Przedmiot: Analiza ekonomiczna Temat: Podstawy analizy finansowej. Rola analizy finansowej w systemie analiz. Analiza finansowa jest ta częścią analizy ekonomicznej, która stanowi najwyższy stopień jej uogólnienia. Obejmuje ona zagadnienia związane z całokształtem działalności przedsiębiorstwa, tj.: sytuację majątkową oraz finansową (położenie i pewność finansową), analizę wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynik finansowy i związaną z tym ocenę efektywności gospodarowania- rentowności oraz koszty i przychody ze sprzedaży. Przeznaczeniem analizy finansowej jest wspomaganie zarządzania bieżącego i strategicznego przez kierownictwo przedsiębiorstwa (analiza wewnętrzna), a także dostarczanie informacji zainteresowanym podmiotom z otoczenia przedsiębiorstwa (analiza zewnętrzna). Odbiorcami analizy zewnętrznej są: - Inwestorzy - Kredytodawcy, banki - Dostawcy - Konkurenci - Pracownicy - Klienci - Rządy i agendy rządowe - Społeczeństwo Zakres analizy zewnętrznej jest bardziej ogólny. Analiza przeprowadzana jest na podstawie opublikowanego rocznego bilansu, rachunku wyników, 1
przepływów pieniężnych oraz informacji dodatkowej. Ocenie podlegają takie kryteria, jak rentowność, płynność i niezależność finansowa. Analiza wewnętrzna służy przede wszystkim do korekty bieżących decyzji w przedsiębiorstwie i wytyczania działań na przyszłość. Źródła informacji do analizy finansowej. Materiały źródłowe wykorzystywane zarówno do analizy finansowej, jak i całej analizy ekonomicznej można ogólnie podzielić na ewidencyjne i pozaewidencyjne. Z punktu widzenia analizy finansowej wśród materiałów ewidencyjnych najistotniejszą rolę odgrywa sprawozdawczość przedsiębiorstwa, która można podzielić na: - sprawozdawczość finansową, obejmującą dane liczbowe wyrażone w jednostkach pieniężnych i sporządzaną na podstawie ewidencji księgowej i kalkulacji dla potrzeb przeprowadzenia analizy finansowej, - sprawozdawczość rzeczowa, będącą źródłem analizy techniczno ekonomicznej. Do źródeł pozaewidencyjnych należą: - plany finansowe(biznesplany), kalkulacje wstępne i kosztorysy, normy kosztów itp., - wyniki poprzednio sporządzonych analiz, - materiały z przeprowadzonych kontroli i rewizji, zarówno przez organa wewnętrzne, jak i zewnętrzne, - uzyskane materiały i informacje dotyczące przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych 2
2. Analiza wstępna bilansu. Analiza wstępna bilansu polega na jego badaniu w przekroju poziomym i pionowym. Badanie bilansu w układzie poziomym polega na porównywaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej kolejnych okresów obrachunkowych 1. Analiza pozioma sprowadza się do ustalenia i oceny zmiany (wzrostu lub zmniejszenia) stanu poszczególnych składników bilansu, a wiec do określenia ich dynamiki. W tym rodzaju analizy można porównywać dane z okresu badanego do danych z okresu bazowego lub podstawowego. Analiza pionowa bilansu polega na badaniu zmian w poszczególnych składnikach aktywów i pasywów w stosunku do sumy bilansowej. Jest to badanie struktury bilansu. Struktura majątkowa przedsiębiorstwa informuje o sposobie zaangażowania kapitału i zależy w szczególności od rodzaju prowadzonej działalności. Przedsiębiorstwa produkcyjne charakteryzuje znaczny udział majątku trwałego, w tym szczególnie maszyn i urządzeń. W przedsiębiorstwie handlowym podstawową role odgrywa majątek obrotowy, w tym głównie zapasy towarów handlowych. 2 W badaniu struktury majątkowej podstawowe znaczenie mają następujące wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze: 1. Udział majątku trwałego Majątek trwały w aktywach ogółem = Aktywa ogółem 1 W.Bień, Czytanie bilansu przedsiębiorstwa (dla menedżerów), Finans- Servis, Warszawa 1999, s.58 2 Por. B.Olzacka, R. Pałczyńska Gościniak, Jak oceniać firmę... op. cit. s.33 3
2. Udział rzeczowego majątku Rzeczowe składniki majątku trwałego w aktywach ogółem = Aktywa ogółem 3. Udział wartości niematerialnych i Niematerialne składniki majątku prawnych w aktywach ogółem = Aktywa ogółem 4. Udział majątku obrotowego Majątek obrotowy w aktywach ogółem = Aktywa ogółem 5. Udział zapasów w aktywach Zapasy ogółem ogółem = Aktywa ogółem 6. Udział należności w aktywach Należności ogółem = Aktywa ogółem 7. Udział środków pieniężnych Środki pieniężne w aktywach ogółem = Aktywa ogółem 8. Udział krótkoterminowych papie- Krótkoterminowe papiery wartościowe rów wartościowych w aktywach ogółem = Aktywa ogółem Struktura kapitału zależy w głównej mierze od polityki finansowej przedsiębiorstwa, tj. od tendencji do wykorzystywania kapitału własnego lub obcego w procesach gospodarczych. Jednak rodzaj prowadzonej działalności także wywiera dość znaczny wpływ na wzajemne relacje między kapitałami. Istotnym zagadnieniem wstępnej oceny pasywów jest też wewnętrzna struktura kapitałów obcych. Kapitały długoterminowe jako zobowiązania o dłuższym terminie spłaty mogą być potraktowane jako kapitały stałe. Oceniając zatem strukturę kapitałów obcych za pozytywne zjawisko należy uznać zwiększenie udziału zobowiązań długoterminowych, a zmniejszenie udziału zobowiązań krótkoterminowych, czyli zobowiązań krótkim okresie wymagalności. 4
Pionową strukturę kapitału przedsiębiorstwa określają wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne oraz obciążenia kapitałami obcymi: 1. Wyposażenie przedsiębiorstwa Kapitał własny w kapitał własny = Pasywa ogółem 2. Obciążeni przedsiębiorstwa Kapitał obcy kapitałem obcym = Pasywa ogółem 3. Obciążenie przedsiębiorstwa Zobowiązania długoterminowe zobowiązaniami długoterminowymi = Pasywa ogółem 4. Obciążenie przedsiębiorstwa Zobowiązania długoterminowe zobowiązaniami krótkoterminowymi 3 = Pasywa ogółem 5. Wyposażenie przedsiębiorstwa Kapitał stały w kapitał stały 4 = Pasywa ogółem Pomiędzy kapitałami własnymi a obcymi powinna być zachowana właściwa relacja, odpowiadająca rodzajom i warunkom działalności gospodarczej danego przedsiębiorstwa. Wykorzystywanie kapitału obcego niesie za sobą konieczność ponoszenia kosztów obsługi długów. Zbyt duży udział kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa zwiększa ryzyko finansowe jego działalności. W określonych warunkach, wykorzystanie kapitału obcego jest dla przedsiębiorstwa opłacalne do momentu, gdy koszt kapitału obcego jest mniejszy niż stopa zysku brutto przedsiębiorstwa (tzw. dodatni efekt dźwigni 3 Zobowiązania krótkoterminowe = zobowiązania bieżące= pasywa bieżące 4 Kapitał stały= kapitał własny +zobowiązania długoterminowe 5
finansowej). Z tego powodu decyzje o źródłach finansowania działalności przedsiębiorstwa powinny uwzględniać między innymi te aspekty. Przedmiotem badań w ramach wstępnej analizy bilansu są również powiązania między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów, które pozwalają ocenić struktury kapitałowo - majątkowe, czyli stopień pokrycia poszczególnych składników majątku określonym rodzajem kapitału. W badaniach tych wykorzystuje się następujące wskaźniki: 1. Wskaźnik pokrycia majątku Kapitał własny trwałego kapitałem własnym = Majątek trwały x 100% 2. Wskaźnik pokrycia majątku Kapitał stały trwałego kapitałem stałym = Majątek trwały x 100% 3. Wskaźnik pokrycia kapitałami Kapitał krótkoterminowy krótkoterminowymi majątku = Majątek obrotowy obrotowego x 100% 3. Analiza wstępna rachunku zysków i strat. Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje: - ustalenie i ocenę zmian w wielkościach przychodów ze sprzedaży, kosztów, wyniku finansowego i innych wielkości ekonomicznych w kolejnych latach badanego okresu, - badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi wielkościami ekonomicznymi w rachunku wyników. Zmiany podstawowych wielkości ekonomicznych mogą zostać przedstawione w wartościach absolutnych lub wartościach względnych. 6
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż przy analizie rachunku wyników mamy do czynienia z inflacją. Bez jej uwzględnienia trudno ocenić, czy wzrost sprzedaży lub zysku był realny, czy też nominalny, spowodowany wzrostem cen. Dlatego podstawowe wielkości powinny być korygowane o oficjalny wskaźnik inflacji. 7