POWIATOWY PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ NA LATA

POWIATOWY PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ NA LATA 2015-2017 Sokołów Podlaski 2014

SPIS TREŚCI I. WSTĘP 3 II. CHARAKTERYSTYKA I ANALIZA RODZIN ZASTĘPCZYCH W POWIECIE 5 2.1. Rodzaje rodzin zastępczych 5 2.2. Liczba rodzin zastępczych w powiecie sokołowskim w latach 2012 2014 6 2.3. Liczba dzieci w rodzinach zastępczych w powiecie sokołowskim w latach 2012 2014 7 2.4.Liczba dzieci z terenu powiatu sokołowskiego umieszczonych w rodzinach zastępczych w innych powiatach w latach 2012 2014 8 III. CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJONALNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ 10 3.1. Placówki opiekuńczo wychowawcze w powiecie sokołowskim 10 3.2. Placówki opiekuńczo wychowawcze całodobowe poza powiatem sokołowskim 10 3.3. Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych w latach 2012 2014 10 3.4. Liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo wychowawczych ogółem w latach 2012 2014 11 IV. OSOBY USAMODZIELNIANE 12 V. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA POWIATOWEGO PROGRAMU ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ NA LATA 2015 2017 15 VI. LIMIT RODZIN ZASTĘPCZYCG ZAWODOWYCH NA LATA 2015 2017 17 VII. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU 17 VIII. BENEFICJENCI PROGRAMU 17 IX. REALIZATORZY PROGRAMU 18 X. MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU 18 2

I. WSTĘP W Polsce rodzina zajmowała i wciąż zajmuje wyjątkowe miejsce. To fundament, na którym każdy człowiek buduje swoje życie, tu kształtowany jest jego system wartości, to tu zdobywa pierwsze doświadczenia funkcjonowania wśród innych ludzi. Niestety, w obecnych czasach obserwujemy pogłębiający się kryzys rodziny, co może prowadzić do rozpadu społeczeństwa. Dlatego tak ważna jest ochrona i wsparcie rodziny. Istotne jest jednak, by działania podejmowane na rzecz tej grupy odpowiadały dobrze rozpoznanym potrzebom. Najlepsze zaś możliwości ich określenia mają samorządy. Znajduje to odzwierciedlenie w przepisach. Główne zadania z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej przypisane są samorządom gminnym i powiatowym. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sokołowie Podlaskim jest jednostką realizującą zadania z zakresu pomocy społecznej, jest również wyznaczone na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej na szczeblu powiatu. Jednym z głównych celów rodzinnej pieczy zastępczej jest wsparcie rodzin i osób w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości do ich życiowego usamodzielnienia i umożliwienia im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, a także zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie. Do zadań własnych powiatu należy opracowanie i realizacja 3 letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych. Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej opracowany jest na podstawie art. 180 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (2013r. poz. 135 j.t. z późn. zm.). Zgodnie z powyższą ustawą zadania związane z zapewnieniem dzieciom pieczy zastępczej należą do zadań własnych powiatu. Główne zadania w tym zakresie to: zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo wychowawczych, przyznawanie świadczeń na pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci, tworzenie warunków do powstania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych, przyznawanie wynagrodzeń rodzinom zastępczym zawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka, przyznawanie rodzinom zastępczym zawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka świadczeń na utrzymanie lokalu mieszkalnego, remontu, udzielanie tym rodzinom dni wolnych od sprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem. 3

Dodatkowo rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka można przyznać świadczenia na dofinansowanie wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka w wieku od 6 do 16 lat, pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka oraz wystąpieniem zdarzeń losowych. Przyznawanie wsparcia i pomocy osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo wychowawcze oraz młodzieżowe ośrodki wychowawcze poprzez przyznawanie pomocy na usamodzielnienie, zagospodarowanie i na kontynuowanie nauki. Organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych zawodowych, rodzin zastępczych niezawodowych, prowadzących rodzinne domy dziecka i rodzin pomocowych oraz szkolenie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej podzieliła kompetencje pomiędzy samorząd gminny i powiatowy. Praca z rodziną biologiczną należy do zadań własnych gminy natomiast organizacja pieczy zastępczej jest zadaniem powiatu. W celu usprawnienia realizacji zadań nałożonych w/w ustawą oraz pozyskania środków z zewnątrz należało przystąpić do opracowania i realizacji Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2012 2014. Opracowanie programu rozwoju pieczy zastępczej ma na celu określenie kierunku działań w perspektywie kolejnych 3 lat. Głównym celem tych działań będzie zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc w rodzinnych i instytucjonalnych formach opieki zastępczej. 4

II. CHARAKTERYSTYKA I ANAZLIZA RODZIN ZASTĘPCZYCH W POWIECIE 2.1.Rodzaje rodzin zastępczych. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej obowiązująca od 01.01.2012 roku wzbogaciła i zmieniła nazewnictwo podziału rodzin zastępczych. Spowodowało to zmniejszenie liczby rodzin zastępczych spokrewnionych na rzecz rodzin zastępczych niezawodowych. Tym samym zmieniła się liczba dzieci umieszczonych w poszczególnych typach rodzin zastępczych. Aktualny podział rodzin zastępczych (wg przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej) dzieli rodziny na: 1) rodziny spokrewnione (rodzinę tworzą dziadkowie i rodzeństwo dziecka), 2) rodziny niezawodowe (dalsza rodzina i osoby obce) 3) rodziny zawodowe (dalsza rodzina i osoby obce), w tym zawodowa specjalistyczna oraz zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego. W rodzinach zawodowych umieszcza się nie więcej niż 3 dzieci, w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz po uzyskaniu zgody rodziców zastępczych dopuszczalna jest większa liczba dzieci. W rodzinie zastępczej zawodowej specjalistycznej umieszcza się w szczególności dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, dzieci na podstawie ustawy z dnia 26.10.1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz małoletnie matki z dziećmi. W rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego umieszcza się dziecko do czasu unormowania jego sytuacji, nie dłużej jednak niż na okres 4 miesięcy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o powrót dziecka do rodziny naturalnej, jego przysposobienia lub umieszczenia w rodzinnej pieczy zastępczej. Rodziny zawodowe otrzymują za pełnioną funkcję comiesięczne wynagrodzenie. Miesięczne wynagrodzenie nie może być niższe niż kwota 2000 zł, a w przypadku pogotowia rodzinnego nie niższe niż 2.600 zł. 4) rodzinny dom dziecka rodzina, w której umieszcza się w tym samym czasie nie więcej niż 8 dzieci. Prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje za pełnioną funkcję comiesięczne wynagrodzenie. Ponadto, powiat pokrywa koszty związane z utrzymaniem domu. 5) rodziny pomocowe (sprawują opiekę nad dzieckiem w przypadku czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzinę zastępczą). 5

2.2. Liczba rodzin zastępczych w powiecie sokołowskim w latach 2012 2014. Tabela 1. Liczba rodzin zastępczych w powiecie sokołowskim. RODZINY ZASTĘPCZE: 2012 2013 2014 spokrewnione 16 17 18 niezawodowe 13 12 11 zawodowe 0 0 0 Razem 29 29 29 Wykres 1. Liczba rodzin zastępczych w powiecie sokołowskim. 6

2.3. Liczba dzieci w rodzinach zastępczych w powiecie sokołowskim w latach 2012 2014. Tabela 2. Liczba dzieci w rodzinach zastępczych w powiecie sokołowskim. RODZINY ZASTĘPCZE: 2012 2013 2014 spokrewnione 23 26 27 niezawodowe 20 17 16 zawodowe 0 0 0 Razem 43 43 43 Wykres 2. Liczba dzieci w rodzinach zastępczych w powiecie sokołowskim. 7

2.4.Liczba dzieci z terenu powiatu sokołowskiego umieszczonych w rodzinach zastępczych w innych powiatach w latach 2012 2014. Tabela 3. Liczba dzieci z terenu powiatu sokołowskiego umieszczonych w rodzinach zastępczych w innych powiatach. DZIECI W RODZINACH ZASTĘPCZYCH: 2012 2013 2014 spokrewnionych 1 1 1 niezawodowe 7 7 7 Razem 8 8 8 Wykres 3. Liczba dzieci z terenu powiatu sokołowskiego umieszczonych w rodzinach zastępczych w innych powiatach. Liczba dzieci z terenu powiatu sokołowskiego umieszonych w rodzinach zastępczych w innych powiatach spokrewnione niezawodowe zawodowe 7 7 7 1 1 1 0 0 0 2012 2013 2014 8

Na przestrzeni lat podejmowano działania mające na celu rozpowszechnienie problematyki rodzicielstwa zastępczego. Spodziewanym efektem miało być pozyskanie kandydatów do pełnienia tej funkcji. Nie odniosły one jednak oczekiwanych rezultatów. Od wielu lat istnieje potrzeba tworzenia zawodowych rodzin zastępczych w tym pogotowi rodzinnych, w których będą mogły wychowywać się dzieci w sprzyjających warunkach. Rodziny zastępcze są wspierane w swoim funkcjonowaniu między innymi, poprzez odwiedziny pracowników PCPR. Odwiedziny mają na celu ustalenie sytuacji przyjętego dziecka, sposobu sprawowania opieki, dbania o zapewnienie dzieciom prawidłowych warunków rozwoju i wychowania, odpowiednich do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie sprawując nadzór nad prawidłowym procesem wychowawczym dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych współpracuje z innymi jednostkami pomocy społecznej, sądami i placówkami oświatowymi, ośrodkiem adopcyjnym. 9

III. CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJONALNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ 3.1. Placówki opiekuńczo wychowawcze w powiecie sokołowskim. Na terenie powiatu sokołowskiego nie funkcjonuje żadna placówka opiekuńczo wychowawcza. Dzieci z powiatu sokołowskiego na podstawie porozumień są umieszczane w placówkach opiekuńczo wychowawczych na terenie innych powiatów. 3.2. Placówki opiekuńczo wychowawcze całodobowe poza powiatem sokołowskim porozumienia. Dom Dziecka w Kisielanach 3 dzieci Dom Pod Kasztanami Dom Dziecka w Siedlcach 1 dziecko Dom Dziecka Julin w Kaliskach 4 dzieci 3.3. Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych w latach 2012-2014. Tabela 4. Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Rok 2012 2013 2014 Liczba dzieci 9 11 8 Wykres 4. Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych. 10

3.4. Liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo wychowawczych ogółem w latach 2012 2014. Tabela 5. Liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo wychowawczych ogółem. Rok 2012 2013 2014 Dzieci w rodzinach zastępczych 43 43 43 Dzieci w placówkach opiekuńczo - wychowawczych 9 11 8 Razem 52 54 51 Wykres 5. Liczba dzieci przebywających w rodzinach zastępczych i placówkach opiekuńczo wychowawczych ogółem. 11

IV. OSOBY USAMODZIELNIANE Osoba, która osiągnęła pełnoletniość w rodzinie zastępczej, oraz osoba pełnoletnia opuszczająca rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną zostaje objęta pomocą mającą na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem. Warunkiem do uzyskania pomocy jest zobowiązanie się osoby usamodzielnianej do realizacji opracowanego wspólnie z opiekunem indywidualnego planu usamodzielnienia. Osoba usamodzielniana może uzyskać pomoc: 1) pieniężną na usamodzielnienie, 2) pieniężną na kontynuowanie nauki, 3) rzeczową na zagospodarowanie, 4) w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz w uzyskaniu zatrudnienia. Jednym z największych problemów osób usamodzielnianych, opuszczających pieczę zastępczą, jest trudność w pozyskaniu mieszkania i tym samym stworzenia sobie odpowiednich warunków mieszkaniowych. Usamodzielniający się wychowankowie, którzy rozpoczęli proces usamodzielnienia przed wejściem w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, otrzymywali pomoc finansową na uzyskanie odpowiednich warunków mieszkaniowych poprzez pokrycie kosztów wynajmu pokoju, na czas kontynuowania nauki. Obecnie taka forma pomocy nie przysługuje. Wychowankowie nie są w stanie samodzielnie utrzymać wynajmowanego mieszkania. Dlatego olbrzymim wsparciem byłoby umożliwienie im pobytu w mieszkaniu chronionym, przynajmniej na czas nauki i uzyskania kwalifikacji zawodowych pozwalających na podjęcie zatrudnienia i całkowitego usamodzielnienia się. Usamodzielnianych wychowanków cechuje często bierność, niechęć do zmian w swoim życiu, niejednokrotnie zbyt niska motywacja do zdobywania wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych. Okoliczności te utrudniają realizację programów usamodzielnienia. Dlatego bardzo ważne jest motywowanie usamodzielnionych wychowanków do jak najdłuższego kontynuowania nauki (szkoły policealne, studia) i zdobywania dodatkowych kwalifikacji i kursów zawodowych, aby wychowankowie byli odpowiednio przygotowani (zawodowo) do samodzielnego życia. 12

W 2014 roku pomocą na usamodzielnienie objętych było 23 wychowanków z rodzin zastępczych oraz 1 wychowanek z placówek opiekuńczo-wychowawczych. Tabela 6. Formy pomocy dla usamodzielnianych wychowanków z rodzin zastępczych w 2014r. RODZAJ POMOCY LICZBA OSÓB Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 22 Pomoc rzeczowa na zagospodarowanie 0 Pomoc pieniężna w uzyskiwaniu odpowiednich 0 warunków mieszkaniowych Pomoc pieniężna na usamodzielnienie 1 Tabela 7. Formy pomocy dla usamodzielnianych wychowanków z placówek opiekuńczo wychowawczych w 2014r. RODZAJ POMOCY LICZBA OSÓB Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 1 Pomoc rzeczowa na zagospodarowanie 0 Pomoc pieniężna w uzyskiwaniu odpowiednich 0 warunków mieszkaniowych Pomoc pieniężna na usamodzielnienie 0 13

Wnioski z analizy pieczy zastępczej w powiecie w latach 2012 2014. 1. W latach 2012 2014 liczba rodzin zastępczych była stała. 2. W latach 2012 2014 liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych utrzymuje się na tym samym poziomie. 3. W latach 2012 2014 liczba dzieci pochodzących z terenu powiatu sokołowskiego umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów była stała. 4. Liczba dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych w latach 2012-2014 spadła z 9 na 8. 5. W latach 2012 2014 liczba dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo wychowawczych i rodzinach zastępczych utrzymuje się na tym podobnym poziomie. 6. Z ogólnej liczby dzieci przebywających w pieczy zastępczej w 2014 roku 17% stanowią dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo wychowawczych, natomiast 83% dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych. Wnioski do Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej: 1. Należy rozwijać system rodzinnej pieczy zastępczej poprzez pozyskiwanie kandydatów na rodziny zastępcze zawodowe. 2. Ze względu na to, iż nie wszystkie dzieci kwalifikują się do umieszczenia w rodzinnych formach pieczy zastępczej system instytucjonalny należy zachować, z rozwojem w kierunku specjalistycznym. 14

V. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA POWIATOWEGO PROGRAMU ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ NA LATA 2015 2017 Cel główny: Celem głównym Programu na lata 2015 2017 jest tworzenie warunków do sukcesywnego rozwoju systemu pieczy zastępczej z ukierunkowaniem na formy rodzinne wspomagane formami instytucjonalnymi. Cele szczegółowe i zadania niezbędne do ich realizacji: 1. Zapewnienie dostatecznej liczby miejsc dla dzieci w rodzinnych formach opieki: - Systematyczne podnoszenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie wiedzy o rodzinnej pieczy zastępczej. - Pozyskiwanie kandydatów do pełnienia rodzinnych form pieczy zastępczej. - Kwalifikacja kandydatów do prowadzenia rodzinnych form pieczy zastępczej w tym: organizowanie stosownych szkoleń. 2. Kontynuacja i poszerzenie świadczonych usług w zakresie rodzinnych form pieczy zastępczej: - Objęcie wszystkich rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. - Ocenianie sytuacji dzieci znajdujących się w rodzinach zastępczych. - Ocenianie rodzin zastępczych. - Umożliwienie bezpłatnego korzystania rodzinom zastępczym ze wsparcia specjalistycznego tj. psycholog, prawnik, konsultant ds. przemocy w rodzinie. - Realizacja świadczeń finansowych zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (obligatoryjnych i fakultatywnych). - Rozwój kompetencji wychowawczych i opiekuńczych poprzez udział rodzin w szkoleniach doskonalących. 15

3. Wsparcie procesu usamodzielnienia wychowanków opuszczających pieczę zastępczą. - Realizacja świadczeń finansowych zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz ustawą o pomocy społecznej. - Umożliwienie korzystania ze specjalistycznego poradnictwa. - Umożliwienie udziału w szkoleniach podnoszących kompetencje zawodowe. - Pomoc w znalezieniu miejsca zamieszkania po opuszczeniu pieczy zastępczej. 4. Współpraca z innymi instytucjami wspierającymi pieczę zastępczą: Współpraca z ośrodkami pomocy społecznej, szkołami, sądem, ośrodkiem adopcyjnym, poradnią psychologiczno pedagogiczną i innymi instytucjami pomocowymi celem opracowania planów pomocy dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej oraz dokonywania okresowej oceny sytuacji dzieci i oceny rodzin zastępczych. Współpraca z urzędami gmin i urzędem pracy celem pomocy wychowankom usamodzielnianym w podjęciu zatrudnienia i uzyskania mieszkania z zasobów gminy. 16

VI. LIMIT RODZIN ZASTĘPCZYCH ZAWODOWYCH NA LATA 2015 2017 1. Limit rodzin zawodowych na lata 2015 2017. Tabela 7. Limit rodzin zawodowych. Rok Liczba rodzin zawodowych 2015 0 rodzin 2016 0 rodzin 2017 2 rodziny VII. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU Źródłem finansowania Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej są środki finansowe pochodzące: z budżetu Powiatu Sokołowskiego, z budżetu Państwa, z budżetu samorządów gminnych, zgodnie z art. 191 ust.8 ustawy, z odpłatności rodziców biologicznych, pozyskane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, VIII. BENEFICJENCI PROGRAMU Beneficjentami Programu będą: Rodziny zastępcze i osoby prowadzące rodzinne domy dziecka, Dzieci przebywające w pieczy zastępczej, Osoby usamodzielniane, Kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz rodzinnego domu dziecka, Rodzice naturalni dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, Rodziny pomocowe sprawujące czasową opiekę nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców. 17

IX. REALIZATORZY PROGRAMU Realizatorem Programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sokołowie Podlaskim we współpracy: Gminnych i Miejsko Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, Sędziów i Kuratorów, Policji, Placówek opiekuńczo wychowawczych, Rodzin zastępczych, Rodzin pomocowych, Organizacji pozarządowych, Kościołów i związków wyznaniowych X. MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU Koordynatorem Programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sokołowie Podlaskim. Program spójny jest z Powiatową Strategią Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2006-2016 i Programem Pomocy Dziecku i Rodzinie w Powiecie Sokołowskim na lata 2010 2015. Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2015 2017 monitorowany będzie na podstawie sporządzanej sprawozdawczości z wykonywania zadań oraz analizy działań ujętych w Programie. Informacje na temat realizacji Programu przedkładane będą Radzie Powiatu i Zarządowi Powiatu w corocznym sprawozdaniu z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Sokołowie Podlaskim. 18