Oddział IV - informacje 1. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa (dyskopia, stenoza) 2. Blokada nadoponowa 3. Powikłania 4. Informacje dla pacjentów przed planowanym leczeniem szpitalnych w Oddziale IV 1. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa (dyskopia, stenoza) Dyskopatia i stenoza to schorzenia zwyrodnieniowe. Podstawowym leczeniem jest leczenie zachowawcze. Najważniejsze w leczeniu zachowawczym jest dostosowanie trybu życia do indywidualnych możliwości znoszenia obciążeń przez kręgosłup. Dotyczy to pracy, aktywności domowej i ewentualnego uprawiania sportów. Ważne jest unikanie przeciążeń pogarszających stan kręgosłupa oraz systematyczne cierpliwe wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha i grzbietu. Ćwiczenia muszą być dobierane indywidualnie w zależności od stopnia nasilenia choroby i możliwości pacjenta Wielu chorych u których ucisk w kanale nie osiągnął stopnia krytycznego pomimo istnienia dyskopatii może uniknąć operacji pod warunkiem systematycznego stosowania tych zaleceń. Godne polecenia jest zamiast stosowania leków przeciwbólowych korzystanie z fizykoterapii lub nawet w warunkach domowych "wygrzanie" okolicy lędźwiowej termoforem i okresowo wypoczynek w pozycji odciążającej kręgosłup Leczenie farmakologiczne ma charakter objawowy. Nie wpływa na "cofnięcie się" dysku lub zwężenia. Przewlekłe stosowanie leków p-bólowych jest przeciwwskazane. Należy je brać w okresie ostrych objawów by zmniejszyć miejscowe objawy podrażnienia uciśniętych korzonków. Przewlekłe zażywanie leków przeciwbólowych przy istniejącym ucisku powoduje degenerowanie korzeni i utrwalanie zmian. Również doraźny efekt mają "blokady" przykręgosłupowe polegające na wstrzyknięciu silnego leku przeciwzapalnego (najczęściej sterydu), który działa jak "tabletka" o przedłużonym działaniu z efektem od kilku dni do kilku tygodni. Fizykoterapia łagodzi bóle i jest dobierana zależnie od efektu. Są pacjenci, którym pomaga "ciepło" innym "zimno". Indywidualna skuteczność poszczególnych zabiegów oceniana jest w trakcie leczenia i zabiegi dające największa ulgę mogą być ponawiane. U osób starszych, schorowanych, u których zabieg operacyjny jest dużym ryzykiem, można podjąć próbę łagodzenia dolegliwości tzw. blokadami nadoponowymi. Ostatecznością jest leczenie operacyjne, które jest wskazane, jeśli: występują poważne objawy neurologiczne masywne zmiany uciskowe w kanale kręgowym mimo długotrwałego leczenia zachowawczego utrzymują się dokuczliwe bóle utrudniające prowadzenie normalnego trybu życia Leczenie operacyjne choroby zwyrodnieniowej rzadko pozwala na pełne wyzdrowienie Możliwe jest uzyskanie nawet znacznego zmniejszenia dolegliwości bólowych a nawet ich ustąpienia, ale ostateczny efekt zależny jest od wielu czynników takich jak: nasilenie zmian w kanale kręgowym stopień uszkodzenia korzeni i długotrwałość tego procesu indywidualne możliwości rehabilitacyjne chorego czas trwania choroby nakładanie się zmian zwyrodnieniowych przestrzeganie zaleceń lekarskich 1
Czynników tych jest więcej. Po leczeniu operacyjnym ważne jest dalsze prowadzenie leczenia profilaktycznego. Zmiany zwyrodnieniowe mają niestety tendencję do narastania w czasie. Z tego powodu choroba po jakimś czasie od operacji może nawrócić. Na opóźnienie narastania tych zmian ma wpływ przestrzeganie zaleceń lekarskich i prowadzenia systematycznych ćwiczeń profilaktycznych 2. Blokada nadoponowa Wstęp Kręgosłup zbudowany jest z kręgów, stawów międzykręgowych, dysków, więzadeł i mięśni. Kręgi utworzone są z trzonów, w kształcie walca, i łuków. Trzony ustawione jeden na drugim tworzą kolumnę kręgosłupa a łuki kanał kręgowy, w którym przebiega rdzeń kręgowy. Rdzeń kręgowy jest główną autostradą po której w jedną stronę biegną polecenia z mózgu do kończyn, a w drugą informacje z całego organizmu do mózgu. Na poziomie każdego kręgu od rdzenia kręgowego odchodzą 2 korzenie nerwowe, które dają początek poszczególnym nerwom czyli drogom obwodowym. Rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe znajdują się w kanale kręgowych osłonięte workiem oponowym. W wyniku chorób dysku dochodzi do podrażnienia lub częściowego ucisku rdzenia lub korzeni nerwowych. Powoduje to miejscowy stan zapalny i silne dolegliwości bólowe. Gdy standardowe procedury leczenia nieoperacyjnego (odpoczynek, leki przeciwbólowe, zabiegi fizykoterapii) nie pomagają, może konieczne być zastosowanie blokady nadoponowej. Procedura ta może też być pomocna w dokładnym umiejscowieniu dolegliwości bólowych szczególnie w przypadku gdy schorzenie kręgosłupa dotyczy kilku poziomów. Definicja Blokada nadoponowa jest to podanie silnego leku przeciwzapalnego (kortykosteroidu) do kanału kręgowego ponad workiem oponowym, w którym znajduje się rdzeń i korzenie nerwowe. Działanie blokady polega na miejscowym ograniczeniu stanu zapalnego, zmniejszeniu obrzęku a tym samym zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Zaletą blokady jest możliwość podania leku przeciwzapalnego, a jest nim steroid, w stężeniu większym niż byłoby to możliwe po podaniu doustnym lub dożylnym. Unika się w ten sposób wielu niepożądanych działań ubocznych. Procedura Prawidłowo wykonana blokada nadoponowa zależy w dużej mierze od dobrej współpracy pacjenta. Blokada może być wykonana w pozycji siedzącej lub leżącej. Rozpoczyna się od ustalenia odpowiedniego poziomu kręgosłupa i umycia tej okolicy specjalnymi środkami dezynfekującymi. Następnie skóra zostaje znieczulona zastrzykiem podskórnym. Po około 1-2 minutach specjalna igła (kateter) zostaje powoli wprowadzona w okolicę nad workiem oponowym. Czynność ta jakkolwiek niebolesna może być nieprzyjemna. W trakcie wprowadzania specjalnej igły oczekuje się od pacjenta aby nie ruszał się i informował o wszystkich dolegliwościach bólowych szczególnie w nogach. Dzięki temu lekarz może zorientować się czy koniec igły znajduje się w odpowiednim miejscu aby bezpiecznie podać lek. Usunięcie igły oraz założenie opatrunku kończy procedurę. Pacjent proszony jest o unikanie chodzenia przez około godzinę. Po tym czasie, jeżeli nie występują dodatkowe dolegliwości, może być zwolniony do domu. Nie zaleca się w tym dniu prowadzenia samochodu, picia alkoholu i palenia papierosów. W niektórych przypadkach ze względu na warunki miejscowe (duże zmiany zwyrodnieniowe, anomalie anatomiczne) lub brak współpracy pacjenta lekarz może przerwać procedurę wprowadzania igły i odstąpić od podania leku. 2
Ryzyko i niepożądane następstwa Jakkolwiek blokada nadoponowa jest stosunkowo bezpieczną procedurą medyczną to należy jednak liczyć się z ryzykiem wystąpienia niepożądanych następstw jak w przypadku każdej procedury medycznej. Powikłania dzieli się na ogólne (dotyczące całego organizmu) i miejscowe (dotyczące okolicy podania leku). Powikłania ogólne: reakcje alergiczne na zastosowane środki medyczne, zaburzenia rytmu serca, nagłe zatrzymanie krążenia, drgawki, padaczka, śmierć. Powikłania miejscowe: uszkodzenie nerwów - ból, zaburzenia czucia i funkcji kończyny, przebicie worka oponowego i wyciek płynu rdzeniowego - bóle głowy, powstanie krwiaka, który może uciskać rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe - ból, zaburzenia czucia i funkcji kończyny, zapalenie skóry w miejscu wprowadzenia igły - ból, zaczerwienienie, obrzęk, infekcja - ból, gorączka, złe samopoczucie, podanie leku na nieodpowiednim poziomie, utrzymujące się dolegliwości bólowe - brak poprawy, utrzymujące się ograniczenie funkcji. Przygotowanie Celem zmniejszenia ryzyka wystąpienia powikłań warto przygotować się do rozmowy z twoim lekarzem, który będzie wykonywał blokadę nadoponową. Co powinien wiedzieć Twój lekarz przed zabiegiem? 1. Czy przyjmujesz jakiekolwiek leki a w szczególności leki rozrzedzające krew - np. aspiryna, warfaryna, clexane lub podobne. Niektóre leki mogą wchodzić w reakcję z lekiem podanym w blokadzie. Leki rozrzedzające krew mogą powodować wystąpienie krwotoku lub dużych krwiaków 2. Czy jesteś uczulony (masz alergię) na: lekarstwa, plastry, jod, latex,.żywność (białko). lub może ktoś w twojej rodzinie jest uczulony? 3. Powikłania Każda działalność medyczna wiąże się z występowaniem powikłań. Powikłanie to wystąpienie zdarzenia niepożądanego w trakcie prowadzonego leczenia. W chirurgii kręgosłupa możemy wyróżnić powikłania ogólne najczęściej związane z stanem internistycznym chorych, powikłania typowo chirurgiczne występujące w każdej działalności chirurgicznej (zaburzenia gojenia ran, zakrzepica kończyn) i specyficzne dla chirurgii kręgosłupa. W tabeli statystyka najczęstszych powikłań występujących u chorych leczonych w oddziale: 3
Powikłania internistyczne (zawał, zator itp.) 0,25% Powikłania gojenia ran 1,25% Powikłania osadzenia implantów 2% Powikłania neurologiczne 2% Inne 2% Żeby uniknąć powikłań internistycznych u każdego operowanego chorego prowadzona jest przed operacją ocena ukrytych zaburzeń rytmu serca. W okresie pooperacyjnym prowadzona jest zgodnie ze standardem profilaktyka przeciwzakrzepowa zależnie od grupy ryzyka do której kwalifikowany jest pacjent. Najczęstsza przyczyna powikłań gojenia ran u chorych operowanych w oddziale jest cukrzyca. Należy mieć również świadomość że nałogi jak nikotynizm znacząco zwiększają ryzyko powikłań. Powikłania związane z osadzaniem implantów powodowane są najczęściej zmianami kostnymi (osteoporoza) wprowadzenie implantów jest też trudniejsze u osób o dużej nadwadze. Do uszkodzeń worka oponowego lub pochewek korzeni może dojść na wskutek znacznego zbliznowacenia worka i korzeni przy długo trwającym procesie stenotycznym. Ryzyko takich uszkodzeń jest większe w czasie reoperacji, Brak oczekiwanego efektu leczenia nie jest klasyfikowany jako powikłanie. Jest to niepowodzenie leczenia z którym należy liczyć się w każdym typie leczenia. Nie ma pewności ani "gwarancji" wyniku jaki zamierza osiągnąć chirurg i oczekuje pacjent w poszczególnej sytuacji. Wyniki oceniane są na podstawie danych statystycznych a duża liczba nieznanych czynników nie pozwala na pewne określenie oczekiwanego wyniku. Jedyne co może "gwarantować" nasz zespół to to, że w wypadku każdej operacji staramy się uzyskać jak najlepszy wynik. 4. Informacje dla pacjentów przed planowanym leczeniem szpitalnych w Oddziale IV Zgłaszając się na oddział należy dostarczyć: 1. Całą posiadaną dokumentację medyczną, dotyczy to nie tylko zdjęć i badań odnoszących się do schorzenia kręgosłupa, ale również przebytego leczenia internistycznego, nawet jeśli miało to miejsce przed kilku laty. Dokumentacja ta jest niezbędna dla oceny anestezjologicznej co do bezpieczeństwa przeprowadzenia znieczulenia. Przy wypisie dokumentacja ta jest zwracana pacjentom. 2. Przed planowanym leczeniem szpitalnym konieczne jest odbycie wizyty u stomatologa oraz wyleczenie wszelkich ubytków próchniczych. Nie spełnienie tego warunku może być powodem nie przyjęcia lub dyskwalifikacji od planowanego leczenia operacyjnego z powodu ryzyka infekcji. 3. Osoby w wieku powyżej 40 lat winny zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego w celu przeprowadzenia badania internistycznego i uzyskania konsultacji internistycznej. Konsultację internistyczną powinny dostarczyć również osoby poniżej 40 roku życia leczące się z powodu chorób układu krążenia, nadciśnienie, cukrzycy i chorób tarczycy. Pozwoli to na uniknięcie sytuacji, w której po przyjęciu stwierdzone zmiany internistyczne spowodują wstrzymanie planowanego leczenia. Pacjent w dniu przyjęcia planowego do oddziału powinien posiadać: przybory toaletowe, ręcznik, piżamę, pantofle, kubek, sztućce, termometr, oraz własne leki, które dotychczas zażywał. Podstawą przyjęcia na oddział jest skierowanie, które może wydać lekarz rodzinny, rejonowy lub specjalista, może być to skierowanie z gabinetu prywatnego. Skierowanie musi być określone jako "Do Szpitala" lub "na Oddział Ortopedyczny". Skierowanie z tytułem "do Poradni Ortopedycznej", "Ambulatorium" nie pozwala na przyjęcia do szpitala. 4
W dniu przyjęcia należy zgłosić się na czczo do godziny 8.00 bezpośrednio na oddział (w celu pobrania krwi na badania), a dopiero potem na Izbę Przyjęć. Dalsze informacje można uzyskać u pielęgniarki oddziałowej: tel. 32 39-34-345. 5