SPRAWOZDANIE z III Konferencji Warsztatów w ramach przygotowania Strategii Zintegrowanego Zarządzania Obszarami Przybrzeżnymi Województwa Pomorskiego Stegna,12-13 listopada 2007. Uczestników Konferencji powitali, życząc owocnych obrad, gospodarz terenu Eugeniusz Wyrzykowski Wójt Gminy Stegna oraz Krzysztof Wojcieszyk, Dyrektor WBPP w Słupsku. Marcin Grzybiński (WBPP Słupsk) koordynator projektu INTERREG IIIB CADSES PlanCoast przedstawił krótko postęp prac prowadzonych w jego ramach w okresie maj listopad 2007. Zlecono sporządzenie opracowania pt. Konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym obszaru przybrzeżnego województwa pomorskiego (autor: dr hab. Maciej Przewoźniak). Dla zgłoszonych w ramach PlanCoast dwóch projektów pilotażowych w formie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Mikoszewo Ujście Wisły z gminy Stegna oraz Dębina w gminie Ustka, w jednym przypadku (Stegna) podjęto już uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia planu i zebrano wnioski, w drugim zaś Rada Gminy uchyliła poprzednią uchwałę o przystąpieniu do planu oraz przygotowała nową, zgodnie z koncepcją WBPP. W WBPP w Słupsku sporządzono także opracowania ekofizjograficzne oraz przygotowano wstępne projekty rysunków i tekstów planów do dyskusji w ramach warsztatów. Na bieżąco aktualizowano stronę internetową projektu www.plancoast.pl/. Maciej Przewoźniak zaprezentował ekspertyzę naukową: Konflikty w zagospodarowaniu przestrzennym obszaru przybrzeżnego województwa pomorskiego, w znacznej części bazującą na wynikach pracy warsztatów w Pucku. Przedstawił uporządkowaną listę ponad 80 konfliktów w kilku podziałach systematycznych, w tym według przyczyn powstawania. Wyniki identyfikacji obrazowały obszerne zestawienia tabelaryczne oraz mapa topograficzna w skali 1:100 000. Na zakończenie przedstawił pesymistyczną prognozę scenariusz zagrożeń dalszego rozwoju sytuacji na polskim wybrzeżu. Stanowiła ona nie tylko wynik sporządzonego opracowania, lecz także refleksję z blisko 30-letniej pracy planisty i przyrodnika. Informację o projektach pilotażowych PlanCoast przedstawili: Andrzej Cieślak (Urząd Morski w Gdyni) w zakresie planu zagospodarowania przestrzennego obszaru morskiego obejmującego Zatokę Pucką oraz Krzysztof Wojcieszyk o przygotowanych koncepcjach miejscowych planów zagospodarowania w gminach Ustka i Stegna. Informacja stanowiła zarazem wstęp do I sesji warsztatowej nt. Ustalania celów i formułowania zasad ZZOP. W warsztatach wzięło udział blisko 70 osób - przedstawicieli samorządów powiatowych i gminnych, instytucji administracji publicznej władających i posiadających kompetencje w zarządzaniu terenami w obszarze przybrzeżnym, stowarzyszeń, planistów przestrzennych, naukowców i mieszkańców. I sesja warsztatowa: USTALENIE CELÓW I FORMUŁOWANIE ZASAD ZZOP Grupa I Konflikt interesu publicznego i prywatnego efektem braku skutecznych zasad gospodarowania w przestrzeni - Dębina, gmina Ustka (moderatorzy: Krzysztof Wojcieszyk i Agnieszka Żebiałowicz-Łach) Na wstępie moderatorzy przedstawili w formie prezentacji multimedialnej uwarunkowania prawne i środowiskowe oraz genezę i stan obecny konfliktu interesów w rozpatrywanym obszarze kompleksie leżących na przedpolu widokowym jeziora Gardno i Słowińskiego Parku Narodowego torfowych łąk. Zachodni fragment obszaru objęty jest obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, w którym zachowano dla terenu użytkowanie rolnicze (użytki zielone). Jednak plan, przyjęty na podstawie przepisów poprzednio obowiązujących (sprzed 2003 roku) nie sformułował żadnych ograniczeń uniemożliwiających podziały terenu i realizację zabudowy. Ponadto w 2003 r. dla terenu bezpośrednio zagrożo-
nego powodzią, położonego przy północnej granicy obszaru, sporządzono projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla funkcji zabudowy rekreacyjnej. Rada Gminy Ustka poprzedniej kadencji uchwaliła projekt, który następnie został opublikowany w Dzienniku Urzędowym i uprawomocnił się. W ten sposób rozpoczął się proces przekształceń (degradacji) przestrzeni, obecnie kontynuowany nielegalnie. Prywatni właściciele, którzy zakupili łąki od Agencji Nieruchomości Rolnej, wydzielili i sprzedali jako rekreacyjne kilkaset działek o powierzchni 300 500 m 2. działki są wygradzane, powstaje na nich nietrwała i substandardowa zabudowa o charakterze slumsów. Brak jest infrastruktury komunalnej i komunikacji. Następuje nie tylko degradacja wartościowej przestrzeni, lecz powstaje zagrożenie epidemiologiczne. Właściciele terenów forsują kolejne projekty, które składają do Gminy. W ich przygotowaniu biorą udział uprawnieni urbaniści, eksperci od spraw środowiska przyrodniczego, osoby do niedawna pełniące odpowiedzialne funkcje w Urzędzie Wojewódzkim. Teren, będący przedmiotem projektu pilotażowego, zbudowany jest w przewadze z nienośnych utworów organicznych (torfów) o wysokim poziomie wód gruntowych. Leży w obszarze potencjalnego zagrożenia powodzią. Istniejące urządzenia przeciwpowodziowe (stacje pomp i wały przeciwpowodziowe) zostały wykonane dla ochrony terenów rolnych, na których dopuszcza się krótkotrwałe zalanie. Teren podlega więc okresowemu podtapianiu, a wskutek uszkodzeń dokonywanych systematycznie przez osiedlone w Parku Narodowym bobry - również zalaniu. Zalegalizowanie powstającego zagospodarowania wymuszałoby konieczność jego ochrony w tym podniesienia korony wałów oraz ich wzmocnienie. Związane jest to z ogromnymi nakładami finansowymi, na które nie stać Samorządu Gminy Ustka, ani też Słowińskiego Parku Narodowego. Ponadto, z uwagi na torfowe podłoże, jest to technicznie niemożliwe. Każdy z uczestników grupy warsztatowej otrzymał wstępny projekt sporządzonego w WBPP planu zagospodarowania przestrzennego obszaru z prośbą o propozycję poprawy lub modyfikacji zapisów, pod kątem powstrzymania przedstawionego procesu. Wnioski z dyskusji dotyczące projektu planu: zbyt pochopne dopuszczanie do zabudowy obszarów okresowo zalewanych rodzi szereg konsekwencji ekonomicznych dla władz gminy; gmina posiada wiele działek przeznaczonych na zabudowę letniskową na innych terenach, w tym w zachodniej części Dębiny. Ogromna presja na zabudowywanie terenów położonych na gruntach organicznych, okresowo zalewanych, jest spowodowana relatywnie niską ceną niewielkich działek i brakiem kosztów infrastruktury. Nowi właściciele zainteresowani są jedynie krótkimi pobytami wakacyjnymi, kiedy poziom wód jest niższy; wnioski właścicieli o umożliwienie zabudowy dla wszystkich terenów w obrębie Dębina są załatwiane odmownie również z uwagi na istniejący deficyt zasobów wód podziemnych na ujęciu wody w Dębinie; formalne przystąpienie do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sprawi, że wpłyną liczne wnioski nowych właścicieli o zmianę przeznaczenia terenów rolnych pod zabudowę. Dla ochrony obszaru konieczne jest sformułowanie skutecznych zapisów planu oraz dobrej podstawy prawnej dla skutecznego odrzucenia roszczeń; W obszarze działań RZGW w Gdańsku w ramach sporządzanego Studium ochrony przeciwpowodziowej wyznaczono dotychczas jedynie obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią (nie obejmują one terenów położonych po zewnętrznej stronie wałów przeciwpowodziowych wokół jeziora Gardno), nie wyznaczono jeszcze terenów potencjalnie zagrożonych; W ogóle administracja rządowa czyni niewiele dla powstrzymania procesu: Agencja Nieruchomości Rolnych niefrasobliwie sprzedała tereny, nie interesując się ich dalszym wykorzystaniem, położenie obszaru w otulinie Słowińskiego Parku Narodowego nie pociąga za sobą żadnych ograniczeń w zagospodarowaniu sporządzany od wielu lat Plan Ochrony SPN nadal nie obowiązuje. Nie interweniuje nadzór budowlany ani Sanepid;
na rozpatrywanym obszarze istnieje niebezpieczeństwo dalszych wtórnych podziałów terenu, w wyniku wykorzystywania przez właścicieli nieruchomości i ich doradców słabości polskiego prawa; Generalnie uczestnicy warsztatów nie kwestionowali propozycji zawartych w projekcie planu (zakaz zabudowy, grodzenia małych działek, ograniczenie możliwości podziałów, zakaz zmian ukształtowania) podnosili jednak, że wymagane w procedurze sporządzania mpzp opracowanie ekofizjograficzne, ani nawet uchwalony plan miejscowy, nie są niestety - wobec niedoskonałości polskiego prawa - dostateczną podstawą dla skutecznego powstrzymania zabudowy. Wskazywano zatem na potrzebę bardzo precyzyjnego i przemyślanego formułowania zapisów. Złożono też kilka propozycji: przeznaczenia terenu na park wiejski z dopuszczeniem funkcji rolnej (brak starodrzewia, niezbędne wyłączenie z użytkowania rolnego), wprowadzenie zakazu podnoszenia poziomu terenu (obejmuje wpisany w projekcie zakaz zmiany ukształtowania); Wnioski dotyczące systemu planowania przestrzennego; koordynację działań podmiotów publicznych w zakresie polityki przestrzennej powinny wymuszać rozwiązania systemowe i przepisy prawne; prawa właściciela działki interpretowane są w Polsce zbyt szeroko, jako jego prawo do zabudowy działki, co w praktyce oznacza roszczenie o określone zagospodarowanie przestrzenne własności; należy wyeliminować instytucję decyzji o warunkach zabudowy, ponieważ powoduje ona patologie w skali masowej i chaos przestrzenny; brak skuteczności nadzoru budowlanego w zwalczaniu samowoli budowlanych; należy zapewnić realną, a nie tylko formalną partycypację społeczną i wprowadzić mechanizmy sprzyjające publicznej debacie nad projektem planu; brak egzekucji obowiązku sporządzania opracowań ekofizjograficznych do planów miejscowych; brak egzekucji zapisów mpzp dotyczących powierzchni biologicznie czynnych i zieleni powoduje że zapisy te stają się przepisem martwym; Nikt nie podniósł w dyskusji potrzeby lub nawet rozpatrzenia celowości zalegalizowania powstałej sytuacji. Grupa II: Wczesne przewidywanie następstw presji turystycznej szansą na skuteczną ochronę wartości środowiska i przywrócenia ciągłości kulturowej koncepcja miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Mikoszewo Ujście Wisły w gminie Stegna. (moderatorzy: Hanna Wojcieszyk, Eugeniusz Wyrzykowski) Fotoprezentacja obrazująca obszar opracowania i jego otoczenie. Zaznajomienie uczestników warsztatów z uwarunkowaniami decydującymi o wyjątkowej atrakcyjności terenu, jak nadbrzeżne położenie na Mierzei Wiślanej u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej, unikalne walory przyrodnicze (centrum bioróżnorodności o szczególnym znaczeniu dla ptaków wodno-błotnych), specyficzne zróżnicowane walory krajobrazowe (w tym istniejące kąpielisko morskie w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu przyrody) oraz kulturowy aspekt Przekopu Wisły, jako zabytku sztuki inżynierskiej sprzed 100 lat. Charakterystyka istniejącego zainwestowania terenu - podkreślenie ograniczonej dostępności komunikacyjnej terenu, zarówno od strony lądu jak i wód Zatoki Gdańskiej (okresowo czynna przeprawa promowa Świbno Mikoszewo o niewielkiej przepustowości, zamierająca mała przystań rybacka, nieczynna przeprawa promu kolejowego, reaktywowana Żuławska Kolej Dojazdowa). Wskazanie licznych ograniczeń dla wprowadzania nowych funkcji, takich jak: rezerwat ptaków Mewia Łacha, Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Ujście Wisły oraz projektowana ostoja siedliskowa Natura 2000 obejmująca koryto Wisły i rezerwat przyrody, Środkowożuławski Obszar Chronionego Krajobrazu, otulina Parku Krajobrazowego Mierzeja Wiślana,
lasy glebochronne, pas techniczny i pas ochronny brzegu morskiego zagrożone powodzią odmorską, wał przeciwpowodziowy oraz obszar międzywala Wiły o bardzo wysokim prawdopodobieństwie powodzi i inne. Przedstawienie ograniczeń i zakazów obowiązujących na obszarze opracowania, wynikających z obowiązujących przepisów prawa. Ogólna charakterystyka istniejących i potencjalnych i zagrożeń środowiska: bardzo poważne bezpośrednie zagrożenie powodziowe, narastająca nieskanalizowana penetracja turystyczna, brak zaplecza turystyki wodnej i krajoznawczej, niezadowalający stan sanitarny wód powierzchniowych, dzika eksploatacja bursztynu, obca gatunkowo roślinność utrwalająca wydmy. Przedstawienie zamierzeń Gminy Stegna w stosunku do przyszłych funkcji w obszarze planu oraz oczekiwanych elementów zagospodarowania przestrzennego terenu (turystyczna przystań wodna, parking samochodowy, trasa rowerowa, ścieżka ekologiczna, punkty widokowe, miejsce dla imprez kulturalnych (mały amfiteatr), miejsca ekspozycji zabytkowych urządzeń hydrotechnicznych i innych obiektów kulturowych). Krótka charakterystyka wybranych wniosków złożonych do planu Mikoszewo Ujście Wisły: RZGW, Urząd Morski, Wojewódzki Konserwator Przyrody, Nadleśnictwo Elbląg wskazywali na różnorodne funkcje ochronne terenu i związane z nimi zakazy w zagospodarowaniu. Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazywał na ochronę unikatowych obiektów inżynierii hydrotechnicznej, leśnego parku kuracyjnego i historycznych szlaków wędrówkowych przez Mierzeję Wiślaną. Każdy z uczestników grupy warsztatowej otrzymał wstępny projekt sporządzonego w WBPP planu zagospodarowania przestrzennego obszaru z prośbą o propozycję oceny, poprawy lub modyfikacji zapisów;. Dyskusja 1. Wojewódzki Konserwator Przyrody na rysunku Planu błędnie zaznaczono przebieg odmorskiej granicy rezerwatu Mewia Łacha. Rozporządzenie o powołaniu rezerwatu nie określiło dokładnego przebiegu tej granicy, ponieważ wszystkie łachy piasku są integralną częścią rezerwatu, budowa przystani i utrzymywanie wymaganej głębokości toru wodnego w granicach rezerwatu ( grzebanie w dnie) dla umożliwienia pływania jachtów i statków żeglugi przybrzeżnej może zniszczyć Łachy. Duże ilości wynoszonego rumowiska powodują niestabilność dna Przekopu przez cały rok utrzymywanie jego żeglowności będzie przyczyną wzmożonej dynamiki dna, należy jednak utrzymać drożność Przekopu, ponieważ wymaga tego nadrzędność interesu publicznego (droga dla lodołamaczy utrzymujących drożność Wisły), (???) projektowana ostoja siedliskowa Natura 2000 na terenie opracowania spowoduje wzrost konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a bezpieczeństwem ludności narażonej na powodzie; 2. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku zgodnie z zapisami Ustawy Prawo Wodne art. 40 i art. 82 obowiązuje zakaz wykonywania wszelkich prac na międzywalu Wisły. W prezentowanym planie brakuje zapisów o zakazach wynikających z Ustawy. Jednakże w trosce o interes ogólny i publiczny Dyrektor RZGW może w jednostkowych przypadkach odstąpić od zakazu (art. 82 Prawo Wodne), w planie należy wyznaczyć cały obszar zagrożony powodzią (pojawieniem się wody), a nie tylko ryzykiem powodziowym (wystąpieniem szkód), w planie brakuje dwóch kierownic rzeki Wisły (woda czy ląd?). Planuje się przedłużyć prawą kierownicę o kilkaset metrów, planem objęto zbyt mały obszar, wyłącznie tam, gdzie obowiązują zakazy. Międzywale należy chronić przed zabudową. W obrębie międzywala należy zapewnić swobodny przepływ wody powodziowej. Można dopuścić jedynie zabudowę nietrwałą.
3. Wójt Gminy Stegna Planem objęto ten a nie większy obszar, gdyż całe otoczenie planu posiada uchwalone plany miejscowe. Wycinano z nich ujście Wisły w obawie o niemożność zatwierdzenia planów, O przystąpieniu do sporządzenia planu zagospodarowania przestrzennego tego obszaru zdecydował wzrost penetracji rekreacyjno turystycznej. Teren jest bardzo atrakcyjny z uwagi na kąpielisko i jeziorko słodkowodne w rezerwacie. Obecnie turyści przyczyniają się do degradacji terenu, w szczególności okolicznych lasów. Konieczne jest zatem zagospodarowanie terenu w kierunku budowy urządzeń obsługi ruchu pieszego i rowerowego (ścieżka rowerowa, szlak pieszy oraz związane z nimi elementy edukacji i informacji). Należy uruchomić drugą nitkę promową w celu skrócenia czasu przejazdu pomiędzy Mierzeją Wiślaną a Trójmiastem oraz umożliwienie zawijania tramwaju wodnego dla bezpośredniej komunikacji z Helem. Możliwe jest dofinansowanie tramwaju wodnego przez Marszałka Województwa. Ponadto na terenie tym powinna powstać przystań rybacko jachtowa oraz miejsce organizacji w sezonie imprez plenerowych o skali gminnej. Są tu głównie tereny we władaniu lub w zarządzie Skarbu Państwa Urzędu Morskiego, Lasów Państwowych, RZGW, WZWM. Gmina dysponuje gruntami na międzywalu, w tym w sąsiedztwie istniejących przystani. 4. Urząd Morski w Gdyni Uwagi do zapisu ustaleń planu dla terenu oznaczonego symbolem 13ZN,WM. Symbol WM oznacza morskie wody wewnętrzne. Jest to obszar morski, stąd też gmina nie ma uprawnień do określania ustaleń planu. Dla wód morskich plany sporządza dyrektor Urzędu Morskiego. Obszar planu miejscowego Mikoszewo Ujście Wisły nie powinien obejmować wód morskich, powinien kończyć się na obowiązującej linii brzegowej. Faktycznie jest to obszar akumulacyjny o zmiennej linii brzegowej. Należy jednoznacznie określić przebieg linii brzegowej i dokonać odpowiednich korekt obszaru objętego planem (niewykluczone błędy w materiałach ewidencji gruntów), dla całego obszaru planu należy uwzględnić zapis: poziom bezpieczeństwa brzegu określa się jako nie wyższy niż 20 (???), na rysunku planu należy obowiązkowo zaznaczyć granicę pasa technicznego i ochronnego wraz ze stosownymi zapisami w kartach terenu, cały obszar planu jest obszarem bezpośredniego zagrożenia powodzią. W obszarze pasa nadbrzeżnego dla działań wymienionych w art. 82 ustawy Prawo wodne konieczne jest uzyskanie decyzji zwalniającej wydanej przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, w planie należy uwzględnić istniejącą prawą kierownicę Wisły i wskazać możliwość jej przedłużenia, zmiany klimatyczne związane z ociepleniem klimatu spowodują wzrost o 5-10% opadów okresowych (zwłaszcza deszczów nawalnych). Spowoduje to wzrost zagrożenia powodziowego, w planie musi być zatem zapewniona rezerwa terenu na rozbudowę wału przeciwpowodziowego wzdłuż brzegu Wisły oraz przestrzeni technicznej na jego zapleczu; 6. Grupa Badawcza Ptaków Wodnych KULING rezerwat Mewia Łacha stanowi jedyne i unikatowe miejsce w kraju. Niestabilny charakter stożka Wisły stwarza korzystne warunki dla bytowania ptaków, ruch turystyczny jest dużym zagrożeniem dla ptaków w sezonie turystycznym od 70 do 300 osób dziennie próbuje wejść do rezerwatu i płoszy gniazdujące ptaki, które porzucają swoje gniazda. Niepokój ptaków budzą także psy, skutery wodne, surfing. Rozwiązaniem może być pomysł budowy wieży widokowej np. przy kolektorze Świbno (to teren miasta Gdańsk, nie gm. Stegna) i zakaz wejścia do rezerwatu. Ścieżka edukacyjna ma sens jedynie po wakacjach. Dopuszczalny jej przebieg południowe obrzeża rezerwatu.
7. Stowarzyszenie Żuławskiej Kolei Dojazdowej w planie należałoby umieścić przystanek kolejki wąskotorowej zlokalizowany w rejonie przystani, na wale przeciwpowodziowym. W sezonie letnim na trasie Stegna Mikoszewo kolejką jeździ ponad 40 tys. osób. Przedłużeniem kolejki powinien być tramwaj wodny przewożący turystów do Trójmiasta i na Półwysep Helski spowoduje to ograniczenie ruchu samochodowego, w planie należy także uwzględnić przejście piesze z kolejki do przystani (reaktywacja starego szlaku). 8. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku zapis odnośnie funkcji lasów powinien brzmieć ( 15 i 21 projektu planu): 1) Teren lasów glebochronnych, w bezpośrednim sąsiedztwie miejscowości rekreacyjnych i ośrodków wypoczynkowych (otwiera to możliwość odpowiedniego udostępniania lasów państwowych), 2) Gospodarka leśna prowadzona zgodnie z zasadami obowiązującymi w lasach ochronnych. w obowiązującym Planie Urządzania Lasów Nadleśnictwa Elbląg możliwe jest dokonanie zmiany zapisów dotyczących funkcji w/w lasów - należy złożyć wniosek o zmianę zapisu do Nadleśnictwa Elbląg. należy uzgodnić z Nadleśnictwem Elbląg, kto będzie partycypował w kosztach zagospodarowania turystyczno-edukacyjnego terenu i uprzątania lasu ze śmieci. 9. Stacja Morska Uniwersytetu Gdańskiego w Helu Problemy socjodemograficzne - napływ ludności z zewnątrz sprawi, że za 10-15 lat będą mieszkały w Mikoszewie osoby nie identyfikujące się z tradycją tego obszaru (2- gi, 3-ci dom). Zmiana ta spowoduje spadek atrakcyjności tego terenu. Bardzo ważnym elementem są tutaj rybacy. Nie można wprowadzać zakazu rybołówstwa. Należy uwzględnić zapis dot. utrzymania warunków życia ryb w Wiśle, stanowiących zasób o znaczeniu ponadregionalnym; 10. Urząd Żeglugi Śródlądowej nie można zabronić rozwoju sportów motorowodnych w obrębie Przekopu Wisły. 11. Wojewódzki Konserwator Przyrody pytanie do Urzędu Żeglugi Śródlądowej czy 100 skuterów wodnych hałasujących cały dzień nie będzie miało negatywnego wpływu na ptaki w rezerwacie? 12. Urząd Żeglugi Śródlądowej - zakaz używania skuterów może wprowadzić Dyrektor Urzędu Morskiego. 13. Wieloletni mieszkaniec Mikoszewa (były wójt, obecnie wicewójt) Istniejące od 30 lat liczne ośrodki wczasowe nie spowodowały tak dużych strat w środowisku Mierzei Wiślanej, jak doprowadzenie ścieków z Gdańska do Zatoki Gdańskiej. Do niedawna mewy, morświny itp. były lepiej traktowane niż mieszkańcy, ale obecnie mieszkańcy tych terenów sami dostrzegają wartość Mewiej Łachy dla dobra swojego i ogółu. Znajdując sposób na udostępnienie tego teren, jednocześnie bardzo go chroniąc, stworzyć modelowy przykład koegzystencji człowieka z cenną przyrodą. 14. Uniwersytet Warszawski takie, jak obecne spotkania na temat planu zagospodarowania przestrzennego powinny się odbywać w gminach. Należy wprowadzić do ustawy obowiązek takich dyskusji z organami samorządowymi i mieszkańcami. 15. Wójt Gminy Stegna podziękowanie za zainteresowanie i pozytywne nastawienie do próby rozwiązania problemów ujawnionych w trakcie sporządzania planu. Należałoby uściślić zapisy, jeszcze raz się spotkać i przedstawić plan mieszkańcom. Na zakończenie moderatorzy apelowali do obecnych przedstawicieli instytucji o nadsyłanie (na razie w trybie nieformalnym) uwag do przedstawionego projektu.
Drugi dzień konferencji rozpoczęła prezentacja projektu SPICOSA (Science and Policy Integration for Coastal System Assesment) przedstawiona przez Hannę Łądkowską z Uniwersytetu Gdańskiego. Realizacja projektu przewidziana jest na lata 2007-2010. Juliusz Gajewski z Instytutu Morskiego w Gdańsku przedstawił Przykład praktycznego zastosowania narzędzi tworzonych w projekcie SPICOSA dla potrzeb rozwiązywania problemów występujących w rejonie Zatoki Gdańskiej. Poinformowano również o możliwości wzięcia udziału w szkoleniach z zastosowaniem wypracowywanej metodologii i narzędzi. II sesja warsztatowa: Grupa I: Możliwości skutecznego wdrożenia Zintegrowanego Zarządzania Obszarami Przybrzeżnymi w województwie pomorskim: cele, zasady, uczestnicy, narzędzia procesu (moderator: Krzysztof Wojcieszyk); Dla podsumowania dotychczasowych prac oraz w celu uspołecznienia procesu formułowania zapisów Strategii, przez moderatora stawiane były kolejne problemy: Jakie narzędzia prawne pozwalają nam już dziś realizować elementy ZZOP?: Przepisy prawa ustawy, rozporządzenia wykonawcze bardzo niedoskonałe i będące źródłem wielu konfliktów i szkód w przestrzeni i środowisku; Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (słabe, nieskuteczne narzędzie), Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w gminach obszaru przybrzeżnego (zbyt rzadko stosowane, często w interesie prywatnych inwestorów, finansujących prace nad planem), Rozporządzenia wojewody, Ministra Środowiska w sprawie ustanawiania form ochrony oraz przyjęcia planów ochrony Parku Narodowego, parków krajobrazowych, rezerwatów i in. (sa wydawane bardzo późno, a dla wielu obszarów ich brak); Moderator podjął próbę określenia, jakich elementów brakuje dla wdrożenia ZZOP w regionie. Zwrócił uwagę na potrzebę powołania rekomendowanej w programie INTERREG IIIB BaltCoast, grupy koordynacyjnej (Trans-Sectoral Agency)? Padło pytanie: kto powinien tworzyć grupę koordynacyjną ZZOP? Według jakich reguł ma działać, jak spowodować, by jej opinie, postanowienia, przesądzenia miały moc? Stanowiły drogowskaz dla postępowania uczestników zarządzania strefą przybrzeżną? Dyskusja jednak wróciła do spraw podstawowych, omawianych już kilkakrotnie na wcześniejszych spotkaniach. Uczestnicy podnosili wątki: Niedostatecznej obecności profesjonalnych przyrodników w procesach zagospodarowania przestrzennego wybrzeża (i nie tylko). Zwracali uwagę na brak uznania wartości środowiska jako wartości dodanej do jakości życia. Postulowano udział większej liczby biologów i ekologów na wszystkich szczeblach zarządzania ZZOP. Niezbędne jest, aby także od razu na dole w urzędach gminy zatrudniać biologów, którzy znają się na zasobach przyrodniczych i pomogą podejmować odpowiednie decyzje. Niewłaściwego rozumienia procesu rozwoju zrównoważonego, utożsamiania go wyłącznie z bieżącą potrzebą ochrony gatunków. Przekop Wisły jest wielkim zabytkiem historycznym sztuki inżynierskiej, w Europie nie ma wielu podobnych przykładów to przecież polski kanał Sueski! Przez wiele lat, jako urządzenie hydrotechniczne, był prawidłowo eksploatowany, konserwowany, bagrowany. Utworzenie w roku 1991 rezerwatu przyrody stało się pretekstem do zaprzestania przez służby wodne działań konserwacyjnych. W trosce o niewątpliwie wartościowe siedliska jednak stosunkowo świeżej daty zapomniano o bezpieczeństwie milionów mieszkańców Żuław i Gdańska. Przekop Wisły nie powstał przecież dla ochrony przyrody lecz dla bezpiecznego odprowadzaniu wód powodziowych, które przez setki lat nękały okoliczną ludność! Wiedza o samych gatunkach nie jest wystarczająca - koniecznością jest rozumienie historycznego procesu przemian środowiska, jego przyczyn i skutków. Z drugiej zaś strony - także prognozowanych zmian klimatycz-
nych i związanych z tym zjawisk, które w sposób szczególny mogą dotyczyć obszaru przybrzeżnego; Wzmocnienia roli samorządów lokalnych w zarządzaniu brzegiem morskim, wodami przybrzeżnymi a także obszarami objętymi prawną ochroną przyrody. Przełamanie monopolu państwa w tym zakresie mogłoby podnieść poczucie odpowiedzialności organów samorządu i mieszkańców, spowodować zaprzestanie częstego traktowania obszarów o szczególnych wartościach, jako domeny państwa, gdzie jego urzędnicy sprawują suwerenną władzę. W sąsiedztwie portów morskich (Gdynia, Gdańsk, Ustka...) nie musi rozwijać się mieszkalnictwo, dla którego można wskazać inne miejsce. Port to miejsce przeładunku, ale również rozsadnik rozwoju. Wokół powinny powstawać zakłady zapewniające dostarczanie masy przeładunkowej. Nie wszystko musi pochodzić z transportu, a port nie powinien być traktowany wyłącznie jako rura spustowa towarów na morze. Należy rozwijać wyspecjalizowane usługi i przemysły wykorzystujące przepływ towarów, przy uwzględnieniu cennych wartości przyrodniczych w otoczeniu portów, zatem produkcje te muszą być czyste (wysokie technologie). Analogicznie należy wykorzystywać inne obszary cenne przyrodniczo w strefie przybrzeżnej. Przedstawiony kilka dni wcześniej projekt Strategii rozwoju transportu woj. pomorskiego skupia się jedynie na dwóch dużych portach. Niezbędne są również inne rodzaje transportu, w tym wodny, choć nie przez Przekop Wisły, a przez Przegalinę i Martwą Wisłę. Konieczna jest na poziomie województwa integracja pomiędzy sporządzanymi strategiami i programami. Potrzebne jest COŚ, co zintegruje te powstające programy. Bardzo istotne jest również uczestnictwo w ZZOP tych wszystkich ludzi, których ono dotyczy. Ważne aby szkoły i edukacja uwzględniały tworzenie bazy ludzkiej dla ZZOP. Dobrze, aby województwo miało taki program. Istotne jest także i ważne wykorzystanie misji i roli mediów; ZZOP należy widzieć jako współistnienie różnych funkcji, nie tylko rozwój za wszelka cenę, opatrzony dla niepoznaki przymiotnikiem zrównoważony. Ważna jest edukacja i kwestia budowania świadomości od samego dołu. Lasy Państwowe przy opracowywaniu planów urządzania nadleśnictw zapraszają przedstawicieli samorządów i społeczności lokalnych; Edukacją należy objąć decydentów wszystkich szczebli zarządzania, ponieważ organy administracji mają duże możliwości kreacji przestrzeni. Ważne jest rozpoznanie cech przestrzeni na poziomie podstawowym, żeby w miarę potrzeb móc ocenić dopuszczalność planowanych funkcji W efekcie sformułowano najważniejsze Cele ZZOP w regionie. Czuwanie nad ich realizacją zostałoby powierzone Grupie koordynacyjnej ZZOP (podano w kolejności uzyskanych głosów 1 ): Tworzenie warunków dla edukacji od podstaw rozwój bazy społecznej ZZOP (18) Zapewnienie integracji programów regionalnych w obszarze przybrzeżnym (16) Obowiązkowe sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w obszarze przybrzeżnym (15) Skuteczna egzekucja przepisów prawa, niezbędna szczególnie w obszarze przybrzeżnym (14) Przekazanie gminom władania nad brzegiem morskim i udziału w zarządzaniu wodami przybrzeżnymi (13) Zmiana sposobu uzgadniania/opiniowania projektów planów miejscowych, również w formie konferencji uzgadniającej (12) Podniesienie rangi opracowań ekofizjograficznych, profesjonalne i głębokie rozpoznanie przestrzeni i zmian, jakie w niej historycznie następowały (12) Estetyka jako ważny element codziennego życia i przekształcania przestrzeni (9) 1 Głosujący mogli wybierać więcej, niż jedną opcję
Dążenie do ujednolicenie terminologii i języka porozumienia stron uczestników zarządzania przestrzenią, także w sporządzanych dokumentach i sprawozdaniach (7) Zabezpieczenie w planach i strategiach możliwości rozwoju portów i ich zaplecza (5) Zatrudnianie w instytucjach przyrodników (biologów) 5 Spowodowanie większego zainteresowania mediów (4) Dyskusję zakończył dokonany przez uczestników wybór spośród sformułowanych przez moderatora propozycji sposobu utworzenia Rady Koordynacyjnej Użytkowników Obszaru Przybrzeżnego (w kolejności uzyskanych głosów 2 ): Grupa powołana na szczeblu regionu (przez Marszałka lub Zarząd Województwa) (15); Istniejące Komisje Architektoniczno-Urbanistyczne: wojewódzka, powiatowe, gminne. Ich zaletą jest dobra podstawa prawna funkcjonowania, zapisane w ustawach kompetencje i możliwość powoływania członków spośród wszystkich grup użytkowników, jako minus uczestnicy wskazywali branżowość: wymóg prawny uczestnictwa 50% osób rekomendowanych przez stowarzyszenia zawodowe i niedobre doświadczenia z funkcjonowania, poczynając od najwyższego szczebla; (3) Stowarzyszenie użytkowników wybrzeża, powołane w oparciu o prawo o stowarzyszeniach (2) Powołany wyłącznie w tym celu związek komunalny różnych szczebli samorządów terytorialnych obszaru wybrzeża, w tym powiaty, województwo (1) Istniejący Związek Miast I Gmin Morskich niestety, nie wykazuje obecnie żądnego zainteresowania problematyką. Podnoszono też obniżającą się rangę delegatów gmin na Zgromadzenie Związku, a wskutek tego i władz (0) Nie ma potrzeby powoływania takiej grupy (1); II grupa: Główne cele ZZOP w rejonie Zatoki Gdańskiej definicja problemów i zagadnień dla potrzeb tworzenia modelu relacji polityka społeczeństwo-ekonomiaśrodowisko (moderatorzy: Juliusz Gajewski, Hanna Łądkowska) protokołowały: Mira Hałuzo Grażyna Kubicz Hanna Wojcieszyk 2 wyboru dokonywano na zasadzie wyłączności jednego rozwiązania;