Niepadaczkowe zaburzenia napadowe u dzieci w wieku szkolnym i młodzieży

Podobne dokumenty
Parasomnie obraz kliniczny, różnicowanie, leczenie

STAN PADACZKOWY. postępowanie

Zaburzenia napadowe niepadaczkowe u dzieci Dr n.med.jolanta Bielicka-Cymerman

Diagnostyka różnicowa omdleń

Rodzaje omdleń. Stan przedomdleniowy. Omdlenie - definicja. Diagnostyka różnicowa omdleń

Padaczka u osób w podeszłym wieku

Wybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński

Dziecko z padaczką w szkole. Patrycja Harat-Smętek

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta

Problemy neurologiczne dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Iwona Rotter Samodzielna Pracownia Rehabilitacji Medycznej PUM w Szczecinie

Hipoglikemia. przyczyny, objawy, leczenie. Beata Telejko

Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce

SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu

Test edukacyjny. akredytowany przez Polskie Towarzystwo Neurologiczne

Część VI: Streszczenie Planu Zarządzania Ryzykiem dla produktu:

Program naukowy. Hotel Mercure Warszawa Centrum Warszawa, ul. Złota 48/54

Konferencja SAMOLECZENIE A EDUKACJA ZDROWOTNA, POLITYKA ZDROWOTNA, ETYKA Kraków, r.

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Dr n.med Adrianna Wilczek specjalista neurologii dziecięcej

Zapalenie ucha środkowego

Grant NCN 2011/03/B/ST7/ Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja

UTRATA ŚWIADOMOŚCI. Utrata świadomości jest stanem, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce z zewnątrz.

ZABURZENIA NEUROLOGICZNE U DZIECI. Wioletta Kojder-Leżańska Agnieszka Pędzimąż

Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego

Informacja dla pacjentów

Padaczka lekooporna - postępowanie. Joanna Jędrzejczak Klinika Neurologii i Epileptologii, CMKP Warszawa

Formularz zgłoszeniowy na badanie kwalifikacyjne do mikropolaryzacji mózgu

Padaczka versus omdlenie co wynika z wytycznych 2009? Piotr Kułakowski Klinika Kardiologii CMKP, Warszawa

Drgawki czy mioklonie??? Iwona Terczyńska IMID

Holter. odprowadzeń CM5, CS2, IS.

Sebastian Stec, Pracownia Elektrofizjologii Klinicznej,Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski, Warszawa.

Hipoglikemia Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.

Miejsce dziecięcych zespołów okresowych w nowej Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy

Alkoholowy zespół abstynencyjny. i psychozy alkoholowe. - rozpoznawanie i postępowanie

Drgawki gorączkowe i padaczki ze spektrum GEFS+

Zespoły neurodegeneracyjne. Dr n. med. Marcin Wełnicki III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii II WL Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

HIPOTERMIA definicje, rozpoznawanie, postępowanie

Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta

CMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca

Narkolepsja. Diagnostyka neurofizjologiczna

1. Protezowanie aparatami (przewodnictwo powietrzne i kostne). 2. Ćwiczenia logopedyczne.

Leczenie bezdechu i chrapania

Wyłączenia świadomości u dziecka w wieku 11 lat. Katarzyna Kotulska IPCZD Klinika Neurologii i Epileptologii

Elektrostymulacja zamiast leków?

Aneks III. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta

Aneks I. Wnioski naukowe oraz podstawy zmian warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu.

DOBRE PRAKTYKI POSTĘPOWANIA DYSPOZYTORÓW MEDYCZNYCH I ZESPOŁÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Z PACJENTEM Z PODEJRZENIEM UDARU MÓZGU

Migrena rozpoznanie i leczenie

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Sirdalud Tabletki, 4 mg. Tizanidinum

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

NEUROLOGIA. Opieka pielęgniarska nad chorymi z pourazowymi zespołami neurologicznymi. Sławomir Michalak, Danuta Lenart-Jankowska, Małgorzata Woźniak

Przewodnik po leczeniu produktem leczniczym BOTOX

SPOSÓB OCENY STANU ZDROWIA OSOBY CHOREJ NA CUKRZYCĘ W CELU STWIERDZENIA ISTNIENIA LUB BRAKU PRZECIWSKAZAŃ ZDROWOTNYCH DO KIEROWANIA POJAZDAMI

Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży

Pułapki w EEG prezentacja przypadków

WYNIKI BADAŃ LABORATORYJNYCH

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Torecan, 6,5 mg, tabletki powlekane Thiethylperazinum

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Zolpic, 10 mg, tabletki powlekane. Zolpidemi tartras

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 99 SECTIO D 2005

BÓL W KLATCE PIERSIOWEJ, ZASŁABNIĘCIE, OMDLENIA, PADACZKA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA

Przedmowa 11 Bożydar Latkowski Antoni Prusiński. Wprowadzenie 12 Antoni Prusiński. Część I. Wybrane problemy otoneurologii 21

Zasady leczenia nowo rozpoznanej padaczki

Spis treści. Przedmowa Badanie pacjenta z chorobami sercowo-naczyniowymi... 13

Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych

Ocena ogólna: Raport całkowity z okresu od do

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

Wykaz Czynności Kontrolnych

Neurolog dziecięcy i szkoła koalicja czy opozycja? Dr n med. Katarzyna Wojaczyńska-Stanek

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Sirdalud Tabletki, 4 mg. Tizanidinum

Grant NCN 2011/03/B/ST7/ Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r.

Biorytmy, sen i czuwanie

Aby można było mówić o zaburzeniach snu ważne jest to, aby poznać kilka najistotniejszych cech jego prawidłowości.

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną

Nie daj się grypie! Grypa przenosi się z osoby na osobę drogą kropelkową podczas

Imię i nazwisko... Data urodzenia... Data wypełnienia ankiety. Stan zdrowia a) Czy nosi okulary? Jaka wada...

Ulotka dla pacjenta: Informacja dla użytkownika. Tramadol Vitabalans, 50 mg, tabletki Tramadoli hydrochloridum

Preparat podawać zewnętrznie, bezpośrednio na skórę. Nie kąpać zwierząt 2 dni przed i 2 dni po zastosowaniu produktu.

Przedmowa do wydania polskiego. Przedmowa. 1.1 Fizjologia bólu i. 1.2 Miejsca działania środków przeciwbólowych w bólach głowy 4. 1.

Metoksyfluran (Penthrox) Lek. Justyna Kasznia

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

Astma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.

STILNOX, 10 mg, tabletki powlekane. Skład jakościowy i ilościowy: 1 tabletka powlekana zawiera 10 mg zolpidemu w postaci zolpidemu winianu (Zolpidemi

arypiprazolu Twój przewodnik na temat Broszura informacyjna dla pacjenta/opiekuna Arypiprazol (Lemilvo)

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Zopitin 7,5 mg tabletki powlekane Zopiclonum

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E

Niedociśnienie tętnicze. IKARD r dr Radosław Sierpiński

Tematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:

WYCHŁODZENIE I ODMROŻENIE

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

42 Choroby wysokogórskie PORADA PORADA 42 ROBERT SZYMCZAK. Choroby. wysokogórskie

Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Zolpic, 10 mg, tabletki powlekane. Zolpidemi tartras

Powikłania ostre w cukrzycy typu 1. Anna Noczyńska

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE

Aneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu

Transkrypt:

Niepadaczkowe zaburzenia napadowe u dzieci w wieku szkolnym i młodzieży Konspekt spotkania SKN Neurologii Dziecięcej WUM, 15.11.2016 Autor: Adriana Ziółkowska Do najczęstszych niepadaczkowych zaburzeń napadowych w tej grupie wiekowej należą: migrena, omdlenia, tiki, napadowe dyskinezy, zaburzenia snu, psychogenne napady niepadaczkowe, niepadaczkowe,,zapatrzenia się oraz zespół hiperwentylacyjny. Migrena Najczęściej mylona z padaczką jest migrena, która niekiedy współistnieje z padaczką, jak i innymi stanami przebiegającymi z korowym pobudzeniem chorobą dwubiegunową, lękiem, napadami paniki, depresją i bezsennością. Szacuje się, że na migrenę choruje 3-10% populacji dziecięcej, predyspozycja rodzinna stwierdzana jest u połowy dzieci z migreną. Najczęstszą postacią migreny u dzieci jest migrena bez aury (80%). Według Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy rozpoznajemy ją, gdy wystąpi przynajmniej 5 napadów spełniających kryteria: napad jest związany z co najmniej 2 objawami z poniższych: - połowiczy ból głowy (u dzieci częściej obustronny w okolicy czołowo-skroniowej) - pulsujący charakter bólu (u dzieci także ściskający lub rozpierający) - umiarkowane lub znaczne nasilenie bólu upośledzające codzienną aktywność - pogarszanie stanu chorego spowodowane zwykłą aktywnością fizyczną napad trwa od 4 do 72 godz. (<15 r.ż. od godziny) w czasie napadu występują: -nudności i/lub wymioty -fotofobia i fonofobia, nadwrażliwość na bodźce węchowe We wczesnym dzieciństwie rozpoznanie migreny jest trudne. W tym wieku występują zespoły epizodyczne: napadowe zawroty głowy wymioty cykliczne napadowe bóle brzucha kręcz szyi porażenie połowicze naprzemienne kolka niemowlęca Migrena z aurą Charakteryzuje się występowaniem aury przed bólem głowy, w postaci ogniskowych objawów neurologicznych. Aura narasta przez 5-20 minut i utrzymuje się nie dłużej niż 1 godzinę, a po jej ustąpieniu pojawia się napad bólowy jak w migrenie bez aury. Rodzaje aury:

wzrokowa - mroczek migocący, zygzak, kolorowa linia lub gwiazda w polu widzenia, ubytki w polu widzenia, przemijające niedowidzenie połowicze, zespół Alicji w Krainie Czarów czuciowa jednostronne parestezje ruchowa niedowład połowiczy afazja Dzieci z zespołem Alicji w Krainie Czarów doświadczają zniekształceń percepcyjnych analogicznych do opisywanych w książce pt. Alicja po drugiej stronie lustra. Przedmioty przez nie postrzegane mogą się wydawać większe (makropsje), mniejsze (mikropsje), odległe (telopsje), bliższe (peliopsje) lub mieć zmienioną formę (metamorfopsje). Pozostałe objawy zespołu obejmują uczucie depersonalizacji, derealizacji oraz zaburzenie poczucia czasu. Zespół występuje przede wszystkim u dzieci i młodych dorosłych. Może stanowić część aury migrenowej lub zwiastować zachorowania na migrenę w przyszłości. Często jest związany z zakażeniami wirusami EBV, VZV, Coxsackie, grypy, towarzyszył także padaczce czy toksycznej encefalopatii. Badania MRI głowy, EEG i PMR są prawidłowe. Zespół należy różnicować z padaczką potyliczną. Leczenie brak wytycznych, w pojedynczych przypadkach skuteczna flunaryzyna oraz kwas walproinowy. Stosowanie topiramatu w profilaktyce migreny indukowało objawy AWS. Migrena z aurą z pnia mózgu (podstawna) Objawy wynikają z zaburzeń czynności pnia mózgu. Najczęściej dotyczy nastoletnich dziewcząt. Aura może przypominać aurę typową dla napadu drgawkowego, z różnym nasileniem objawów: od obustronnych parestezji i niedowładu kończyn, po zmieniony stan świadomości, podwójne widzenie, zaburzenia widzenia, szumy uszne, zawroty głowy, ataksję, dyzartrię. Objawy te trwają zwykle około 30 minut i po ich ustąpieniu pojawia się tętniący ból głowy w okolicy potylicznej i wymioty. EEG wykazuje zwolnienie czynności bioelektrycznej w trakcie napadów, badania obrazowe nie wykazują nieprawidłowości. Ostre splątanie migrenowe Nagle występujący stan splątania lub zaburzenie wrażeń zmysłowych oraz pobudzenie psychiczne z agresją. Nie musi wystąpić ból głowy. Objawy trwają poniżej 24h, mogą być wyzwalane przez uraz głowy. Napad zazwyczaj jest przerywany przez sen. Dziecko często nie pamięta epizodu. EEG w trakcie napadu wykazuje zwolnienie czynności bioelektrycznej w trakcie napadów. Rozpoznanie stawiane jest po wykluczeniu innych zaburzeń. Diagnostyka migreny: badanie podmiotowe badanie przedmiotowe z pomiarem ciśnienia tętniczego krwi, pełnym badaniem neurologicznym z oceną dna oka badania laboratoryjne morfologia krwi, OB, AST, ALT, stężenie glukozy we krwi, jonogram, badanie ogólne moczu i stolca w kierunku obecności pasożytów EEG różnicowanie z padaczką MRI, gdy : - obecność zogniskowanych zmian w badaniu neurologicznym lub EEG - migrena z aurą inna niż wzrokowa

- migrena transformowana - oporność terapeutyczna - zmiana obrazu klinicznego, wzrost częstości napadów - napady zawsze po tej samej stronie Leczenie migreny u dzieci i młodzieży Rodzaj leczenia Behawioralne Leczenie napadu bólowego Specyficzne metody/środki Uregulowanie snu Regularne posiłki Eliminowanie czynników wyzwalających Diety eliminacyjne Biofeedback Psychoterapia Zapewnienie spokoju, wyciszenia i zaciemnienia Leki przeciwbólowe na początku bólu lub podczas aury Paracetamol (15 mg/kg mc. co 4-6 godzin) Ibubrofen (10 mg/kg mc. co 6-8 godzin) Po 12 r.ż. naproksen (5-7 mg/kg mc. co 6-8 godzin) kwas acetylosalicylowy (75-150mg/doba) Leki przeciwwymiotne Metoklopramid (0,25-0,5 mg/kg mc.) Prochlorperazyna (0,25-0,4 mg/kg mc. powyżej 2 rż.) Tryptany jeśli NLPZ nie przyniosły poprawy Sumatryptan doustnie - 25 mg(mc <50kg), 50 mg (mc>50kg) Sumatryptan donosowo - 5 mg (mc<50kg), 20 mg (mc>50kg) Sumatryptan podskórnie (0,06 mg/kg mc.) Leki uspokajające Diazepam (0,2-0,5 mg/kg mc. doodbytniczo) Napadowe dyskinezy Objawiają się epizodami pląsawicy, balizmu, atetozy lub dystonii występującymi jednostronnie, obustronnie lub naprzemiennie. U niektórych dzieci przed napadem w zajętej części ciała pojawiają się parestezje. Napadowe dyskinezy można podzielić na: wyzwalane przez ruch (kinezygenne), niewyzwalane przez ruch lub wyzwalane przez wysiłek fizyczny. W przypadku napadowej dyskinezy świadomość jest zachowana, a objawy mogą się utrzymywać godzinami, co bardzo rzadko ma miejsce w przypadku padaczki. Wiele postaci napadowych dyskinez jest dziedziczonych autosomalnie dominująco. U większości dzieci z napadowymi dyskinezami pomiędzy epizodami wynik badania neurologicznego jest prawidłowy. Dobre efekty terapeutyczne na ogół przynosi podawanie karbamazepiny, fenytoiny lub gabapentyny w małej dawce oraz benzodiazepiny w zależności od typu dyskinez.

Parasomnie Grupa zaburzeń, polegających na występowaniu w trakcie snu lub przy wybudzaniu się nieprawidłowych lub niepożądanych zachowań lęki nocne, somnambulizm, koszmary senne. Są dość częstym zjawiskiem w wieku dziecięcym. Mają najczęściej charakter przejściowy i są związane z dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego. Lęki nocne Występują w pierwszej połowie nocy, najczęściej 2-3 godziny po zaśnięciu. Dziecko budzi się ze snu wolnofalowego ze znacznym pobudzeniem układu autonomicznego (pocenie, tachykardia, rozszerzenie źrenic) z krzykiem, sprawia wrażenia przerażonego, wykonuje gwałtowne ruchy. Czas trwania napadu jest różny, najczęściej kilkanaście minut. Po napadzie zasypia spokojnie, rano nie pamięta zdarzenia. Większość ustępuje samoistnie z czasem. Somnambulizm (sennowłództwo, lunatyzm) Polega na występowaniu złożonych zachowań podczas snu wolnofalowego, których skutkiem jest chodzenie podczas snu ze zmiennym stanem świadomości i zaburzeniami oceny. Somnambulizm jest częstszy wśród dzieci i w większości przypadków z wiekiem samoistnie ustępuje. Dla większości chorych charakterystyczne jest zdezorientowanie po przebudzeniu oraz niepamięć przebiegu epizodu, chociaż niektórzy starsi pacjenci są w stanie zapamiętać fragmenty epizodów i czasami potrafią odtworzyć większość zdarzeń. Zazwyczaj w trakcie epizodu chorzy mają szeroko otwarte oczy ze zdezorientowanym szklistym spojrzeniem, twarz jest pozbawiona wyrazu lub widoczne jest na niej przerażenie, często występują dodatkowe objawy pobudzenia układu autonomicznego, takie jak dreszcze, pot, tachykardia i tachypnoe. W trakcie epizodu nie powinno się pacjentów wybudzać, jeśli nie jest to konieczne, ale jedynie ostrożnie odprowadzić do łóżka, ponieważ nagle wybudzeni mogą gwałtownie zareagować, np. uderzyć. Koszmary senne Najczęstsze z zaburzeń przysennych. Występują głównie w drugiej połowie nocy w czasie snu REM. Zaburzenie polega na występowaniu przerażających marzeń sennych, które prowadzą do wybudzenia dziecka. Dziecko ma całkowitą pamięć zdarzenia. Przy powtarzających się koszmarach, często boi się zasnąć. Ich duża częstość i nasilenie może świadczyć o istotnych problemach emocjonalnych dziecka. Istotna jest rozmowa z dzieckiem, ewentualnie pomoc psychologiczna. Zaburzenia zachowania w fazie snu REM Zaburzenia zachowania występują w fazie snu REM. Jeżeli nie dojdzie do zwiotczenia mięśni szkieletowych, marzenia senne są odgrywane w sposób rzeczywisty. Obserwuje się niepokój ruchowy, wymachiwanie kończynami oraz teatralne, pozornie celowe ruchy. Napadom towarzyszą głośne wokalizacje. Należy je różnicować z napadami padaczkowymi z płatów czołowych, łagodną padaczką rolandyczną wieku dziecięcego i zespołem Panayiotopoulosa. Rozpoznanie zaburzeń zachowania w fazie snu REM ustala się na podstawie wyniku polisomnografii. W większości przypadków wystarczy pouczyć rodziców i zapewnić ich o łagodnej naturze zaburzenia, zwrócić uwagę na higienę snu. U niektórych pacjentów można zastosować krótkotrwałe leczenie klonazepamem w małych dawkach.

Omdlenia wazowagalne Omdlenie to przejściowa utrata przytomności wynikająca ze zmniejszenia przepływu krwi przez krążenie mózgowe. Omdlenia wazowagalne to najczęstszy typ omdleń u dzieci. W odpowiedzi na czynniki wyzwalające (długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, odwodnienie, wysoka temperatura otoczenia, wysiłek fizyczny oraz bodźce emocjonalne np. widok krwi) dochodzi do reakcji wazowagalnej obniżenia ciśnienia tętniczego krwi oraz bradykardii. Przed utratą przytomności występują objawy prodromalne związane z pobudzeniem układu współczulnego - zawroty głowy, blada, wilgotna skóra, zaburzenia widzenia i/lub słuchu. U niektórych dzieci obserwuje się ruchy przypominające drgawki. Objawy omdlenia, w przeciwieństwie do objawów drgawek padaczkowych, ustępują całkowicie po kilku minutach bez następowego splątania i objawów ogniskowych. Należy wykluczyć przyczyny kardiologiczne. Zaleca się zwiększenie objętości przyjmowanych płynów oraz zawartości soli kuchennej w diecie, unikanie czynników wyzwalających, jeśli wystąpią objawy przedomdleniowe przyjęcie pozycji siedzącej, uniesienie, przygięcie lub skrzyżowanie kończyn dolnych. Psychogenne napady niepadaczkowe Uważa się, że u większości dzieci psychogenne napady niepadaczkowe to rzeczywiste zaburzenie somatyczne (napady nie są udawane). W ustaleniu rozpoznania najważniejszy jest zebrany wywiad. Psychogenne napady niepadaczkowe pojawiają się często, są wywoływane przez bodziec emocjonalny lub sugestie, zwykle występują w obecności świadków i nie ustępują nawet po zastosowaniu wielu leków przeciwpadaczkowych. Większe ryzyko wystąpienia dotyczy dzieci maltretowanych w przeszłości, z problemami w nauce oraz chorych na padaczkę. Rozpoznanie jest możliwe po udokumentowaniu napadu w badaniu wideo-eeg. Leczenie powinien prowadzić doświadczony psycholog. Piśmiennictwo Luat A, Kamat D, Sivaswamy L. Paroxysmal nonepileptic events in infancy, childhood, and adolescence. Pediatr Ann 2015; 44:e18 e23. Venkataraman V. Paroxysmal movement disorders. Pediatr Ann 1997; 26: 402-408. Michałowicz R, red. Roman Michałowicz. Padaczka i inne stany napadowe u dzieci ; PZWL 2011. Kozubski W, Liberski P. Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny.tom 2; PZWL 2013: 686-695. Kawalec W, Grenda R, Ziółkowska H. Pediatria; PZWL 2015. Steinborn B. Alice in Wonderland Syndrome or just migraneous aura in children? Neurol Dziec 2015; 24, 49: 9-11. Boćkowski L. Headaches in Children: An Update 2015. Neurol Dziec 2015; 24, 49: 31-37. Boćkowski L, Sendrowski K, Śmigielska-Kuzia J. Acute treatment of migraine attacks and status migrainosus in children and adolescents. Neurol Dziec 2011; 20, 41: 81-87. Emich-Widera E, Szwed-Białożyt B, Kostorz A, Kazek B, Marszał E, Szydłowski L i wsp. Syncope in children and adolescents the interdisciplinary diagnostic problem. Neurol Dziec 2007; 16, 31: 17-22. Fliciński J, Steinborn B. Somnambulism in children. Neurol Dziec 2011; 20, 40: 69-78.