Informacja o sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w III kwartale 2014 roku URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO DEPARTAMENT BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ i SPÓŁDZIELCZYCH KAS OSZCZĘDNOŚCIOWO - KREDYTOWYCH Warszawa, grudzień 2014 r.
Spis treści Rozdział 1 Najważniejsze uwagi i spostrzeżenia... 3 Rozdział 2 Charakterystyka sektora skok... 5 Rozdział 3 Adekwatność kapitałowa... 7 Rozdział 4 Sytuacja płynnościowa kas... 9 Rozdział 5 Wyniki sektora skok... 11 Przychody... 12 Koszty... 12 Wynik Finansowy... 13 Rozdział 6 Działalność kredytowa i inwestycyjna... 17 Działalność kredytowa sektora... 17 Pozostałe aktywa kas... 21 Źródła finansowania działalności kas... 23 Struktura depozytów... 24 Rozdział 7 Jakość portfela kredytowego... 27 Sprzedaż wierzytelności... 29 Rozdział 8 Wybrane dane charakteryzujące sytuację w sektorze skok... 32 Rozdział 9 Spis tabel i wykresów... 35 Spis tabel... 35 Spis wykresów... 36 Strona 2 z 37
Rozdział 1 Najważniejsze uwagi i spostrzeżenia Raport zawiera informacje o sytuacji w sektorze skok 1 według stanu na 30 września 2014 r., a także prezentuje wyniki kas za rok 2013 zweryfikowane przez biegłych rewidentów. Prezentowane dane zawierają również informacje sprawozdawcze dotyczące SKOK Wołomin, której działalność została zawieszona w grudniu br. Uwzględnienie w danych sektora kas sprawozdawczości SKOK Wołomin, powoduje istotnie zniekształcenie obrazu sytuacji tego sektora (kasa wykazywała na datę analizy wysoki zysk oraz dodatnie fundusze własne). Na koniec września 2014 r. SKOK Wołomin zgromadziła 18,4% aktywów i 17,7% depozytów sektora skok. Jednocześnie zidentyfikowane zostało ryzyko zniekształcenia obrazu sytuacji kas zarówno na koniec 2013 r., jak i kolejne okresy 2014 r., z uwagi na stwierdzone przez Komisję Nadzoru Finansowego nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych sześciu innych kas. Komisja na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo kredytowych zleciła biegłym rewidentom przeprowadzenie w tych kasach ponownego badania sprawozdań finansowych za 2013 r. Prezentowane dane natomiast nie zawierają danych kas, które zakończyły działalność w III kwartale br. tj. SKOK Wspólnota i SKOK Jana z Kęt. Na koniec czerwca udział tych kas w aktywach sektora wynosił odpowiednio 2,7% i 0,3%. Uwidocznione w niniejszej informacji zmiany w sektorze są głównie efektem zakończenia działalności przez dwie ww. kasy w III kwartale br. Fundusze własne sektora na koniec września 2014 r. - obliczone zgodnie z ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1450 dalej: ustawa o skok) - na koniec września 2014 r. wynosiły 336,7 mln zł i w stosunku do grudnia 2013 r. 2 ich wartość wzrosła o 568,3 mln zł. 3 Uwzględniając wyniki inspekcji ich wartość obniżyłaby się do poziomu ( ) 252 mln zł. Współczynnik wypłacalności sektora skok wyniósł 2,07%. Uwzględniając wyniki inspekcji współczynnik wypłacalności obniżyłby się do poziomu (-) 1,55%. Sytuacja w zakresie płynności w III kwartale 2014 r. była dobra. Naruszenia norm w zakresie poziomu obowiązkowej rezerwy płynnej wystąpiły w pojedynczych przypadkach. Kasy podejmowały działania w celu doprowadzenia ich działalności do zgodności z wymogami ustawy w tym zakresie. Za III kwartał 2014 r. kasy łącznie wykazały stratę w wysokości 12,7 mln zł. Na wyniki finansowe kas negatywny wpływ miała głównie pogarszająca się jakość portfela kredytowego i związana z tym konieczność tworzenia odpisów aktualizujących, równoważących zidentyfikowane ryzyko, co bezpośrednio wpłynęło na wzrost kosztów operacyjnych kas. Na wyniki sektora w III kwartale 2014 r. wpływ miała poprawiająca się rentowność działania 1 Bez danych sprawozdawczych Kasy Krajowej. 2 Dane sprawozdawcze kas za rok 2013 po wprowadzonych dotychczas korektach wynikających m.in. z badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów różnią się istotnie od danych wstępnych przekazanych przez kasy w styczniu 2014 r. 3 nie uwzględnia danych 2 kas, które zakończyły działalność w III kwartale 2014 r. Strona 3 z 37
niektórych kas będąca skutkiem procesów restrukturyzacyjnych oraz zakończenie działalności dwóch kas, w tym kasy generującej największe straty. Nadal istotny wpływ na wyniki sektora w tym okresie miały jednorazowe transakcje związane z wydzieleniem ze struktur kas zorganizowanych części przedsiębiorstwa (dodatkowe przychody w tym zakresie wynosiły 33,6 mln zł). W okresie 9 miesięcy 2014 r. wartość: aktywów spadła o 1 113 mln zł, tj. o 5,97%, depozytów obniżyła się o 1 537 mln zł, tj. o 8,72%, portfela kredytowego netto obniżyła się o 188 mln zł tj. o 1,80%, portfela kredytowego brutto wzrosła o 84 mln zł, tj. o 0,64%, portfela kredytów przeterminowanych wzrosła o 1 210 mln zł tj. o 30,8%, portfela kredytów zagrożonych (przeterminowanych powyżej 3 miesięcy) wzrosła o 448,8 mln zł tj. o 14,7%, funduszy własnych wzrosła o 568,3 mln zł. Wielkość działalności depozytowej oraz aktywów sektora jest nadal nieadekwatna do poziomu funduszy własnych. Struktura organizacyjna sektora nie uległa istotnej zmianie. Odnotowano spadek zatrudnienia oraz liczby placówek, co wynika głównie ze sprzedaży wyodrębnionych części przedsiębiorstw oraz z rozpoczętych procesów restrukturyzacyjnych niektórych kas. Strona 4 z 37
Rozdział 2 Charakterystyka sektora skok Na koniec III kwartału 2014 r. działalność prowadziły 53 kasy, ich liczba w stosunku do końca roku ubiegłego obniżyła się o 2, które zakończyły działalność operacyjną w III kwartale br. Obniżyła się też liczba placówek kas o 238 punktów sprzedażowych, tj. o 11,8%, a liczba członków kas spadła o 158,6 tys., tj. o 5,98%. depozytów w kasach obniżyła się o 1 537 mln zł, tj. o 8,7%. W III kwartale 2014 r. zaobserwowano istotny wzrost liczby zadeklarowanych udziałów członkowskich o ponad 58,01% do 63 mln szt. Wzrosła także o 68% średnia liczba udziałów przypadających na jednego członka kasy (do 25). wpłaconego funduszu udziałowego wzrosła o 32,4%, tj. o 66 mln zł. Wiąże się to głównie z realizowaną przez część kas strategią pozyskiwania dodatkowego kapitału od obecnych członków, a także z dokapitalizowaniem kilku kas przez Kasę Krajową (objęcie i opłacenie udziałów na kwotę 32 mln zł). Średnia liczba zatrudnionych pracowników w przeliczeniu na placówki w sektorze wynosi 2,75. Wiele placówek kas działa w formie punktów obsługi klienta zatrudniających od 2 do 4 osób. Dodatkowo, część kas prowadzi swoją działalność poprzez placówki franczyzowe lub pośredników na zasadach outsourcingu. Tabela 1 Główne wielkości charakteryzujące sektor skok Wyszczególnienie wrzesień 2013 grudzień 2013 marzec 2014 czerwiec 2014 wrzesień 2014 Zmiana w okresie dziewięciu miesięcy zmiana % w okresie 9 miesięcy Liczba członków 2 635 135 2 653 885 2 654 930 2 655 335 2 495 247-158 638-5,98% Liczba oddziałów i filii 1 948 2 012 1 920 1 911 1 774-238 -11,83% Liczba zadeklarowanych udziałów 39 552 690 39 948 199 42 858 449 63 001 195 63 121 944 23 173 745 58,01% Liczba zadeklarowanych udziałów przypadająca na jednego członka 15,01 15 16 24 25 10 68,06% Wpłacony fundusz udziałowy (tys. zł) 190 749 203 960 221 232 248 712 270 045 66 086 32,40% Fundusz zasobowy 694 888 695 555 696 635 731 475 730 149 34 594 4,97% Liczba zatrudnionych 5 876 5 210 5 079 5 104 4 881-329 -6,31% Liczba członków na pracownika 448 509 523 520 511 2 0,36% Fundusze własne według ustawy o skok (tys. zł) 174 231-231 651-262 981-70 037 336 696 568 346 245,35% Depozyty (tys. zł) 17 286 005 17 629 081 17 584 727 17 141 844 16 091 781-1 537 300-8,72% Kredyty i pożyczki brutto (tys. zł) 13 030 364 13 178 057 13 285 333 13 560 008 13 262 927 84 870 0,64% Odpis aktualizujący utworzony (tys. zł) 2 463 438 2 565 027 2 753 660 2 921 914 2 917 385 352 358 13,74% Kredyty i pożyczki netto (tys. zł) 10 467 417 10 495 482 10 414 385 10 570 103 10 306 686-188 797-1,80% Aktywa (tys. zł) 18 520 220 18 667 707 18 602 349 18 226 048 17 553 983-1 113 724-5,97% W sektorze dominują kasy małe, w których suma aktywów nie przekracza 100 mln zł (30 kas), posiadają one jednak tylko 6,6% aktywów całego sektora. Natomiast wartość aktywów czterech największych kas przekraczała 500 mln zł, aktywa trzech z nich przekraczały 1 mld zł. Cztery największe kasy posiadały łącznie ponad 70% aktywów sektora tj. 12 334 mln zł, co świadczy o jego znacznej koncentracji. Analogiczną sytuację można zauważyć analizując liczby członków poszczególnych kas. Pięć kas posiadających powyżej Strona 5 z 37
100 tys. członków posiada ponad 61,5% ogólnej liczby członków całego sektora. Nie wszystkie największe kasy pod względem wielkości aktywów posiadają jednocześnie największą liczbę członków. W niektórych kasach obserwuje się podwyższone ryzyko koncentracji związane z działalnością depozytową oraz kredytową, co wynika z małej liczby aktywnych członków oraz dużej średniej wartości depozytu lub kredytu. Wykres 1 Ilość kas w poszczególnych grupach z zastosowaniem kryterium - wielkość aktywów (dane na koniec września 2014 r.) Wykres 2 Udziały poszczególnych grup kas w aktywach sektora SKOK (dane na koniec września 2014 r.) 25 20 20 2,3% 4,3% 5,1% 3,9% <50 mln 15 10 5 10 7 4 8 4 70,3% 14,2% 50-100 mln 100-150 mln 150-200 mln 200-500 mln 0 <50 mln 50-100 mln 100-150 mln 150-200 mln 200-500 >500 mln mln >500 mln Wykres 3 Udziały poszczególnych grup członków kas w ogólnej liczbie członków SKOK (dane na koniec września 2014 r.) Wykres 4 Ilość kas w poszczególnych grupach SKOK z zastosowaniem kryterium liczby członków (dane na koniec września 2013 r. 61,5% 2,6% 8,2% 6,0% 9,4% 12,3% <10 tys. 10-20 tys. 20-30 tys. 30-40 tys. 40-100 tys. >100 tys. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 18 13 <10 tys. 10-20 tys. 6 20-30 tys. 7 30-40 tys. 4 40-100 tys. 5 >100 tys. Strona 6 z 37
Rozdział 3 Adekwatność kapitałowa Zgodnie z art. 24 ustawy skok, do funduszy własnych kas zaliczane były: 1) fundusz udziałowy, 2) fundusz zasobowy, 3) fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych, 4) za zgodą KNF, środki otrzymane na zasadach zobowiązań podporządkowanych: a. z Kasy Krajowej z tytułu kredytów stabilizacyjnych, b. z BFG z tytułu pomocy, c. z innych źródeł, 5) niezrealizowane zyski na instrumentach dłużnych zaklasyfikowanych, zgodnie z odrębnymi przepisami, jako dostępne do sprzedaży, 6) niezrealizowane zyski na instrumentach kapitałowych zaklasyfikowanych, zgodnie z odrębnymi przepisami, jako dostępne do sprzedaży, 7) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, dodatkowa kwota odpowiedzialności członków, w części określonej przez Komisję Nadzoru Finansowego. Fundusze własne pomniejszane są o: 1) stratę z lat ubiegłych, 2) stratę w trakcie zatwierdzania, 3) stratę bieżącego okresu, 4) niezrealizowane straty na instrumentach dłużnych, 5) niezrealizowane straty na instrumentach kapitałowych, 6) kwotę brakujących odpisów aktualizujących 7) niektóre inwestycje kapitałowe kasy w inne instytucje finansowe. Do funduszy własnych nie jest zaliczany zysk bieżący kasy oraz zysk w trakcie zatwierdzania, co powoduje rozbieżności w wartości funduszy własnych wg kalkulacji bilansowej i ostrożnościowej. Sytuację sektora skok w zakresie adekwatności kapitałowej nadal uznać należy za trudną, pomimo, iż na koniec września 2014 r. wartość funduszy własnych kas w stosunku do końca 2013 r. wzrosła o 568,3 mln zł, co jest związane głównie z zakończeniem działalności przez dwie kasy, w tym kasy o największym niedoborze kapitałowym. Uwzględniając wyniki inspekcji UKNF - wartość funduszy własnych nadal byłaby ujemna. Dane powyższe nie uwzględniają w pełni ustaleń przeprowadzonych w kasach inspekcji, w świetle których wyniki niektórych kas powinny zostać istotnie skorygowane, co będzie miało również wpływ na poziom ich kapitałów. W roku ubiegłym oraz bieżącym, do końca III kwartału przeprowadzono inspekcje w trzynastu kasach. wyników finansowych w tych kasach zgodnie z ustaleniami UKNF powinna być skorygowana o 588 mln zł. Korekty wynikające z ustaleń przeprowadzonych dotychczas kontroli UKNF w kasach nie we wszystkich przypadkach znalazły odzwierciedlenie w sprawozdawczości na koniec września 2014 r. Kwestie te podlegają odrębnym postępowaniom wyjaśniającym. Strona 7 z 37
Według metodologii obliczania wymogu kapitałowego ustalonej rozporządzeniem Ministra Finansów, wymóg kapitałowy kas zgodnie ze sprawozdawczością na koniec września 2014 r. wyniósł 811 mln zł, a niedobór kapitału wynosił 475 mln zł. Tabela 2 Adekwatność kapitałowa kas Wyszczególnienie (tys. zł) Zmiana do 12.2013 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 tys. zł % suma bilansowa 18 520 220 18 667 707 18 602 349 18 226 048 17 553 983-1 113 724-5,97% fundusze własne wg ustawy o skok 174 231-231 650-262 980-70 036 336 695 568 346 245,35% Wymóg kapitałowy obliczony zgodnie z rozporządzeniem MF niedobór funduszy własnych w stosunku do nowego wymogu kapitałowego fundusze własne wg ustawy o skok (po uwzględnieniu wyników inspekcji) niedobór funduszy własnych w stosunku do nowego wymogu kapitałowego 869 686 870 597 843 104 842 309 811 814-58 782-6,75% - 695 455-1 102 247-1 106 085-912 346-475 118 627 128 56,90% - 343 769-750 383-851 231-658 287-251 555 498 828 66,48% - 1 213 455-1 620 980-1 694 336-1 500 597-1 063 369 557 610 34,40% Współczynnik wypłacalności na koniec września 2014 r. w sektorze skok ukształtował się na poziomie 2,07% przy normie ustawowej wynoszącej 5%. Grupa 23 kas wykazuje w sprawozdawczości współczynnik wypłacalności na poziomie powyżej 5%, natomiast 30 kas poniżej wymogu ustawy, przy czym 10 kas ujemny. Tabela 3 Współczynnik wypłacalności sektora kas Wyszczególnienie 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 współczynnik wypłacalności sektora kas 1,00% -1,33% -1,56% -0,42% 2,07% współczynnik wypłacalności sektora (po korektach inspekcyjnych) -1,00% -5,08% -5,84% -4,70% -1,55% Tabela 4 Liczba kas pod względem poziomu współczynnika wypłacalności oraz udziały tych kas w aktywach Poziom Liczba kas Udział w aktywach sektora kas współczynnika wypłacalności 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 poniżej 0% 15 21 18 13 10 16% 22% 16% 12% 8% 0%-5% 23 16 20 18 20 26% 35% 40% 16% 17% powyżej 5% 17 18 17 24 23 58% 43% 44% 72% 75% Wykres 5 Podział kas z uwagi na poziom wykazywanego współczynnika wypłacalności wg stanu na 30.09.2014 r. 23 10 Wykres 6 Udziały w aktywach kas z uwzględnieniem poziomu współczynnika wypłacalności na 30.09.2014 r. 17,3% 8,3% 20 74,5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% Strona 8 z 37
Wykres 7 Podział kas z uwagi na poziom wykazywanego współczynnika wypłacalności wg stanu na 30.09.2014 r. z uwzględnieniem korekt inspekcji. Wykres 8 Udziały w aktywach kas z uwzględnieniem poziomu współczynnika wypłacalności na 30.09.2014 r. z uwzględnieniem korekt inspekcji. 20 17 24,4% 26,2% 18 49,4% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% poniżej 0% 0%-5% powyżej 5% Rozdział 4 Sytuacja płynnościowa kas Bieżąca sytuacja kas w zakresie płynności była zadowalająca. Na podstawie art. 38 ustawy o skok, kasy zobowiązane są do utrzymywania 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego w postaci rezerwy płynnej zgromadzonej w formie gotówki, środków ulokowanych w Kasie Krajowej lub zainwestowanych w jednostki uczestnictwa rynku pieniężnego. Według stanu na koniec września 2014 r. kasy utrzymywały aktywa płynne na poziomie 3,8 mld zł i środki te stanowiły 21,8% ich łącznej wartości aktywów. W III kwartale br. zaobserwowano dalszy spadek środków płynnych, który związany był ze zmniejszeniem wartości depozytów zgromadzonych w kasach w stosunku do końca 2013 roku. Wykres 9 Udział aktywów płynnych w aktywach ogółem - wrzesień 2014 r. 21,8% 78,2% Aktywa płynne Pozostałe aktywa Kasy lokowały środki płynne głównie w Kasie Krajowej, na bieżących rachunkach bankowych oraz w jednostkach uczestnictwa rynku pieniężnego. Niewielką część środków gromadziły w formie lokat w bankach oraz obligacjach Skarbu Państwa. Źródłem finansowania działalności kas są depozyty ich członków. Kasy mają prawną możliwość uzyskania wsparcia finansowego z Kasy Krajowej w formie kredytów płynnościowych, jednak w trzech kwartałach 2014 r. nie korzystały z tej formy zasilania. Ze względu na strukturę finansowania, kasy utrzymywały dużą nadwyżkę środków płynnych. Strona 9 z 37
Tabela 5 Środki płynne w kasach w tys. zł Rodzaj 12.2012 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Gotówka 151 810 134 272 137 577 133 327 131 936 Środki na rachunkach bankowych 687 042 751 668 780 002 708 818 622 713 Obligacje Skarbu Państwa 78 142 157 268 169 629 174 011 103 450 Papiery gwarantowane przez Skarb Państwa 0 2 897 2 940 2 983 3 027 Lokaty w Kasie Krajowej 1 878 221 2 694 035 2 316 243 2 011 491 2 052 007 Lokaty w bankach 91 470 466 314 494 662 445 728 393 180 Jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego 446 233 659 885 601 803 562 045 526 657 SUMA 3 332 918 4 866 338 4 502 856 4 038 403 3 832 970 Wykres 10 Struktura środków płynnych kas - stan na koniec września 2014 r. 13,7% 16,2% 3,4% 10,3% 2,7% 0,1% Gotówka Środki na rachunkach bankowych Obligacje Skarbu Państwa Papiery wartościowe gwarantowane przez Skarb Państwa Lokaty w Kasie Krajowej Lokaty w bankach Jednostki uczestnictwa rynku pieniężnego 53,5% W kasach występuje istotna różnica pomiędzy kwotą pozyskanych depozytów, a wartością portfela udzielonych pożyczek i kredytów. Tabela 6 Relacja kredytów do depozytów ogółem w tys. zł. Wyszczególnienie 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Kredyty netto ogółem 10 467 417 10 495 482 10 414 385 10 570 103 10 306 686 Depozyty ogółem 17 286 005 17 629 081 17 584 727 17 141 844 16 091 781 Środki niewykorzystane na działalność kredytową Finansowania działalności kredytowej z depozytów 6 818 588 7 133 598 7 170 342 6 571 741 5 785 095 60,55% 59,54% 59,22% 61,66% 64,05% Wykres 11 Rozwój portfela kredytów i depozytów w tys. zł. Wykres 12 Relacja kredytów do depozytów ogółem 20 008 000 15 008 000 10 008 000 5 008 000 8 000 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 Kredyty netto ogółem Depozyty ogółem 65,00% 64,00% 63,00% 62,00% 61,00% 60,00% 59,00% 58,00% 57,00% 56,00% 64,05% 61,66% 60,55% 59,54% 59,22% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 Strona 10 z 37
Rozdział 5 Wyniki sektora skok Tabela 7 Wybrane pozycje rachunku zysków i strat SKOK (w tys. zł) Lp. Wyszczególnienie 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 1 Przychody z całokształtu działalności 2 757 481 3 846 373 737 981 1 508 303 2 251 565 Przychody z działalności podstawowej 1 916 154 2 429 000 556 483 1 127 072 1 630 824 z tytułu odsetek 1 462 866 1 856 496 435 115 887 287 1 280 479 z tytułu prowizji i opłat 390 653 501 542 116 724 231 160 333 645 Inne 62 635 70 962 4 644 8 625 16 700 Pozostałe przychody operacyjne 688 510 1 165 882 119 792 288 474 456 876 zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 38 572 107 222 8 770 8 873 8 723 dotacje 10 035 44 659 5 223 234 przychody z tytułu aktualizacji aktywów trwałych 336 385 554 880 63 945 166 541 267 178 inne przychody operacyjne 303 518 459 122 47 072 112 837 180 740 Przychody finansowe 152 817 251 491 61 706 92 757 163 866 odsetki 75 240 99 661 23 730 46 829 69 845 aktualizacja wartości inwestycji 24 790 41 711 3 628 12 288 22 977 zysk ze zbycia inwestycji 21 604 15 605 33 812 26 387 32 487 Inne 22 036 65 131 535 7 223 15 966 2 Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności 2 725 782 3 937 892 755 670 1 469 861 2 228 211 Koszty działalności operacyjnej 1 541 191 1 960 424 399 241 811 691 1 156 313 z tytułu odsetek 692 285 820 009 164 829 307 445 422 228 z tytułu opłat i prowizji 8 360 8 818 3 049 3 663 7 181 amortyzacja 20 670 26 949 5 566 10 991 16 039 zużycie materiałów i energii 22 506 29 867 6 326 12 241 16 406 usługi obce 437 359 594 962 126 825 276 752 405 425 podatki i opłaty 4 907 6 125 1 422 2 774 3 933 wynagrodzenia 194 414 252 305 52 592 109 846 161 666 ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 41 252 53 874 11 167 23 399 33 046 pozostałe koszty rodzajowe 119 365 167 171 24 392 63 091 89 495 Inne 72 344 3 073 1 490 895 Pozostałe koszty operacyjne 954 052 1 502 888 285 962 554 448 889 608 strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 421 2 507 97 312 373 odpisy z tytułu aktualizacji wartości kredytów, pożyczek i innych 766 954 1 252 923 240 891 459 831 752 691 inne koszty operacyjne 186 677 247 458 44 974 94 305 136 544 Koszty finansowe 230 539 474 580 70 468 103 722 182 290 odsetki 1 757 6 939 360 1 600 4 460 strata ze zbycia inwestycji 56 579 980 aktualizacja wartości inwestycji 83 757 283 781 70 007 77 613 116 036 Inne 88 446 182 879 101 24 509 61 793 3 Wynik z działalności podstawowej, w tym 374 964 468 576 157 242 315 381 474 510 Wynik z tytułu odsetek 770 580 1 036 487 270 286 579 843 858 251 Wynik z tytułu opłat i prowizji 382 293 492 724 113 675 227 497 326 465 4 Wynik z działalności operacyjnej, w tym 109 421 131 570-8 927 49 407 41 778 Różnica z aktualizacji wartości kredytów i pożyczek -430 569-698 043-176 946-293 290-485 512 5 Wynik z działalności gospodarczej 31 699-91 520-17 690 38 442 23 354 6 Wynik finansowy brutto 31 700-91 519-17 690 38 442 23 353 7 Podatek dochodowy 44 823 36 148 14 550 15 031 36 070 8 Wynik finansowy netto -17 247-128 929-32 240 23 410-12 717 Strona 11 z 37
Przychody W III kwartale 2014 r. przychody kas pochodziły głównie z działalności podstawowej. Podkreślić jednak należy, iż przychody z tytułu odsetek uległy obniżeniu o ponad 182,3 mln zł tj. o 12,4% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. W omawianym okresie wystąpiły także pojedyncze transakcje o charakterze jednorazowym niezwiązane z działalnością podstawową polegające na wydzieleniu zorganizowanych części przedsiębiorstwa. W wyniku tych transakcji przychody kas były wyższe o 33,6 mln zł. Koszty W okresie objętym analizą nieznacznej zmianie uległa struktura kosztów. Nadal przeważały koszty działalności operacyjnej, których udział w strukturze kosztów spadł o 4,65 p.p. z 56,54% na koniec września 2013 r. do 51,89% na koniec września 2014 r. Wynikało to głównie z procesu dostosowywania stóp procentowych przyjmowanych przez kasy depozytów do poziomów sektora finansowego. Znaczący udział pozostałych kosztów operacyjnych związany był z pogarszającą się jakością portfela kredytowego i wynikającą z tego konsekwencją związaną z obowiązkiem tworzenia odpisów aktualizujących przeterminowane należności. Wykres 13 Struktura przychodów z działalności SKOK Wykres 14 Struktura kosztów z działalności SKOK 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 5,54% 6,54% 8,36% 6,15% 7,28% 24,97% 30,31% 16,23% 19,13% 20,29% 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 8,46% 12,05% 9,33% 7,06% 8,18% 35,00% 38,16% 37,84% 37,72% 39,92% 60,00% 60,00% 50,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 69,49% 63,15% 75,41% 74,72% 72,43% 40,00% 30,00% 20,00% 56,54% 49,78% 52,83% 55,22% 51,89% 10,00% 10,00% 0,00% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 0,00% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 Przychody z operacji finansowych Pozostałe przychody operacyjne Przychody z działalności podstawowej Koszty operacji finansowych Pozostałe koszty operacyjne Koszty działalności operacyjnej Istotny wpływ na poziom kosztów z działalności podstawowej miały koszty usług obcych, których udział w strukturze wzrósł do 35,06%. Jednocześnie zauważyć można nieznaczny wzrost udziału kosztów wynagrodzeń z 12,6% we wrześniu 2013 r do 13,9% na koniec września 2014 r. Zmiany w strukturze kosztów wynagrodzeń i kosztów usług obcych bezpośrednio związane były ze zmianą modelu biznesowego niektórych kas polegającą na outsourcingu części działalności do spółek celowych. W strukturze kosztów największe znaczenie nadal mają koszty obsługi depozytów, których udział systematycznie spada ze względu na obniżenie oprocentowania depozytów przyjmowanych przez kasy. Strona 12 z 37
Wykres 15 Struktura kosztów działalności operacyjnej kas 100% 90% 80% 7,74% 8,53% 6,11% 7,77% 7,74% 2,68% 2,75% 2,80% 2,88% 2,86% 12,61% 12,87% 13,17% 13,53% 13,98% 70% 60% 28,38% 30,35% 31,77% 34,10% 35,06% 50% 40% 30% 20% 44,92% 41,83% 41,29% 37,88% 36,52% 10% 0% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 z tytułu odsetek z tytułu prowizji, opłat Amortyzacja Zużycie materiałów i energii Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Pozostałe koszty rodzajowe Inne W III kwartale 2014 r. zaobserwowano stabilizację marży odsetkowej oraz spadek rozpiętości odsetkowej. Tabela 8 Marża i rozpiętość odsetkowa Wyszczególnienie 12.2012 03.2013 06.2013 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 marża odsetkowa 4 9,68% 6,47% 7,88% 8,05% 8,05% 8,28% 8,69% 8,68% rozpiętość odsetkowa 5 11,16% 8,59% 9,89% 9,88% 9,64% 9,56% 9,70% 9,44% Wynik Finansowy Na koniec III kwartału 2014 r. w sektorze skok odnotowano stratę netto w wysokości 12,7 mln zł. W trzech kwartałach br. duży wpływ na wyniki kas miały: pogarszająca się jakość portfela pożyczkowego, spadek kosztu pozyskania depozytów, zrealizowane przez kilka kas jednorazowe transakcje z tytułu wydzielenia zorganizowanych części przedsiębiorstwa oraz poprawiająca się rentowność niektórych kas. Wyniki kas zostały istotnie obciążone odpisami aktualizującymi na skutek pogarszającej się jakości portfela kredytowego. W porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego wartość utworzonych odpisów w III kwartale 2014 r. była wyższa o 55 mln zł. Na koniec III kwartału 2014 r. 36 kas wykazało zysk netto ze swojej działalności (w porównaniu do końca III kwartału 2013 r. nastąpił wzrost o 5 kas). Udział aktywów kas wykazujących zysk w aktywach sektora wynosił 85,1% (wzrost do analogicznego okresu roku ubiegłego o 14,6 p.p.). Jednocześnie zysk netto tych kas wykazany na koniec III kwartału 2014 r. (87,4 mln zł) w stosunku do III kwartału roku ubiegłego obniżył się o 83,7 mln zł, tj. o 4 Marża odsetkowa obliczona jako: annualizowany wynik z odsetek / średnie saldo kredytów brutto *100 5 Rozpiętość odsetkowa obliczona jako: ((annualizowane odsetki otrzymane/średnie saldo kredytów brutto) (annualizowane odsetki zapłacone /średnie saldo depozytów))*100. Strona 13 z 37
48,9%. Istotnej poprawie uległy wyniki kas wykazujących na koniec III kwartału 2013 r. straty. Udział aktywów kas wykazujących stratę na koniec III kwartału 2014 r. w aktywach sektora wynosił 14,8% (spadek o 22,2 p.p.). Jednocześnie strata netto tych kas wykazana na koniec III kwartału 2014 r. (100,1 mln zł) w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego uległa zmniejszeniu o 76,7 mln zł, tj. o 43,3% (bez uwzględnienia niewypłacalnych kas, które zakończyły działalność). Tabela 9 Liczba skok wg uzyskanego wyniku finansowego netto Wyszczególnienie 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Liczba SKOK ogółem 55 55 55 55 53 - liczba kas wykazujących zysk bieżący 31 39 35 38 36 - udział w aktywach sektora 70,5% 87,5% 83,9% 84,4% 85,1% - łączna wartość zysku netto (w tys. zł) 171 134 210 771 40 338 88 987 87 419 - liczba kas wykazujących stratę bieżącą 24 16 20 17 17 - udział w aktywach sektora 29,5% 12,5% 16,1% 16,4% 14,8% - łączna wartość strat netto (w tys. zł) -188 380-339 700-72 577-65 577-100 135 Wykres 16 Udział kas wykazujących zysk i stratę w aktywach sektora skok Wykres 17 Liczba SKOK wg uzyskanego wyniku finansowego netto 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 70,50% 87,50% 83,90% 84,40% 85,10% 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 50 40 30 20 10 0 39 35 38 36 31 24 20 16 17 17 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę Z danych sprawozdawczych kas wynika, że kasy wykazujące zysk netto zmniejszyły nieznacznie udział w portfelu kredytowym sektora z 86% na koniec 2013 r. do 85% na koniec III kwartału 2014 r. W przypadku depozytów udział pozostał na niezmienionym poziomie. Tabela 10 udzielonych kredytów i depozytów w tys. zł Wyszczególnienie 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Kredyty w sektorze skok 10 467 417 10 495 482 10 414 385 10 570 103 10 306 686 Kredyty kas wykazujących zysk netto 7 524 844 9 143 133 8 761 138 8 967 457 8 818 735 Kredyty kas wykazujących stratę netto 3 042 081 1 469 898 1 770 535 1 670 638 1 526 807 Udział kredytów kas wykazujących zysk netto w kredytach sektora skok (w %) 71% 86% 83% 84% 85% Udział kredytów kas wykazujących stratę netto w kredytach sektora skok (w %) 29% 14% 17% 16% 15% Depozyty w sektorze skok 17 286 005 17 629 195 17 584 726 17 141 844 16 091 781 Depozyty kas wykazujących zysk netto 11 651 147 14 849 525 14 118 675 13 900 277 13 447 433 Depozyty kas wykazujących stratę netto 5 634 858 2 779 556 3 466 051 3 241 567 2 644 348 Udział depozytów kas wykazujących zysk netto w depozytach sektora skok (w %) Udział depozytów kas wykazujących stratę netto w depozytach sektora skok (w %) 67% 84% 80% 81% 84% 33% 16% 20% 19% 16% Strona 14 z 37
Wykres 18 Udział portfeli kredytowych kas wykazujących zysk i stratę w kredytach sektora skok Wykres 19 Udział w depozytach kas wykazujących zysk i stratę w depozytach sektora skok 100% 80% 100% 80% 60% 60% 40% 20% 29% 14% 17% 16% 15% 40% 20% 33% 16% 20% 19% 16% 0% 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 0% 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę kasy wykazujące zysk kasy wykazujące stratę Tabela 11 Wybrane miary efektywności sektora skok Lp. Wyszczególnienie/Wskaźnik 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 1 Wynik finansowy netto (w tys. zł) -17 247-128 929-32 240 23 410-12 717 Wynik finansowy netto/średnie aktywa (ROA) -0,09% -0,69% -0,17% 0,13% -0,07% 2 Wynik finansowy netto/średnie fundusze podstawowe (ROE) 6-5,08% 0 0 0 0 Koszty/dochody (C/I) 7 80,91% 81,57% 76,37% 75,28% 74,36% Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik z działalności podstawowej (wynik 411,02% 418,38% 253,90% 257,37% 243,69% ze sprzedaży) 3 Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik z tytułu odsetek 200,00% 189,14% 147,71% 139,98% 134,73% Koszty działania kas (koszty działalności operacyjnej)/wynik pozaodsetkowy 403,14% 397,87% 351,21% 356,79% 354,19% 4 Aktywa na zatrudnionego (w tys. zł) 3 152 3 583 3 663 3 571 3 597 Wykres 20 Poziom ROA w sektorze SKOK Wykres 21 Wskaźnik koszty/dochody (C/I) w sektorze SKOK 0,20% 85,00% 80,90% 81,57% 0,00% -0,20% -0,09% 0,13% -0,17% 2013-06 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 80,00% 75,00% 76,37% 75,28% 74,36% -0,40% -0,51% 70,00% -0,60% -0,80% -0,69% 65,00% 60,00% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 6 W przypadku gdy fundusze własne są ujemne wskaźnik ROE nie jest obliczany. 7 Bez kosztów i przychodów związanych z aktualizacją portfela kredytowego Strona 15 z 37
Wykres 22 Poziom ROE w sektorze Wykres 23 Aktywa na zatrudnionego w sektorze SKOK (w tys. zł) 0,00% -2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% -12,00% 0,00% 0,00% 0,00% 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 -3,78% -10,23% 3 800 3 600 3 400 3 200 3 000 2 800 2 600 2 400 2 200 2 000 3 583 3 663 3 571 3 597 3 151 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 Strona 16 z 37
Rozdział 6 Działalność kredytowa i inwestycyjna Działalność kredytowa sektora Portfel kredytów i pożyczek netto sektora skok na koniec III kwartału 2014 r., zgodnie ze sprawozdawczością kas, przekraczał wartość 10 306 mln zł i w stosunku do końca 2013 r. obniżył się o 188 mln zł. Portfel kredytowy netto stanowił ok. 59% 8 wartości aktywów kas. Udział kredytów netto w aktywach kas nieznacznie wzrósł w stosunku do końca ubiegłego roku. Jednocześnie obserwowany jest spadek wartości aktywów płynnych oraz wzrost aktywów trwałych, o rentowności niższej niż portfel kredytowy. Sytuacja ta wynika w szczególności z: dokonanego przez niektóre kasy wydzielenia zorganizowanych część przedsiębiorstw z ich struktur w wyniku czego kasy te objęły udziały i akcje nowopowstałych podmiotów (w I półroczu br.), pogarszającej się jakości kredytów, co wiąże się z koniecznością dodatkowej aktualizacji ich wartości poprzez tworzenie odpisów aktualizujących. W portfelu kredytowym dominują należności z terminem zapadalności powyżej 12 miesięcy, Ich udział w portfelu należności wyniósł na koniec września 2014 r. 74% wartości tego portfela. Tabela 12 pożyczek udzielonych członkom przez SKOK ogółem (w tys. zł). Wyszczególnienie 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Pożyczki i kredyty ogółem 9 10 467 418 10 495 483 10 414 385 10 570 103 10 306 686 Pożyczki do 12 miesięcy w tym chwilówki 3 023 851 2 848 655 2 776 344 2 773 973 2 650 888 Pożyczki i kredyty powyżej 12 miesięcy 7 443 567 7 646 828 7 638 041 7 796 130 7 655 798 % udział pożyczek i kredytów powyżej 12 miesięcy w kredytach ogółem 71% 73% 73% 74% 74% % udział pożyczek i kredytów w aktywach kas 57% 56% 56% 58% 59% Wykres 24 Struktura portfela kredytowego wg terminu zapadalności (w tys. zł). 12 000 000 10 000 000 8 000 000 6 000 000 4 000 000 2 000 000 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 Pożyczki i kredyty ogółem Pożyczki do 12 miesięcy w tym chwilówki Pożyczki i kredyty powyżej 12 miesięcy 8 Światowa Rada Związków Kredytowych, której członkiem są kasy, rekomenduje utrzymywanie 70% 80% aktywów w portfelu kredytowym. 9 pożyczek i kredytów netto po uwzględnieniu odpisów aktualizujących. Strona 17 z 37
Biorąc pod uwagę strukturę portfela kredytowego według terminów pierwotnych (okresów na jaki została zawarta umowa) w kasach dominują kredyty udzielane na okres od 5 do 10 lat, które stanowią 56,7% całego portfela, a wartość kredytów udzielonych na okres powyżej 5 lat stanowiła na koniec września 2014 r. 61,7% wartości portfela kas. Podkreślić przy tym należy, iż struktura ta uległa istotnej zmianie po 2012 r., ponieważ do października 2012 r. kasy mogły udzielać kredyty i pożyczki wyłącznie na okres do 5 lat. Tabela 13 Struktura portfela wg terminów pierwotnych (tys. zł) Wykres 25 Struktura portfela wg terminów pierwotnych (wrzesień 2014 r.) tys. zł. Wyszczególnienie 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 do 1 m. 77 087 70 964 70 953 64 950 pow. 1 m. do 3 m. 3 403 2 047 2 667 2 011 pow. 3 m. do 6 m. 13 456 12 448 12 423 13 010 pow. 6 m. do 1 roku 308 752 280 979 260 839 250 173 od 1 roku do 2 lat 338 023 327 791 316 370 300 159 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 od 2 lat do 3 lat 766 899 717 316 689 769 653 972 od 3 lat do 5 lat 3 683 529 3 321 028 3 036 244 2 778 429 od 5 lat do 10 lat 4 965 760 5 289 361 5 674 877 6 014 741 powyżej 10 lat 557 097 510 715 524 348 531 128 Razem 10 714 007 10 532 650 10 588 491 10 608 571 do 1 m. pow. 1 m. do 3 m. pow. 3 m. do 6 m. pow. 6 m. do 1 roku od 1 roku do 2 lat od 2 lat do 3 lat od 3 lat do 5 lat od 5 lat do 10 lat powyżej 10 lat Wykres 26 Struktura portfela kredytowego wg terminów pierwotnych (wrzesień 2014 r.) 0,61% 0,12% 0,02% 5,01% 6,16% 2,83% 2,36% 26,19% do 1 m. pow. 1 m. do 3 m. pow. 3 m. do 6 m. pow. 6 m. do 1 roku 56,70% od 1 roku do 2 lat od 2 lat do 3 lat od 3 lat do 5 lat od 5 lat do 10 lat powyżej 10 lat W strukturze podmiotowej portfela kredytowego kas na koniec III kwartału 2014 r. dominowały należności od osób fizycznych - ponad 98% wartości portfela. Tylko niecały 1% stanowiły kredyty dla przedsiębiorców indywidualnych, a udziały kredytów dla rolników indywidualnych oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw stanowiły łącznie 0,4% wartości portfela. Struktura podmiotowa portfela wynika głównie z ograniczeń ustawy o skok z 1995 r. Strona 18 z 37
co do grup klientów, którzy mogli zostać członkami kas, a w konsekwencji mogli korzystać z ich usług 10. Tabela 14 Struktura portfela kredytowego (ujęcie podmiotowe) w tys. zł Wyszczególnienie kredytów netto 09.2013 12.2013 09.2014 % udział kredytów netto % udział kredytów netto % udział MSP 15 022 0,14% 11 883 0,1% 10 155 0,1% Przedsiębiorcy indywidualni 107 146 1,02% 99 386 0,9% 80 177 0,8% Osoby prywatne 10 285 739 98,26% 10 334 876 98,5% 10 159 892 98,6% Rolnicy indywidualni 57 899 0,55% 48 032 0,5% 31 221 0,3% Instytucje niekomercyjne działające na rzecz 1 612 0,02% 1 305 0,0% 25 241 0,2% gospodarstw domowych Suma 11 10 467 417 100,00% 10 495 482 100,0% 10 306 686 100,0% Z analizy struktury przedmiotowej portfela kredytowego wynika, że największą jego wartość tj. 63,6%, stanowią kredyty konsumpcyjne, w tym gotówkowe, 33,6% stanowią kredyty na nieruchomości 12, 2% to kredyty w rachunku bieżącym, a 0,9% to kredyty operacyjne i inwestycyjne. Tabela 15 Struktura portfela kredytowego (ujęcie przedmiotowe) w tys. zł 09.2013 12.2013 09.2014 Wyszczególnienie % udział % udział % udział kredytów kredytów kredytów Inwestycyjne 12 659 0,1% 11 453 0,1% 33 690 0,3% Operacyjne 87 215 0,8% 77 888 0,7% 62 517 0,6% Konsumpcyjne 6 001 498 57,3% 6 242 468 59,5% 6 557 849 63,6% W rachunku bieżącym 252 825 2,4% 238 173 2,3% 191 005 1,9% Na nieruchomości 4 113 220 39,3% 3 925 501 37,4% 3 461 625 33,6% Suma 13 10 467 417 100,0% 10 495 482 100,0% 10 306 686 100,0% 10 Do 27 października 2012 r. (data wejścia w życie ustawy o skok z 2009 r.) członkami kas mogły być wyłącznie osoby fizyczne. 11 Różnice pomiędzy poszczególnymi raportami w zakresie salda udzielonych kredytów wynikają z błędnie sporządzonej sprawozdawczości przez kasy. 12 Zgodnie z instrukcją uzupełniającą do tabel sprawozdawczych, do kredytów na nieruchomości zaliczamy: a) Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe b) Kredyty na nieruchomości komercyjne - są to kredyty i pożyczki na zakup lub budowę powierzchni biurowej. c) Kredyty na nieruchomości pozostałe kredyty i pożyczki na nabycie, budowę, przebudowę, rozbudowę lub nadbudowę budynku, budowli, lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość lub nabycie spółdzielczego prawa do lokalu o przeznaczeniu gospodarczym, publicznym, bądź użytkowym oraz na nabycie gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu pod budowę budynku lub budowli o przeznaczeniu gospodarczym, publicznym lub użytkowym. 13 Różnice pomiędzy poszczególnymi raportami w zakresie salda udzielonych kredytów wynikają z błędnie sporządzonej sprawozdawczości przez kasy. Strona 19 z 37
Wykres 27 Udziały poszczególnych rodzajów kredytów w portfelu kredytowym (wrzesień 2014 r.) 0,3% 0,6% 33,6% 63,6% 1,9% Inwestycyjne netto Operacyjne netto Konsumpcyjne netto W rachunku bieżącym netto Na nieruchomości netto W portfelu kredytowym kas dominują kredyty o wartości od 10 do 50 tys. zł, które stanowią 44,6% całego portfela. Na uwagę zasługuje jednak duży udział portfela kredytów i pożyczek o kwocie przekraczającej 1 mln zł, które stanowią 15,4% wartości całego portfela. Natomiast kredyty powyżej 100 tys. zł stanowią 30% całego portfela kredytowego, Kredyty wysokokwotowe podwyższają ryzyko koncentracji portfeli należności kas. Zaobserwowano także stały począwszy od II połowy 2013 r. spadek liczby rachunków kredytowych. Tabela 16 Struktura portfela kredytowego Ilość Grudzień 2013 Marzec 2014 Czerwiec 2014 Wrzesień 2014 (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Ilość (tys.) W tym restrukturyzacje Razem 956 997 10 714 007 1 495 566 926 620 10 532 650 1 462 185 911 874 10 588 491 1 422 186 883 657 10 608 571 1 325 981 do 2 tys. zł 216 818 136 940 4 104 206 167 114 652 3 381 192 792 107 671 3 109 182 955 96 430 2 641 od 2 do 5 tys. zł 220 398 455 966 19 498 208 805 402 439 16 078 203 936 388 753 14 561 193 854 371 530 12 535 od 5 do 10 tys. zł 171 860 833 389 35 881 166 280 773 902 30 951 164 966 759 302 29 127 161 297 746 666 26 009 od 10 do 30 tys. zł 246 438 3 065 347 200 662 242 762 2 940 357 192 005 243 475 2 892 070 185 937 238 382 2 803 432 175 326 od 30 do 50 tys. zł 69 899 1 947 255 138 866 70 348 1 927 729 147 156 73 045 1 957 175 145 147 72 914 1 928 685 143 754 od 50 do 100 tys. zł 27 081 1 477 351 98 778 27 485 1 466 491 110 698 28 550 1 495 209 110 466 28 788 1 478 156 109 435 od 100 do 500 tys. zł 3 226 479 598 66 556 3 314 479 598 62 925 3 509 501 757 65 608 3 585 504 827 63 033 od 500 tys. zł do 1 mln zł. 510 424 020 39 945 698 613 797 44 483 887 800 286 44 177 1 133 1 043 589 37 283 pow. 1 mln zł 767 1 894 142 891 276 761 1 813 686 854 508 714 1 686 269 824 053 749 1 635 261 755 964 Wykres 28 Struktura portfela kredytowego wg ilości (wrzesień 2014 r.) Wykres 29 Struktura portfela kredytowego wg kwoty (wrzesień 2014 r.) 3,3% 0,4% 0,1% 0,1% 0,9% 3,5% 7,0% 8,3% 20,7% 15,4% 27,0% 9,8% 26,4% 21,9% 13,9% 18,3% 4,8% 18,2% do 2 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł pow. 1 mln zł. od 2 tys. do 5 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. do 2 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł pow. 1 mln zł. od 2 tys. do 5 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. Strona 20 z 37
Wykres 30 Udział kredytów i pożyczek restrukturyzowanych w portfelu (wrzesień 2014 r.) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2,7% 3,4% 3,5% 6,3% 7,5% 7,4% 12,5% do 2 tys. zł od 2 tys. do 5 od 5 tys. do od 10 tys. do od 30 tys. do od 50 tys. do od 100 tys. do tys. zł 10 tys. zł 30 tys. zł 50 tys. zł 100 tys. zł 500 tys. zł 46,2% 3,6% od 500 tys. zł pow. 1 mln zł. do 1 mln zł. restrukturyzacje pozostałe Należności restrukturyzowane w kasach stanowią blisko 12,5% wartości całego portfela. Jednocześnie kredyty restrukturyzowane o wartości powyżej 1 mln zł stanowią 57% portfela restrukturyzowanego. Tabela 17 Struktura portfela restrukturyzowanego (wrzesień 2014 r.) Ilość (tys. zł) Udział Restrukturyzacje 46 658 1 325 981 100,0% do 2 tys. zł 4 556 2 641 0,2% od 2 do 5 tys. zł 7 743 12 535 0,9% od 5 do 10 tys. zł 7 023 26 009 2,0% od 10 do 30 tys. zł 17 224 175 326 13,2% od 30 do 50 tys. zł 6 729 143 754 10,8% od 50 do 100 tys. zł 2 483 109 435 8,3% od 100 do 500 tys. zł 459 63 033 4,8% od 500 zł do 1 mln zł 72 37 283 2,8% pow. 1 mln zł 369 755 964 57,0% Wykres 31 Struktura portfela restrukturyzowanego w tys. zł. (wrzesień 2014 r.) 3 000 000 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 do 2 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł udzielone pożyczki od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł. w tym restrukturyzowane pow. 1 mln zł. Pozostałe aktywa kas Łączna wartość pozostałych aktywów (zdefiniowanych dla potrzeb niniejszej analizy jako suma środków zgromadzonych w kasie, bankach oraz portfel instrumentów dłużnych i kapitałowych) wynosiła na koniec września 2014 r. 5 555 mln zł i była o 1 366 mln zł niższa w stosunku do końca 2013 roku. Pamiętać jednak należy, iż począwszy od marca 2014 r. kasy zobowiązane są do utrzymywania rezerwy obowiązkowej w NBP w wysokości ok. 3,5% zgromadzonych depozytów po uwzględnieniu ulg przewidzianych ustawą. Środki te są utrzymywane na rachunku rezerwy obowiązkowej w Kasie Krajowej, która utrzymuje wartość rezerwy obowiązkowej wszystkich kas na rachunku w NBP. Strona 21 z 37
Tabela 18 Struktura pozostałych aktywów kas w tys. zł Wyszczególnienie netto Długoterminowe aktywa finansowe 2 740 842 Wrzesień 2013 Grudzień 2013 Wrzesień 2014 netto netto % udział długoterminowych aktywów 2 514 793 % udział długoterminowych aktywów 2 338 220 % udział długoterminowych aktywów a) udziały i akcje 882 401 32,2% 1 025 810 40,8% 1 041 849 44,6% b) dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe 1 045 170 38,1% 672 136 26,7% 452 291 19,3% c) lokaty w Kasie Krajowej 813 271 29,7% 816 846 32,5% 844 080 36,1% % udział % udział % udział Krótkoterminowe aktywa finansowe 4 139 609 krótkoterminowycterminowycterminowych krótko- krótko- 4 407 769 3 217 711 aktywów aktywów aktywów a) udziały i akcje 235 405 5,7% 235 414 5,3% 235 252 7,3% b) dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe 50 433 1,2% 58 519 1,3% 16 918 0,5% c) inne krótkoterminowe aktywa finansowe 692 342 16,7% 712 463 16,2% 574 139 17,8% d) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne 1 116 235 27,0% 1 241 650 28,2% 943 018 29,3% - środki pieniężne w kasie i na rachunkach 714 527 17,3% 814 531 18,5% 581 647 18,1% - inne środki pieniężne 15 978 0,4% 37 500 0,9% 16 860 0,5% - inne aktywa pieniężne 385 729 9,3% 389 619 8,8% 344 511 10,7% e) lokaty w Kasie Krajowej 2 045 194 49,4% 2 159 723 49,0% 1 448 385 45,0% W strukturze portfela aktywów finansowych (krótko- i długoterminowych) na koniec września 2014 r. dominowały lokaty w Kasie Krajowej, ich wartość wynosiła 2 292 mln zł, co stanowiło 13,1% aktywów kas. Istotną pozycję stanowiły również dłużne papiery wartościowe, stanowiące 19,3% finansowych aktywów długoterminowych. Łączna wartość dłużnych papierów wartościowych w długo i krótkoterminowych aktywach finansowych wynosiła 469 mln zł, co stanowiło 2,7% wartości aktywów kas ogółem. W portfelu tym największy udział stanowiły skrypty dłużne nabyte przez kasy w zamian za sprzedane przeterminowane wierzytelności. skryptów na koniec września 2014 roku została wykazana w kwocie 362 mln zł (po uwzględnieniu odpisów aktualizujących). Zgodnie z art. 37 ustawy o skok, kasy zobowiązane są do inwestowania swoich środków pieniężnych z najwyższą starannością. Ustawa dopuszcza następujące formy inwestycji: 1) obligacje i inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski; 2) lokaty, wkłady lub udziały w Kasie Krajowej; 3) lokaty w bankach; 4) jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, o których mowa w art. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546, z późn. zm.14); 5) inne kategorie lokat i inwestycji, za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego. Pomimo wskazanych powyżej ograniczeń udziały i akcje kas w innych przedsiębiorstwach o różnej formie prawnej zgodnie ze sprawozdawczością na dzień 30 września 2014 r. stanowiły 44,6% finansowych aktywów długoterminowych i 7,3% aktywów Strona 22 z 37
krótkoterminowych. Ogółem wartość udziałów i akcji stanowiła 7,3% wartości aktywów kas. Posiadane przez niektóre kasy pakiety akcji i udziałów pochodzą głównie z transakcji wniesienia aportem do utworzonych spółek celowych majątku kas, a także zorganizowanych części przedsiębiorstw. Tabela 19 Udział poszczególnych składników aktywów finansowych w aktywach ogółem tys. zł. ( 09.2014 r.) Wykres 32 Udział poszczególnych składników aktywów finansowych w aktywach ogółem (09.2014 r.) Składniki aktywów finansowych % udział w aktywach ogółem udziały i akcje 1 277 102 7,28% dłużne papiery wartościowe i inne 469 208 2,67% papiery wartościowe lokaty w Kasie Krajowej 2 292 465 13,06% środki pieniężne i inne aktywa pieniężne 943 018 5,37% inne aktywa finansowe 574 139 3,27% Aktywa ogółem 17 553 983 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 3,27% 5,37% 13,06% 2,67% 7,28% Inne aktywa finansowe Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne Lokaty w Kasie Krajowej Dłużne papiery wartościowe Udziały i akcje Źródła finansowania działalności kas Według stanu na koniec września 2014 r. głównym źródłem finansowania działalności kas były depozyty członków (przede wszystkim oszczędności osób fizycznych) w wysokości 16 091 mln zł. Łącznie depozyty członków kas stanowiły 91,7% wartości aktywów. Tabela 20 Struktura źródeł finansowania działalności kas w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 33 Struktura źródeł finansowania działalności kas w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Fundusze własne wg bilansu 435 771 Zobowiązania długoterminowe, w tym 731 202 - depozyty członkowskie 589 079 - kredyty i pożyczki 133 510 Zobowiązania krótkoterminowe, w tym 15 650 570 - depozyty członkowskie 15 502 702 - kredyty i pożyczki 8 867 18 000 000 16 000 000 14 000 000 12 000 000 10 000 000 8 000 000 6 000 000 4 000 000 2 000 000 736 441 15 650 570 731 202 Pozostałe zobowiązania Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe Fundusze własne W strukturze zobowiązań występują również pozostałe zobowiązania i rezerwy (4,1% aktywów), w tym kredyty zaciągnięte w Kasie Krajowej na kwotę 142,3 mln zł (0,8% aktywów) oraz fundusze własne wg bilansu stanowiące 2,4% wartości aktywów. Strona 23 z 37
Tabela 21 Zobowiązania finansowe w podziale na podmioty i produkty w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Zobowiązania finansowe wg wartości bilansowej w podziale na podmioty i produkty. Oszczędności Zabezpieczenia pieniężne Kredyty i pożyczki w tym: środki z funduszu stabilizacyjnego Duże przedsiębiorstwa 5 1 218 MSP 6 820 776 Przedsiębiorcy indywidualni 41 424 90 Osoby prywatne 15 987 463 19 084 19 439 Rolnicy indywidualni 23 951 6 Instytucje niekomercyjne działające na rzecz 13 034 gospodarstw domowych Kasa Krajowa 142 376 136 709 738 Inne 26 564 Suma 16 072 697 19 084 142 376 136 709 48 831 Struktura depozytów Z danych sprawozdawczych kas na koniec września 2014 r. wynika, że w strukturze depozytów dominowały depozyty z terminem wymagalności do 12 miesięcy włącznie, natomiast w ujęciu podmiotowym depozyty osób fizycznych stanowiły 99,5% depozytów ogółem. Tabela 22 depozytów w tys. zł Wyszczególnienie 06.2013 09.2013 12.2013 03.2014 06.2014 09.2014 Depozyty ogółem 17 245 120 17 286 005 17 629 195 17 584 727 17 141 844 16 091 781 W tym depozyty ogółem kas zobowiązanych do realizacji 14 897 445 14 719 710 14 705 167 14 459 796 14 036 252 12 861 030 programów naprawczych depozyty do 12 miesięcy włącznie 16 671 796 16 712 024 17 052 405 17 045 404 16 576 556 15 502 702 depozyty powyżej 12 miesięcy 573 325 573 981 576 790 539 322 565 288 589 079 Inne Tabela 23 Struktura depozytów wg podmiotów (wrzesień 2014 r.) dane w tys. zł Wyszczególnienie % udział MSP 6 820 0,04% Przedsiębiorcy indywidualni 41 424 0,26% Osoby prywatne 16 006 547 99,47% Rolnicy indywidualni 23 951 0,15% Instytucje niekomercyjne 13 034 0,08% Suma 16 091 781 100,0% Wykres 34 Struktura depozytów w tys. zł 20 000 00016 712 024 17 046 893 15 502 702 17 054 073 16 576 556 10 000 000 573 981 575 008 537 834 565 288 589 079 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 depozyty do 12 miesięcy włącznie depozyty powyżej 12 miesięcy Wśród zgromadzonych w kasach depozytów pod względem wartości dominowały depozyty terminowe (84%), natomiast liczba rachunków terminowych była istotnie niższa niż liczba rachunków bieżących. Wynika to głównie ze specyfiki działania kas, które prowadzą dla swoich członków obowiązkowe rachunki służące do gromadzenia comiesięcznych oszczędności, tzw. indywidualne konta spółdzielcze. Każdy członek skok zobowiązany jest Strona 24 z 37
do posiadania takiego rachunku. Oprócz obowiązkowego rachunku, kasy oferują także rachunki osobiste oraz rachunki typu a vista, a także depozyty terminowe. średniego depozytu terminowego na koniec września 2014 r. wyniosła 23,1 tys. zł, a bieżącego 1 tys. zł. Wykres 35 Struktura depozytów w mln zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 36 Liczba rodzajów rachunków depozytowych w tys. (wrzesień 2014 r.) 16 000 000 2 500 2 351 14 000 000 12 000 000 10 000 000 13 472 415 2 000 1 500 1 000 500 581 8 000 000 6 000 000 liczba rachunków bieżących liczba rachunków terminowych 4 000 000 2 000 000 328 833 2 573 033 1 619 702 Tabela 24 Średnia wartość depozytu (wrzesień 2014 r.) w zł. Bieżące Terminowe Nowozałożone Stan depozytów na koniec okresu Wyszczególnienie Terminowy Bieżący Wszystkie kasy 23 191 1 094 W tym, kasy objęte postępowaniem naprawczym 22 142 1 074 Wśród depozytów terminowych dominują - pod względem ich wielkości - depozyty o wartości od 100 do 500 tys. zł, które stanowią 28,9% ogółu depozytów terminowych. Depozyty te zgromadzone są na 4,1% prowadzonych rachunków. Depozyty powyżej 100 tys. zł stanowią ponad 32,9% wartości ogółem zgromadzonych depozytów. Liczba depozytów powyżej 100 tys. zł stanowi 4,2% liczby depozytów terminowych. Depozyty w przedziale od 10 tys. zł do 30 tys. zł stanowią 24,1% ogółu depozytów terminowych i zgromadzone były na 33,7% prowadzonych rachunkach. Wykres 37 Struktura depozytów wg kwoty w mln zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 38 Struktura depozytów wg kwoty (wrzesień 2014 r.) 4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 47 198 597 3 894 3 252 2 903 2 039 328 215 100% 90% 80% 70% 60% 50% pow. 1 mln zł od 500 tys. zł do 1 mln zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł do 2 tys zł od 2 tys. do 5 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł pow. 1 mln zł 40% 30% 20% 10% 0% od 10 tys. do 30 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł do 2 tys zł Strona 25 z 37
Wykres 39 Struktura depozytów wg ilości rachunków w tys. (wrzesień 2014 r.) Wykres 40 Struktura depozytów pod względem ilości rachunków (wrzesień 2014 r.) 250 200 150 100 50 114 59 87 196 55 45 24 1 0,1 100% 90% 80% 70% 60% 50% pow. 1 mln zł od 500 tys. zł do 1 mln zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł do 2 tys zł od 2 tys. do 5 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 10 tys. do 30 tys. zł od 30 tys. do 50 tys. zł od 50 tys. do 100 tys. zł od 100 tys. do 500 tys. zł od 500 tys. zł do 1 mln zł pow. 1 mln zł 40% 30% 20% 10% 0% od 10 tys. do 30 tys. zł od 5 tys. do 10 tys. zł od 2 tys. do 5 tys. zł do 2 tys zł W strukturze zobowiązań - uwzględniając terminy pierwotne - dominują zobowiązania z terminem od 6 miesięcy do 1 roku, które stanowią 36,5% zobowiązań z tytułu oszczędności członków kas. Tabela 25 Zobowiązania z tytułu oszczędności wg wartości bilansowej w podziale na terminy pierwotne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 41 Zobowiązania z tytułu oszczędności wg wartości bilansowej w podziale na terminy pierwotne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie depozytów Udział Bieżące 2 581 294 16,0% Z terminem: - do 1 miesiąca 160 988 1,0% - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy 1 745 246 10,8% - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy 4 431 349 27,5% - powyżej 6 miesięcy do 1 roku 5 881 212 36,5% - powyżej 1 roku 1 291 692 8,0% Suma 16 091 781 100,0% 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 Bieżące - do 1 miesiąca - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy - powyżej 6 miesięcy do 1 roku - powyżej 1 roku Wykres 42 Struktura depozytów wg terminów pierwotnych mln zł. 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 2 392 2 587 2 729 2 749 1 292 4 759 5 073 4 933 4 649 5 881 3 968 3 986 3 903 4 106 4 431 2 547 2 420 2 290 2 150 297 222 271 370 1 745 161 3 323 3 342 3 458 3 117 2 581 2013-09 2013-12 2014-03 2014-06 2014-09 - powyżej 1 roku - powyżej 6 miesięcy do 1 roku - powyżej 3 miesięcy do 6 miesięcy - powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy - do 1 miesiąca Bieżące Strona 26 z 37
Rozdział 7 Jakość portfela kredytowego Zgodnie ze sprawozdawczością kas, wartość kredytów przeterminowanych 14 na koniec września 2014 r. wynosiła 5 139mln zł, z czego 2 785 mln zł stanowiły kredyty, których okres przeterminowania wynosił powyżej 12 miesięcy. Dane te nie obejmują kredytów przeterminowanych sprzedanych w latach 2012 2013 (w zamian za skrypty dłużne), które podwyższyłyby wartość obecnie przeterminowanych kredytów o ponad 42%. W celu zabezpieczenia ryzyka kredytowego kasy utworzyły odpisy aktualizujące należności w wysokości ponad 2 917 mln zł. Uwagę zwraca wzrost wartości kredytów przeterminowanych o 1 210 mln zł tj. o 31% w III kwartałach br. Dla porównania w całym roku 2013 wartość portfela kredytów przeterminowanych wzrosła o 362 mln zł, tj. 10,3%. Jednocześnie, w okresie pierwszych dziewięciu miesięcy 2014 r. wartość portfela pożyczek i kredytów wzrosła o 84 mln zł, tj. 0,6%. Tabela 26 Kredyty i pożyczki ze stwierdzoną utratą wartości w tys. zł. Wyszczególnienie Wrzesień 2013 Grudzień 2013 Wrzesień 2014 Udział Udział Udział Zmiana Pożyczki i kredyty brutto 13 030 364 100,00% 13 178 057 100,00% 13 262 927 100,00% 84 870 Pożyczki i kredyty nieprzeterminowane 8 822 193 67,70% 9 249 781 70,19% 8 123 734 61,25% -1 126 047 Pożyczki i kredyty przeterminowane 4 208 171 32,30% 3 928 277 29,81% 5 139 193 38,75% 1 210 917 Pożyczki i kredyty przeterminowanych. pon. 3 mies. Pożyczki i kredyty przeterminowanych od 3 do 12 mies. Pożyczki i kredyty przeterminowanych pow. 12 mies. 1 227 464 9,42% 887 236 6,73% 1 649 265 12,44% 762 029 579 440 4,45% 552 146 4,19% 704 099 5,31% 151 953 2 401 267 18,43% 2 488 895 18,89% 2 785 830 21,00% 296 934 odpis aktualizujący utworzony 2 464 003 2 565 027 2 917 385 352 358 Wykres 43 Udział pożyczek i kredytów z utratą wartości w portfelu kredytowym na koniec września 2014 r. 5,3% 21,0% 12,4% 61,3% Pożyczki i kredyty nieprzeterminowane Pożyczki i kredyty przet. pon. 3 mies. Pozyczki i kredyty przet. od 3-12 miesięcy Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies. Kredyty i pożyczki przeterminowane na koniec września 2014 r. stanowiły 38,7% wartości portfela kredytowego. Ich udział w stosunku do końca 2013 r. wzrósł o 9 p.p.. Gdyby uwzględnić wartość netto skryptów dłużnych otrzymanych w zamian za sprzedane 14 Za kredyty przeterminowane uznano wszystkie kredyty które mają opóźnienie w płatności min. 1 dzień. Strona 27 z 37
wierzytelności, z którymi nadal związane jest ryzyko kredytowe, udział ten wzrósłby do 40,3% wartości portfela kredytowego. Tabela 27 Kredyty i pożyczki przeterminowane w podziale na okresy przeterminowania w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie Udział Pożyczki i kredyty przeterminowane pon. 3 mies. 1 649 265 32,09% Pożyczki i kredyty przeterminowane od 3 do 12 704 099 13,70% mies. Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies. 2 785 830 54,21% Pożyczki i kredyty przeterminowane ogółem 5 139 193 100,00% Wykres 44 Udział pożyczek i kredytów przeterminowanych w podziale na okresy (wrzesień 2014 r.) 54,2% 32,1% 13,7% Pożyczki i kredyty przet. pon. 3 mies. Pozyczki i kredyty przet. od 3-12 miesięcy Pożyczki i kredyty przeterminowane pow. 12 mies. W ujęciu strukturalnym portfela kredytowego przeterminowanego zgodnie z informacjami sprawozdawczymi znaczące pozycje zajmują pożyczki i kredyty konsumpcyjne i na nieruchomości - stanowią one odpowiednio 49,5% i 44,8% wartości portfela kredytów przeterminowanych. Tabela 28 Struktura kredytów przeterminowanych w podziale na rodzaje w tys. zł. (wrzesień 2014 r.) Udział % w Wyszczególnienie Wielkość portfelu kredytów zagrożonych Inwestycyjne 8 221 0,2% Operacyjne 89 780 1,7% Konsumpcyjne 2 542 112 49,5% W rachunku bieżącym 195 918 3,8% Na nieruchomości 2 303 156 44,8% Suma kredytów przeterminowanych 5 139 193 100,0% Wykres 45 Udział poszczególnych rodzajów kredytów przeterminowanych w portfelu (wrzesień 2014 r.) 0,2% 1,7% 44,8% inwestycyjne konsumcyjne na nieruchomości 3,8% 49,5% operacyjne w rachunku bieżącym Biorąc pod uwagę strukturę podmiotową pożyczek i kredytów przeterminowanych, największy udział (97,5%) stanowią kredyty udzielone osobom fizycznym. Tabela 29 Struktura kredytów przeterminowanych w podziale podmiotowym (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie kredytów przeterminowanych w podziale na podmioty Kredyty i pożyczki brutto 15 (tys. zł) Kredyty i pożyczki przeterminowane brutto (tys. zł.) Udział % w portfelu kredytów Udział % w portfelu kredytów przeterminowanych Małe i średnie przedsiębiorstwa 24 636 15 978 64,86% 0,31% Przedsiębiorcy indywidualni 153 651 98 383 64,03% 1,91% Osoby prywatne 13 023 226 5 012 498 38,49% 97,53% Rolnicy indywidualni 36 173 12 335 34,10% 0,24% Instytucje niekomercyjne 25 241 0 0,00% 0,00% Pożyczki i kredyty przeterminowane ogółem 13 262 927 5 139 193 38,75% 100,00% 15 Bez uwzględnienia wartości odpisu aktualizującego. Strona 28 z 37
Rozwój działalności depozytowej w 2013 r. stwarzał presję na wzrost działalności kredytowej, co wobec zidentyfikowanych słabości w zarządzaniu ryzykiem, w tym głównie kredytowym prowadziło do wzrostu poziomu należności przeterminowanych, pomimo dużej skali dokonywanych restrukturyzacji należności (13,5% portfela kredytowego) i w efekcie zaliczania tych ekspozycji do obsługiwanych terminowo. Konsekwencje tych działań są widoczne również w trzech pierwszych kwartałach 2014 r. kredytów przeterminowanych wzrosła o prawie 31% przy jednoczesnym minimalnym wzroście całego portfela kredytowego o 0,6%. Gwałtowny przyrost kredytów przeterminowanych ma istotny wpływ na wyniki finansowe kas oraz ich efektywność. Stale wzrastający udział należności przeterminowanych w portfelu kredytowym powoduje, że sytuacja poszczególnych kas się nie poprawia, pomimo obniżenia kosztów bieżących funkcjonowania poszczególnych podmiotów oraz przekazania pomocy z Kasy Krajowej. W założeniu kasy miały obsługiwać wyłącznie członków, których znają i którzy wywodzą się z tej samej, powiązanej więzią społeczności, a wartość jednostkowo udzielanych kredytów nie miała być wysoka. Dynamiczny rozwój niektórych kas doprowadził jednak do sytuacji, w której w skrajnych przypadkach obsługują one po kilkaset tysięcy członków z różnych środowisk, praktycznie niepołączonych więzią (zawodową, środowiskową). Niektóre kasy, szczególnie z grupy dużych kas, udzielają pożyczki i kredyty o wartościach przekraczających 500 tys. zł, co rodzi dodatkowe ryzyko dużych zaangażowań. Istotnym elementem ryzyka jest liczba członków/klientów przypadających na jednego zatrudnionego pracownika, która może powodować, że analiza ryzyka kredytowego w tej grupie kas jest sporządzana w sposób uproszczony. Inaczej sytuacja kształtuje się w małych kasach, w których zachowana została rzeczywista więź pomiędzy członkami. W tych kasach jakość portfela należności na tle całego sektora skok jest najlepsza (kredyty zagrożone nie przekraczają 1% wartości całego portfela). Sprzedaż wierzytelności Według danych sprawozdawczych na koniec III kwartału 2014 r. wartość brutto sprzedanych przez kasy portfeli kredytów i pożyczek wyniosła 2 193 mln zł i nieznacznie wzrosła w stosunku do końca 2013 r. o 62,5 mln zł. Największą część sprzedanego portfela stanowiły wierzytelności przeterminowane powyżej 3 miesięcy (97%), z tego ponad połowa była przeterminowana powyżej 12 miesięcy. netto (po uwzględnieniu wartości odpisu aktualizującego na dzień sprzedaży) portfela sprzedanych wierzytelności wynosiła 1 368 mln zł. Tabela 30 Struktura sprzedanych wierzytelności (wrzesień 2014 r.) sprzed. sprzedana w Wyszczególnienie wierzytelności Udział % roku 2014 ogółem (w tys.) (tys. zł) brutto sprzedanych kredytów, w tym 2 193 235 702 100,00% 65 771 Kredyty nieprzeterminowane 118184,21 0,01% 0 Kredyty przeterminowane do 3 miesięcy 57 480 280 2,62% 0 Kredyty przeterminowane od 3 do 12 miesięcy 1 028 025 020 46,87% 0 Kredyty przeterminowane powyżej 12 miesięcy 1 106 655 890 50,46% 65 771 netto sprzedanych kredytów 1 368 927 612 399 Strona 29 z 37
W zamian za sprzedane wierzytelności kasy otrzymywały papiery dłużne lub/i środki pieniężne, jednocześnie część kas dokonała sprzedaży wierzytelności z odroczonym terminem płatności. Według danych sprawozdawczych na koniec września 2014 r. wartość bilansowa papierów dłużnych otrzymanych przez kasy w zamian za sprzedane przeterminowane wierzytelności wynosiła 362,7 mln zł i stanowiła 2,01% wartości aktywów kas ogółem. Ponadto kasy wykazały należności w wysokości 132,7 mln zł powstałe w wyniku zbycia wierzytelności z odroczonym terminem płatności i dokonały aktualizacji wartości tych należności o kwotę 79,6 mln zł. bilansowa tych należności wynosiła więc 53,1 mln zł. Podkreślenia wymaga, iż termin spłaty wyżej wymienionych należności w wielu wypadkach został odroczony na okresy od kilku do kilkunastu lat. skryptów dłużnych wykazywanych przez kasy w sprawozdaniach finansowych za rok 2013 po weryfikacji przez biegłych rewidentów została istotnie zaktualizowana. Biegli rewidenci zalecili utworzenie dodatkowych 267 mln zł odpisów aktualizujących, co stanowiło 66% pierwotnie utworzonej wartości. Na koniec września 2014 r. wartość odpisu aktualizującego skrypty dłużne wynosiła 559 mln zł i stanowiła 55% wartości bilansowej brutto tych papierów. W większości kasy do wyceny tych portfeli zatrudniały firmy zewnętrzne. Tabela 31 Skrypty dłużne w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 46 Udział skryptów dłużnych w aktywach ogółem (wrzesień 2014 r.) Wyszczególnienie 09.2014 % udział do aktywów ogółem 2,0% 0,3% skryptów dłużnych 362 707 2,01% nieopłaconych należności ze zbycia wierzytelności 53 130 0,29% Aktywa ogółem 18 027 565 100% skrypty dłużne pozostałe aktywa 97,7% nieopłacone należności Tabela 32 Relacja skryptów dłużnych do kredytów zagrożonych w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Wykres 47 Relacja skryptów dłużnych do kredytów zagrożonych w tys. zł (wrzesień 2014 r.) Procent o jaki może Wyszczególnienie wzrosnąć wartość kredytów zagrożonych skryptów dłużnych 362 707 7,1% nieopłaconych należności ze zbycia 53 130 1,0% wierzytelności kredytów zagrożonych 5 139 193 6 000 000 4 000 000 2 000 000 0 skryptów dłużnych nieopłaconych należności kredytów zagrożonych Licząc od daty sprzedaży należności w zamian za skrypty dłużne do końca września 2014 r. Strona 30 z 37