Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji

Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji 1. Stan gospodarki odpadami 1.1. Odpady komunalne Streszczenie Rodzaje, źródła powstawania, ilość i jakość wytwarzanych odpadów komunalnych Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów z gospodarstw domowych. Źródłami powstawania odpadów komunalnych są: o o gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury (handel, usługi, rzemiosło, szkolnictwo, przemysł w części socjalnej i inne). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) strumień odpadów komunalnych stanowią: frakcje segregowane i gromadzone selektywnie, nie segregowane (zmieszane) odpady komunalne, odpady zielone, odpady wielkogabarytowe, odpady niebezpieczne. Skład odpadów komunalnych Średni skład materiałowy odpadów komunalnych wytwarzanych, ustalono w oparciu o wyniki badań prowadzonych na terenie kraju przedstawiono na rysunku 1. Ilość odpadów Bilans odpadów komunalnych wytworzonych w Polsce w 2004 r. i 2008 r. przedstawiono w tabeli 1, a na rysunku 2 masę zebranych odpadów ogółem i na 1 mieszkańca w latach 2004-2008. 11; 0,8 12; 3,2 11; 0,6 13; 2,6 10; 0,3 13; 2,6 1; 9,6 10; 0,2 14; 5,3 1; 19,1 9; 4,0 12; 4,5 14; 5,3 9; 2,3 8; 4,2 7; 3,2 8; 6,8 2; 10,0 7; 2,8 2; 10,2 3; 1,5 4; 11,0 3; 2,7 6; 28,9 5; 2,5 4; 15,2 6; 36,7 5; 4,0 Odpady w dużych miastach Odpady w małych miastach

11; 0,8 13; 1,3 14; 2,6 1; 5,0 10; 0,7 12; 4,9 9; 2,1 8; 16,9 2; 10,0 3; 2,4 4; 10,3 7; 5,9 5; 4,1 6; 33,1 Odpady na terenach wiejskich Rys. 1. Skład materiałowy odpadów komunalnych wytwarzanych w kraju w 2008 r. Tabela 1. Odpady komunalne wytworzone w Polsce w 2004 r. i 2008 r. Lp. Rodzaj odpadów Masa wytworzonych odpadów, w tys. Mg 2004 2008 w tym ogółem ogółem w dużych miastach (>50 tys.) w małych miastach na terenach wiejskich Wzrost: 2008 r. stosunku do 2004 r., w tys. Mg 1 Papier i tektura 2 181 1520,5 1045 302,5 173-660,5 2 Szkło 962 1216,3 545,9 323,4 347 254,3 3 Metale 531 279 146 48,5 84,5-252,0 4 Tworzywa sztuczne 1 560 1533,6 830,9 346,1 356,6-26,4 5 Odpady wielomateriałowe 711 401,2 134,7 124,5 141,9-309,8 6 Odpady kuchenne i ogrodowe 2 850 3888,6 1582,3 1156,7 1149,7 1038,6 7 Odpady mineralne 467,9 173 89,1 205,8 1 472 8 Frakcja < 10 mm 1030,7 229,7 215,7 585,3 9 Tekstylia 174 325,8 124,8 126,8 74,2 151,8 10 Drewno 192 44,8 12,8 9,3 22,7-147,2 11 Odpady niebezpieczne 93 89,4 41,1 20 28,2-3,6 12 Inne kategorie 251 485,7 173 142,4 170,3 234,7 13 Odpady wielkogabarytowe 499 268,3 141,8 82 44,5-230,7 14 Odpady z terenów zielonych 326 549,4 292,1 166,8 90,6 223,4 Razem 11 802 12101 5472,9 3153,8 3474,4 299,0 26,6 Ilość odpadów komunalnych wytworzonych w 2008 r. była o ok. 2,5% większa niż w roku 2004. Z danych statystycznych wynika, że źródłem około 70% odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe. Masa zebranych odpadów komunalnych na jednego mieszkańca wzrosła w latach od 258 do 263 kg, a wskaźnik mieszkańców objętych wywozem od 82,7 do 82,9%. Nadal od ok. 17% mieszkańców nie było objętych wywozem, głownie z obszarów wiejskich. W 2008 r. odebrano z miast 88,8% odpadów komunalnych a z terenów wiejskich - 68,4%.

Ilość zbereanych odpadów, tys. Mg 10500 10000 9500 9000 8500 9759 w tys. ton w kg na 1 mieszka 256 9352 245 9877 259 10083 10036 265 263 270 265 260 255 250 245 Ilośc zebranych odpadów, kg/mieszkańca 8000 2004 2005 2006 2007 2008 Lata 240 Rys. 2. Ilość zebranych odpadów komunalnych ogółem i na 1 mieszkańca w latach 2004-2008 (GUS) 1.2. Odpady komunalne ulegające biodegradacji Definicja Termin odpady ulegające biodegradacji został zdefiniowany w ustawie o odpadach: 7) odpady ulegające biodegradacji - rozumie się przez to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Skład odpadów komunalnych ulegające biodegradacji Do odpadów ulegających biodegradacji zalicza się: o papier i tekturę, o odzież i tekstylia z materiałów naturalnych (50% frakcji tekstyliów), o odpady z terenów zielonych, o odpady kuchenne i ogrodowe o drewno. Substancje ulegające biodegradacji zawierają również odpady wielomateriałowe oraz frakcja drobna < 10 mm. Dla potrzeb tego opracowania do odpadów ulegających biodegradacji zaliczono: odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone, 50% frakcji papier-tektura, tekstyliów i drewna, 40% odpadów wielomateriałowych oraz 30% frakcji drobnej <10 mm. 1.2.1. Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Ilości wytwarzanych komunalnych odpadów ulegających biodegradacji w latach 1995, 2000, 2004 i 2008 przedstawiono w tabeli 2. Dla potrzeb określenia postępów w gospodarowaniu odpadami ulegającymi biodegradacji przyjęto, że w roku 1995, jako roku odniesienia, zostało wytworzonych 4,38 mln Mg tych odpadów, przy czym na mieszkańca miasta przypadało 155 kg/a, zaś na mieszkańca wsi 47 kg/a. Masa odpadów ulegających biodegradacji stanowiła 44% masy odpadów komunalnych wytworzonych w 1995 r.

Tabela 2. Ilości komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytworzone w latach 1995, 2000, 2004 i 2008 Lp. Wyszczególnienie 1995* 2000* 2004** 2008 1 Papier i tektura, tys. Mg - 2071 2181 1520,5 2 Odpady z terenów zielonych, tys. Mg - 302 326 549,4 3 Odpady ulegające biodegradacji zawarte w odpadach pozostałych, tys. Mg - 2494 3015 4543,6 4 Razem, tys. Mg 4381 4867 5522 6613,5 5 Masa wytworzonych odpadów, tys. Mg 9961 11948 11 802 12101,0 6 Udział odpadów ulegających biodegradacji w odpadach komunalnych, % 44,0 40,7 46,8 54,7 * - Kpgo 2006 ** - Kpgo 2010 Masę komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytworzoną w 2008 r. oszacowano na poziomie 6614 tys. Mg, a ich udział w odpadach komunalnych stanowił 54,7%. 1.2.2. Odzysk i unieszkodliwianie Frakcje odpadów komunalnych segregowane i zbierane selektywnie Masa selektywnie zebranych frakcji odpadów komunalnych (bez biodegradowalnych), w latach 2004-2007, systematycznie rosła od 243 do 559 tys. Mg, z średnim tempem ok. 23% rocznie. W roku 2008 wzrost wynosił aż 30%. W przeliczeniu na 1 mieszkańca, ich masa wzrosła w tym okresie od 6,4 do 14,4 kg/m. Najwięcej w przeliczeniu na 1 mieszkańca zebrano w 2008 r. szkła (4,6 kg/m) i makulatury (3,8 kg/m), a najmniej odpadów niebezpiecznych (ok. 0,03 kg/m). Średnio ok. 67% odpadów zebrano w gospodarstwach domowych. W 2008 r. z gospodarstw domowych pochodziło 48% papieru i tektury, 78% szkła, 73% tworzyw sztucznych, 56% metali, 97% tekstyliów i 90% odpadów wielkogabarytowych (rys. 3). masa odpadów zebranych selektywnie, w tys. Mg 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 z infrastruktury 38 z gospodarstw domow y ch 75 10 80 137 22 13 39 1 9 87 70 60 8 61 1 28 37 39 43 23 7 4 13 0 3 5 0 1 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008 2004 2008 papier i tektura szkło tworzywa sztuczne metale teksty lia niebezpieczne w ielkogabary tow e biodegradow alne Rys. 3. Masa odpadów zbieranych selektywnie w 2008 r.

Instalacje do przetwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji W Centralnym Systemie Odpadowym (CSO), zawarte są dane o 112 instalacjach przetwarzających komunalne odpady ulegające biodegradacji (stan na koniec 2008 r.). W porównaniu do liczby instalacji działających na koniec 2005 r. (Kpgo 2010) liczba instalacji wzrosła o 30. W instalacjach tych przetwarzanych było łącznie przynajmniej 524,96 tys. Mg odpadów komunalnych, a uwzględniając odpady o kodzie 19 12 12 (inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów inne niż wymienione w 19 12 11), przynajmniej 677,93 tys. Mg. Stwierdzenie przynajmniej wynika z faktu, że nie dla wszystkich instalacji podane zostały rodzaje i ilości przetwarzanych odpadów. Przyjmując jako kryterium rodzaje i masy odpadów kierowane do przetwarzania instalacje podzielono na trzy grupy: o kompostownie odpadów zielonych i bioodpadów - instalacje, w których przetwarzano, przede wszystkim, selektywnie zbierane bioodpady (20 01 08), odpady zielone (20 02 01) i odpady z targowisk (20 03 02); o instalacje MBP - instalacje, w których przetwarzano zmieszane odpady komunalne (20 03 01) i inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów inne niż wymienione w 19 12 11 (19 12 12); o pozostałe instalacje biologicznego przetwarzania odpadów. Na rysunku 4 przedstawiono rozmieszczenie instalacji do biologicznego przetwarzania odpadów w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. (źródło CSO). Na koniec 2008 r. działało w kraju 51 kompostowni odpadów zielonych i bioodpadów. Przetwarzano w nich, co najmniej 87,44 tys. Mg odpadów w tym 61,67 tys. Mg odpadów zielonych (70,5% masy surowców), 4,96 tys. Mg bioodpadów (5,7%) i 7,95 tys. Mg (9,1%) odpadów komunalnych nie wymienionych w innych podgrupach (20 03 99). Przepustowość instalacji wahała się od 10 Mg/a do 22,6 tys. Mg/a, z wartością średnią ok. 5 tys. Mg/a. Liczba instalacji MBP (na koniec 2008 r.) wynosiła 31. Przetwarzano w nich, co najmniej 578,83 tys. Mg odpadów, w tym 375,64 tys. Mg zmieszanych odpadów komunalnych (64,9% masy przetwarzanych odpadów), 149,13 tys. Mg (25,8%) odpadów z mechanicznej obróbki odpadów innych niż wymienione w 19 12 11 (19 12 12). Przepustowość instalacji wahała się od 2,5 do 125 tys. Mg/a, z wartością średnią ok. 20 tys. Mg/a. Pozostałe 30 instalacji biologicznego przetwarzania odpadów to, przede wszystkim, zakłady, w których przetwarzane były osady ściekowe. Przetwarzano w nich, co najmniej 200 tys. Mg odpadów, w tym 102,04 tys. Mg ustabilizowanych komunalnych osadów ściekowych (51% masy przetwarzanych odpadów), 32,97 tys. Mg (16,5%) szlamów ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia nieczystości (20 03 04) i 6,39 tys. Mg odpadów zielonych (3,2%). Przepustowość instalacji wahała się od 120 Mg/a do 87,6 tys. Mg/a, z wartością średnią ok. 12 tys. Mg/a. Na koniec 2008 r. funkcjonowała również jedna spalarnia zmieszanych odpadów komunalnych. Przedstawione dane należy uznać jako orientacyjne. 1.3. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne Definicja i pochodzenie Do odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne zalicza się 65 rodzajów zakwalifikowanych ze względu na źródło pochodzenia do 6 grup: o grupy 02 - odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywności (30 rodzajów odpadów z podgrup: 02 01, 02 03, 02 03 02 04, 02 05, 02 06 i 02 07),

o grupy 03 - odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury (10 rodzajów odpadów z podgrup: 03 01 i 03 03), o grupy 04 - odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego (6 rodzajów odpadów z podgrup: 04 01 i 04 02), o grupy 15 - odpady opakowaniowe (3 rodzaje odpadów odpady z podgrupy 15 01: odpady papieru i tektury, drewna i tekstyliów z włókien naturalnych), o grupy 16-2 rodzaje odpadów z podgrupy 16 03 (partie produktów nie odpowiadające wymaganiom oraz produkty przeterminowane lub nieprzydatne do użytku), o grupy 17 - odpady drewna (kod 17 02 01), o grupy 19 - odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (13 rodzajów odpadów z podgrup: 19 06, 19 08, 19 09 i 19 12). 7 5 2 2 5 1 0 1 1 3 3 1 0 0 2 1 0 2 4 3 2 2 1 1 2 1 7 2 0 5 1 0 0 2 1 0 2 0 2 50 1 2 3 20 10 - liczba instalacji 14 7 3 8 1 1 1 2 1 - kompostownie - inne instalacje - instalacje MBP Rys. 4. Rozmieszczenie instalacji do biologicznego przetwarzania odpadów w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. (źródło: CSO) Skład Właściwości fizyczne i skład chemiczny odpadów ulegających biodegradacji z sektora przemysłowego są bardzo zróżnicowane i zależą miejsca powstawania odpadów, rodzajów

użytych surowców oraz warunków technologicznych prowadzenia procesu. Z kolei odpady wytwarzane w poszczególnych sektorach przemysłu z reguły charakteryzują; jednorodność i stabilne, zbliżone właściwości fizyczne i chemiczne. 1.3.1. Ilość odpadów Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2002-2008 według GUS, w podziale na grupy przedstawiono na rysunku 5. Masa wytworzonych odpadów, tys. Mg 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 12757,9 13734,7 11903,7 3810,8 3052,42 3891,61 1751,8 2030,3 2697,8 7000,8 6724,3 7072,1 13352,7 4580,2 2904,1 5639 0 2002 2004 2006 2008 Lata Grupa 02 Grupa 03 Grupa 04 Grupa 15 Grupa 16 Grupa 17 Grupa 19 Rys. 5. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2002-2008 (źródło GUS) Według GUS masa wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji z sektora przemysłowego rosła od 11902,9 do 13738,1 tys. Mg/a w latach 2002-2006, z tempem ponad 3,5% rocznie. W okresie 2006-2008 tempo wzrostu ilości wytwarzanych odpadów spadło i wynosiło średnio ok. 1,5% rocznie, osiągając w 2008 r. masę 13329,1 tys. Mg. W 2008 r. najwięcej wytwarzano: o osadów z klarowania wody (19 09 02) 16,4% całej masy odpadów ulegających biodegradacji z sektora przemysłowego; o odpadów trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 04 (kod 03 01 05) 13,8% masy odpadów biodegradowalnych z sektora przemysłowego; o odpadów wysłodki (kod 02 04 80) - 12,8% masy odpadów biodegradowalnych z sektora przemysłowego. 1.3.2. Odzysk i unieszkodliwianie Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne, przede wszystkim, były odzyskiwane. Według danych GUS, w latach 2002-2008, średnio odzyskiwano 75,6% masy odpadów (od 73,5% w 2008 r. do 77,9% w 2007 r.) (rys. 6). Unieszkodliwiano średnio 21,3%. W grupie metod unieszkodliwiania dominowały inne sposoby - 63,3% masy unieszkodliwionych odpadów w 2008 r. Na składowiskach własnych i innych składowano -

27,5% odpadów, 5,5% odpadów unieszkodliwiono metodami biologicznymi, a 6,7% poddawano termicznemu przekształceniu. Magazynowano czasowo zaledwie średnio 3,1% masy wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne. 2008 73,5 5,0 1,8 1,7 14,6 3,5 Lata 2006 2004 2002 77,9 74,5 76,3 3,6 1,5 1,2 3,9 1,31,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Udział, % poddane odzyskowi unieszkodliwiane termicznie unieszkodliwiane tbiologicznie składow ane unieszkodliwiane w inny sposób magazynowane czasowo Rys. 6. Udziały mas odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu w latach 2002-2008 (GUS) W grupie metod odzysku zarządzający odpadami najczęściej podawali sposób R14 - Inne działania prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części lub do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, nie wymienione w punktach od R1 do R13 (źródło CSO). W latach 2002-2008 postępowano tak z ponad 50% wytworzonych odpadów i udział tego działania praktycznie nie zmieniał się. Ważnymi metodami odzysku były również metody: o R1 - Wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii, w latach 2002-2008 postępowano tak z od 10,6% (2002 r.) do 23% (2006 r.) wytworzonych odpadów, średnio 17%; o R3 - Recykling lub regeneracja substancji organicznych, które nie są stosowane jako rozpuszczalniki (włączając kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania), w latach 2002-2008 postępowano tak z od 4,6% (2003 r.) do 11,1% (2006 r.) wytworzonych odpadów, średnio 7,8%, o R10 - Rozprowadzenie na powierzchni ziemi, w celu nawożenia lub ulepszania gleby lub rekultywacji gleby i ziemi, w latach 2002-2008 obserwowano wyraźny spadek wykorzystania tej metody; postępowano tak z od ok. 13% (2002 r. i 2003 r.) do 4,1% (2008 r.) wytworzonych odpadów, średnio 8,2%. 2. Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami 2.1. Odpady komunalne Prognoza zmian ilości odpadów komunalnych wyznaczono w oparciu o zmiany jednostkowych wskaźników wytwarzania i składu mieszaniny odpadów komunalnych określone jako średnie wartości trendów zmian ustalonych metodą historyczną i LCA-IWM. Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych w latach 2011-2022 przedstawiono na rysunku 7. 1,1 0,6 10,8 12,5 16,1 8,4 3,3 3,0 2,9

Masa odpadów, tys. Mg 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 13609 14265 14729 12101 12528 12835 13035 6614 6800 6933 7015 7287 7571 7761 2008 2011 2013 2014 2017 2020 2022 Odpady ulegajace biodegradacji Lata Odpady komunalne Rys. 7. Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych i odpadów ulegających biodegradacji w latach 2011-2022 Oczekuje się wzrostu współczynnika wytwarzania odpadów na jednego mieszkańca do poziomu 329 kg/(m a) w 2013 r. i 377 kg/(m a) w 2020 r. i ilości wytwarzanych odpadów z tempem od 1,2 do 1,6% rocznie. 2.2. Komunalne odpady ulegające biodegradacji Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji podano na rysunku 7. Podstawowym celem w zakresie gospodarowania komunalnymi odpadami ulegającymi biodegradacji w najbliższej dekadzie będzie uzyskanie wymaganych poziomów redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji w latach 2010, 2013 i 2020 oraz wymaganych poziomów ponownego wykorzystania i recyklingu wybranych odpadów komunalnych w roku 2020 (50% odpadów papieru, szkła, metali i tworzyw sztucznych z gospodarstw domowych). Na rysunku 8 przedstawiono prognozy wytwarzania komunalnych odpadów w kraju, ilości dopuszczone do składowania i zbierane selektywnie, oraz zapotrzebowanie na przepustowość instalacji do przetwarzania odpadów pozostałych w latach 2010, 2013 i 2020. Przepustowość instalacji do przetwarzania pozostałych odpadów komunalnych w roku 2013 powinna wynosić około 7200 tys. Mg. Docelowo w 2020 r. ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie powinna przekraczać 1,53 mln Mg. Wobec powyższego szacuje się, że w 2018 r. trzeba będzie przekształcić biologicznie lub termicznie, co najmniej 3,6 mln Mg. 2.3. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne Prognozę wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych w latach 2011-2022 uwzględniającą uwarunkowania wynikające z oczekiwanego rozwoju podmiotowych gałęzi przemysłu oraz planowanej gospodarki odpadami komunalnymi przedstawiono na rysunku 9.

8000 7000 6706 6933 7571 Masa odpadów, tys. Mg 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 3663 3232 3890 193 7196 6964 5986 855 2377 3281 2188 1531 2010 2010 2013 2013 2020 2020 Odpady dopuszczon e do składowania Lata Odpady zbierane selektywbie Odpady wymagajace przetworzenia Odpady pozostałe wymagajace przetworzenia Rys. 8. Ilości komunalnych odpadów ulegających biodegradacji dopuszczone do składowania i zbierane selektywnie, oraz zapotrzebowanie na przepustowość instalacji do przetwarzania odpadów pozostałych w latach 2010, 2013 i 2020 18000 masa wytwarzanych odpadów, tys. Mg 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 4580 2904 16 13 195 6 5301 3028 18 15 212 5 6002 6160 6459 5824 21 22 19 21 40 50 21 29 251 256 228 241 3 3 4 4 3182 3300 3392 3444 5639 6052 6363 6602 6791 6900 0 2008 2011 2014 2017 2020 2022 grupa 02 grupa 03 grupa 04 grupa 15 grupa 16 grupa 17 grupa 19 Rys. 9. Prognozowane masy wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych wg grup odpadów Lata

dr hab. inż. Andrzej Jedrczak, 65-387 Zielona Góra, ul. Zawiszy Czarnego 2A Analiza dotycząca ilości wytwarzanych oraz zagospodarowanych odpadów ulegających biodegradacji Sfinansowano ze Środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Środowiska Zielona Góra, kwiecień 2010 r.

2

SPIS TREŚCI 1. Podstawa opracowania... 9 2. Cel i zakres opracowania... 9 3. Stan prawny w zakresie gospodarki odpadami ulegającymi biodegradacji... 11 3.1. Nowe przepisy prawnych UE... 11 3.2. Stan prawny w Polsce... 13 4. Odpady komunalne... 19 4.1. Rodzaje, źródła powstawania, ilość i jakość wytwarzanych odpadów komunalnych.. 19 4.2. Skład odpadów komunalnych... 19 4.3. Ilość odpadów... 20 4.4. Odzysk i unieszkodliwianie... 21 4.4.1. Frakcje odpadów komunalnych segregowane i zbierane selektywnie... 21 4.4.2. Odpady komunalne stałe zebrane i unieszkodliwione... 25 4.5. Prognoza nagromadzenia... 25 4.5.1. Prognoza zmian ilości i składu mieszaniny odpadów komunalnych... 25 4.5.2. Trendy zmian demograficznych, ekonomicznych i społecznych kraju w kontekście ich oddziaływań na gospodarkę odpadami... 28 4.5.3. Prognoza ilości wytwarzanych odpadów komunalnych... 31 5. Odpady komunalne ulegające biodegradacji... 33 5.1. Definicja... 33 5.2. Skład odpadów komunalnych ulegające biodegradacji... 33 5.3. Ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji... 34 5.4. Instalacje do przetwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji... 34 5.5. Prognoza ilości wytwarzanych komunalnych odpadów ulegających biodegradacji... 36 6. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne... 39 6.1. Charakterystyka odpadów... 39 6.2. Ilość odpadów... 39 6.3. Odzysk i unieszkodliwianie... 46 6.4. Prognoza nagromadzenia... 50 7. Komunalne osady ściekowe... 65 7.1. Ilość odpadów... 65 7.2. Odzysk i unieszkodliwianie... 65 3

7.3. Prognoza nagromadzenia... 66 8. Prognozy zmian sposobów gospodarowania odpadami ulegającymi biodegradacji 69 9. Podsumowanie... 71 10. Wykorzystane materiały... 73 4

Spis tabel Tabela 1. Skład morfologiczny i jednostkowy wskaźnik wytwarzania odpadów komunalnych w latach 2000, 2004 i 2008... 19 Tabela 2. Odpady komunalne wytworzone i zebrane... 20 Tabela 3. Odpady komunalne zebrane według województw w latach 2001-2008... 20 Tabela 4. Masa zebranych selektywnie frakcji odpadów komunalnych w latach 2004-2008... 22 Tabela 5. Odpady papieru i tektury zbierane selektywnie w latach 2004 i 2008 wg województw... 22 Tabela 6. Bioodpady zbierane selektywnie z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury w 2008 r.... 23 Tabela 7. Tekstylia zbierane selektywnie w latach 2004-2008... 24 Tabela 8. Odpady zielone wytworzone i zbierane w latach 2000, 2004, 2007 i 2008... 25 Tabela 9. Odpady komunalne stałe zebrane i unieszkodliwione w latach 2004-2008... 25 Tabela 10. Prognozowane zmiany jednostkowych, masowych wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych z dużych miast... 26 Tabela 11. Prognozowany skład materiałowy odpadów komunalnych z dużych miast... 26 Tabela 12. Prognozowane zmiany jednostkowych, masowych wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych z małych miast... 27 Tabela 13. Prognozowany skład materiałowy odpadów komunalnych z małych miast... 27 Tabela 14. Prognozowane zmiany jednostkowych, masowych wskaźników wytwarzania odpadów komunalnych ze wsi... 28 Tabela 15. Prognozowany skład materiałowy odpadów komunalnych ze wsi... 28 Tabela 16. Liczby ludności Polski w latach 2002-2022... 29 Tabela 17. Wartości PKB Polski w latach 2000-2009... 30 Tabela 18. Prognozowane masy wytwarzania odpadów komunalnych z dużych miast... 31 Tabela 19. Prognozowane masy wytwarzania odpadów komunalnych z małych miast... 31 Tabela 20. Prognozowane masy wytwarzania odpadów komunalnych z terenu wsi... 32 Tabela 21. Prognozowane masy wytwarzania odpadów komunalnych w kraju... 32 Tabela 22. Ilości komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytworzone w latach 1995, 2000, 2004 i 2008... 34 Tabela 23. Prognozowane masy wytwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji z dużych miast... 36 Tabela 24. Prognozowane masy wytwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji z małych miast... 37 Tabela 25. Prognozowane masy wytwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji z obszarów wsi... 37 Tabela 26. Prognozowane masy wytwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji z obszaru kraju... 37 Tabela 27. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2002, 2004, 2006 i 2008, w podziale na rodzaje i podgrupy... 40 Tabela 28. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2002-2008, w podziale na rodzaje i podgrupy... 42 Tabela 29. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2005-2008 w podziale na województwa... 46 Tabela 30. Masa odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzonych w latach 2002, 2004, 2006 i 2008, w podziale na rodzaje i podgrupy... 47 Tabela 31. Masa odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzonych, odzyskanych i unieszkodliwionych w latach 2002-2008... 48 Tabela 32. Metody postępowania z odpadami ulegającymi biodegradacji innymi niż komunalne wytworzonymi w latach 2002-2008... 49 Tabela 33. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne wytworzone, odzyskane i unieszkodliwione według województw w 2008 r.... 50 Tabela 34. Wartości parametrów przyjęte do testowania modeli... 53 Tabela 35. Wartości parametrów przyjęte w równaniach... 58 5

Tabela 36. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych wytwarzanych w latach 2008-2022... 58 Tabela 37. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 2 wytwarzane w latach 2011-2022... 59 Tabela 38. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 3 wytwarzane w latach 2011-2022... 60 Tabela 39. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 4 wytwarzane w latach 2011-2022... 61 Tabela 40. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 15 wytwarzane w latach 2011-2022... 62 Tabela 41. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 16 wytwarzane w latach 2011-2022... 62 Tabela 42. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 17 wytwarzane w latach 2011-2022... 63 Tabela 43. Prognozowane masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych z grupy 19 wytwarzane w latach 2011-2022... 63 Tabela 44. Prognozowane masy wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalnych w grupie 3... 64 Tabela 45. Liczba oczyszczalni ścieków i procent obsługiwanej ludności w latach 2000, 2004 i 2008..65 Tabela 46. Osady z komunalnych oczyszczalni ścieków wytworzone w latach 2000, 2004 i 2008, w tys. Mg sm... 66 Tabela 47. Prognozowane masy odpadów komunalnych i pozostałych oraz komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytwarzanych na obszarze kraju w 2013 roku... 69 Tabela 48. Prognozowane masy odpadów komunalnych i pozostałych oraz komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytwarzanych na obszarze kraju, w 2020 roku... 70 6

Spis rysunków Rys. 1. Rozmieszczenie instalacji do biologicznego przetwarzania odpadów w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. (źródło: CSO)... 35 Rys. 2. Prognozy wytwarzania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji aktualne oraz przyjęte w Kpgo 2006 i Kpgo 2020... 38 Rys. 3. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzonych w latach 2002-2008 według danych GUS i CSO... 42 Rys. 4. Masy odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne wytworzone w latach 2002-2008, w podziale na grupy, według GUS i danych z CSO... 45 Rys. 5. Udziały mas odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu w latach 2002-2008 (GUS)... 47 Rys. 6. Udziały mas odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu w latach 2002-2008 (CSO)... 48 Rys. 7. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji innych niż komunalne w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 54 Rys. 8. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 02 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 54 Rys. 9. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 03 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 55 Rys. 10. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 04 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 55 Rys. 11. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 15 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 56 Rys. 12. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 16 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 56 Rys. 13. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 17 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 57 Rys. 14. Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji z grupy 19 w latach 2009-2022 wyznaczona w oparciu o różne równania ekstrapolacji danych historycznych z bazy GUS... 57 Rys. 15. Prognoza wytwarzania osadów ściekowych wg Kpgo 2010 oraz prognoza na lata 2011-2022, uwzględniająca wzrost wytwarzania osadów w aktualizacji KPOŚK... 67 7

8

1. Podstawa opracowania Opracowanie wykonano na podstawie trójstronnej umowy nr 139/10/Wn50/NE-OZ-Tx/D zawartej w dniu 21.04.2010 r. pomiędzy Ministerstwem Środowiska, Narodowym Funduszem Gospodarki Wodnej i Ochrony Środowiska oraz autorem tego opracowania. 2. Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest przedstawienie prognoz zmian w zakresie wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji w Polsce w latach 2011-2022. Opracowanie bazuje na prognozach zmian gospodarki odpadami ulegającymi biodegradacji zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami Kpgo 2010 i stanowi aktualizację tych danych w oparciu o wyniki badań oraz dane statystyczne GUS oraz zgromadzone w bazie Centralnego Systemu Odpadowego dla lat 2002-2008. Zakres opracowania obejmuje: o o o o o o o przegląd stanu prawa w zakresie gospodarki odpadami ulegającymi biodegradacji analizę dotychczasowych trendów zmian ilości wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji w aspekcie zgodności z prognozami opracowywanymi dla potrzeb planu gospodarki odpadami oraz innych dokumentów strategicznych, ocenę aktualnego stanu zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji z uwzględnieniem preferowanych opcji postępowania z tymi odpadami: przedstawienie trendów zmian demograficznych, ekonomicznych i społecznych kraju w kontekście ich oddziaływań na gospodarkę odpadami; opracowanie nowych prognoz wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji na lata 2011-2022 z ustaleniem wielkości strumieni odpadów ulegających biodegradacji wymagających zagospodarowania; opracowanie prognoz zmian sposobów gospodarowania strumieniami odpadów ulegających biodegradacji dla osiągnięcia celów w zakresie ograniczania składowania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji. podsumowanie i wnioski. 9

10