Polska Raport kredytowy Ratingi Międzynarodowy w walucie zagranicznej Długoterminowy BB+ Międzynarodowy w walucie krajowej Długoterminowy BB+ Krajowy Długoterminowy Perspektywa ratingów Długoterminowego ratingu w walucie zagranicznej Długoterminowego ratingu w walucie krajowej Długoterminowego ratingu krajowego Wybrane dane 31.12 211 BBB+(pol) Stabilna Stabilna Stabilna 31.12 21 Dochody operacyjne 637,9 63, Zadłużenie 264,2 233,2 Nadwyżka operacyjna/ 6,51 5,19 Dochody operacyjne (%) Obsługa długu/ Dochody 4,84 3,17 bieżące (%) Zadłużenie/ Nadwyżka 8,8 8,97 bieżąca (lata) Nadwyżka operacyjna/ 3,61 4,12 Odsetki zapłacone (razy) Wydatki majątkowe/ 25,72 25,53 Wydatki ogółem (%) Nadwyżka (Deficyt) -4,75-16,56 przed obsługą zadłużenia/ Dochody ogółem (bez nowego zadłużenia) (%) Nadwyżka bieżąca / Wydatki majątkowe (%) 15,6 12,83 Raporty specjalne IPF Otoczenie prawne samorządów w Polsce (październik 21) Interpretacja wskaźników finansowych w analizach kredytowych samorządów (lipiec 21) Analitycy Dorota Dziedzic +48 22 338 62 96 dorota.dziedzic@fitchratings.com Renata Dobrzyńska +48 22 338 62 82 renata.dobrzynska@fitchratings.com Najważniejsze czynniki ratingu Poprawa wyników operacyjnych: Ratingi Olsztyna odzwierciedlają oczekiwaną przez Fitch, stopniową poprawę wyników operacyjnych Miasta w średnim okresie z nadwyżką operacyjną wystarczającą dla obsługi rosnącego zadłużenia. Ratingi biorą pod uwagę niską płynność Olsztyna oraz możliwy wzrost zadłużenia spółek miejskich, jeśli rozpoczną one inwestycje w latach 213-214. Stabilna perspektywa ratingów odzwierciedla opinię Fitch, że presja na zadłużenie Miasta spowodowana inwestycjami realizowanymi przez Miasto, w znacznym stopniu finansowanymi dotacjami z UE, pozostanie umiarkowana. Racjonalizacja wydatków operacyjnych: Zdaniem Fitch podjęte przez Miasto działania mające na celu racjonalizację wydatków operacyjnych oraz zwiększenie dochodów podatkowych mogą spowodować stopniowy wzrost marży operacyjnej Olsztyna do ok. 1% w 215r. (211r.: 6,5%). Działania służące obniżeniu tempa wzrostu wydatków bieżących dotyczą przede wszystkim działów o najwyższych wydatkach, tj. oświaty i pomocy społecznej i obejmują m.in. optymalizację zatrudnienia i ograniczanie wydatków na zakup dóbr i usług. Zadłużenie pozostanie umiarkowane: Zadłużenie bezpośrednie Olsztyna może wzrosnąć do 34 mln zł w 214r. (211r.: 264 mln zł) w związku z finansowaniem inwestycji. Mimo wzrostu pozostanie ono umiarkowane i według prognozy Fitch nie przekroczy 45% dochodów bieżących Miasta. Wydatki majątkowe Olsztyna (głównie infrastruktura i tabor) będą wysokie i mogą wynieść łącznie 66 mln zł w latach 212-214, tj. średnio 23% wydatków ogółem. Nadwyżka operacyjna wystarczająca dla obsługi zadłużenia: Obsługa zadłużenia może wzrosnąć do 54 mln zł rocznie w 215r. Będzie ona jednak niższa niż nadwyżka operacyjna, która zgodnie z prognozą Fitch może wzrosnąć do około 8 mln zł w 215r. (211r.: 41,5 mln zł). Miasto może być jednakże narażone na wzrost odsetek od zaciągniętych kredytów, ponieważ całe zadłużenie oprocentowane jest według zmiennych stóp procentowych. Jeśli w latach 212-213, nadwyżka operacyjna tylko nieznacznie będzie przewyższać obsługę zadłużenia, nieoczekiwany wzrost stóp procentowych może spowodować, że nadwyżka operacyjna będzie niewystarczająca dla obsługi zadłużenia. Ryzyko pośrednie wzrośnie: Jeśli w latach 213-214 spółki miejskie rozpoczną realizację planowanych inwestycji to zadłużenie pośrednie Olsztyna może wzrosnąć znacznie do ok. 41 mln zł w 215r. (211r.: 144 mln zł). Zadłużenie spółek będzie stanowiło umiarkowane ryzyko dla budżetu Miasta, ponieważ w większości spółki są samowystarczalne pod względem finansowym. Największe inwestycje to Budowa zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych (rozpoczęcie inwestycji planowane w 213r.), przebudowa stadionu miejskiego (213-214) oraz budowa kombinatu ciepłowniczego, który ma rozpocząć działalność w 217r. Niska płynność, kredyt w rachunku bieżącym: Fitch prognozuje, że w latach 212-215 stan gotówki na rachunkach Miasta na koniec roku będzie wynosił ok. 1 mln zł. W celu zapewnienia płynności w ciągu roku, Miasto może korzystać z kredytu w rachunku bieżącym z limitem 3 mln zł (211r.: 2 mln zł). Słabsza gospodarka: W 29r. PKB na mieszkańca w województwie warmińsko-mazurskim, w którym położony jest Olsztyn, stanowił 74% średniej krajowej i Miasto może ubiegać się o środki UE w ramach PO Rozwój Polski Wschodniej. Olsztyn jest ważnym ośrodkiem gospodarczo-edukacyjnym w regionie i zdaniem Agencji wskaźniki ekonomiczne Miasta mogą oscylować bliżej średniej krajowej. Czynniki zmiany ratingu Zadłużenie wyższe niż prognozowane: Ratingi mogą zostać obniżone, jeśli zadłużenie bezpośrednie i/lub ryzyko pośrednie Olsztyna będzie rosło dynamicznie w kolejnych latach i będzie wyższe niż prognoza Fitch lub gdy nadwyżka operacyjna będzie niewystarczająca dla pokrycia obsługi zadłużenia. Wzrost marży operacyjnej: Ratingi mogą zostać podniesione, jeśli Miasto w sposób trwały poprawi marżę operacyjną powyżej 1% i jednocześnie zadłużenie bezpośrednie i pośrednie będzie niższe niż prognoza Fitch. www.fitchratings.com
Historia ratingu Międzynarodowy długoterminowy w walucie w walucie Data zagranicznej krajowej 12.8.211 BB+ BB+ Krajowy długoterminowy 9.5.27 BBB+(pol) 16.3.25 BBB(pol) 26.1.24 A-(pol) Władze Miasta i priorytety Prezydent Miasta, pan Piotr Grzymowicz w 21r. został wybrany na drugą, czteroletnią kadencję. Organem stanowiącym Olsztyna jest składająca się z 25 radnych Rada Miasta. Platforma Obywatelska ma w Radzie 1 miejsc, natomiast ugrupowanie Prezydenta Ponad Podziałami 4 miejsca. Oba ugrupowania tworzą koalicję, która posiada większość w Radzie Miasta. W skład Rady wchodzą również: ugrupowanie lokalne Demokratyczny Olsztyn (5 miejsc), Prawo i Sprawiedliwość (3 miejsca) oraz Sojusz Lewicy Demokratycznej (2 miejsca). Jeden radny jest niezależny. Priorytetem Władz Olsztyna jest rozwój bazy podatkowej i zwiększenie dochodów podatkowych Miasta w długim okresie. Władze Miasta starają się pozyskać nowych inwestorów, głównie z sektora usług (np. outsourcing procesów biznesowych, handel) i produkcji (elektronika). Olsztyn oferuje inwestorom grunty w specjalnej strefie ekonomicznej oraz w innych atrakcyjnych miejscach w Mieście. Władze Miasta oczekują również, że do końca 213r. powierzchnia znajdującego się w fazie budowy parku naukowo-technologicznego zostanie zasiedlona firmami z branży nowych technologii i R&D. Władze Miasta chcą także wykorzystać środki unijne dostępne w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej na finansowanie inwestycji transportowych (tramwaje) i innych. Realizacja inwestycji może spowodować dalszy wzrost zadłużenia, ponieważ Olsztyn będzie musiał sfinansować wkład własny. Celem Władz Miasta jest dążenie do stopniowej poprawy wyników operacyjnych. W celu zwiększenia dochodów operacyjnych w 212r. Miasto podniosło stawki podatków i opłat lokalnych oraz czynsze w mieszkaniach komunalnych. Władze Miasta planują również zwiększyć opłaty za parkowanie jeszcze w 212r. Jednakże w 213r. Olsztyn może nie zdecydować się na podniesienie stawek podatków i opłat lokalnych i może nie wykorzystać w pełni możliwości zwiększenia dochodów własnych. Władze Miasta starają się także ograniczać wydatki operacyjne na finansowanie zadań Miasta ze środków własnych, szczególnie w najbardziej kosztownych działach oświaty i pomocy społecznej. W intencji Władz Miasta podejmowane przez nie powyższe działania - nawet przy braku decyzji na podniesienie stawek podatków lokalnych w 213r., oraz ostrożne zarządzanie finansami zmierzać mają do stopniowej poprawy wyników operacyjnych Olsztyna. Gospodarka Olsztyn jest średniej wielkości miastem pod względem liczby ludności (ok. 176. mieszkańców). Miasto jest stolicą województwa warmińsko-mazurskiego, jednego z pięciu najsłabiej rozwiniętych województw w Polsce. W 29r. PKB na mieszkańca województwa stanowił 74% średniej krajowej, natomiast PKB na mieszkańca podregionu olsztyńskiego był wyższy i wyniósł 82,4%. Miasto jest głównym ośrodkiem gospodarczo-edukacyjnym i centrum kultury w regionie. Zdaniem Fitch wskaźniki gospodarcze dla Olsztyna mogą być zbliżone do średniej krajowej. Natomiast stopa bezrobocia (211r.: 7,2%) jest niższa niż średnia krajowa. Metodyki Tax-Supported Rating Criteria (August 212) International Local and Regional Governments Rating Criteria - Outside the United States (August 212) W gospodarce Olsztyna dominuje sektor usług, który w 21r. zatrudniał ponad 74% pracujących (średnia krajowa 5%). Sektor ten będzie się dalej rozwijał, gdyż w latach 212-214 w Mieście mają powstać dwa centra handlowe oraz nowe budynki biurowe. Olsztyn planuje również budowę i modernizację obiektów rekreacyjno-sportowych. Podejmowane przez Władze działania powinny skutkować dalszym wzrostem dochodów podatkowych Miasta. W przemyśle i budownictwie zatrudnionych było 26% pracujących w Olsztynie. Największym pracodawcą w Mieście jest Michelin (4.3 pracowników). Spółka planuje rozszerzyć działalność o produkcję opon do maszyn rolniczych, co wiązać się będzie ze zwiększeniem zatrudnienia oraz wzrostem dochodów podatkowych w budżecie Miasta w latach 212-213. 2
Kolejnym dużym pracodawcą jest, notowany na warszawskiej giełdzie, Indykpol, który zatrudnia 1.9 osób. Zdaniem Fitch działalność obu spółek jest i ze względu na dobre perspektywy branżowe powinna pozostać zyskowna w średnim okresie. W 212r. w specjalnej strefie ekonomicznej rozpocznie działalność firma z branży elektronicznej. Władze Olsztyna oczekują, że branża ta będzie się dalej rozwijać w Mieście. Liczba mieszkańców Olsztyna rosła w ostatnich latach, ponieważ przyrost naturalny był dodatni. Był on wyższy od średniej krajowej i w latach 27-211 wynosił średnio 2,5 promila. Struktura wiekowa ludności jest korzystniejsza niż w wielu polskich miastach. W 21r. udział osób w wieku produkcyjnym stanowił 67,2% ogółu mieszkańców, w porównaniu do średniej krajowej wynoszącej 64,4%. Fitch oczekuje się, że korzystne warunki tworzone przez Miasto dla przedsiębiorców przyczynią się do wzrostu gospodarki lokalnej. Będzie on dodatkowo wspierany przez wzrost krajowego PKB, który według prognoz Fitch może wynosić od 2,5% do 3,2% rocznie w latach 212-214. Wyniki budżetowe i perspektywy Dochody operacyjne Fitch prognozuje, że w 212r. dochody operacyjne znacznie wzrosną (o ok. 9,5%) i mogą wynieść 7 mln zł (211r.: 638 mln zł). Na ten wzrost wpłyną wyższe dochody z podatków dochodowych oraz przekształcenie zakładu budżetowego Zarządu Komunikacji Miejskiej (ZKM) w jednostkę budżetową. Od 212r. dochody realizowane przez ZKM, tj. głównie dochody ze sprzedaży biletów, są ujmowane w budżecie Miasta. Olsztyn szacuje, że w 212r. wyniosą one 36 mln zł. Fitch klasyfikuje te dochody jako pozostałe dochody operacyjne (Tablica 1). Tablica 1 Dochody operacyjne 21 211 212b PIT i CIT 178 188 212 a Podatek od 72 74 77 nieruchomości Podatki i 33 32 35 opłaty lokalne Transfery 268 287 292 bieżące Pozostałe 52 57 92 Razem 63 638 78 b - budżet po zmianach na dzień 31.5.12 a korekta w dół o 8 mln zł z powodu gorszej niż oczekiwano realizacji dochodów z PIT w pierwszej połowie 212r.; nie uwzględniona jeszcze w budżecie na dzień 31.5.12 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta Fitch prognozuje, że dochody operacyjne Miasta w latach 213-215 będą rosły średnio o 5% rocznie i w 215r. mogą wynieść ok. 8 mln zł. Na wzrost dochodów będą miały wpływ rosnące transfery bieżące oraz dochody z podatków dochodowych i lokalnych, które mogą rosnąć w wyniku wzrostu gospodarczego i rozwoju bazy podatkowej. Transfery bieżące pozostaną największym źródłem dochodów bieżących Miasta. Największym elementem transferów bieżących w 211r. była subwencja ogólna (udział 71%). Dotacje celowe z budżetu państwa stanowiły 26% transferów. Fitch prognozuje, że w latach 212 215 transfery bieżące będą rosły średnio o 1,6% rocznie, a ich udział pozostanie na poziomie ok. 4% dochodów operacyjnych Olsztyna. Wzrost transferów będzie wynikał głównie ze wzrostu subwencji oświatowej. W 211r. subwencja oświatowa wzrosła o 9,3% i wyniosła 197 mln zł. Fitch prognozuje, że w latach 212-215 dochody Olsztyna z podatków dochodowych będą rosły szybciej niż spodziewany wzrost gospodarki krajowej. Mimo wzrostu, ich udział w budżecie Miasta pozostanie wysoki i wyniesie ok. 33% dochodów operacyjnych Miasta. Tak wysoki udział dochodów z podatków dochodowych powoduje, że budżet Olsztyna jest uzależniony od cykli gospodarczych. Dochody z podatków dochodowych (PIT i CIT) wzrosły o 5,5% do 188 mln zł w 211r. Wykonanie budżetu za półrocze 212r. wskazuje, że dochody z PIT i CIT mogą wzrosnąć o 12,8% i na koniec roku wynieść 212 mln zł. Dochody z podatku od nieruchomości są mniej wrażliwe na cykle gospodarcze. Zdaniem Fitch będą one stopniowo rosły w 212-215, a ich udział w podatkach lokalnych wyniesie ok. 7%. Wzrost wynikać będzie z rozwoju bazy podatkowej oraz podnoszenia stawek tego podatku. Polityka Miasta zakłada, że stawki podatku od nieruchomości będą podnoszone, aczkolwiek nie co roku i nie do maksymalnych limitów (ustalanych co roku przez Ministerstwo Finansów). Utrzymywanie stawek podatku od nieruchomości poniżej limitów maksymalnych spowodowało, że w 211r. Miasto nie zrealizowało dochodów w wysokości ok. 7 mln zł. Jeśli Miasto nie podniesie stawek tego podatku na 213r., to skutek stosowania stawek niższych niż maksymalne może wzrosnąć do ponad 1 mln zł. Ściągalność podatku od nieruchomości jest 3
dobra i wzrosła z 93% w 21r. do 95% w 211r. Wydatki operacyjne Fitch spodziewa się, że w 212r. wydatki operacyjne Miasta wzrosną istotnie (o 9,2%) i wyniosą 65 mln zł (211r.: 596 mln zł). Na wzrost wydatków operacyjnych Miasta wpłynie wzrost wydatków na wynagrodzenia i pochodne oraz wzrost Pozostałych wydatków operacyjnych (patrz Tablica 2). W związku z przekształceniem zakładu budżetowego ZKM w jednostkę budżetową, Miasto po raz pierwszy wykaże w budżecie wydatek na zakup usług przewozowych od spółki transportowej Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (53 mln zł). Równocześnie o 2 mln zł spadną dotacje bieżące, przekazywane do ZKM przed jego przekształceniem. Dochody ze sprzedaży biletów (ok. 36 mln zł) znajdą się w budżecie Miasta, podczas gdy do 212r. były one dochodami zakładu budżetowego ZKM. W rezultacie przekształcenie ZKM jest jednak neutralne dla budżetu Miasta. Tablica 2 Wydatki operacyjne 21 211 212b Oświata 271 282 294 Pomoc 12 123 118 społeczna Administracja 51 5 51 publiczna Gospodarka 33 33 33 komunalna i ochrona środowiska Pozostałe 97 18 158 Razem 572 596 654 b - budżet po zmianach na dzień 31.5.212 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta Według prognoz Fitch wydatki operacyjne Olsztyna będą rosły średnio o 3,7% rocznie w latach 213 215 i w 215r. mogą wynieść ok. 725 mln zł. Fitch spodziewa się, że w wyniku ostrożnego zarządzania finansami i ścisłej kontroli wydatków, wydatki operacyjne będą rosły wolniej niż dochody operacyjne. Wydatki na wynagrodzenia i pochodne to największy element wydatków operacyjnych Miasta. W latach 212-215 ich udział w wydatkach operacyjnych może wynosić średnio 44%. Olsztyn zakłada, że wydatki na wynagrodzenia i pochodne będą rosły co roku co najmniej o stopę inflacji. W 211r. wzrosły one o 6,3%, tj. ponad stopę inflacji (4,3%) i wyniosły 279 mln zł. Wzrost wydatków na wynagrodzenia i pochodne nastąpił głównie w oświacie, ponieważ w innych działach został wstrzymany wzrost zatrudnienia i wynagrodzeń. Fitch prognozuje, że struktura wydatków operacyjnych w podziale na działy nie zmieni się w średnim okresie. Najwyższe wydatki operacyjne Olsztyna dotyczą oświaty (ponad 46%), a w następnej kolejności pomocy społecznej (2%) i administracji publicznej (8%). Wydatki w tych trzech działach mogą stanowić ok. 74% wydatków operacyjnych w latach 212-215, co wskazuje na dość duży udział sztywnych wydatków w budżecie Miasta. Działania Władz Olsztyna (szczególnie w sektorze oświaty) pokazują, że Miasto ma pewną elastyczność ograniczania wzrostu wydatków w części finansowanej ze środków własnych. Udział wydatków na oświatę będzie się stopniowo zmniejszać do ok. 43% wydatków operacyjnych w 215r. w wyniku działań Władz Miasta zmierzających do ograniczania tempa wzrostu tych wydatków. Racjonalizacja wydatków bieżących w oświacie obejmuje m.in.: optymalizację liczby nauczycieli i personelu administracyjnego w szkołach, restrukturyzację szkolnictwa zawodowego, centralizację usług księgowych oraz ograniczanie wydatków na zakup dóbr i usług oraz na modernizację placówek. Przyznawanie i wykorzystanie dotacji dla prywatnych szkół i przedszkoli również podlega ścisłej kontroli Miasta. Według założeń Olsztyna dotacje te nie powinny przekroczyć 2% wydatków bieżących w oświacie. Fitch pozytywnie ocenia powyższe działania Miasta. Proces restrukturyzacji w oświacie przyczynił się do obniżenia udziału Olsztyna w finansowaniu tego działu ze środków własnych do ok. 26% w 211r. i jest on znacznie niższy niż średni udział dla miast z grupy porównawczej wynoszący ok. 31%. Wydatki na pomoc społeczną pozostaną drugim istotnym i sztywnym elementem wydatków bieżących Miasta w średnim okresie. W 211r. wydatki na pomoc społeczną wyniosły 123 mln zł i były w ok. 54% finansowane dotacjami z budżetu państwa i dotacjami z UE. W 212r. wydatki te prawdopodobnie przekroczą 118 mln zł, które Miasto założyło w pierwotnym budżecie. Olsztyn otrzymuje dodatkowe dotacje z budżetu państwa i innych źródeł przeznaczonych na pomoc społeczną w ciągu roku. Pozwala to Miastu na zwiększenie wydatków na pomoc społeczną ponad kwotę założoną w pierwotnym budżecie. 4
Tablica 3 Dochody majątkowe 21 211 212b Sprzedaż 19 17 16 majątku Dotacje na 46 116 14 inwestycje (z tego UE) 33 96 19 Inwestycje 14 4 finansowe Razem 66 147 16 b - budżet po zmianach na dzień 31.5.12 Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetów Miasta Dochody i wydatki majątkowe Fitch prognozuje, że wydatki majątkowe Olsztyna w latach 212-214 będą wysokie i mogą wynieść łącznie 66 mln zł, czyli ok. 22 mln zł rocznie. Główne inwestycje Miasta dotyczą infrastruktury i zakupu tramwajów. Dzięki pozyskaniu funduszy unijnych na najważniejsze i najbardziej kosztowne projekty, dochody majątkowe Miasta będą również wysokie i w latach 212-214 mogą wynieść ok. 16 mln zł rocznie. Według prognoz Fitch zapotrzebowanie Miasta na finansowanie długiem, w szczególności na zabezpieczenie udziału własnego w projektach współfinansowanych funduszami UE będzie umiarkowane, ok. 25 mln zł rocznie, ponieważ fundusze unijne mogą sfinansować do ok. 7% kosztów kwalifikowanych projektów. W 212r. Miasto będzie kontynuowało inwestycje rozpoczęte w ostatnich dwóch latach. Najważniejsze projekty dotyczą transportu i infrastruktury transportowej (4% wydatków majątkowych), obiektów sportowo-rekreacyjnych (18%; park wodny oraz plaża miejska) oraz parku technologicznego (13%). Największą inwestycją w latach 212-214 będzie budowa linii tramwajowej wraz z zakupem taboru. Koszt tego projektu jest szacowany na 423 mln zł i zostanie sfinansowany w 74% z dotacji unijnych, a pozostała część z kredytów oraz środków własnych Miasta. Wyniki budżetowe W 211r. nadwyżka operacyjna Olsztyna wzrosła do 42 mln zł z 31 mln zł w 21r. w wyniku podjętych przez Miasto działań mających na celu ograniczenie tempa wzrostu wydatków bieżących. Wzrost dochodów operacyjnych w 211r. był wyższy niż wzrost wydatków operacyjnych. Nadwyżka operacyjna Miasta była wystarczająca do obsługi zadłużenia, która wyniosła 31 mln zł. W wyniku realizacji dużych inwestycji Miasto wykazało deficyt budżetowy w wysokości 4,7% dochodów ogółem, który został sfinansowany kredytem. Tablica 4 Wyniki operacyjne 8 6 4 2 Nadwyżka operacyjna (lewa oś) M arża operacyjna (prawa oś) 27 28 29 21 211 212p 213p 214p 215p (%) 14 12 1 8 6 4 2 Źródło: Budżety M iasta; p - prognoza Fitch Fitch prognozuje, że w średnim okresie Miasto utrzyma zadowalające wyniki budżetowe oraz wskaźnik obsługi zadłużenia. Agencja prognozuje, marża operacyjna powinna stopniowo rosnąć do ok. 1% w 215r. w wyniku rozwoju bazy podatkowej Olsztyna oraz działań Miasta zmierzających do ograniczania tempa wzrostu wydatków operacyjnych. Fitch prognozuje, że w latach 212-213 obsługa zadłużenia w relacji do nadwyżki operacyjnej wyniesie ok. 1%, a następnie wskaźnik ten poprawi się do ok. 7% w 215r. Ze względu na realizację dużego projektu transportowego, deficyt budżetowy Olsztyna w latach 212-214 może wynosić ok. 2,8% dochodów ogółem rocznie. Spodziewane od 215r. zmniejszenie wydatków majątkowych Miasta, będące wynikiem zakończenia największych inwestycji przyczyni się do osiągnięcia nieznacznych nadwyżek budżetowych, nie wyższych jednak niż 1% dochodów ogółem. 5
Zadłużenie, płynność i zobowiązania pośrednie Zadłużenie Zadłużenie Olsztyna na koniec 211r. wyniosło 288 mln zł, z tego 264 mln zł stanowiło zadłużenie bezpośrednie, a 24,2 mln zł kredyt pomostowy na finansowanie projektów współfinansowanych ze środków unijnych (ujęty w pozycji Inne zobowiązania dłużne w Załączniku A). Mimo wzrostu długu o 13% spowodowanego realizacją dużych inwestycji, zadłużenie bezpośrednie było umiarkowane i stanowiło 41% dochodów bieżących Miasta. Wskaźnik zadłużenia bezpośredniego do nadwyżki bieżącej wynosił 8 lat, tj. mniej niż zapadalność długu Olsztyna, co Fitch ocenia pozytywnie. Tablica 5 Struktura zadłużenia ogółem w 211 roku (%) Kredyty bankowe 246,8 85,6 Kredyty 18,5 6,4 preferencyjne Obligacje 23, 8, Razem 288,3 1, Źródło: Obliczenia Fitch na podstawie budżetu Miasta Kredyty bankowe i obligacje stanowiły 94% zadłużenia ogółem (patrz Tablica 5), a pozostałą część zadłużenia, pożyczki preferencyjne z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), których oprocentowanie jest niższe od oprocentowania rynkowego. Zadłużenie Olsztyna jest denominowane w złotych. Harmonogram zapadalności długu jest równomierny. Miasto narażone jest na ryzyko stóp procentowych, gdyż całe zadłużenie oprocentowane jest według zmiennych stóp procentowych. Nieoczekiwany, znaczny wzrost stóp procentowych mógłby spowodować, że w 212-213 nadwyżka operacyjna nie wystarczyłaby do obsługi zadłużenia. Kredyt pomostowy w wysokości 24,2 mln zł (stan na koniec 211r.) powinien zostać spłacony w 212r. z dotacji na inwestycje otrzymanych z UE. W 212r. Miasto zaciągnęło nowy kredyt pomostowy w kwocie 9,8 mln zł, który zostanie spłacony do końca 213r., po otrzymaniu refundacji środków z UE. Tablica 6 Zadłużenie i wskaźnik spłaty zadłużenia 4 35 3 25 2 15 1 5 Zadłużenie (lewa oś) Wskaźnik spłaty zadłużenia (prawa oś) (lata) 1 8 6 4 2 27 28 29 21 211 212p 213p 214p 215p Źródło: Budżety M iasta; p - prognoza Fitch Według prognoz Fitch zadłużenie bezpośrednie Olsztyna będzie rosło do 214r. i może wynieść ok. 34 mln zł. Pozostanie jednak umiarkowane, tj. ok. 45% dochodów bieżących. Wskaźnik zadłużenia Miasta do nadwyżki bieżącej może poprawić się do zadawalających 6 lat w 215r. Płynność Na koniec 211r. stan gotówki na rachunkach Miasta był niski i wynosił 8 mln zł. Fitch prognozuje, że w latach 212-215 stan środków pieniężnych na koniec roku utrzyma się na poziomie około 1 mln zł. Miasto korzysta z kredytu w rachunku bieżącym z limitem 3 mln zł (211r.: 2 mln zł), zapewniającym płynność w ciągu roku. Zobowiązania pośrednie Zdaniem Fitch zobowiązania pośrednie Olsztyna mogą znacznie wzrosnąć z 144 mln zł w 211r. do ok. 41 mln zł w 215r., jeśli spółki miejskie rozpoczną w latach 213-214 realizację planowanych inwestycji. Ryzyko pośrednie, które dotyczy tylko zadłużenia spółek komunalnych 6
(patrz Tablica 7), będą stanowiły umiarkowane ryzyko dla budżetu Miasta, gdyż najbardziej zadłużone spółki są samowystarczalne pod względem finansowym (tj. finansują swoją działalność z taryf). Największe planowane inwestycje spółek miejskich to Budowa zakładu unieszkodliwiania odpadów komunalnych, która ma być realizowana przez spółkę Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi (ZGOK) oraz budowa stadionu, która ma być realizowana przez nowo utworzoną spółkę Olsztyńskie Centrum Sportu (OCS). Koszt realizacji projektu budowy zakładu unieszkodliwiania odpadów wynosi 285 mln zł i będzie w 57% finansowany z dotacji unijnych. Realizacja projektu, która rozpocznie się prawdopodobnie w 213r., będzie współfinansowana przez Olsztyn oraz 36 sąsiednich gmin, które dokapitalizują spółkę na łączną kwotę 33,3 mln zł. Pozostałe środki będą pochodzić z kredytu, który zaciągnie spółka ZGOK. Fitch spodziewa się, że zobowiązania pośrednie Miasta mogą wtedy wzrosnąć do ok. 18-2 mln zł w latach 213-214. Jeśli decyzja dotycząca realizacji projektu budowy stadionu zostanie podjęta, wtedy OCS może ukończyć projekt do 215r. Miasto rozważa różne formy finansowania projektu m.in. w formie dokapitalizowania spółki poprzez wniesienie aportu w postaci gruntów. Część tych gruntów może zostać następnie sprzedana w celu sfinansowania budowy stadionu. Olsztyn rozważa także realizację projektu w formule partnerstwa publiczno-prywatnego. Koszt realizacji tego projektu szacowany jest na ok. 69 mln zł. Zdaniem Fitch jego realizacja zwiększa ryzyko pośrednie Olsztyna. Spółka Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej (MPEC) planuje wybudować kombinat ciepłowniczy, który zapewni Miastu 4% energii cieplnej od 217r. Koszt inwestycji szacowany jest na 45-6 mln zł, w zależności od wybranej technologii wykorzystywanej przez kombinat. Fitch spodziewa się, że realizacja tego projektu nie rozpocznie się wcześniej niż w 214r. Realizacja inwestycji spowoduje wzrost zobowiązań pośrednich Miasta. Olsztyn rozważa udzielenie poręczenia MPEC. Miasto nie zamierza udzielać innych poręczeń za wyjątkiem wspomnianego wyżej poręczenia dla MPEC. Ryzyko dotyczące sektora ochrony zdrowia jest niewielkie, ponieważ Olsztyn jest organem założycielskim jedynie dla dwóch jednostek ochrony zdrowia (szpitala miejskiego oraz przychodni specjalistycznej), które są w dobrej sytuacji finansowej. Tablica 7 Udział Miasta w spółkach na 31 grudnia 211 roku Udział Miasta (%) Kapitał podstawowy Aktywa Zysk/ Strata ogółem netto Zadłużenie 21 211 Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 1 126 332,1 121,4 11,3 Olsztyńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. 1 5 18,2 38,2 37,5 Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. 1 53 115,6 2,2 1,6 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. 1 6 31 -,5 6,7 3,4 Zakład Budynków Komunalnych I Sp. z o.o. 1 1 1,,, Zakład Budynków Komunalnych II Sp. z o.o. 1,,, Zakład Budynków Komunalnych IV Sp. z o.o. 1,,, Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi Sp. z o.o. 73 9 12,1,, Olsztyński Zakład Komunalny Sp. z o.o. 1 1 22,6,3,2 Razem 168,8 144, Źródło: 7
Załącznik A Tablica 8 27 28 29 21 211 Podatki 259,1 282,1 271,1 271,6 283,6 Transfery otrzymane (dotacje i subwencje) 213,7 238,5 254, 267,8 287,2 Opłaty i pozostałe dochody operacyjne 4,6 56, 54,9 63,6 67,1 Dochody operacyjne 513,4 576,6 58, 63, 637,9 Wydatki operacyjne -458,9-58,8-542,4-571,7-596,4 Nadwyżka operacyjna 54,5 67,8 37,6 31,3 41,5 Dochody finansowe 4,8 4,9 2,9 2,3 2,7 Odsetki zapłacone -3,6-4,1-4,2-7,6-11,5 Nadwyżka bieżąca 55,7 68,6 36,3 26, 32,7 Dochody majątkowe 68, 47,6 47,3 65,5 147,1 Wydatki majątkowe -98,4-19,4-166,3-22,6-217,2 Bilans majątkowy -3,4-61,8-119, -137,1-7,1 Nadwyżka (Deficyt) przed obsługą zadłużenia 25,3 6,8-82,7-111,1-37,4 Nowe zadłużenie, 8,6 97,5 78, 5,5 Spłata zadłużenia -31,6-5,9-6,6-11,6-19,5 Zmiana zadłużenia netto -31,6 2,7 9,9 66,4 31, Wynik budżetu ogółem -6,3 9,5 8,2-44,7-6,4 Zadłużenie Krótkoterminowe,,,,, Długoterminowe 73,2 75,9 166,8 233,2 264,2 Zadłużenie bezpośrednie 73,2 75,9 166,8 233,2 264,2 + Inne zobowiązania dłużne 6,9,3,, 24,2 Zadłużenie ogółem 8,1 76,2 166,8 233,2 288,4 - Gotówka i aktywa płynne oraz fundusze amortyzacyjne 24,5 27,9 35,4 13, 8,4 długu Zadłużeniem ogółem netto 55,6 48,3 131,4 22,2 28, + Udzielone poręczenia 5,6 1,7 4,3,, + Zadłużenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów (bez 6,6 47,4 17,1 168,8 149, poręczeń) Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto 121,8 97,4 242,8 389, 429, Memo udział zadłużenia w walutach obcych (%),,,,, udział emisji w zadłużeniu ogółem (%) 31,4 3,3 13,8 9,9 8,7 udział zadłużenia o oprocentowaniu stałym (%),,,,, Źródło: Fitch na podstawie budżetów Miasta 8
Załącznik B Tablica 9 27 28 29 21 211 Wskaźniki budżetowe Nadwyżka operacyjna/ Dochody operacyjne (%) 1,62 11,76 6,48 5,19 6,51 Nadwyżka bieżąca/ Dochody bieżące a (%) 1,75 11,8 6,23 4,3 5,1 Nadwyżka (deficyt) przed obsługą zadłużenia/ Dochody 4,32 1,8-13,12-16,56-4,75 ogółem b (%) Wynik budżetu ogółem/ Dochody ogółem (%) -1,7 1,51 1,3-6,66 -,81 Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 12,31,59 3,97 5,79 Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku) b.d. 1,87 6,6 5,4 4,32 Wzrost nadwyżki bieżącej (% zmiana w ciągu roku) b.d. 23,16-47,8-28,37 25,77 Wskaźniki zadłużenia Wzrost zadłużenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku) b.d. 3,69 119,76 39,81 13,29 Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%),7,71,72 1,26 1,8 Nadwyżka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność) 15,14 16,54 8,95 4,12 3,61 Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Dochody bieżące (%) 6,79 1,72 1,85 3,17 4,84 Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Nadwyżka operacyjna 64,59 14,75 28,72 61,34 74,7 (%) Zadłużenie bezpośrednie/ Dochody bieżące (%) 14,13 13,5 28,62 38,53 41,24 Zadłużenie ogółem/ Dochody bieżące (%) 15,46 13,1 28,62 38,53 45,2 Zadłużenie bezpośrednie/ Nadwyżka bieżąca (lata) 1,31 1,11 4,6 8,97 8,8 Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto/ 23,5 16,75 41,65 64,27 66,97 Dochody bieżące (%) Zadłużenie ogółem/ Nadwyżka bieżąca (lata) 1,44 1,11 4,6 8,97 8,82 Zadłużenie bezpośrednie/ PKB (%) 1,63 1,56 - - - Zadłużenia bezpośrednie na mieszkańca (PLN) 416 431 942 1,325 1,493 Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%) 16,12 17,88 1,2 14,38 14,54 Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%) 5,47 48,92 46,74 45,4 44,46 Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem 29,18 29,71 3,32 34,35 33,64 Otrzymane dochody bieżące/ Dochody operacyjne (%) 41,62 41,36 43,79 44,41 45,2 Dochody operacyjne/ Dochody ogółem (%) 87,58 91,65 92,3 89,89 8,98 Dochody na mieszkańca (PLN) 3,331 3,574 3,56 3,811 4,45 Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%) 98,43 11,48 97,22 11,64 1,69 Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%) 47,57 46,52 46,72 45,88 46,75 Transfery bieżące/ Wydatki operacyjne (%) 13,47 15,4 16,74 17,19 19,85 Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%) 55,75 53,57 49,78 65,76 74,51 Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%) 16,61 17,41 23,11 25,53 25,72 Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%) 2,19 2,25 - - - Wydatki na mieszkańca (PLN) 3,366 3,569 4,65 4,59 4,772 Finansowanie wydatków majątkowych Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%) 56,61 62,71 21,83 12,83 15,6 Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%) 69,11 43,51 28,44 32,33 67,73 Zmiana zadłużenia netto/ Wydatki majątkowe (%) -32,11 2,47 54,66 32,77 14,27 a wraz z dochodami finansowym b bez nowego zadłużenia b.d. brak danych Źródło: Fitch na podstawie budżetów Miasta 9
Załącznik C Grupa porównawcza Nadwyżka operacyjna % dochodów operacyjnych Nadwyżka (Deficyt) % dochodów ogółem 18 16 14 12 1 8 6 4 2 1 5-5 -1-15 -2 26 27 28 29 21 26 27 28 29 21 Podatki % Dochodów operacyjnych Wydatki majątkowe % wydatki ogółem 9 8 7 6 5 4 3 2 1 3 25 2 15 1 5 26 27 28 29 21 26 27 28 29 21 Zadłużenie do nadwyżki bieżącej (w latach) 21 Zabrze (BB+) Zielona Góra (BBB-) Olsztyn (BB+) Białystok (BBB-) Kielce (BBB-) Lizbona (BB+) Mediana (BB) 5 1 15 Mediana dla grupy posiadającej rating na poziomie BB+ Obsługa zadłużenia do nadwyżki operacyjnej (%) 21 Białystok (BBB-) Kielce (BBB-) Zielona Góra (BBB-) Zabrze (BB+) Olsztyn (BB+) Lizbona (BB+) Mediana (BB) 5 1 15 2 1
Powyższe ratingi zostały nadane na zlecenie emitenta i w związku z tym Fitch otrzymał wynagrodzenie za ich nadanie. WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH: HTTP://FITCHRATINGS.COM/UNDERSTANDINGCREDITRATINGS. PONADTO, NA STRONIE AGENCJI WWW.FITCHRATINGS.COM ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI, KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAŻDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI CODE OF CONDUCT ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL, COMPLIANCE, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH. Copyright 212 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zależne. One State Street Plaza, NY, NY 14. Telefon: 1-8-753-4824, (212) 98-5. Fax: (212) 48-4435. Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wszystkie informacje zamieszczone w tym raporcie opierają się na informacjach od emitentów, innych dłużników i organizatorów, lub innych źródłach, które Fitch uważa za wiarygodne. Fitch nie przeprowadza audytu ani nie weryfikuje prawdziwości i dokładności tych informacji. W związku z tym informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez żadnych gwarancji. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności kredytowej papieru wartościowego. Rating nie odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niż ryzyko kredytowe chyba, że ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione. Fitch nie jest zaangażowany w oferowanie lub sprzedaż jakichkolwiek papierów wartościowych. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze sprzedażą papierów dłużnych. Ratingi mogą być zmienione, zawieszone lub wycofane w każdej chwili z różnych powodów i jest to suwerenna decyzja Fitch a. Fitch nie oferuje żadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaży lub trzymania jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od 1. USD do 75. USD (lub równowartości tej kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub dużą część emisji danego emitenta, lub ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się w przedziale od 1. USD do 1.5. USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu przez Fitch nie stanowi zgody Fitch a do używania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy Financial Services and Markets Act z 2 roku w Wielkiej Brytanii lub podobnych praw i regulacji w każdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji, analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niż dla prenumeratorów wersji drukowanej. Październik 212 11