. DNI TYGODNIA poniedziałek przedwczoraj był wtorek wczoraj (była) środa czwartek dziś jest piątek jutro sobota będzie niedziela pojutrze Dziś wesoło, jutro goło (przysłowie polskie). Indyk myślał o niedzieli, a w sobotę łeb mu ścięli (przysłowie polskie).

W piątek zły początek (przysłowie polskie). Jeżeli Bóg mówi "dzisiaj", to diabeł powiada "jutro" (przysłowie niemieckie). Nie co dzień niedziela (przysłowie niemieckie). Jutro jest najbardziej zajętym dniem w roku (przysłowie hiszpańskie). Przedwczoraj i wczoraj żyło się jak zawsze (przysłowie asyryjskie). kiedy? jak długo? w poniedziałek (we) wtorek środę czwartek piątek sobotę niedzielę od do poniedziałku wtorku środy czwartku piątku soboty niedzieli pewnego dnia kiedyś za kilka dni za tydzień w przyszłym tygodniu w ten czwartek w zeszły piątek w najbliższą środę Kiedy masz urlop? Mam urlop od jutra. Jak długo się spotykacie? Chyba od dwóch tygodni. Kiedy musisz skończyć pracę roczną? Muszę skończyć ją do soboty. Ona chyba się spóźni. Nie, przyjdzie w porę, jak zawsze. za dwa do jutra od jutra tygodnie w porę za późno do wczoraj od wczoraj w ciągu później za do od kilku tygodnia wcześniej wcześnie poniedziałku tygodni po kilku dniach Tydzień ma siedem dni. Miesiąc ma cztery tygodnie. Znamy cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima. Ten rok był długi i trudny. Następny będzie lepszy. dzień tydzień miesiąc pora roku rok Jaką porę roku lubisz? Ja lubię zimę, bo zimą są święta. Ja lubię jesień, bo jesienią mam urodziny. Ja wolę wiosnę, bo wiosną wszystko pięknie kwitnie. Ja lubię lato, bo latem mogę pojechać nad morze. Kiedy wybierasz się na urlop? W zimie jedziemy w góry. W lecie pojadę do babci. NAZWY MIESIĘCY Kiedy masz urodziny? Mam urodziny w styczniu. Kiedy twoja matka obchodzi imieniny? Moja matka obchodzi imieniny w listopadzie. styczeń w styczniu stycznia łuty w lutym lutego marzec w marcu marca kwiecień w kwietniu kwietnia

maj w maju maja czerwiec w czerwcu czerwca lipiec w lipcu lipca sierpień w sierpniu sierpnia wrzesień we wrześniu września październik w październiku października listopad w listopadzie listopada grudzień w grudniu grudnia Który jest dzisiaj? Dzisiaj jest poniedziałek, pierwszy listopada. Którego mamy dzisiaj? Dzisiaj mamy szóstego września. Kiedy obchodzisz twoje urodziny? Dwudziestego pierwszego lipca. Kiedy się urodziłeś? Urodziłem się pierwszego stycznia tysiąc dziewięćset osiemdziesiątego szóstego roku. Kiedy urodził się Taras Szewczenko? Taras Szewczenko urodził się dziewiątego marca tysiąc osiemset czternastego roku. ВПРАВИ. ĆWICZENIA Uzupełnij zdania. Wzór: W... nic nie robimy. W niedzielę nic nie robimy. W... zaczyna się tydzień. We... chętnie pracujemy. W... zaczynamy myśleć o niedzieli, bo jest środek tygodnia. W... chcemy, by tydzień szybciej się skończył. W... czekamy końca dnia i planujemy weekend. W... chodzimy do sklepu i na targ. W... chcemy, by poniedziałek się nie zaczynał. Ułóż zdania wykorzystując słowa z tabeli. Wzór: Wczoraj byłem na zajęciach. Dzisiaj idę do biblioteki. Jutro pojadę do domu. Wczoraj Dzisiaj Jutro Być byłam, byłem jestem będę w domu na uniwersytecie na zajęciach w IŚĆ szłam, szedłem pójść poszłam, (po)jechać poszedłem jechałam, jechałem idę jadę pójdę pojadę bibliotece do domu do biblioteki na uniwersytet w gości do koleżanki po zakupy Dokończ zdania. Wzór: Chodziłam do sklepu... Chodziłam do sklepu w zeszłą niedzielę. Marysia chodzi do szkoły...... Piotr pojechał na wakacje...... Matka upiekła tort...... Tata jest w pracy...... Studenci są na zajęciach...... Byłam chora...... Pójdę do biblioteki...... Nasza rodzina mieszka w tym bloku...... Od kiedy masz tego psa?......

Kiedy twoi rodzice wracają z podróży?...... 83. Dopisz nazwy pór roku przy odpowiednim opisie. Wzór: Jesień - dni stają się krótkie. Pada śnieg, są święta, dostajemy prezenty, jest zimno, jest pięknie. Wszystko jest zielone, jest dużo kwiatów, jest ciepło, świeci słońce. Pada deszcz, opadają liście z drzew, niebo jest zachmurzone. Wszystko kwitnie, niebo jest jasne, dni są dłuższe. Dopisz brakujące nazwy miesięcy. Wzór: Luty,..., kwiecień luty, marzec, kwiecień. Styczeń,..., marzec, kwiecień,..., czerwiec,...,..., wrzesień. Listopad,..., styczeń,...,..., kwiecień,... Sierpień,...,..., listopad, grudzień,...,..., marzec. Uzupełnij zdania otwierając nawiasy. Wzór: Grupa zdaje egzamin z języka polskiego (12)... Grupa zdaje egzamin z języka polskiego w grudniu. 1) Ola obchodzi imieniny (07).... 2) Arbuzy najlepiej kupować (08)... 3) Rok zaczyna się (01)... 4) Dzieci idą do szkoły (09)... 5) Polscy studenci zaczynają semestr (10)... Ułóż pytania i odpowiedzi wykorzystując informacje z tabeli. Wzór: Elżbieta, 18 czerwca Kiedy Elżbieta obchodzi imieniny? Osiemnastego czerwca. Adriana, 7 czerwca Agnieszka, 21 stycznia Barbara, 4 grudnia Danuta, 24 czerwca Małgorzata, 17 października Aleksander, 10 marca Bogdan, 10 sierpnia Damian, 26 września, Henryk, 15 lipca, Zbigniew, 1 kwietnia Odpowiedz na pytania. Wzór: Kiedy urodził się Fryderyk Chopin? (22.02.1810) Dwudziestego drugiego lutego tysiąc osiemset dziesiątego roku. Kiedy urodził się Mikołaj Kopernik? (19.02.1473)... Kiedy urodziła się Wisława Szymborska? (2.07.1923)... Kiedy Polska odzyskała niepodległość? (11.11.1918)... Kiedy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej? (1.05.2004)... 2. CZAS Przepraszam, która jest godzina? Jest szósta dziesięć. O której godzinie przyjeżdża ten autobus? O wpół do ósmej. czas godzina pół godziny kwadrans minuta sekunda moment chwila za chwilę Czy jesteś już gotowa? Momencik! Już idę! Jestem głodny! Poczekaj chwilę, nie widzisz, rozmawiam przez telefon! Śpieszę się! Już się ubieram! Jestem senna! Zaraz przygotuję łóżko do spania. Jesteś zmęczony? Tak, trochę. Za chwilę odpoczniesz.

KTÓRA JEST GODZINA? 15 15 Jest piętnaście (minut) po Jest godzina piętnasta trzeciej piętnaście 14.45 Jest za kwadrans trzecia Jest godzina czternasta lub czterdzieści pięć 14 30 Jest pół do trzeciej Jest godzina czternasta trzydzieści O KTÓREJ GODZINIE? Czy byłaś już w sklepie? Tak, godzinę temu. Jak często myjesz zęby? Dwa razy dziennie. Czy twoja siostra ogląda seriale? Tak, codziennie! Kiedy tata wróci z pracy? Mniej więcej za godzinę. o 2.30 o drugiej dwadzieścia minutę/godzinę temu o 14 o drugiej po południu za godzinę O 7.30 o wpół do ósmej rano dwa razy na dobę/dziennie O 19 50 za dziesięć ósma codziennie Czas jest bramą, przez którą przyszłość odchodzi w przeszłość (Leonardo da Vinci). Sekunda jest częścią minuty, minuta częścią godziny, godzina częścią zegara, a zegar częścią życia (Kamil Ejsymont). Trzecia po południu to godzina, kiedy zawsze jest za późno lub za wcześnie na wszystko, cokolwiek chcemy zrobić (Jean Paul Sartre). ВПРАВИ. ĆWICZENIA Odpowiedz na pytania według wzoru. Wzór: Która jest godzina? 11.30 Która jest godzina? Jest jedenasta trzydzieści. Jest wpół do dwunastej. Która jest godzina? 8.50... Która jest godzina? 13.15... Która jest godzina? 5.30... Która jest godzina? 10.45... Ułóż dialogi wykorzystując informacje z tabeli. Wzór: O której zaczyna się koncert? - O dziewiętnastej. -+ Pośpiesz się! To za pół godziny! O której przychodzą 0 18.00 Chyba spóźnicie się. goście? O 15.30 Pośpiesz się! To za pól O której macie autobus? 0 2.00 godziny! O której wrócisz? 0 9.35. Dlaczego tak wcześnie? O której zaczyna się O 6.46. O, to już za chwilę. koncert? O 15.22 Spokojnie, mamy jeszcze O której zaczyna się O 19.00 czas! wykład? O której rano wstajesz? O której przyj edzie pociąg? To za późno! Zdążymy! Odpowiedz na pytania wykorzystując słowa z ramki. codziennie, minutę temu, za godzinę, dwa razy na dobę Wzór: Kiedy przyszłaś? Przyszłam godzinę temu. Kiedy zaczął się film?... Kiedy trzeba do niej zadzwonić?...

Jak często należy myć zęby?... Czy ta dziewczyna chodzi na dyskoteki?... 3. PORZĄDEK DNIA Rano jem śniadanie. W dzień jestem na zajęciach. W południe jem obiad. Po południu chodzę po sklepach. Wieczorem wracam do domu Jutro muszę wstać wcześnie. Jak długo trwa spektakl? Przerwa trwa bardzo krótko. Jak szybko leci czas! Niedługo wrócą z podróży. Za jakiś czas zobaczymy ciekawy film. niedługo wkrótce wcześnie późno krótko długo szybko za jakiś czas Jak często pani zwiedza muzea? Niestety, dość rzadko, bo nie mam czasu. Czy często chodzisz do kina? Czasami, kiedy mam pieniądze na bilet. Czy twoja grupa chodzi do teatru? Często i bardzo chętnie. Lubimy teatr. Czy odrabiasz zadanie domowe? Ja? Nigdy! Czy zawsze tak długo gadasz przez telefon? Tak, bo mam dużo koleżanek. mam randkę. W nocy słodko śpię. rano południe dzień wieczór noc północ wieczorem w nocy rano z w południe w dzień w o północy rana po południu ciągu dnia po północy nigdy rzadko od czasu do czasami często zawsze zwykle czasu najpierw potem, później, wreszcie, w końcu Co robicie po zajęciach? Najpierw idziemy na obiad, a potem do biblioteki. Czym się zajmujesz po obiedzie? Najpierw idę do koleżanki, potem do sklepu, a później do domu. Z jakiego powodu tak się cieszysz? Wreszcie zrobiłem to zadanie! Gość jest najpierw jak złoto, potem jak srebro, w końcu jak żelazo (przysłowie abisyńskie). ВПРАВИ. ĆWICZENIA Odpowiedz na pytania. Wzór: Kiedy człowiek pracuje? (w ciągu dnia) W ciągu dnia człowiek pracuje. Kiedy długo nie mogłam zasnąć? (w nocy)... Kiedy zaczęło padać? (po południu)... Kiedy ojciec wraca z pracy? (wieczorem)... Kiedy sąsiedzi zaczęli głośno śpiewać? (o północy)... Kiedy on zaprosił cię na kawę? (w południe)... Ułóż zdania wykorzystując informacje z tabeli. 1 już niedługo 2 By go oglądać to za to krótko późno na zimę trzeba się śpieszyć zato zatak szybko wcześnie jeszcze nie nie do odpoczęłam ale długo wytrzymania by wyjść do sklepu Wzór: Przerwa trwa 5 minut. To za krótko (1), by pójść do domu (2). Śnieg w październiku?...

Film zaczyna się o 23.00.... Pociąg stoi 3 minuty.... Promocja! Tanie samochody!... Spektakl trwa 4 godziny.... Wakacje się skończyły.... Odpowiedz na pytania. Wzór: Czy chcesz skoczyć ze spadochronem? Nigdy w życiu! Jak często uprawiasz sport?... Czy lubisz napić się wina?... Jak często chodzisz do kina?... Czy gotujesz obiady?... Czy piszesz wiersze?... Chodzisz na randki?... Dokończ zdania. Wzór: Zwykle Zwykle jestem spokojna. Zawsze... Czasami... Od czasu do czasu... Rzadko... Nigdy... Ułóż zdania wykorzystując słowa z tabeli. Dopisz swoje zdania. Wzór: Najpierw piję kawę, potem jem ciastko. 4. CO JA CODZIENNIE ROBIĘ? Codziennie ja: budzę się wcześnie wstaję późno myję (się) zęby twarz, ręce Najpierw Idę na uniwersytet Jem śniadanie Kupuję prezent Otwieram drzwi Piję kawę ubieram się czeszę się robię makijaż, fryzurę jem śniadanie obiad kolację wychodzę z domu jadę na docieram uniwersytet dojeżdżam do pracy na miejsce idę zaczyna i zajęcia (wykłady) mam i przerwę obiadową wracam : do domu do akademika idę i chodzę do: biblioteki o szóstej rano o jedenastej rzetelnie Potem wychodzę z domu idę na urodziny jem ciastko wracam do domu myję zęby szybko, długo powoli, przez pół godziny piję: herbatę, kawę, sok, wodę mineralną jem: kanapkę, sałatkę, kaszę, zupę, ziemniaki, makaron, musli o wpół do ósmej autobusem, trolejbusem taksówką samochodem pieszo o ósmej rano, o drugiej po południu długą, krótką na spotkanie

koleżanki sklepu teatru kina pracy czytam książki i gazety, czasopisma słucham muzyki oglądam telewizję filmy spektakle rozmawiam, gadam spotykam się z siedzę w domu odrabiam zadania domowe kładę się do łóżka zasypiam o jedenastej wieczorem o trzeciej w nocy obiad spacer randkę dyskotekę imprezę romanse, wiersze powieści historyczne kryminały klasycznej, rockowej, popularnej, radia ulubionej stacji radiowej seriale, wiadomości, programy rozrywkowe nowe, stare, ciekawe, zachwycające koleżankami kolegami rodzicami chętnie przez telefon przez internet w parku Dlaczego twój brat tak rzetelnie się ubiera i czesze? Czyżby miał randkę? Tak, spotyka się z dziewczyną z naszego rocznika. Jutro idę do sklepu. Idziesz ze mną? Niestety, jestem zajęta, niech Ola idzie. Dlaczego jesteś taka śpiąca? Bo się nie wyspałam. Do czwartej czytałam bardzo ciekawą książkę i położyłam się dopiero o wpół do piątej. Ja też późno się położyłam, bo chodziłam na dyskotekę. O której wróciłaś? O drugiej w nocy. Z kim Ania tak długo rozmawia? Wydaje mi się, że z kolegą z grupy. Powiedz, niech zaprosi go do nas na obiad. Rozmowa dwóch szefów: Dlaczego twoi pracownicy są zawsze tak punktualni? Prosty trick! 30 pracowników a tylko 20 miejsc na parkingu... ВПРАВИ. ĆWICZENIA Przepisz zdania wybierając odpowiedni wyraz. Wzór: Budzę się wcześnie, zawsze, śniadanie Budzę się wcześnie. Biorę samochód, nigdy, prysznic... Ubieram się szybko, czasami, autobusem... Jem śniadanie, pieszo, rzadko... Wychodzę od czasu do czasu, z domu, z siebie... Idę na uniwersytet, długo, chętnie... Pracuję rzadko, ciężko, z przyjemnością... Czytam obiad, książki, seriale... Odrabiam kolację, o trzeciej w nocy, zadanie domowe... Kładę się w parku, do łóżka, o ósmej rano... Dopisz końcówki czasu teraźniejszego czasowników. Wzór: Codziennie ja wstają, myj? twarz, bior? prysznic. Potem id... do kuchni, je... śniadanie. Na śniadanie ja pij... herbatę i je... kanapkę z serem. Następnie ja wychodź... z domu i jad... na uniwersytet. Tam są zajęcia praktyczne i wykłady. Na uniwersytecie ja dużo czyt... i pisz.... Po zajęciach ja wrac... do domu, je... obiad i id... na spacer. Wieczorem

odrabi... zadania domowe, ogląd... telewizję, czasami słuch... muzyki. O dwudziestej pierwszej kład... się do łóżka i szybko zasypi... Wzór: Codziennie ty wstajesz, myjesz twarz, bierzesz prysznic. Potem id... do kuchni, je... śniadanie... Wzór: Codziennie on wstaje, myje twarz, bierze prysznic. Potem id... do kuchni, j... śniadanie... Moj dzien Nazywam się Katarzyna Podolska. Jestem studentką pierwszego roku polonistyki na Narodowym Uniwersytecie w Chmielnickim. Chcę opowiedzieć o tym, jak mija mój dzień. Codziennie, od poniedziałku do piątku, ja wstaję wcześnie o wpół do siódmej rano. Najpierw idę do łazienki. Myję twarz i zęby, biorę prysznic. Potem ubieram się i idę do kuchni. Tu jem śniadanie. Na śniadanie ja jem jajecznicę lub chleb z masłem i piję herbatę. Czasami piję też kawę. Wychodzę z domu o siódmej piętnaście i jadę na uniwersytet. Moje zajęcia zaczynają się o ósmej rano. Zwykle mam cztery zajęcia dziennie dwa wykłady i dwa zajęcia praktyczne. Po zajęciach idę do stołówki, by zjeść obiad. Na obiad lubię zjeść pizzę z sokiem pomidorowym. Jeśli po zajęciach wracam do domu, to chętnie jem zupę albo barszcz. Po południu zazwyczaj idę do czytelni, gdzie czytam i piszę. Tam spotykam moje koleżanki, które też odrabiają swoje zadania domowe. Lubimy uczyć się razem. W bibliotece pracujemy do osiemnastej. Nareszcie wszystko jest zrobione. Teraz mamy czas wolny. Wieczorem chodzimy na kawę do ulubionej kawiarni lub na dyskotekę. Wracam do domu około dwudziestej drugiej. Na kolację piję herbatę z mlekiem lub sok owocowy. Jeszcze przez pół godziny czytam ulubiony magazyn lub książkę. O jedenastej idę spać. W sobotę i w niedzielę ja nie mam zajęć na uniwersytecie, więc mam dużo czasu wolnego. Wstaję później, o dziewiątej godzinie. W sobotę zwykle sprzątam, chodzę na zakupy i robię coś smacznego na kolację. W niedzielę lubię siedzieć w domu. Z przyjemnością czytam książki, oglądam telewizję lub leżę na kanapie i słucham ulubionej muzyki. A jeszcze ja i moi przyjaciele lubimy chodzić do teatru lub do kina na nowy film. Taki jest mój zwykły dzień Słowniczek