PROGRAM ZACHOWANIA ZADRZEWIEŃ W GMINIE SUBKOWY

PROGRAM ZACHOWANIA ZADRZEWIEŃ W GMINIE SUBKOWY Autor: Dorota Cybura Wykonano w ramach projektu: Drogi dla Natury - kampania promocji zadrzewień w krajobrazie rolniczym jako siedlisk przyrody i korytarzy ekologicznych dofinansowanego z programu Life oraz przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Subkowy 2016 r.

Fundacja EkoRozwoju ul. św. Wincentego 25 A, C 50-252 Wrocław tel/fax. 71 343 60 35, 71 324 17 41 mail: biuro@eko.org.pl www.fer.org.pl Stowarzyszenie Eko-Inicjatywa ul. Miłosna 1 82-500 Kwidzyn tel/fax. 55 261 22 16, 55 261 37 97 mail: sekretariat@ekokwidzyn.pl www.ekokwidzyn.pl Fimat opracowania przyrodnicze i środowiskowe ul. F. Jakusz-Gostomskiego 4/2 83-140 Gniew tel. 606 726 025 mail: biuro@fimat.pl www.fimat.pl 2

Spis treści: I. Informacje o projekcie...3 II. Cel opracowania...4 III. Informacje ogólne o Gminie Subkowy...4 IV. Powiązania z dokumentami planistycznymi Gminy Subkowy...6 V. Znaczenie i funkcje zadrzewień liniowych...8 VI. Metodyka przeglądu zadrzewień...9 VII. Ogólny opis zadrzewień w Gminie Subkowy...9 VIII. Ankiety zinwentaryzowanych alej...14 IX. Aleje o szczególnych walorach...77 X. Lokalizacja proponowanych nasadzeń...78 XI. Miejsca konfliktowe...80 XII. Literatura...81 3

Informacja o projekcie Głównym elementem projektu Drogi dla Natury kampania promocji zadrzewień w krajobrazie rolniczym jako siedlisk przyrody i korytarzy ekologicznych jest realizacja lokalnych kampanii na rzecz zadrzewień w 66 gminach na terenie Polski. Nadrzędnym celem podejmowanych działań jest odwrócenie trendu zanikania zadrzewień liniowych, skutkującego spadkiem bioróżnorodności na obszarach wiejskich, oraz ochrona gatunków priorytetowych w Unii Europejskiej. Założeniem projektu jest promocja świadomego i konsekwentnego działania na rzecz kształtowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych. W ramach przedsięwzięcia zrealizowane zostały szkolenia w Polsce i wizyty studyjne w Niemczech, wydano poradniki dla osób zawodowo zajmujących się zadrzewieniami przydrożnymi oraz pakiet edukacyjny dla nauczycieli. Ponadto lokalnie w gminach zrealizowane zostały działania na rzecz alei. Powyższe przedsięwzięcia mają przyczynić się do pogłębiania wiedzy, wśród decydentów i społeczności lokalnych, na temat znaczenia i funkcji zadrzewień liniowych jako siedlisk i zielonej infrastruktury, ale także do doskonalenia umiejętności planowania i utrzymania zadrzewień oraz poszerzenia wiedzy na temat możliwości ich zachowania. Ważnym elementem projektu jest kampania informacyjna skierowana do osób w całym kraju, a także promocja i rozpowszechnianie osiągniętych rezultatów. Mechanizmem oddziaływania projektu jest partycypacyjny proces planowania i kształtowania zadrzewień, prowadzony w ramach lokalnego partnerstwa skupiającego władze, przyrodników i lokalną społeczność. Pożądana zmiana jest możliwa dzięki wprowadzeniu metod zarządzania zasobami drzew i poparciu społecznemu. Jest on realizowany przez Fundację EkoRozwoju z Wrocławia w partnerstwie z Federacją Zielonych Gaja ze Szczecina, Stowarzyszeniem Eko-Inicjatywa z Kwidzyna, SAE Zielone Płuca Polski oraz BUND M-V z Niemiec. Projekt jest wspierany przez program LIFE+ Unii Europejskiej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wkład własny w programie Drogi dla Natury stanowi projekt "Ochrona zadrzewień w krajobrazie kulturowym", który jest kontynuacją wcześniejszych pilotażowych działań realizowanych przez Stowarzyszenie Eko-Inicjatywa. Realizacja tego projektu pozwala na rozszerzenie zakresu działań o komponent przyrodniczobadawczy, którego celem jest szczegółowe określenie występowania pachnicy dębowej Osmoderma eremita, wraz z towarzyszącymi jej siedliskami i gatunkami, we wschodniej części województwa pomorskiego. Powyższe działanie jest finansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. 4

Cel opracowania Niniejsze opracowanie jako dokument planistyczny ma stanowić pomoc w kompleksowych i prawidłowych działaniach na rzecz tworzenia i zachowania zadrzewień przydrożnych w gminie Subkowy. Ma być narzędziem ułatwiającym zarządzanie zadrzewieniami. Zawarte są w nim dane z inwentaryzacji przydrożnych alei na terenie gminy. Przedstawione są również zadrzewienia szczególnie cenne przyrodniczo oraz miejsca problematyczne, konfliktowe, a także propozycje miejsc do nasadzeń nowych alei. Przedmiotowy dokument wskazuje powiązania z dokumentami planistycznymi gminy Subkowy. Zawarte są w nim również informacje o planowanych inwestycjach. Informacje ogo lne o gminie Subkowy Subkowy to duża wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim. Jest siedzibą gminy Subkowy. Prowadzone w rejonie Małego Garca i Gorzędzieja, miejscowości położonych na terenie gminy, prace archeologiczne doprowadziły do odkrycia osady z I-III w. n.e. Zachowane tam grobowce oraz fragmenty ceramiki ozdobnej i użytkowej Gotów, świadczą o dawnym zagospodarowaniu tej ziemi. Nazwa wsi Subkowy wywodzi się od założyciela lub właściciela wsi Sobka, Subisława lub Sobiesława, księcia pomorskiego, fundatora klasztoru oliwskiego. Pierwsze informacje pisane o wsi pochodzą z 1282 roku. Ziemię tę otrzymał rycerz Michał od księcia pomorskiego Mściwoja II. Rycerz ten zdradził swego suwerena na rzecz margrabiów brandenburskich i Ziemia Subkowska została podarowana stolicy biskupiej we Włocławku. Biskup włocławski Wisław uzyskał dla wsi prawo chełmińskie w 1290 roku. Lokacja nastąpiła w 1301. W tym samym roku erygowano we wsi parafię pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Fundatorami budowli byli biskupi włocławscy. W części wschodniej gmina obejmuje niewielki fragment Żuław Wiślanych i Doliny Kwidzyńskiej. Znaczna część gminy Subkowy położona jest w mezoregionie Pojezierza Starogardzkiego w obrębie Kociewia Wschodniego. Charakterystyczne są tu południkowe obniżenia terenowe. Najciekawszą krajobrazowo częścią gminy jest krawędź doliny Wisły. Z południa na północ przepływa przez gminę rzeczka Drybok, która już poza gminą wpada do Wisły. Pomimo rekreacyjnych atutów krajobrazowych gminy, Ziemia Subkowska nie jest wykorzystywana turystycznie. Obszar gminy leży na pograniczu 2 dzielnic klimatycznych: gdańskiej i bydgoskiej. Opady atmosferyczne w tym rejonie należą do najmniejszych w Polsce. Przeważają wiatry z kierunków: zachodnich i północno-zachodnich. 5

Gmina położona jest w strefie wybitnie urodzajnych ziem, porównywanych do Żuław Wiślanych. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 7780 ha. Użytki rolne stanowią ok. 68 % ogólnej powierzchni gminy, w tym grunty orne ok. 47 %. Lasy zajmują ok. 12% powierzchni. Gmina podzielona jest na 10 sołectw. Liczba mieszkańców gminy wynosi 5479 osób (stan na rok 2014, źródło: www.polskawch.pl). Gmina Subkowy graniczy: z północy z gminą Tczew, z zachodu z gminą Starogard Gdański, z południa z gminą Pelplin, wschodnią granicę stanowi Wisła, a za nią - gmina Miłoradz. Subkowy znajduje się ok. 46 km od Gdańska, ok. 13 km od Tczewa i ok. 60 km od Portu Lotniczego w Gdańsku. Przez teren gminy przebiegają główne trakty drogowe i kolejowe: Autostrada A1 Amber One, trasa międzynarodowa nr 91 : Gdańsk Śląsk, magistrala kolejowa : Chorzów Tczew. W pobliżu granic gminy wiedzie ważna trasa komunikacyjna droga nr 22, łącząca wschodnią i zachodnią granicę Polski. Przez Gminę przebiegają szlaki turystyczne: rowerowe - Nadwiślański Szlak Doliny Wisły oraz szlak im. Grzymisława, a także międzynarodowa trasa Bursztynowa Trasa Rowerowa i ścieżka rowerowa wzdłuż ul. Sportowej w Subkowach Na terenie gminy Subkowy znajdują się pojedyncze drzewa oraz grupy drzew stanowiące pomniki przyrody, w tym m.in.: platan klonolistny, dąb szypułkowy, miłorząb dwuklapowy, orzesznik, daglezja zielona, buk zwyczajny, choina kanadyjska. Na terenie Gminy Subkowy zlokalizowane są trzy obszary chronione. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolna Wisła (PLH220033), chroniący fragment stosunkowo dobrze zachowanej doliny rzeki Wisły z naturalnym układem roślinności. Wyróżniono tu 9 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i odnotowano 13 gatunków z Załącznika II tej dyrektywy. Szczególnie bogata i cenna jest tutaj ichtiofauna. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły (PLB040003), będący ostoją ptasią o randze europejskiej. Występują tu co najmniej 44 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Jest to bardzo ważna ostoja dla ptaków migrujących i zimujących. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Waćmierz (PLH220031), położony w sąsiedztwie miejscowości Waćmierz i Brzuśce, to zespół niewielkich, dystroficznych zbiorników wodnych, torfowisk przejściowych i trzęsawisk. Zbiorniki te stanowią największe stanowisko strzebli błotnej na terenie województwa pomorskiego. Ze względu na znaczną powierzchnię i głębokość wody tutejszych zbiorników, istnieje szansa długotrwałego przetrwania tego gatunku. 6

Powiązania z dokumentami planistycznymi Gminy Subkowy Celem niniejszego opracowania jest realizacja założeń projektu Drogi dla Natury w zgodzie z lokalnymi dokumentami planistycznymi. W związku z powyższym przeanalizowano takie dokumenty jak: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Subkowy oraz Program ochrony środowiska dla gminy Subkowy. Poniżej przedstawiono fragmenty zapisów, w których zadrzewienia liniowe przedstawiane są jako wartość przyrodnicza, krajobrazowa i historyczna. ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SUBKOWY CZĘŚĆ I. UWARUNKOWANIA 2.2.3. Uwarunkowania i wnioski z uwarunkowań wynikające z planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego (pzpwp) i innych opracowań ponadlokalnych 5) Ochrona powietrza atmosferycznego Przeznaczanie części terenów niezainwestowanych w granicach administracyjnych miast na założenia terenów zielonych przenikających tkankę obszarów zabudowanych oraz bezwzględna ochrona zadrzewień, zakrzewień i istniejących terenów zieleni urządzonej jako elementów naturalnych utrzymujących dobre warunki klimatu lokalnego i ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń oraz hałasu. Inne uwarunkowania Objęcie ochroną elementów tradycyjnego gospodarowania rolniczego tj. zadrzewienia sródpolne, oczka wodne i w miarę możliwości inne elementy przestrzeni rolniczej stanowiące ostoje dla zagrożonych gatunków. 3.3. Stan środowiska, w tym stan rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkość i jakość zasobów wodnych oraz wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego Osnowa ekologiczna gminy Ponadto osnowę ekologiczną gminy Subkowy tworzą elementy rangi subregionalnej i lokalnej: - sródpolne zadrzewienia i zakrzewienia; - szpalery i aleje drzew występujące wzdłuż dróg oraz cieków i rowów melioracyjnych; Rozdział 3.4. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Wartości środowiska kulturowego Charakterystyka poszczególnych miejscowości 7

- Subkowy Interesujaca dominantą, także w dalekiej panoramie wsi, jest zespół kościelny. Składający się z bryły gotyckiego kościoła, kaplicy domu przedpogrzebowego, muru kościelnego otaczającego nieczynny cmentarz przy kościele oraz ładnego starodrzewu wokół kościoła. - Brzuśce Centrum wsi jest czytelne wokół kościoła, szkoły i sklepu. Zabudowa pozostałej części wsi jest zwarta, ulicowa. Pozytywnym jest zestawienie formy istniejącej szkoły i jej rozbudowy oraz skali i detalu nowego koscioła należącego do parafii Subkowy. Charakterystyczna, o wysokich wartościach krajobrazowych, jest aleja w kierunku Waćmierza. - Wielgłowy Jest to wieś typu ulicówka o rozproszonej zabudowie. Charakterystyczny element stanowi Boża Męka ołtarzyk z figurką Matki Boskiej usytuowany na poboczu skrzyżowania drogi gminnej i wojewódzkiej. W krajobrazie wyróżnia się starodrzew dawnego majątku o czytelnym układzie kompozycyjnym. - Radostowo Wieś wielodrożna z dominacją kompozycyjną w kierunku Starzęcin Subkowy. Zabudowa drogi jest zwarta, uporządkowana, mimo wprowadzenia bloków powojennych. Częściowo pozostała zachowana zabudowa tradycyjna. W zespole dworsko-parkowym, zlokalizowanym na wschód od wsi, park otacza dwór od południa, wschodu i północy - główny podjazd reprezentacyjny z drogi od południa zakończony jest okrągłym gazonem przed frontem dworu. W układzie kompozycyjnym parku oprócz drogi do dworu czytelna jest droga obrzeżna wzdłuż wschodniej granicy, obsadzona szpalerem świerków oraz w części północnej aleja jesionowa. - Mała Słońca Zabudowa miejscowości skupiona jest wokół zejścia do Wisły. W krajobrazie odznaczają się aleje wychodzące ze wsi w kierunku północnym i południowym. - Wielka Słońca Część północna miejscowości to pojedyncze domy jednorodzinne. Od strony zachodniej i wschodniej wieś otoczona jest polami uprawnymi, wsród których położone są malownicze oczka wodne. Z miejscowości rozchodzą się promieniście aleje. - Mały Garc W krajobrazie wyróżnia się starodrzew parku dworskiego oraz promieniście rozchodzące się aleje. Układ wsi wraz założeniem dworsko-parkowym pozostał zachowany. Obiekty i zespoły o dużym znaczeniu dla gminy Zabytkowe zespoły zieleni Zabytkowe zespoły zieleni to przede wszystkim parki w założeniach dworsko parkowych, ogrody ozdobne w niewielkich zespołach folwarcznych, aleje wzdłuż dróg, zieleń cmentarna oraz zieleń wysoka związana z zabytkowymi siedliskami zagrodowymi. 8

Wykaz obiektów ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków: Aleje w: - Brzuścach przy ulicy Polnej 9, - Subkowach przy ulicy Cichej 8 i przy ulicy Pałacowej 5, - Waćmierzu przy ulicy Kasztanowej. ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SUBKOWY CZĘŚĆ II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 2.3.1. Osnowa ekologiczna gminy kierunki kształtowania W celu wzmocnienia ciągłości przestrzennej i wzbogacenia różnorodności osnowy ekologicznej obszaru gminy Subkowy wskazane są: - kształtowanie nowych połączeń ekologicznych przez wprowadzanie zalesień, zadrzewień i zakrzaczeń oraz wzmocnienie struktury płatów i korytarzy ekologicznych przez dolesienia, zadrzewienia i zakrzaczenia itp. głównie zboczy form dolinnych i najsłabszych gruntów rolnych z uwzględnieniem wymogów ochrony obszarów Natura 2000 przewidzianych w przepisach odrębnych oraz reguły nie pogarszania przedmiotów ochrony w tych obszarach; - wzmocnienie i wprowadzenie obudowy biologicznej cieków przez zadrzewienia i zakrzaczenia, co ma na celu kształtowanie korzystnych warunków do wypełniania funkcji hydrosanitarnej, ekologicznej i krajobrazowej; 2.3.2. Kierunki kształtowania ekologicznych warunków życia ludzi Ponadto w celu poprawy warunków życia ludzi we wsiach wzdłuż przebiegu drogi krajowej 91 i drogi wojewódzkiej nr 230 oraz linii kolejowej nr 131 (przez tereny zwartej zabudowy (dotyczy wsi: Subkowy, Radostowo, Brzusce, Wielgłowy) wskazane jest: - uzupełnienie i wprowadzanie nasadzeń drzew odpornych na komunikacyjne zanieczyszczenia gazowe i pyłowe 2.4. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Ochrona i rehabilitacja w obrębie historycznych parków i cmentarzy Dotyczy parków wiejskich i parków w zespołach dworsko-parkowych oraz cmentarzy w miejscowościach: Subkowy, Brzuśce, Wielgłowy, Radostowo, Gorzędziej, Rybaki, Mały Garc, Wielka Słońca i Mała Słońca obowiązują następujące zasady: 9

- przedmiotem ochrony jest historyczna zieleń, - postuluje się rehabilitację i przekształcenia parków i cmentarzy w ich historycznych granicach z zachowaniem wartościowego starodrzewu zieleni wyznaczającej układ kompozycyjny, - postuluje się wykorzystanie parków jako tereny zieleni ogólnodostępnej oraz zieleni wzbogacającej osnowę ekologiczną gmin. Dla alei drzew przydrożnych obowiązuje wymóg zachowania ich ciągłości i ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych. 2.10. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej Rolnicza przestrzeń produkcyjna W zakresie kształtowania krajobrazu rolniczego postuluje się propagowanie zasad rolnictwa ekologicznego (zrównoważonego), w tym: 1) Kształtowanie struktury krajobrazu rolniczego w sposób stymulujący utrzymanie lub wzrost różnorodności biologicznej, przez różnicowanie warunków siedliskowych roślin i przez stwarzanie warunków ostojowych dla możliwie jak największej liczby gatunków zwierząt. W tym celu należy wykorzystywać niezagospodarowane obszary rolnicze oraz popierać i propagować przekształcanie pól o niskich klasach bonitacyjnych gleb na zadrzewienia sródpolne, zalesienia, drobne zbiorniki wodne itp. 5) Ochrona zadrzewień i zakrzewień sródpolnych oraz dążenie do ich wiekszego udziału powierzchniowego, przez popieranie spontanicznego rozwoju drzew i krzewów na miedzach, wokół oczek wodnych i innych miejsc nienadających się do rolniczego wykorzystania. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUBKOWY NA LATA 2012 2015 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2019 4.7.1. Zieleń urządzona Przez pojęcie zieleni urządzonej należy rozumieć zieleń planowaną, której układ, fizjonomia oraz różnorodność są efektem przemyślanych działań człowieka. Formy zieleni urządzonej można traktować jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie często uzależnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urządzonej zalicza się: parki, parki podworskie, czy też zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, zieleńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, zieleń obiektów sportowych, ale także zielone dachy, itp. W Programie Ochrony Środowiska zagadnienia zadrzewień przydrożnych nie zostały niestety zbyt szeroko omówione, natomiast w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Subkowy wyraźnie została zaznaczona wartość zadrzewień pozaleśnych oraz potrzeba zachowania ich w dobrym stanie. Program zachowania zadrzewień w gminie Subkowy powinien stanowić bazę danych ułatwiającą realizację przedstawionych powyżej założeń. 10

Znaczenie i funkcje zadrzewien liniowych Zadrzewienia przydrożne i śródpolne to malowniczy komponent, stanowiący od wieków stały element kulturowego krajobrazu Polski. Poprzez ich ochronę zachowujemy ten cenny, tradycyjny pejzaż. Drzewa przydrożne mają także wartość historyczną, gdyż jako organizmy długowieczne były świadkami tworzenia szlaków komunikacyjnych, jak również często stanowią ważny składnik zespołów zabytkowych zabudowań. W ostatnich dziesięcioleciach rozwój infrastruktury drogowej spowodował znaczący spadek liczby drzew w alejach przydrożnych, a scalanie gruntów wywołało zmniejszenie liczby drzew w krajobrazie rolniczym. Postępujący zanik zadrzewień skutkuje spadkiem bioróżnorodności w środowisku oraz utratą wartości kulturowych i historycznych w danym miejscu. Ochrona i odtwarzanie alei pozwoli zachować usługi ekosystemowe oferowane przez drzewa. Zadrzewienia liniowe zwiększają spójność ekosystemów i zmniejszają fragmentację siedlisk. Aleje przydrożne stanowią korytarze ekologiczne dla małych ssaków, w tym nietoperzy, ptaków, owadów i innych zwierząt. Stanowią cenne siedliska przyrody, są ważnymi ostojami, gdyż zapewniają miejsce schronienia i żerowania dla wielu gatunków zwierząt, w tym cennych i rzadkich. Liczne chronione prawem polskim i unijnym gatunki są ściśle związane z wiekowymi alejami i utrata tych siedlisk spowoduje spadek liczebności ich populacji i zagrożenie wyginięciem. Ochrona rosnących i sadzenie młodych drzew, dają zarówno korzyści środowiskowe, jak również społeczne i ekonomiczne. Drzewa to najbardziej, spośród roślin zielonych, wydajne fabryki tlenu, im starsze okazy tym skuteczniejsze. Zadrzewienia skupiskowe wytwarzają korzystny dla człowieka mikroklimat - chronią przed nagłymi zmianami temperatury, a przez to łagodzą klimat. Są to filtry, które wyłapują niebezpieczny dla zdrowia ludzi pył zawieszony w powietrzu. Drzewa nawilżają oraz wzbogacają powietrze w substancje o charakterze bakteriobójczym, szczególnie gatunki drzew iglastych. Przyczyniają się do polepszania jakości wód podziemnych, głównie pod względem zawartości metali ciężkich, poprzez rizofiltrację. Korzenie drzew spajają glebę, zabezpieczając ją przed wodną i wietrzną erozją, co jest szczególnie ważne przy dużych nachyleniach terenu. Nasadzone w odpowiedniej ilości i o odpowiedniej strukturze drzewa ograniczają poziom hałasu. Ponadto obecność zadrzewień wpływa pozytywnie na układ oddechowy, układ krążenia i nerwowy u ludzi. Rosnące przy drogach drzewa chronią asfalt przed nadmiernym nagrzaniem, dzięki czemu zwiększają jego trwałość, zmniejszają także parowanie szkodliwych związków, a dodatkowo zwiększają komfort podróży, zapewniając cień. W przypadku suszy zadrzewienia i zakrzewienia przydrożne ograniczają przemieszczanie się suchej ziemi z pól na drogę. Nieruchomości otoczone zielenią mają wyższą wartość rynkową. Wreszcie aleje stanowią wymierną wartość ekonomiczną w odniesieniu do turystyki i promocji regionu, przyciągając turystów swoim niekwestionowanym urokiem. 11

Metodyka przeglądu zadrzewien Gromadzenie informacji na temat zadrzewień przydrożnych gminy Subkowy rozpoczęto od przeglądu materiałów dostępnych w zasobach internetowych: www.geoportal.gov.pl, www.maps.google.pl oraz www.subkowy.pl. Uzyskano również potrzebne dane w Urzędzie Gminy Subkowy. Powyższe działania pozwoliły ustalić lokalizację większości zadrzewień liniowych, występujących na terenie gminy. Następnie przystąpiono do prac terenowych, które zostały przeprowadzone w okresie wrzesień - październik 2015 roku. W ramach prac terenowych zbierano informacje na temat składu gatunkowego poszczególnych drzewostanów, obwodów na wysokości 130 cm, stanu zachowania drzew, odległości szpalerów od krawędzi jezdni, odległości między szpalerami, długości alej, rodzaju nawierzchni drogi, a także wykonano uproszczoną waloryzację przyrodniczą. Ponadto zwracano uwagę na wartość kulturową i krajobrazową inwentaryzowanych zadrzewień. Dodatkowo na przełomie lipca i sierpnia 2015 r. prowadzone były badania jakościowe pachnicy dębowej Osmoderma eremita, przy użyciu pułapek feromonowych. Zebrane i opracowane dane terenowe dotyczące poszczególnych alej i szpalerów wraz z dokumentacją fotograficzną znajdują się w rozdziale VIII. Ankiety zinwentaryzowanych alej. Ogo lny opis zadrzewien w Gminie Subkowy W ramach projektu zinwentaryzowano zadrzewienia przydrożne (aleje, szpalery) na terenie Gminy Subkowy łącznie 4414 drzew rosnących w 21 alejach i 4 szpalerach. (widoczne na Rys.1.). Łączna długość alei to ponad 67 km. Gatunków drzew tworzących aleje w gminie to: brzoza brodawkowata, buk zwyczajny, czeremcha amerykańska, dąb czerwony, dąb szypułkowy, głóg jednoszyjkowy, grab pospolity, grusza pospolita, jabłoń domowa, jarząb mączny, jarząb pospolity, jarząb szwedzki, jesion wyniosły, kasztanowiec zwyczajny, klon jawor, klon jesionolistny, klon polny, klon srebrzysty, klon zwyczajny, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, modrzew zwyczajny, olsza czarna, robinia akacjowa, sosna zwyczajna, śliwa domowa, śliwa domowa mirabelka, świerk kłujący, świerk pospolity, topola balsamiczna, topola kanadyjska, topola osika, wierzba biała, wierzba iwa, wierzba krucha, wierzba płacząca, wiąz górski, wiąz szypułkowy. W sumie 38 gatunków, z których najliczniej reprezentowane są: klon zwyczajny, następnie lipa drobnolistna, topola kanadyjska, jesion wyniosły, klon jawor i dąb szypułkowy. (Rys.2.) Zgodnie z zapisem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Subkowy: Łączna długość dróg w gminie wynosi 122,09 km, z czego dróg gminnych jest 68,66 km, co stanowi 56,2% udziału w długości wszystkich dróg w gminie. Długość drogi krajowej to 6,68 km, wojewódzkiej 7,6 km, a powiatowych 39,15 km. Długości tych dróg stanowią odpowiednio 5,5%, 6,2% i 32,1% udziału w całości. 12

Rys.1. Zinwentaryzowane aleje w Gminie Subkowy opracowanie własne Ilościowo najwięcej drzew rośnie przy drogach powiatowych (60%). Zdecydowanie mniej jest ich przy drogach gminnych (18%) i przy drodze krajowej (12%). Wzdłuż drogi wojewódzkiej rośnie około 7% drzew, a pozostałe 2% zadrzewień znajduje się przy innych drogach (Rys.3.). Porównując bezpośrednie ilości drzew do długości dróg poszczególnych kategorii w gminie Subkowy, okazuje się że niemal 100% długości dróg krajowych i powiatowych otoczonych jest drzewami, wzdłuż drogi wojewódzkiej występują drzewa na około połowie długości, natomiast drogi gminne są zadrzewione jedynie w ¼ długości. Najogólniej stan drzew w alejach można zwykle określić jako dobry lub czasem dostateczny. Za niski stan zdrowotny często odpowiadają nadmierne cięcia w koronie drzew. W większości zadrzewień stwierdzono obecność gatunków chronionych, w tym ścieśle: chrząszcz - pachnica dębowa Osmoderma eremita oraz porosty: odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea, odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata, a także porosty pod ochroną częściową: wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum, odnożyca mączysta Ramalina farinacea, odnożyca opylona Ramalina pollinaria. (Rys.4.) Na terenie gminy zidentyfikowano jedną szczególnie cenną aleję przy drodze powiatowej nr 2810 na odcinku od granicy południowej gminy (za miejscowością Gręblin) do północnej granicy gminy (za miejscowością Gorzędziej). Aleja ta wyróżnia się długością (ponad 10 km), zwarciem i stanem zdrowotnym drzew. Występują w niej także liczne gatunki chronione. Zestawienie przedstawiające liczbę gatunków chronionych w poszczególnych alejach przedstawiono na (Rys.5.). 13

Rys.2. Procentowy udział wybranych gatunków drzew w zadrzewieniach przydrożnych w gminie Subkowy opracowanie własne Rys.3. Liczba drzew w różnych kategoriach dróg na terenie Gminy Pelplin opracowanie własne 14

Rys.4. Gatunki chronione zinwentaryzowane w alejach na terenie Gminy Subkowy opracowanie własne Rys.5. Liczba zinwentaryzowanych gatunków chronionych w poszczególnych alejach w Gminie Subkowy (numeracja alei zgodna z przedstawioną w rozdziale VIII) opracowanie własne 15

W ramach projektu w drugiej połowie lipca i pierwszej połowie sierpnia badane było występowanie pachnicy dębowej Osmoderma eremita, poprzez odłowy osobników do pułapek feromonowych. Obecność pachnicy zanotowano w 12 z 22 punktów. Największe zagęszczenie gatunku występuje w części południowo-wschodniej gminy Subkowy, w części zachodniej nie stwierdzono obecności gatunku. W znacznej mierze wynika to z wieku i gatunków drzew występujących w alejach, ale także długości alei. Im starsze drzewa, z większą ilością dużych dziupli, szczególnie lip, dębów i ogłowionych wierzb, tym częściej można spotkać pachnicę (Rys.6.). Rys.6. Występowanie pachnicy dębowej w Gminie Subkowy na podstawie odłowów do pułapek feromonowych opracowanie własne 16

Ankiety zinwentaryzowanych alej ALEJA NR 1: Aleja Gręblin - Gorzędziej odcinek I: Gręblin - Mała Słońca I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'5.5'' E 18 o 47'29.6''/ N 54 o 0'03.1'' E 18 o 49'46.7'' Data prac terenowych 26 i 27 sierpnia, 2 i 3 września 2015 r. Długość alei 6,2 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg w Tczewie (droga nr 2810) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 8,5 m 13 m 17

Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 13 m 1 m 1 m II. DANE PRZYRODNICZE szpaler gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód procentowy udział 1 klon zwyczajny 142 167 44% 2 lipa szerokolistna 58 154 18% 3 klon jawor 55 193 17% 4 lipa drobnolistna 37 187 11% 5 jesion wyniosły 20 175 6% 6 wiąz szypułkowy 8 224 2% 7 klon srebrzysty 1 180 0% 8 wiąz górski 1 100 0% 1 klon zwyczajny 122 161 38% 2 lipa szerokolistna 69 152 21% 3 klon jawor 25 178 8% 4 jesion wyniosły 23 140 7% 5 lipa drobnolistna 22 163 7% 6 wiąz szypułkowy 7 174 2% 7 dąb szypułkowy 2 280 1% 8 klon srebrzysty 2 200 1% 9 wiąz górski 2 170 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) Gatunek uwagi łączna drzew w szpalerze 322 274 pachnica dębowa Osmoderma eremita odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa 18

III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta pełna (ubytki 0-20%) Uwagi: cenna, dobrze zachowana aleja IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek klon zwyczajny, klon jawor, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna, wiąz szypułkowy, wiąz górski, jesion wyniosły, dąb szypułkowy Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) Ilość sztuk co najmniej kilkadziesiąt 19

ALEJA NR 1: Aleja Gręblin - Gorzędziej odcinek II: Mała Słońca - Gorzędziej I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 00'13.1'' E 18 o 49'46.7''/ N 54 o 2'41.8'' E 18 o 48'21.7'' Data prac terenowych 26 i 27 sierpnia, 2 i 3 września 2015 r. Długość alei 5,2 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg w Tczewie (droga nr 2810) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 9,7 m 14 m 10 m 0,9 m 0,8 m 20

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód procentowy udział 1 klon zwyczajny 162 176 65% 2 klon jawor 67 172 27% 3 lipa drobnolistna 13 168 5% 4 lipa szerokolistna 5 184 2% 5 jesion wyniosły 1 160 0% 6 kasztanowiec zwyczajny 1 160 0% 7 klon srebrzysty 1 100 0% 1 klon zwyczajny 121 185 48% 2 klon jawor 69 179 28% 3 lipa drobnolistna 12 185 5% 4 lipa szerokolistna 12 180 5% 5 jesion wyniosły 2 100 1% 6 klon polny 1 150 0% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi łączna drzew w szpalerze 250 217 pachnica dębowa Osmoderma eremita odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta pełna (ubytki 0-20%) Uwagi: cenna, dobrze zachowana aleja IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE 21

Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk klon zwyczajny, klon jawor, lipa drobnolistna, lipa szerokolistna Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) co najmniej kilkadziesiąt 22

ALEJA NR 3: Szpaler na obrzeżach miejscowości Mały Garc I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'4.8'' E 18 o 48'31.3'' / N 53 o 57'44.4'' E 18 o 48'0.6'' Data prac terenowych 8 października 2015 r. Długość alei 0,7 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 23) Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Drzewa za rowem nd. 27 m 1,5 m II. DANE PRZYRODNICZE Skład gatunkowy 23

szpaler 1 gatunek drzewa drzew średni obwód (cm) procentowy udział jesion wyniosły 11 151 28% wiąz szypułkowy 11 126 28% topola kanadyjska 9 160 23% klon zwyczajny 6 158 15% grusza pospolita 1 140 3% jabłoń domowa 1 150 3% klon jawor 1 120 3% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata uwagi ochrona ścisła łączna drzew w szpalerze 40 III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: droga użytkowana sporadycznie IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk jesion wyniosły, wiąz szypułkowy 9 Liczba topól do zastąpienia: 9 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 24

ALEJA NR 4: Aleja Mały Garc - droga krajowa nr 91 I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'22.8'' E 18 o 48'59.2'' / N 53 o 59'22.9'' E 18 o 46'2.1'' Data prac terenowych 28 sierpnia, 2 września 2015 r. Długość alei 3,8 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg w Tczewie (droga nr 2813) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 7,4 m 14 m 14 m 0,8 m 0,9 m 25

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon zwyczajny 61 151 41% klon jawor 37 156 25% lipa drobnolistna 37 192 25% jesion wyniosły 5 110 3% lipa szerokolistna 5 160 3% wiąz szypułkowy 2 160 1% dąb szypułkowy 1 320 1% klon jesionolistny 1 180 1% wiąz górski 1 80 1% klon zwyczajny 71 172 47% klon jawor 38 183 25% lipa drobnolistna 25 205 17% jesion wyniosły 10 150 7% dąb szypułkowy 2 100 1% lipa szerokolistna 2 160 1% wiąz szypułkowy 2 235 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek pachnica dębowa Osmoderma eremita odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi łączna drzew w szpalerze 150 150 ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta z niewielkimi lukami (ubytki 0-20%) Uwagi: - 26

IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk obecne w alei co najmniej 50 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 27

ALEJA NR 5: Aleja Wielka Słońca - Rybaki I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'25.4'' E 18 o 49'42.6'' / N 53 o 59'07.9'' E 18 o 47'58.1'' Data prac terenowych 27 sierpnia, 3 września 2015 r. Długość alei 2,4 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 10) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 7,0 m 10 m 11 m 0,9 m 1,1 m II. DANE PRZYRODNICZE 28

szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon zwyczajny 87 187 81% klon jawor 8 168 7% lipa drobnolistna 7 167 6% lipa szerokolistna 5 150 5% klon jesionolistny 1 120 1% klon zwyczajny 90 161 75% klon jawor 16 168 13% lipa drobnolistna 8 150 7% jesion wyniosły 4 125 3% dąb szypułkowy 2 180 2% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerze 108 120 III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta z niewielkimi lukami (ubytki 0-20%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk nasadzono klon zwyczajny i klon jawor 50 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 29

ALEJA NR 6: Aleja Mała Słońca - Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 00'14.5'' E 18 o 49'29.9'' / N 53 o 59'59.8'' E 18 o 46'20.6'' Data prac terenowych 4 września 2015 r. Długość alei 3,6 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg w Tczewie (droga nr 2812) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 10,0 m 14 m 9 m 2,5 m 1,3 m większość drzew 30

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział jesion wyniosły 176 90 67% klon zwyczajny 39 45 15% brzoza brodawkowata 13 21 5% kasztanowiec zwyczajny 13 73 5% jabłoń domowa 8 36 3% topola kanadyjska 7 146 3% klon jawor 3 87 1% czereśnia pospolita 1 90 0% głóg jednoszyjkowy 1 60 0% sosna zwyczajna 1 15 0% świerk pospolity 1 10 0% wierzba iwa 1 90 0% jesion wyniosły 129 90 74% klon zwyczajny 24 47 14% jabłoń domowa 5 49 3% topola kanadyjska 4 180 2% klon jawor 3 113 2% głóg jednoszyjkowy 2 50 1% brzoza brodawkowata 1 25 1% cza 1 50 1% dąb szypułkowy 1 20 1% grusza pospolita 1 15 1% kasztanowiec zwyczajny 1 180 1% lipa drobnolistna 1 140 1% topola osika 1 180 1% wiąz szypułkowy 1 150 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek pachnica dębowa Osmoderma eremita odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria uwagi łączna drzew w szpalerze 264 175 ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa 31

III. STAN OBIEKTU zróżnicowany Cięcia korony Stan zdrowotny drzew stan od dobrego do złego - rośliny w dużej mierze pochodxą z odnowień naturalnych, nie są pielęgnowane, często rosną zbyt gęsto w związku z czym nie rozwijąją się prawidłowo Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: aleja wymaga pielęgnacji, polegającje na usunięciu nadmiernej ilości młodych drzewek, co pozwoli na właściwy rozwój pozostałych IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: 4 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 32

ALEJA NR 7: Aleja Gorzędziej - Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 01'36.5'' E 18 o 48'55.9'' / N 54 o 00'56.5'' E 18 o 47'34.5'' Data prac terenowych 18 września 2015 r. Długość alei 3,5 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 2) Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 8,0 m 200 m 100 m 0,7 m 1,3 m 33

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział kasztanowiec zwyczajny 3 90 43% lipa drobnolistna 3 45 43% grusza pospolita 1 21 14% lipa drobnolistna 9 90 64% kasztanowiec zwyczajny 2 47 14% grusza pospolita 1 49 7% jabłoń domowa 1 180 7% topola kanadyjska 1 113 7% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi łączna drzew w szpalerze 7 14 - III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei ślady (ubytki 81-99%) Uwagi: mało uczęszczana droga, zaleca się nasadzenie szpaleru drzew IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny co najmniej 100 Liczba topól do zastąpienia: 1 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 34

ALEJA NR 8: Aleja Gorzędziej - Narkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 01'53.3'' E 18 o 47'05.1'' / N 54 o 02'01.2'' E 18 o 48'56.4'' Data prac terenowych 18 września 2015 r. Długość alei 2,4 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 1) Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 8,7 m 29 m 30 m 0,8 m 1,0 m II. DANE PRZYRODNICZE 35

szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział kasztanowiec zwyczajny 24 170 65% jesion wyniosły 10 158 27% klon zwyczajny 2 140 5% jabłoń domowa 1 90 3% kasztanowiec zwyczajny 9 164 28% jesion wyniosły 8 130 25% klon zwyczajny 5 144 16% klon jawor 4 150 13% topola balsamiczna 3 160 9% grab pospolity 1 140 3% lipa drobnolistna 1 90 3% wierzba biała 1 150 3% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria uwagi ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerze 37 32 III. STAN OBIEKTU Stan zdrowotny drzew dobry nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona, u niektóych osobników wyraźnie zredukowana korona, nadmierne lub dewastacyjne cięcia Cięcia korony nadmierne Stan zachowania alei fragmenty (ubytki 61-80%) Uwagi: mało uczęszczana droga, zaleca się nasadzenie szpaleru drzew IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk kasztanowiec zwyczajny, jesion wyniosły co najmniej 100 Liczba topól do zastąpienia: 3 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 36

ALEJA NR 9: Aleja Narkowy - droga krajowa nr 91 I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 1'54.3'' E 18 o 46'49.6'' / N 54 o 2'6.6'' E 18 o 45'37.5'' Data prac terenowych 25 września 2015 r. Długość alei 1,5 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 7) Nawierzchnia asfalt Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 3 Drzewa za rowem 12,5 m 47,0 m 10,0 m 0,6 m 2,5 m 3,0 m obecne jako drugi szpaler 37

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 3 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział lipa drobnolistna 15 174 24% brzoza brodawkowata 13 12 21% klon zwyczajny 12 148 19% kasztanowiec zwyczajny 9 47 15% jesion wyniosły 7 49 11% klon jawor 5 174 8% jabłoń domowa 1 174 2% jesion wyniosły 6 68 10% klon zwyczajny 3 97 5% lipa drobnolistna 1 80 2% klon zwyczajny 6 132 38% lipa drobnolistna 4 223 25% jesion wyniosły 3 133 19% grab pospolity 2 85 13% klon jawor 1 200 6% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria uwagi ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerze 62 10 16 III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta z lukami (ubytki 21-40%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk 38

lipa drobnolistna, klon zwyczajny 50 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 39

ALEJA NR 10: Aleja Narkowy - Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 02'18.5'' E 18 o 47'05.2'' / N 54 o 00'35.0'' E 18 o 46'19.3'' Data prac terenowych 11 września 2015 r. Długość alei 3,5 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2811) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 3 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 4 Drzewa za rowem 9,0 m 170 m 24 m 0,7 m 2,8 m 0,7 m 3,3 m obecne 40

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 3 2 4 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon zwyczajny 18 151 38% klon jawor 10 148 21% jesion wyniosły 8 125 17% topola kanadyjska 6 297 13% lipa drobnolistna 4 168 9% lipa szerokolistna 1 150 2% klon jawor 3 50 50% klon zwyczajny 2 65 33% jabłoń domowa 1 50 17% jesion wyniosły 21 129 32% klon zwyczajny 15 157 23% klon jawor 14 136 22% topola kanadyjska 13 297 20% kasztanowiec zwyczajny 1 150 2% lipa szerokolistna 1 140 2% klon jawor 19 48 41% lipa szerokolistna 12 82 26% jesion wyniosły 8 104 17% topola kanadyjska 6 147 13% kasztanowiec zwyczajny 1 120 2% łączna drzew w szpalerze 47 6 65 46 Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona, na niektórych osobnikach zredukowana korona, nadmierne lub dewastacyjne cięcia nadmierne 41

Stan zachowania alei fragmenty (ubytki 61-80%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: 25 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 42

ALEJA NR 11: Subkowy - droga 91 I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 00'02.8'' E 18 o 46'11.5'' / N 53 o 59'49.1'' E 18 o 46'08.8'' Data prac terenowych 11 września 2015 r. Długość alei 0,5 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2811) Nawierzchnia asfalt Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 20,0 m 5,0 m 18 m 3,2 m 2,5 m II. DANE PRZYRODNICZE 43

szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział lipa drobnolistna 12 182 43% robinia akacjowa 5 135 18% jarząb pospolity 2 23 7% klon zwyczajny 2 130 7% modrzew europejski 2 45 7% jabłoń domowa 1 30 4% klon jawor 1 130 4% lipa szerokolistna 1 160 4% wierzba biała 1 150 4% wierzba płącząca 1 160 4% lipa drobnolistna 8 155 57% klon zwyczajny 3 140 21% lipa szerokolistna 1 140 7% modrzew europejski 1 80 7% sosna zwyczajna 1 60 7% łączna drzew w szpalerze 28 14 Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi - III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona, niektóre osobniki zredukowana korona, nadmierne lub dewastacyjne cięcia nadmierne Stan zachowania alei zwarta z lukami (ubytki 21-40%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) 44

Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) ALEJA NR 12: Subkowy - Brzuśce I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 00'06.6'' E 18 o 46'08.1'' / N 54 o 00'12.1'' E 18 o 43'45.0'' Data prac terenowych 18 września 2015 r. Długość alei 2,0 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 4) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 15,0 m 15,0 m 15,0 m 2,0 m 2,9 m 45

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział jesion wyniosły 12 117 39% brzoza brodawkowata 6 110 19% kasztanowiec zwyczajny 5 172 16% wierzba biała 3 130 10% klon zwyczajny 2 90 6% dąb czerwony 1 100 3% dąb szypułkowy 1 40 3% lipa drobnolistna 1 100 3% brzoza brodawkowata 32 99 45% jesion wyniosły 26 105 37% klon zwyczajny 6 103 8% lipa drobnolistna 2 98 3% robinia akacjowa 2 70 3% klon jawor 1 130 1% topola kanadyjska 1 180 1% wierzba iwa 1 100 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek pachnica dębowa Osmoderma eremita uwagi łączna drzew w szpalerze ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową 31 71 III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk 46

- - Liczba topól do zastąpienia: 1 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 47

ALEJA NR 13: Szpaler na obrzeżach miejscowości Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'59.3'' E 18 o 45'02.7'' / N 53 o 59'56.6'' E 18 o 45'16.9'' Data prac terenowych 18 września 2015 r. Długość alei 0,5 km Zarząd drogi droga polna Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Drzewa za rowem nd. 5,0 m 2,9 m II. DANE PRZYRODNICZE 48

szpaler 1 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział wierzba biała 22 179 39% jesion wyniosły 14 90 25% klon zwyczajny 9 98 16% lipa drobnolistna 8 153 14% olsza czarna 3 53 5% klon jawor 1 100 2% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi - łączna drzew w szpalerze 57 III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona Stan zachowania alei zwarta pełna (ubytki 0-20%) Uwagi: droga prawie nie użytkowana IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek obecne w szpalerze Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) Ilość sztuk kilka 49

ALEJA NR 14: Szpaler przy ulicy Pałacowej w Subkowach I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53o59'10.2'' E 18o46'20.1'' / N 53o59'10.7'' E 18o46'02.8'' Data prac terenowych 11 września 2015 r. Długość alei 0,5 km Zarząd drogi Gmina Subkowy? Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Drzewa za rowem nd. 27,0 m 1,0 m II. DANE PRZYRODNICZE Skład gatunkowy 50

szpaler gatunek drzewa drzew średni obwód (cm) procentowy udział łączna drzew w szpalerze 1 kasztanowiec zwyczajny 9 176 100% 9 Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi - III. STAN OBIEKTU dobry dostateczny Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk kasztanowiec biały lub kasztanowiec różowy 10 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) założenie pałacowo-parkowe 51

ALEJA NR 15: Szpaler przy ulicy Cichej w Subkowach I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'42.3'' E 18 o 46'03.7'' / N 53 o 58'41.6'' E 18 o 46'17.1'' Data prac terenowych 11 września 2015 r. Długość alei 0,5 km Zarząd drogi Gmian Subkowy (droga nr 37) Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Drzewa za rowem nd. 9,0 m 1,7 m II. DANE PRZYRODNICZE Skład gatunkowy 52

szpaler 1 gatunek drzewa drzew średni obwód (cm) procentowy udział kasztanowiec zwyczajny 12 169 60% klon zwyczajny 4 158 20% jesion wyniosły 3 65 15% robinia akcjowa 1 80 5% łączna drzew w szpalerze 20 Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi - III. STAN OBIEKTU dobry dostateczny Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 40-60%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk kasztanowiec zwyczajny, klon zwyczajny, jesion wyniosły 10 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 53

ALEJA NR 16: Aleja przy drodze krajowej nr 91 I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'36.5'' E 18 o 46'03.2'' / N 54 o 02'09.9'' E 18 o 45'37.3'' Data prac terenowych 23 września 2015 r. Długość alei 6,7 km Zarząd drogi Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (droga nr 91) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami 27,0 m Rozstaw drzew - szpaler 1 100 m Rozstaw drzew - szpaler 2 22 m Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 4,9 m Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 4,2 Drzewa za rowem wszystkie 54

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział liopa drobnolistna 46 79 19% jesion wyniosły 43 69 17% klon zwyczajny 35 61 14% lipa szerokolistna 28 69 11% klon jawor 27 48 11% jarząb pospolity 22 16 9% jarząb szwedzki 18 72 7% topola kanadyjska 11 159 4% dąb szypułkowy 8 43 3% brzoza brodawkowata 2 90 1% jarząb mączny 2 90 1% klon jesionolistny 2 60 1% topola balsamiczna 2 145 1% wierzba krucha 2 80 1% lipa szerokolistna 62 95 21% jesion wyniosły 60 34 20% klon zwyczajny 46 57 15% topola kanadyjska 31 136 10% topola balsamiczna 25 125 8% jarząb szwedzki 22 96 7% klon jawor 19 89 6% lipa drobnolistna 13 94 2% dąb szypułkowy 7 40 1% wiąz szypułkowy 4 155 1% brzoza brodawkowata 3 100 1% klon jesionolistny 3 65 1% jarząb mączny 2 95 1% śliwa domowa mirabelka 2 20 0% wiąz górski 1 90 0% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek pachnica dębowa Osmoderma eremita uwagi ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową łączna drzew w szpalerze 248 300 55

III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei fragmenty (ubytki 61-80%) Uwagi: w tej alei drzewa rosną w bezpiecznej odległości za rowem, więc pomimo iż jest bardzo ruchliwa dopuszczalne a nawet zalecane jest nasadzanie drzew wzdłuż tej drogi IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek obecne w alei Ilość sztuk kilkaset Liczba topól do zastąpienia: 58 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 56

ALEJA NR 17: Radostowo - droga krajowa nr 91 I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'26.5'' E 18 o 43'57.8'' / N 53 o 59'94.3'' E 18 o 46'1.9'' Data prac terenowych 16 września 2015 r. Długość alei 2,5 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2717) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 3 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 14,0 m 23,0 m 12,0 m 2,7 m 1,3 m 4,0 m 57

Odległość drzew od jezdni - szpaler 4 Drzewa za rowem 1,0 m obecne II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 3 2 4 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon zwyczajny 20 159 30% klon jawor 17 178 25% lipa szerokolistna 13 166 19% lipa drobnolistna 11 174 16% jesion wyniosły 6 122 9% jesion wyniosły 12 73 63% klon zwyczajny 4 63 21% śliwa domowa mirabelka 2 75 11% klon jawor 1 60 5% lipa drobnolistna 27 187 40% klon zwyczajny 14 168 21% jesion wyniosły 11 170 16% klon jawor 8 150 12% lipa szerokolistna 5 170 7% kasztanowiec zwyczajny 2 285 3% lipa drobnolistna 7 91 28% jesion wyniosły 4 88 16% topola balsamiczna 4 148 16% kasztanowiec zwyczajny 3 183 12% klon jawor 2 140 8% klon zwyczajny 2 55 8% wierzba biała 2 80 8% lipa szerokolistna 1 80 4% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerz e 67 19 67 25 58

III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 40-60%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: 4 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 59

ALEJA NR 18: Aleja na skraju miejscowości Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'16.9'' E 18 o 45'13.4'' / N 53 o 58'58.9'' E 18 o 45'6.3'' Data prac terenowych 16 września 2015 r. Długość alei 0,6 km Zarząd drogi polna droga Nawierzchnia gruntowa Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 8,0 m 10,0 m 8,0 m 1,5 m 1,5 m 60

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział łączna drzew w szpalerze 1 lipa szerokolistna 2 155 100% 2 klon zwyczajny 11 104 35% klon jawor 8 103 26% 2 jesion wyniosły 5 134 16% lipa drobnolistna 3 140 10% lipa szerokolistna 3 103 10% klon jesionolistny 1 160 3% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi 31 - III. STAN OBIEKTU dostateczny Cięcia korony Stan zdrowotny drzew znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona, zaniedbana (ubytki 40-60%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 61

ALEJA NR 19: Aleja Radostowo - Subkowy I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'28.9'' E 18 o 44'28.8'' / N 54 o 0'6.6'' E 18 o 45'12.9'' Data prac terenowych 18 września 2015 r. Długość alei 1,5 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 18 - ulica Boczna) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 9,0 m 14,0 m 14,0 m 0,7 m 1,0 m 62

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział lipa drobnolistna 23 172 31% jesion wyniosły 18 122 24% klon zwyczajny 13 150 18% topola kanadyjska 11 155 15% topola balsamiczna 3 123 4% kasztanowiec zwyczajny 2 115 3% brzoza brodawkowata 1 123 1% dąb szypułkowy 1 30 1% jabłoń domowa 1 80 1% wierzba biała 1 200 1% lipa drobnolistna 25 163 26% jesion wyniosły 23 123 24% modrzew europejski 18 77 19% klon zwyczajny 9 154 9% grab pospolity 6 93 6% brzoza brodawkowata 4 98 4% kasztanowiec zwyczjany 3 150 3% świerk kłujący 3 47 3% wierzba biała 2 350 2% lipa szerokolistna 1 20 1% robinia akacjowa 1 90 1% świerk pospolity 1 20 1% topola kanadyjska 1 150 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerz e 74 97 63

III. STAN OBIEKTU dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta z lukami (ubytki 21-40%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk nasadzono lipę drobnolistną 20 Liczba topól do zastąpienia: 15 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 64

ALEJA NR 20: Aleja Radostowo - Starzęcin I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 59'26.5'' E 18 o 43'58.1'' / N 53 o 59'29.7'' E 18 o 42'10.7'' Data prac terenowych 16 września 2015 r. Długość alei 2,2 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2717) Nawierzchnia gruntowa Rów Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 8,0 m 15,0 m 15,0 m 0,8 m 0,7 m 65

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon zwyczajny 35 141 56% jesion wyniosły 17 142 27% klon jawor 9 154 14% kasztanowiec zwyczajny 2 180 3% klon zwyczajny 39 148 48% jesion wyniosły 23 134 28% klon jawor 12 160 15% kasztanowiec zwyczajny 4 193 5% brzoza brodawkowata 3 63 4% lipa drobnolistna 1 160 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa łączna drzew w szpalerz e 63 82 III. STAN OBIEKTU dobry dostateczny Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: mało uczęszczana droga, możliwość wykonania nasadzeń IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk 66

obecne w alei 50 Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 67

ALEJA NR 21: Aleja Rajkowy - Brzuśce I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 53 o 58'51.8'' E 18 o 43'1.4'' / N 54 o 0'46.5'' E 18 o 44'4.9'' Data prac terenowych 15 września 2015 r. Długość alei 3,7 km Zarząd drogi Wojewódzki Zarząd Dróg (droga nr 230) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 10,0 m 38,0 m 48,0 m 2,9 m 1,3 m obecne 68

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 3 2 4 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział klon jawor 54 187 45% klon zwyczajny 42 168 35% jesion wyniosły 21 167 18% lipa drobnolistna 2 150 2% śliwa domowa mirabelka 1 120 1% klon zwyczajny 21 38 75% jabłoń domowa 3 40 11% jesion wyniosły 3 90 11% klon jawor 1 60 4% klon jawor 66 175 47% klon zwyczajny 63 159 45% jesion wyniosły 9 128 6% brzoza brodawkowata 3 87 2% klon zwyczajny 5 103 63% głóg jednoszyjkowy 1 70 13% jabłoń domowa 1 100 13% jesion wyniosły 1 150 13% łączna drzew w szpalerz e 120 28 141 8 Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek pachnica dębowa Osmoderma eremita odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea odnożyca mączysta Ramalina farinacea odnożyca opylona Ramalina pollinaria wabnica kielichowata Pleurosticta acetabulum uwagi ochrona ścisła, IUCN NT, schwytana w pułapkę feromonową ochrona ścisła ochrona ścisła ochrona częściowa ochrona częściowa ochrona częściowa III. STAN OBIEKTU dobry dostateczny Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona 69

Cięcia korony nadmierne Stan zachowania alei zwarta z lukami (ubytki 21-40%) Uwagi: ruchliwa droga, przy której nasadzanie nowych drzew nie jest zalecane IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 70

ALEJA NR 22: Aleja Brzuśce - Waćmierek I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 01'08.6'' E 18 o 41'32.5'' / N 54 o 00'26.2'' E 18 o 43'29.1'' Data prac terenowych 15 września 2015 r. Długość alei 2,8 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2817) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 14,5 m 17,0 m 26,0 m 2,9 m 3,4 m obecne 71

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drzew średni obwód (cm) procentowy udział topola balsamiczna 41 145 35% topola kanadyjska 32 155 27% sosna zwyczajna 11 115 9% topola osika 7 52 6% jesion wyniosły 6 80 5% lipa szerokolistna 6 88 5% jabłoń domowa 3 57 3% brzoza brodawkowata 2 46 2% dąb szypułkowy 2 70 2% klon zwyczajny 2 60 2% robinia akacjowa 2 155 2% grusza pospolita 1 100 1% jarząb pospolity 1 20 1% olsza czarna 1 90 1% wierzba iwa 1 60 1% topola kanadyjska 56 131 44% topola balsamiczna 24 141 19% jesion wyniosły 19 92 15% lipa szerokolistna 15 87 12% dąb szypułkowy 6 38 5% buk zwyczajny 2 55 2% wierzba płacząca 2 80 2% brzoza brodawkowata 1 100 1% grab pospolity 1 40 1% klon zwyczajny 1 15 1% śliwa domowa 1 15 1% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek odnożyca opylona Ramalina pollinaria uwagi ochrona częściowa łączna drzew w szpalerz e 118 128 III. STAN OBIEKTU 72

dobry Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona lub nadmierne Stan zachowania alei przerzedzona (ubytki 41-60%) Uwagi: aleja wymaga pielęgnacji, polegające na usunięciu nadmiernej ilości młodych drzewek, co pozwoli na właściwy rozwój pozostałych, IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk - - Liczba topól do zastąpienia: 153 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 73

ALEJA NR 23: Aleja Waćmierz - Swarożyn I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 00'43.4'' E 18 o 40'47.2'' / N 54 o 00'51.3'' E 18 o 41'08.9'' Data prac terenowych 25 września 2015 r. Długość alei 1,2 km Zarząd drogi Gmina Subkowy (droga nr 8) Nawierzchnia gruntowa Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 9,5 m 20,0 m 8,0 m 1,2 m 2,5 m 74

II. DANE PRZYRODNICZE szpaler 1 2 gatunek drzewa Skład gatunkowy drze w średni obwó d (cm) procentowy udział jesion wyniosły 14 104 93% świerk pospolity 1 100 7% dąb szypułkowy 6 65 38% jesion wyniosły 6 70 38% grusza pospolita 1 100 6% klon zwyczajny 1 20 6% lipa drobnolistna 1 150 6% topola kanadyjska 1 200 6% Występowanie gatunków chronionych (rośliny, zwierzęta, grzyby-porosty) gatunek uwagi - łączna drzew w szpalerze 15 16 III. STAN OBIEKTU dobry dostateczny Cięcia korony Stan zdrowotny drzew nieznaczne uszkodzenia pnia, dobrze ukształtowana/ czytelna forma pnia, zdrowa, dość dobrze zachowana i/lub wykształcona korona znaczne uszkodzenia pnia, zaburzona forma pienna, zredukowana korona, nadmiernie lub dewastacyjne cięta korona nadmierne Stan zachowania alei zwarta z lukami (ubytki 21-40%) Uwagi: - IV. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA OCHRONNE Liczba i gatunki drzew do posadzenia Gatunek Ilość sztuk gatunki drzew owocowych 50 Liczba topól do zastąpienia: 1 Istniejące formy ochrony przyrody (pomniki przyrody...) Walory kulturowe (kapliczki, założenia folwarczne...) 75

ALEJA NR 24: Aleja Waćmierz - Waćmierek I. INFORMACJE OGÓLNE Lokalizacja N 54 o 02'00.7'' E 18 o 41'53.1'' / N 54 o 01'09.0'' E 18 o 41'32.2'' Data prac terenowych 25 września i 9 października 2015 r. Długość alei 1,6 km Zarząd drogi Powiatowy Zarząd Dróg (droga nr 2817) Nawierzchnia asfalt Rów obecny na fragmentach alei Średnia szerokość między szpalerami Rozstaw drzew - szpaler 1 Rozstaw drzew - szpaler 2 Odległość drzew od jezdni - szpaler 1 Odległość drzew od jezdni - szpaler 2 Drzewa za rowem 11,0 m 23,0 m 33,0 m 1,6 m 1,5 m 76