.. Jeziora Beata Grzywna (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie) Grzybienie Fot. G. Grzywaczewski... Wstêp Badania jezior prowadzone przez Inspekcjê Ochrony Œrodowiska normuj¹ wytyczne do monitoringu jezior, opracowane przez Instytut Ochrony Œrodowiska w Warszawie. Przewiduj¹ one dwukrotny pobór prób - w okresie wiosennym po zejœciu lodów oraz latem w trakcie trwania stratyfikacji termicznej. Próbki wody pobierane s¹ w najg³êbszych punktach jezior oraz na wa nych dop³ywach i odp³ywach. Analizowane s¹ próby pochodz¹ce z warstwy powierzchniowej, a latem w jeziorach posiadaj¹cych uwarstwienie termiczne, równie z warstwy naddennej. Podstawowym pomiarem prowadzonym w trakcie badañ jeziora jest ustalenie profilu termicznego i tlenowego. Ze wskaÿników chemicznych i biologicznych podlegaj¹cych ocenie oblicza siê wartoœæ œredni¹, która odnosi siê do zakresu punktowego charakteryzuj¹cego odpowiednie klasy czystoœci (tabela ). Ocena sanitarna na podstawie miana coli typu ka³owego ma znaczenie czynnika weryfikuj¹cego ca³oœæ dokonanych oznaczeñ. Dodatkowym elementem s³u ¹cym ocenie stanu jezior s¹ badania osadów dennych prowadzone przez Pañstwowy Instytut Geologiczny, w których analizowana jest koncentracja metali ciê - kich, WWA oraz oznaczenie procentowej zawartoœci wêgla organicznego, siarki, magnezu, elaza, wapnia, fosforu. Zawartoœæ metali ciê kich i WWA nie podlega klasyfikacji. Ich koncentracja okreœlana Tabela. Zakresy punktowe w klasyfikacji stanu czystoœci i podatnoœci na degradacjê jezior jest jako odniesienie wzglêdem zawartoœci naturalnej czyli tzw. t³a geochemicznego. Wyniki oznaczeñ poszczególnych pierwiastków i WWA wykonanych przez PIG w ramach geochemicznego monitoringu osadów wodnych zamieszczono w tabeli. Podatnoœæ jeziora na degradacjê jest obliczana na podstawie wskaÿników morfometryczno-zlewniowych i zaszeregowana w sposób nastêpuj¹cy: I kategoria akwen odporny II kategoria odpornoœæ wzglêdna III kategoria o niskiej odpornoœci poza kategori¹ brak odpornoœci. Pod uwagê brane s¹ nastêpuj¹ce parametry: g³êbokoœæ œrednia, termiczne uwarstwienie wód jeziora, wymiana wód w jeziorze, d³ugoœæ linii brzegowej, wielkoœæ zlewni ca³kowitej i zagospodarowanie zlewni bezpoœredniej. Termiczne uwarstwienie wód nazywane jest stratyfikacj¹. W jeziorach g³êbokich nastêpuje ich podzia³ na trzy warstwy: epilimnion warstwa ciep³a o temperaturze uzale nionej od warunków atmosferycznych (ok. 6-0 C), metalimnion warstwa skokowa zmiany temperatury powy ej C/m, hypolimnion warstwa zimna o temperaturze 5-8 C, jest to tzw. warstwa stagnuj¹ca, w czasie sezonu wegetacyjnego odizolowana od epilimnionu, wymiana wód oraz natlenienie tej warstwy nastêpuje w okresach mieszania miksji. Klasa / Kategoria I II III poza klas¹ / kategori¹ Zakres <,5 pkt.,5 -,5 pkt.,5 -,5 pkt. >,5 pkt. Mieszanie do dna w jeziorach g³êbokich mo liwe jest jesieni¹ i wiosn¹, gdy temperatura wody w zbiorniku wynosi C. W jeziorach o niepe³nej stratyfikacji wytwarzaj¹ siê dwie warstwy: epilimnion i metalimnion. Wody jezior p³ytkich podlegaj¹ wielokrotnemu mieszaniu, czyli polimiksji. Termiczne uwarstwienie wód tu nie wystêpuje. 0 CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
Tabela. Wyniki oznaczeñ pierwiastków i WWA w osadach jezior przebadanych w 999 r. (wg badañ Pañstwowego Instytutu Geologicznego) Bia³e W³o- Czarne Sos- Czarne W³o- Firlej Glinki G³êbokie Kleszczów ukcze Sumin Uœci- Wytyckie Zag³êdawskie nowickie dawskie mowskie bocze Metale ciê kie, alkaliczne, zawartoœæ wêgla organicznego As [ppm] 7 5 6 9 8 5 6 7 0 Ba [ppm] 97 6 05 88 09 90 8 85 77 80 59 7 Cd [ppm],0,0,0,0,0 <,0,0 <,0 <,0 Co [ppm] 9 5 Cr [ppm] 7 0 5 5 7 0 8 Cu [ppm] 0 9 9 0 8 5 9 Hg [ppm] 0, 0,09 0,05 0, 0, 0,0 0,70 0,67 0,07 0,90 0,7 0,8 Mn [ppm] 5 707 6 58 9 69 5 097 5 0 79 i [ppm] 0 7 9 0 5 9 7 0 Pb [ppm] 95 8 55 00 5 5 9 9 65 Sr [ppm] 57 60 58 6 5 5 5 578 9 8 V [ppm] 7 8 7 8 5 6 7 Zn [ppm] 0 7 5 80 88 0 5 0 79 8 Fe [%],0 0,9,9,8 5,7,0 0,87, 0, 0,87 0,8, Ca [%],,,67,0,58 0,5,0,0 5,8,,0 0,89 Mg [%] 0,50 0,70 0,090 0,70 0,0 0,50 0,0 0,0 0,0 0,0 0,00 0,0 P [%] 0,0 0,0 0,70 0,00 0,80 0,0 0,080 0,00 0,070 0,50 0,0 0,00 S [%] 0,670 0,90 0,70,0 0,80 0,560 0,660 0,880 0,0 0,60 0,780 0,580 TOC [%] 8,0 6,7 0,6,75,70,9 7,7,5 7, 6,85,00 0,55 Wielopierœcieniowe wêglowodory aromatyczne Acenaftylen 0,06 0,005 0,0005 0,005 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Acenaften 0,05 0,05 0,00 0,05 0,008 0,007 0,008 0,0 0,00 0,007 0,0 0,0 Fluoren 0,097 0,0 0,007 0,06 0,07 0,07 0,0 0,0 0,009 0,07 0,0 0,0 Fenantren 0,78 0,9 0,0 0,67 0,06 0,066 0, 0, 0,0 0,068 0,09 0, Antracen 0,08 0,05 0,00 0,0 0,007 0,007 0,0 0,0 0,00 0,007 0,007 0,0 Fluoranten,79 0,78 0,06 0,9 0,6 0,9 0,96 0,6 0,05 0,6 0,5 0,75 Piren,8 0,9 0,0 0,9 0,08 0,09 0, 0,8 0,0 0,05 0,06 0,7 Benzo[a]antracen 0,66 0,07 0,007 0,05 0,06 0,057 0,06 0,07 0,07 0,059 0,0 0,095 Chryzen 0,86 0, 0,008 0,97 0,07 0,09 0,7 0, 0,09 0,087 0,08 0,86 Benzo[b]fluoranten 0,868 0,68 0,08 0,87 0, 0, 0,9 0,6 0,07 0,07 0, 0,05 Benzo[k]fluoranten 0,659 0, 0,0 0, 0,06 0,0 0,0 0,097 0,08 0,08 0,078 0,5 Benzo[e]piren 0,55 0,98 0,0 0,7 0,0 0,09 0,097 0,0 0,0 0,08 0,08 0,6 Benzo[a]piren 0,6 0,5 0,0 0,9 0,085 0,08 0,07 0,089 0,0 0,08 0,068 0, Perylen 0, 0,6 0,08 0,089 0,08 0,09 0,058 0,09 0,009 0,06 0,0 0,07 Indeno[,,-cd]piren 0,765 0,0 0,07 0,7 0,099 0,09 0,095 0,09 0,08 0,088 0,077 0,7 Dibenzo[ah]antracen 0,09 0,05 0,0 0,06 0,0 0,0 0,06 0,05 0,006 0,05 0,0 0,0 Benzo[ghi]perylen 0,6 0,7 0,0 0, 0,089 0,079 0,09 0,009 0,08 0,076 0,066 0, Suma WWA 9,56,87 0,99,,5,078,9,88 0,76,060,0,97. WODY 05
Tabela. Zbiorcza charakterystyka stanu czystoœci i podatnoœci na degradacjê jezior badanych na przestrzeni lat 995-999 Powierz- Objêtoœæ G³êbokoœæ azwa jeziora chnia (ha) (tys. m ) max (m) Rok badañ 995 996 997 998 999 Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria Bia³e W³odawskie 06, 998,0,6 II I II I II I II I II I Bia³e Sosnowickie,8 08,0,7 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Bikcze 85,0 96,0, III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Brudno 0,8 68,0,5 PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Brudzieniec 7,8 67,0,8 PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Cycowe, 87,0, nb. nb. nb. nb. nb. nb. PZK PZK nb. nb. Czarne Goœcinieckie,7 79,, nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. Czarne Sosnowickie 8,8 968,0 5,6 nb. nb. II II III II nb. nb. III III Czarne Uœcimowskie,5 9,5 0, nb. nb. nb. nb. III nb. II III nb. nb. Czarne W³odawskie,6 70,0, II II nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III D³ugie 8, - - II nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Firlej 9, 565,0 9,6 nb. nb. nb. nb. III II nb. nb. III II Glinki 6,9,0 8,8 nb. nb. III poza kat. nb. nb. nb. nb. PZK poza kat. G³êbokie 0,5 68,6 7, III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III G³êbokie Cycowskie, 8,0 5,7 nb. nb. nb. nb. nb. nb. II II nb. nb. Gumienek 9,0 07,0 7,8 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Kleszczów 5,9 7,0, II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III Koseniec,0 7,0, nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. Krasne 75,9 806,5,0 nb. nb. III I nb. nb. II I nb. nb. Lipieniec,,0 7, nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. ukcze 57 08,0 8,9 nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. III II ukie 50, 76,0 6,5 nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Maœluchowskie 6,5,7 9, nb. nb. nb. nb. III nb. II III nb. nb. Miejskie 5,8 6,5, III PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Moszne 7,5 - - II nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Pereszpa, 78,0 6, nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. Piaseczno 8,7 976,7 8,8 nb. nb. II I nb. nb. I II nb. nb. P³otycze 6,6 7,0 8,0 III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. 06 CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
azwa jeziora Powierz- Objêtoœæ G³êbokoœæ chnia (ha) (tys. m ) max (m) Rok badañ 995 996 997 998 999 Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria Klasa Kategoria RogóŸno 56,8 080,0 5, nb. nb. nb. nb. II II nb. nb. nb. nb. Rotcze,7 86,0, nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. Skomielno 75,0 750,0 - II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. S³one,6 09,0 8, nb. nb. nb. nb. II PZK nb. nb. nb. nb. Spólne 65, 9,0, nb. nb. nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. Œciegienne 7,6 757,6 5, nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Sumin 9,5 5,0 6,5 nb. nb. III III nb. nb. nb. nb. III III Œwiête 5,7 9,0 9,6 nb. nb. nb. nb. nb. nb. II III nb. nb. Tomasznie 85,5 560,0 - III PZK nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. nb. Uœcimowskie 66, 779,0, III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III Uœciwierz 8, 967,0 6,6 nb. nb. II III nb. nb. nb. nb. nb. nb. Wereszczyñskie 5, 6,0 5, nb. nb. nb. nb. nb. nb. II PZK nb. nb. Wytyckie 87,0 5,0 5,5 III III nb. nb. nb. nb. nb. nb. III III Zag³êbocze 59,0 79,0, II II II II II II II II II II Zienkowskie 7,6 0,0,9 nb. nb. nb. nb. nb. nb. PZK PZK nb. nb. nb. nie badano. WODY 07
Wszystkie dane zbierane s¹ w jednolitej w skali ca³ego kraju bazie komputerowej. Koñcowym rezultatem przeprowadzonych badañ s¹ komunikaty o stanie czystoœci poszczególnych jezior, stanowi¹ce wiarygodny materia³ przydatny zarówno dla celów informacyjnych, jak równie do realizacji polityki ekologicznej.... Charakterystyka stanu czystoœci jezior przebadanych w 999 r. Analizuj¹c wyniki ocen stanu czystoœci wiêkszoœci jezior Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego na przestrzeni lat 995-999 (tabela ) nie stwierdzono zasadniczych zmian w ich klasach czystoœci, ani te podatnoœci na degradacjê. adnym istotniejszym zmianom nie uleg³a te jakoœæ wód w zbiornikach przebadanych w 999 r. aden z nich nie gromadzi wód I klasy czystoœci. Dominuj¹ jeziora magazynuj¹ce wodê II i III klasy (tabele i 5). ajlepszymi zdolnoœciami samooczyszczania wód charakteryzuj¹ siê jeziora g³êbokie i pojemne, o niskim procencie wymiany wody w roku. ajkorzystniejszymi tego typu parametrami dysponuje J. Bia- ³e W³odawskie, które jako jedyny zbiornik osi¹ga I kategoriê podatnoœci na degradacjê. Wiêkszoœæ z przebadanych jezior Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego nara ona jest na kontakt z zanieczyszczeniami sp³ywu powierzchniowego z otaczaj¹cych je obszarów zlewni bezpoœrednich. Istotnym zagro eniem dla jezior o atrakcyjnych warunkach do letniego wypoczynku i turystyki zorganizowanej (m.in. Bia³e W³odawskie, Zag³êbocze) jest intensywne zagospodarowanie rekreacyjne pobrze- a. Stwierdzona, obni ona klasa czystoœci i podatnoœci na degradacjê w przypadku J. Czarnego Sosnowickiego jest wynikiem w³¹czenia jeziora w system kana³u Wieprz -Krzna i systematycznego u yÿniania jeziora wodami tego kana³u, które s¹ noœnikiem zanieczyszczeñ. Prowadz¹ one do wzrostu miêdzy innymi ogólnej mineralizacji wód zbiornika. Destabilizacyjnego wp³ywu antropogenicznego systemu hydrologicznego nie jest w stanie zneutralizowaæ aden, praktycznie czynnik, nawet niezwykle korzystny sposób zagospodarowania zlewni bezpoœredniej (przewaga lasów). Rys.. Jakoœæ wód jezior przebadanych w 999 r. 08 CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
Jezioro Bia³e W³odawskie Jezioro Zag³êbocze 5 0 5 0 0 0 5 0 powierzchnia zwierciad³a - 06, ha g³êbokoœæ maksymalna -,6 m g³êbokoœæ œrednia -, m - 988 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 66 m szerokoœæ maksymalna - 806 m linia brzegowa ogó³em - 6 m Jezioro Czarne W³odawskie 5 powierzchnia zwierciad³a - 59,0 ha g³êbokoœæ maksymalna -, m g³êbokoœæ œrednia - 7, m - 79 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 9 m szerokoœæ maksymalna - 798 m linia brzegowa ogó³em - 87 m Jezioro Czarne Sosnowickie 0 8 6,5 7,5 5 0,5 5 powierzchnia zwierciad³a -,6 ha g³êbokoœæ maksymalna -, m g³êbokoœæ œrednia - m - 70 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 68 m szerokoœæ maksymalna - 56 m linia brzegowa ogó³em - 909 m powierzchnia zwierciad³a - 8,8 ha g³êbokoœæ maksymalna - 5,6 m g³êbokoœæ œrednia - 5, m - 968 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 96 m szerokoœæ maksymalna - 60 m linia brzegowa ogó³em - 59 m Rys.. Plany batymetryczne jezior: Bia³e W³odawskie, Zag³êbocze, Czarne W³odawskie, Czarne Sosnowickie. WODY 09
Jezioro Bia³e W³odawskie Jest jednym z najwiêkszych i najg³êbszych jezior po³o onych we wschodniej czêœci Równiny êczyñsko-w³odawskiej. Jezioro le y w dorzeczu: Tarasienka-W³odawka-Bug-Wis³a. Misa jeziora jest utworzona na pod³o u kredowym. Zbiornik stanowi g³êbokie, wyd³u one koryto o stromych zboczach. U podstawy stoku podwodnego wystêpuje p³askie, twarde dno. Bardzo korzystne wskaÿniki morfometryczne i hydrologiczno-zlewniowe wyznaczy³y I kategoriê podatnoœci na degradacjê. Stê enia ChZT Cr i BZT 5 nie przekraczaj¹ce normatywów I i II klasy czystoœci, wskazywa³y na niewielk¹ zasobnoœæ wód jeziora w zwi¹zki organiczne. Pozosta³e wskaÿniki fizykochemiczne, bakteriologiczne i wskaÿnik biomasy chlorofil a odpowiada- ³y równie normatywom klasy I i II, co w rezultacie pozwoli³o oceniæ stan czystoœci jeziora w klasie II (niezmiennej od kilku lat). Jezioro Zag³êbocze Jezioro po³o one jest w gminie Sosnowica na zachodnim krañcu Garbu W³odawskiego zbiornik po³o ony jest w dorzeczu Piwonia Tyœmienica Wieprz Wis³a. Dno jeziora jest piaszczyste, w niektórych miejscach gliniaste. Wzd³u brzegów stosunkowo szerokim pasem, w wielu miejscach poprzerywanym, wystêpuje roœlinnoœæ wynurzona. Jezioro zaliczane jest do najg³êbszych jezior Równiny êczyñsko-w³odawskiej. Posiada korzystny zespó³ cech morfometrycznych i zlewniowych, co pozwoli³o na osi¹gniêcie II kategorii podatnoœci na degradacjê. Zbiornik ten podlega latem stratyfikacji termiczno-tlenowej. Stwierdzona podwy szona zawartoœæ substancji organicznych, o czym œwiadczy³y wartoœci oznaczeñ ChZT Cr i BZT 5, nie przeszkodzi³a jezioru w osi¹gniêciu II klasy czystoœci. Pozosta³e wskaÿniki takie jak fosfor, fosforany, azot mineralny odpowiada³y wartoœciom I klasy czystoœci. Warunki sanitarne jeziora spe³nia³y wymagania równie II klasy czystoœci. Jezioro Czarne W³odawskie Jezioro po³o one jest w dorzeczu rzeki W³odawki. Wchodzi w sk³ad Równiny êczyñsko-w³odawskiej, w gminie W³odawa. Podobnie jak wiêkszoœæ zbiorników tej równiny charakteryzuje siê zwartym, nieskomplikowanym kszta³tem i niewielkim urozmaiceniem linii brzegowej. Obszar zlewni bezpoœredniej Jeziora Czarnego jest niemal w ca³oœci pokryty lasem. Jedynie na niewielkiej przestrzeni przy pó³nocno-wschodnim ods³oniêtym brzegu jeziora wystêpuj¹ tereny zajête pod zabudowê mieszkalno-handlowo-us³ugow¹. Zbiornik ten nie jest wykorzystywany rekreacyjnie i stanowi w³asnoœæ prywatn¹. Prowadzona jest tam hodowla ryb. W ocenie podatnoœci na degradacjê przyporz¹dkowano mu III kategoriê (wynik punktacji,7 pkt). Spoœród ocenianych piêciu wskaÿników, najbardziej korzystne wartoœci przyjmowa³y wskaÿniki hydrograficzno-zlewniowe: procent wymiany wody w roku wspó³czynnik Schindlera oraz sposób zagospodarowania zlewni bezpoœredniej. WskaŸniki morfometryczne ocenê tê pogorszy³y. WskaŸniki termiczno-tlenowe bardzo dobre w warstwie przypowierzchniowej w miarê wzrostu g³êbokoœci ulega³y szybkiemu pogorszeniu. Ze wzglêdu na wartoœci wiêkszoœci wskaÿników jezioro osi¹gnê³o II klasê czystoœci (jedynie zawartoœæ ChZT Cr i chlorofilu a osi¹gnê³o wartoœæ z przedzia³u klasy III). Jezioro Czarne Sosnowickie Po³o one jest w pó³nocno-zachodniej czêœci gminy Sosnowica. Misa jeziorna wypreparowana w utworach czwartorzêdowych, posadowiona jest na stropie kredy, siêgaj¹cym m g³êbokoœci poni- ej zwierciad³a wody w jeziorze. Jezioro Czarne Sosnowickie nale y do grupy siedmiu najg³êbszych zbiorników Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego (g³êbokoœæ max 5,6 m, g³êbokoœæ œrednia 5, m). Charakteryzuje siê prostym, eliptycznym kszta³tem i stosunkowo s³abo rozwiniêt¹ lini¹ brzegow¹, opatrzon¹ wyraÿnie zaznaczon¹ falez¹ o wysokoœci ok. 0,5 m. Mimo, e jest to obszar ca³kowicie jednolity pod wzglêdem geomorfologicznym, rzeÿba terenu wokó³ jeziora odznacza siê doœæ du ¹ monotoni¹. Wystêpuj¹ce tu bagna powsta³y po wype³nieniu obumar³¹ organik¹ lokalnego zag³êbienia terenu (wchodz¹cego jeszcze na pocz¹tku holocenu w sk³ad dawnej misy jeziornej Czarnego) i stanowi¹ dziœ zintegrowany ze zbiornikiem, specyficzny system hydrologiczny. W strukturze zagospodarowania gruntów z terenem niewielkiej zlewni bezpoœredniej Czarnego zaznacza siê zatem wyraÿna dominacja lasów i nie u ytkowanych rolniczo terenów bagiennych. Mimo to, na wodach jeziora ci¹ ¹ efekty doœæ istotnej presji antropogenicznej. Jezioro Czarne charakteryzuje siê umiarkowan¹ podatnoœci¹ na zewnêtrzne wp³ywy degradacyjne - w ocenie sumarycznej jeziora wykaza³o III kategoriê podatnoœci. W standardzie wynikowej III kategorii mieœci³y siê wartoœci punktowe wiêkszoœci parametrów morfometrycznych. Zawartoœæ substancji organicznych w jeziorze by³a nieco podwy szona, o czym œwiadczy³a zawartoœæ ChZT Cr odpowiadaj¹ca normatywom III klasy. Du a zasobnoœæ w azot wystêpowa- ³a wiosn¹ w warstwie pod powierzchni¹. Stê enie chlorofilu a i suchej masy sestonu wykazywa³y wartoœci charakterystyczne dla klasy III. Miano coli odpowiada³o II klasie czystoœci. Sumaryczna ocena stanu czystoœci wyznaczy³a III klasê czystoœci dla jeziora. 0 CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
Jezioro Glinki Jezioro Glinki po³o one jest w pó³nocnowschodniej czêœci Równiny êczyñsko-w³odawskiej, w gminie W³odawa. Jest zbiornikiem przep³ywowym, stosunkowo p³ytkim (œrednia g³êbokoœæ,9 m). Linia brzegowa jest nieÿle rozwiniêta, na przewa aj¹cej d³ugoœci poroœniêta pasem pa³ki w¹skolistnej ze skupiskami trzciny pospolitej i oczeretu jeziornego. Jest to zbiornik o doœæ s³abych cechach odpornoœciowych. iekorzystna konfiguracja parametrów morfometrycznych i hydrograficznych przes¹dza o wysokiej podatnoœci na niekorzystne wp³ywy z zewn¹trz (poza kategori¹ podatnoœci na degradacjê). Ze wzglêdu na liczne zanieczyszczenia (wysokie wartoœci ChZT Cr, fosforanów, azotu) i zanieczyszczenie biomasy (chlorofil a, sucha masa sestonu) jezioro zosta³o zdyskwalifikowane. Stan sanitarny jeziora na poziomie II klasy czystoœci. Jezioro G³êbokie Jezioro po³o one jest w gminie Uœcimów, w dorzeczu: Piwonia Tyœmienica Wieprz Wis³a, na obszarze Parku Krajobrazowego Pojezierza êczyñskiego. G³êbokoœæ maksymalna jeziora: 7, m, g³êbokoœæ œrednia, m. W ocenie podatnoœci na degradacjê przyporz¹dkowano mu III kategoriê (wynik punktacji,5 pkt). Spoœród ocenianych wskaÿników hydrograficznozlewniowych najlepsze wartoœci przyjmowa³y wskaÿniki: procent wymiany wody w roku i wspó³czynnik Schindlera. Ze wzglêdu na to, e przewa aj¹ca wiêkszoœæ wskaÿników decyduj¹cych o klasie czystoœci osi¹gnê³a wartoœci z zakresu II klasy czystoœci, zbiornik w koñcowej ocenie zakwalifikowano do klasy II.. WODY Jezioro Sumin Jezioro Sumin po³o one jest w centralnej czêœci Równiny êczyñsko-w³odawskiej, w gminie Urszulin, w zlewni rzeki W³odawki. Sumin jest zbiornikiem o bardzo ma³ej g³êbokoœci œredniej (,6 m) i niezbyt du ej g³êbokoœci max. (6,5 m). Linia brzegowa jeziora jest rozwiniêta. iskie, niedostêpne i zabagnione brzegi jeziora w wiêkszoœci poroœniête s¹ makrofitami, gdzie dominuje pa³ka i trzcina. Tafla wody w centralnej czêœci jeziora jest czysta (wolna od roœlinnoœci wynurzonej). Ze wszystkich stron jezioro otoczone jest g³êbokimi torfami. Jedynie od strony po³udniowo-wschodniej jezioro opiera siê o grunty mineralne. Jezioro po³o- one jest w Poleskim Obszarze Chronionego Krajobrazu i wchodzi w sk³ad otuliny Poleskiego Parku Krajobrazowego. Zbiornik dysponuje skrajnie niekorzystnym zespo³em cech morfometrycznych (ma³a g³êbokoœæ, rozwiniêta linia brzegowa, brak stratyfikacji), lecz funkcjonuje w sprzyjaj¹cym uk³adzie hydrograficznym. W sumarycznej ocenie jezioro otrzyma³o nisk¹ III kategoriê podatnoœci na degradacjê. W ogólnej, koñcowej ocenie stanu zanieczyszczenia zakwalifikowano je do III klasy czystoœci (doœæ znaczna produktywnoœæ pierwotna wysokie stê enia chlorofilu a i suchej masy sestonu). Obfitoœæ substancji organicznych (BZT 5 i CHZT Cr ) i du a intensywnoœæ niekorzystnych procesów redukcyjnych doprowadzi³y do wzrostu stê eñ substancji mineralnych (azotu). Jezioro Kleszczów Jezioro po³o one jest w gminie Ostrów Lubelski w dorzeczu Piwonia Po³udniowa Tyœmienica Wieprz Wis³a. Jest to zbiornik doœæ p³ytki (g³êbokoœæ max,0 m; g³êbokoœæ œrednia, m), jednak prowadzone badania wykaza³y dobre warunki tlenowe (9,-0, mg O /dm ). O II klasie czystoœci jeziora zadecydowa³y wskaÿniki organiczne (ChZT Cr, BZT 5 ). Pozosta³e wskaÿniki mineralne i wskaÿniki biomasy przyjmowa³y wartoœci z zakresu klasy I. Jezioro uzyska³o, pkt. i w sumarycznej kategorii podatnoœci na degradacjê osi¹gnê³o III kategoriê. Jezioro ukcze Jezioro ukcze po³o one jest w po³udniowo- zachodniej czêœci Pojezierza êczyñsko-w³odawskiego, w zlewni rzeki Tyœmienicy, w gminie Ludwin. Jezioro otaczaj¹ w przewa aj¹cej czêœci tereny pól uprawnych, w pozosta³ej czêœci w¹ski pas zaroœli ³êgowych. Jezioro posiada dwa g³êboczki na dwóch odrêbnych misach po³¹czonych cieœnin¹. Z przeprowadzonych badañ wynika, e jezioro ukcze jest p³ytkim, nie uwarstwionym termicznie zbiornikiem. Wed³ug wskaÿników morfometrycznych, hydrograficznych i zlewniowych jezioro osi¹gnê³o II kategoriê podatnoœci na degradacjê. Przeprowadzone badania dowodz¹ du ej zasobnoœci wód jeziora w zwi¹zki azotu i wzglêdnie niewielkiej zawartoœci substancji organicznych. Sumaryczna ocena wskaÿników fizykochemicznych i biologicznych pozwala zaliczyæ ten zbiornik do ogólnej III klasy czystoœci. Jezioro Uœcimowskie Jezioro po³o one jest we wschodniej czêœci Równiny êczyñsko-w³odawskiej w dorzeczu Piwonia Tyœmienica Wieprz Wis³a w gminie Uœcimów. Jest to jezioro o ma³ej g³êbokoœci œredniej,70 m i niezbyt du ej g³êbokoœci maksymalnej,0 m. Zbiornik otaczaj¹ tereny z przewag¹ pól uprawnych. WskaŸniki morfometryczne, hydrograficzne i zlewniowe pozwoli³y zaliczyæ ten zbiornik do niekorzystnej III kategorii podatnoœci na degradacjê (, pkt). Ze wzglêdu na to, e przewa aj¹ca czêœæ badanych wskaÿników osi¹gnê³a wartoœci z zakresu klasy III, sumaryczna ocena stanu czystoœci wód Jeziora Uœcimowskiego kwalifikuje je do III klasy czystoœci.
Jezioro Glinki Jezioro G³êbokie,5 5 8 5 6 7 powierzchnia zwierciad³a - 6,9 ha g³êbokoœæ maksymalna - 8,8 m g³êbokoœæ œrednia -,9 m - tys. m d³ugoœæ maksymalna - 0m szerokoœæ maksymalna - 65 m linia brzegowa ogó³em - 08 m powierzchnia zwierciad³a - 0,5 ha g³êbokoœæ maksymalna - 7, m g³êbokoœæ œrednia -, m - 68,6 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 585 m szerokoœæ maksymalna - 5 m linia brzegowa ogó³em - 650 m Jezioro Sumin Jezioro Kleszczów,5 6 powierzchnia zwierciad³a - 9,5 ha g³êbokoœæ maksymalna - 6,5 m g³êbokoœæ œrednia -,6 m - 5 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 7 m szerokoœæ maksymalna - 857 m linia brzegowa ogó³em - 9 m powierzchnia zwierciad³a - 5,9 ha g³êbokoœæ maksymalna -, m g³êbokoœæ œrednia -, m - 7 tys. d³ugoœæ maksymalna - 09 m szerokoœæ maksymalna - 700 m linia brzegowa ogó³em - 0 m Rys.. Plany batymetryczne jezior: Glinki, G³êbokie, Sumin, Kleszczów CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
Jezioro ukcze 6 Jezioro Uœcimowskie 5 6 8 powierzchnia zwierciad³a - 57 ha g³êbokoœæ maksymalna - 8,9 m g³êbokoœæ œrednia -,6 m - 08 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 9 m szerokoœæ maksymalna - 50 m linia brzegowa ogó³em - 857 m powierzchnia zwierciad³a - 66, ha g³êbokoœæ maksymalna -, m g³êbokoœæ œrednia -,7 m - 779 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 8 m szerokoœæ maksymalna - 56 m linia brzegowa ogó³em - 76 m Jezioro Wytyckie powierzchnia zwierciad³a - 87 ha g³êbokoœæ maksymalna - 5,5 m g³êbokoœæ œrednia - m - 566 tys. m d³ugoœæ maksymalna - 000 m szerokoœæ maksymalna - 070 m linia brzegowa ogó³em - 9 850 m (OBiKŒ / WIOŒ ) Rys.. Plany batymetryczne jezior: ukcze, Uœcimowskie, Wytyckie. WODY
Jezioro Wytyckie Jezioro Wytyckie po³o one jest w centralnej czêœci Równiny êczyñsko-w³odawskiej, w gminie Urszulin, w dorzeczu W³odawka-Bug-Wis³a. W stanie pierwotnym jezioro Wytyckie by³o p³ytkim, zarastaj¹cym zbiornikiem o niedostêpnych brzegach i sp³aszczonej misie jeziorowej. Charakteryzowa³o siê nieÿle rozwiniêt¹ lini¹ brzegow¹ i najmniejsz¹ na ca³ym Pojezierzu g³êbokoœci¹ wzglêdn¹. W dzisiejszej postaci jezioro jest zbiornikiem retencyjnym w³¹czonym w system wodny Kana³u Wieprz-Krzna. Ogroblowanie terenów dawnego jeziora i okalaj¹cych je torfowisk pozwoli³o na zmniejszenie zlewni. Aktualnie jezioro Wytyckie jest najwiêkszym (ze wzglêdu na powierzchniê) akwenem wodnym na Pojezierzu êczyñsko-w³odawskim. W badanym roku uzyska³o,8 pkt., dziêki czemu osi¹gnê³o III kategoriê podatnoœci na degradacjê. Poniewa wiêkszoœæ wskaÿników zawartoœci substancji biogennych oraz wspó³czynniki produktywnoœci pierwotnej (chlorofil a i sucha masa sestonu) przyjmowa³y wartoœci z zakresu III klasy czystoœci wód, jakoœæ wód Jeziora Wytyckiego zaszeregowana zosta³a w ocenie sumarycznej do klasy III. Tabela. Wynikowa ocena stanu czystoœci wód jezior niestratyfikowanych przebadanych w 999 r. WskaŸnik Jezioro Jezioro Jezioro Jezioro Uœ- Jezioro Okres i miejsce poboru Wytyckie G³êbokie Sumin cimowskie Kleszczów próbek wody wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt Tlen mg O /l lato rozpuszczony warstwa naddenna 7,7 5, 0,6, - - CHZT Cr mg O /l lato 69, 8,6 59, 75,5 7,8 BZT 5 mg O /l lato,7,,9,5,9 Fosforany mgp/l wiosna 0,05 0,06 0,05 0,0 0,05 Fosfor mgp/l wiosna i lato (wart.œred.) ca³kowity 0,055 0,055 0,05 0,08 0,0 Azot mg/l wiosna mineralny 0,50 0, 0,70 0,5 0, Azot mg/l wiosna i lato (wart.œred.) ca³kowity,87,,96,6 0,9 Przewodnoœæ µs/l wiosna elektrolit. w³aœciwa 7 55 5 8 9 wiosna i lato (wart.œred.) Chlorofil mg/m 6,8, 8,,, Sucha masa mg/l wiosna i lato (wart.œred.) sestonu,5 7,6,,,5 Widzialnoœæ kr¹ ka wiosna i lato Secchiego m (wartoœæ œrednia),0,, 0,8, Wynik punktacjii sumaryczna klasa czystoœci wód,7=iii kl,5=ii kl,09=iii kl,0=iii kl,5=ii kl Weryfikacja kl. czyst. ze wzglêdu na miano coli 0, 0, 0, 0, CZÊŒÆ III. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMETÓW ŒRODOWISKA
Tabela 5. Wynikowa ocena stanu czystoœci wód jezior stratyfikowanych i o niepe³nej stratyfikacji przebadanych w 999 r. WskaŸnik Okres i miejsce poboru próbek wody Jezioro Bia³e Jezioro Jezioro Czarne Jezioro Czarne Jezioro Jezioro W³odawskie Zag³êbocze W³odawskie Sosnowickie Glinki ukcze wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt wartoœæ pkt Œrednie nasycenie % lato,,,00 9,0,8 - - hypolimnionu tlenem Tlen mg O /l lato - - - - - - - - - -,0 rozpuszczony warstwa naddenna CHZT Cr mg O /l lato 7,6 5,8 55,6 80, 5, BZT 5 mg O /l lato,7,0,,6 7,, BZT 5 mg O /l lato 5,9,7 9,7 8, 6,0 5,8 warstwa naddenna Fosforany mgp/l wiosna 0,50 0,05 0,0 0,05 0,9 0,8 Fosforany mgp/l lato 0,585 0,5 0,055,0,5 0,0 warstwa naddenna Fosfor mgp/l lato 0,05 0,80 0,05 - -,5 0,5 ca³kowity warstwa naddenna Fosfor mgp/l wiosna i lato (wart.œred.) 0,058 0,08 0,95 0,05 0,8 0,087 ca³kowity Azot mg/l wiosna 0,0 0,7 0,05 0,69 0, 0,9 mineralny Azot amonowy mg/l lato 0,86 0,5,5,,0,8 warstwa naddenna Azot mg/l wiosna i lato (wart.œred.) 0,7, 0,9,0,8, ca³kowity Przewodnoœæ µs/l wiosna 0 5 99 7 7 elektrolit. w³aœciwa Chlorofil mg/m wiosna i lato (wart.œred.) 6, 0, 8,9 5, 9,9 8, Sucha masa mg/l wiosna i lato (wart.œred.),9,9 5, 9,, 8,7 sestonu Widzialnoœæ kr¹ ka m wiosna i lato,6,,0 0,9 0,7,5 Secchiego (wartoœæ œrednia) Wynik punktacji i sumaryczna kl. czystoœci wód,0=ii kl,=ii kl,0=ii kl,0=iii kl,0= poza kl.,00= III kl Weryfikacja kl. czyst. ze wzglêdu na miano coli 0, 0, 0, 0, 0,. WODY 5