URZĄD KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

URZĄD KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Z WYKONANIA PROGRAMU DZIAŁAŃ DOSTOSOWUJĄCYCH POLSKĄ GOSPODARKĘ I SYSTEM PRAWNY DO WYMAGAŃ UKŁADU EUROPEJSKIEGO ORAZ PRZYSZŁEGO CZŁONKOSTWA POLSKI W UNII EUROPEJSKIEJ W LATACH 1992-1996 przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 20 maja 1997 roku

SPIS TREŚCI WSTĘP...8 KOORDYNACJA I MONITORING PROCESÓW INTEGRACYJNYCH...13 1. FORMALNO-PRAWNE PODSTAWY KOORDYNACJI PRAC DOSTOSOWAWCZYCH...13 2. FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI STOWARZYSZENIA...26 3. HARMONIZACJA PRAWA...33 4. PRZYGOTOWANIE KADROWE...42 5. DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNO-EDUKACYJNA...49 6. KOORDYNACJA POMOCY BEZZWROTNEJ...53 DIALOG POLITYCZNY POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ...52 1. DIALOG DWUSTRONNY...56 2. DIALOG WIELOSTRONNY...59 3. DIALOG STRUKTURALNY...63 4. WSPÓŁPRACA POLITYCZNA POLSKI Z PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI UE...65 SYSTEM FINANSOWY...68 1. SEKTOR DEWIZOWY...69 2. SEKTOR BANKOWY...72 3. SEKTOR UBEZPIECZEŃ...77 4. SEKTOR RACHUNKOWOŚCI...80 5. SEKTOR PODATKÓW POŚREDNICH...83 6. WSPÓŁPRACA FINANSOWA...86 7. SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH...87 SYSTEM BANKOWY...90 RYNEK KAPITAŁOWY...98 PRZEMYSŁ I HANDEL...101 1. POLITYKA PROMOCYJNA NA RZECZ POPRAWY KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO PRZEMYSŁU...101 2. PRZEMYSŁ I HANDEL WEWNĘTRZNY...102 3. POLITYKA HANDLOWA...124 4. ENERGETYKA - POLITYKA ENERGETYCZNA...125 5. POLITYKA WOBEC MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW...127 6. POLITYKA INFORMACYJNA MPIH...129 ROLNICTWO I GOSPODARKA ŻYWNOŚCIOWA...130 1. POLITYKA RESTRUKTURYZACJI I UNOWOCZEŚNIANIA ROLNICTWA I JEJ DOTYCHCZASOWE EFEKTY...130 2. ZAAWANSOWANIE PROCESÓW PRYWATYZACYJNYCH W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM (SPOŻYWCZYM)...135 3. RYNEK ROLNY...136 4. INSTRUMENTY POLITYKI ROLNEJ...142 5. ROZWÓJ INFRASTRUKTURY WIEJSKIEJ...144 6. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ZATRUDNIENIA...146 7. INTEGRACJA POLITYKI ROLNEJ ZE WSPÓLNĄ POLITYKĄ ROLNĄ WE...148 8. HANDEL ZAGRANICZNY...155 9. PRACA ORGANIZACJI ROLNYCH...157 10. STAN DOSTOSOWANIA POLSKIEGO PRAWA DO PRZEPISÓW PRAWNYCH WE...157 11. REFORMA NAUCZANIA W SZKOŁACH ROLNICZYCH...159 GOSPODARKA PRZESTRZENNA I BUDOWNICTWO...161 1. GOSPODARKA PRZESTRZENNA...162 2. GEODEZJA, KARTOGRAFIA I GOSPODARKA GRUNTAMI...163 3. GOSPODARKA KOMUNALNA...165 3

4. GOSPODARKA MIESZKANIOWA...168 5. BUDOWNICTWO...169 TRANSPORT I GOSPODARKA MORSKA...171 1. DOSTOSOWANIE POLSKIEGO RYNKU TRANSPORTOWEGO DO ZASAD RYNKOWYCH I LIBERALIZACJI ŚWIADCZENIA USŁUG TRANSPORTOWYCH...172 2. DOSTOSOWANIE INFRASTRUKTURY DO WYMOGÓW, NORM I STANDARDÓW UE...179 3. WSPARCIE ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA NOWYMI ŚRODKAMI INFORMATYCZNYMI...183 4. DOSTOSOWANIE DO NORM I PRZEPISÓW PRAWNYCH Z OBOWIĄZUJĄCYMI W UNII EUROPEJSKIEJ...184 ŁĄCZNOŚĆ...186 1. MODERNIZACJA POLSKIEJ SIECI ŁĄCZNOŚCI I WŁĄCZANIE JEJ DO SIECI EUROPEJSKIEJ I OGÓLNOŚWIATOWEJ186 2. DOSTOSOWANIE RYNKU TELEKOMUNIKACYJNEGO DO ROZWIĄZAŃ UE - RESTRUKTURYZACJA SEKTOROWA188 3. WSPÓŁPRACA Z EUROPEJSKIMI STRUKTURAMI NORMALIZACYJNYMI I KOMISJĄ EUROPEJSKĄ...193 4. HARMONIZACJA PRAWA...193 5. PRACE NAD SEKTOROWĄ STRATEGIĄ INTEGRACJI W DZIEDZINIE TELEKOMUNIKACJI...198 WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE NAUKI I TECHNIKI...198 PROGRAMY REGIONALNE...201 ZAMÓWIENIA PUBLICZNE...193 OCHRONA KONKURENCJI I KONSUMENTA...208 1. POLITYKA KONKURENCJI...208 2. POLITYKA OCHRONY KONSUMENTA...211 EDUKACJA NARODOWA...214 1. EKWIWALENCJA...215 2. SZKOLNICTWO WYŻSZE...217 3. KSZTAŁCENIE USTAWICZNE...217 4. KSZTAŁCENIE OGÓLNE...218 7. PROGRAMY POMOCOWE...225 RYNEK PRACY I POLITYKA SOCJALNA...231 1. USTAWODAWSTWO PRACY...231 2. OCHRONA ŻYCIA I ZDROWIA PRACOWNIKÓW W MIEJSCU PRACY...235 3. RYNEK PRACY...237 4. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE...244 TURYSTYKA...247 OCHRONA ŚRODOWISKA, LEŚNICTWO...254 1. TWORZENIE SYSTEMU WSPÓŁPRACY NA SZCZEBLU REGIONALNYM I MIĘDZYNARODOWYM...254 2. WPROWADZENIE EUROPEJSKICH SYSTEMÓW ZBIERANIA, PRZETWARZANIA I WYMIANY INFORMACJI...257 3. DZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA I ICH KOORDYNACJA Z PROCESAMI RESTRUKTURYZACJI, MODERNIZACJI I ROZWOJU GOSPODARCZEGO...259 4. WDRAŻANIE NOWYCH I MODYFIKACJA ISTNIEJĄCYCH INSTRUMENTÓW EKONOMICZNYCH W OCHRONIE ŚRODOWISKA...262 5. ORGANIZACYJNE DZIAŁANIA RESORTU W DZIEDZINIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ...264 6. STAN DOSTOSOWANIA POLSKIEGO PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA DO PRAWA WSPÓLNOTOWEGO...265 7. STAN ŚRODOWISKA W POLSCE W ŚWIETLE MIĘDZYNARODOWYCH I WSPÓLNOTOWYCH STANDARDÓW OCHRONY ŚRODOWISKA...267 8. STAN ZGODNOŚCI POLSKICH AKTÓW NORMATYWNYCH Z DZIEDZINY OCHRONY ŚRODOWISKA Z PRAWEM WSPÓLNOTOWYM...270 OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ...271 4

OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ...274 WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE KULTURY...275 1. PROGRAMY KULTURALNE...276 2. SEKTOR MEDIÓW...277 3. ZAGADNIENIA PRAWNE...278 NORMALIZACJA, METROLOGIA, JAKOŚĆ WYROBÓW, PRZEPISY...280 1. NORMALIZACJA...280 2. METROLOGIA...283 3. BADANIE JAKOŚCI I CERTYFIKACJA...284 4. PRZEPISY TECHNICZNE...289 STATYSTYKA...292 1. KLASYFIKACJE, NOMENKLATURY, REJESTRY...293 2. METODOLOGIA I ORGANIZACJA BADAŃ...294 3. STATYSTYKA SPOŁECZNA...297 4. PORÓWNANIA MIĘDZYNARODOWE...300 INNE DZIAŁANIA DOSTOSOWAWCZE...301 1. ATOMISTYKA...301 2. NABYWANIE NIERUCHOMOŚCI PRZEZ CUDZOZIEMCÓW, OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH...303 3. DZIAŁANIA DOSTOSOWAWCZE PODJĘTE PRZEZ MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI...304 PHARE PROGRAM BEZZWROTNEJ POMOCY UNII EUROPEJSKIEJ DLA POLSKI...290 1. EWOLUCJA CELÓW ORAZ ZASAD PROGRAMOWANIA I REALIZACJI PROGRAMU PHARE...290 2. WIELOLETNI PROGRAM INDYKATYWNY PHARE 1995-1999...294 3. PROGRAMY WIELONARODOWE PHARE...313 4. UDZIAŁ POLSKI W PROGRAMACH WSPÓLNOTOWYCH...315 POLSKA GOSPODARKA W ŚWIETLE KRYTERIÓW CZŁONKOSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ302 1. STAN URYNKOWIENIA GOSPODARKI...320 2. WZMOCNIENIE MECHANIZMÓW RYNKOWYCH, ROZWÓJ PRAWNO-INSTYTUCJONALNEJ INFRASTRUKTURY ORAZ ELIMINOWANIE POZOSTAŁOŚCI REGULACJI NIERYNKOWYCH...316 3. DEMONOPOLIZACJA POSZCZEGÓLNYCH SEKTORÓW RYNKU ORAZ WDROŻENIE ZASAD KONKURENCJI...336 4. MIĘDZYNARODOWA KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO PRZEMYSŁU...341 5. WYNIKI GOSPODARCZE POLSKI W 1996 ROKU...351 6. GOSPODARKA POLSKA NA TLE KRYTERIÓW Z MAASTRICHT...353 7. MONITORING I INFORMACJE O SYTUACJI GOSPODARCZEJ KRAJU...358 REALIZACJA POSTANOWIEŃ HANDLOWYCH UKŁADU EUROPEJSKIEGO...360 1. HARMONOGRAM LIBERALIZACJI HANDLU...360 2. MODYFIKACJA POSTANOWIEŃ HANDLOWYCH UKŁADU EUROPEJSKIEGO NA MOCY PROTOKOŁU DODATKOWEGO...364 3. STAN LIBERALIZACJI HANDLU POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ W ROKU 1996 I 1997...369 4. NADZWYCZAJNE ŚRODKI OCHRONNE STOSOWANE W HANDLU PRZEZ OBIE STRONY...372 5. ZNACZENIE UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU ZAGRANICZNYM POLSKI...376 6. WYKORZYSTANIE PREFERENCJI W DOSTĘPIE DO RYNKU UE PRZEZ POLSKICH EKSPORTERÓW...384 INWESTYCJE ZAGRANICZNE W STOSUNKACH GOSPODARCZYCH MIĘDZY POLSKĄ A UNIĄ EUROPEJSKĄ...387 1. POSTANOWIENIA UKŁADU EUROPEJSKIEGO W SFERZE PRZEPŁYWU KAPITAŁU...387 2. REALIZACJA UKŁADU EUROPEJSKIEGO W SFERZE REGULACYJNEJ...389 3. PRZEPŁYW INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH MIĘDZY POLSKĄ A UNIĄ EUROPEJSKĄ W LATACH 1992-1996...378 5

6

7

WSTĘP Integracja z Unią Europejską jest najważniejszym celem dla Polski w nadchodzących latach. Realizacja tego zadania wiązała się z uruchomieniem programu dostosowawczego i nadal wymaga intensywnych wysiłków na rzecz dokonania licznych zmian w polskiej gospodarce i systemie prawnym. Proces dostosowawczy został zintensyfikowany po ratyfikowaniu przez Polskę Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Bezpośrednio po ratyfikacji Sejm RP uchwałą z dnia 4 lipca 1992 r. zwrócił się do rządu polskiego o przygotowanie programu działań dostosowawczych do wymagań Układu Europejskiego. Zgodnie z tą Uchwałą na przełomie 1992 i 1993 roku został opracowany Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu Europejskiego. Program ten nie spełnia już jednak swoich zadań jako podstawa dla określania działań dostosowawczych niezbędnych dla uzyskania członkostwa. Uwzględniał on bowiem wymagania związane ze stowarzyszeniem Polski z WE, tymczasem już podczas szczytu kopenhaskiego w 1993 r. ustalone zostały warunki członkostwa w UE dla krajów stowarzyszonych, a 8 kwietnia 1994 r. rząd RP złożył wniosek o przyjęcie Polski do Unii Europejskiej. Niemniej jednak należy podkreślić, że do momentu przyjęcia Narodowej Strategii Integracji, był to główny dokument programowy określający podstawowe kierunki prac rządowych w obszarze integracji europejskiej. Program był uzupełniany o harmonogramy działań stanowiące konkretyzację kierunków programowych. Przynosiły one również istotne wzbogacenie zakresu planowanych przedsięwzięć. Realizacja działań dostosowawczych podejmowanych przez rząd była stale monitorowana. Z wykonania prac sporządzano raporty zawierające opis działań podejmowanych w kolejnych latach. Raporty za lata 1993, 1994, 1995 przygotowywane przez Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej były przyjmowane przez Radę Ministrów i następnie poddawane sejmowej ocenie. Obecny, czwarty z kolei, Raport z wykonania programu działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu Europejskiego oraz przyszłego członkostwa w Unii został przygotowany przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej i zawiera szersze podejście merytoryczne wykraczające poza Program działań z 1992 roku. Z początkiem 1997 r. rząd przyjął Narodową Strategię Integracji, która jest podstawą szerokiego programu działań wykonawczych prowadzących do przygotowania Polski do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. Pojawia się zatem potrzeba, aby począwszy od roku 1997 uległa zdecydowanej zmianie dotychczasowa formuła raportu. Powinien on odnosić się do działań przewidywanych w Narodowej Strategii Integracji i harmonogramie 8

prac zapewniających jej wdrożenie. Z tego też względu przedkładany Raport za lata 1992-996 jest ostatnim Raportem odnoszącym się do przyjętego na przełomie lat 1992-1993 "Programu działań". Dotychczasowe Raporty obrazowały głównie wysiłki podejmowane przez wszystkie ministerstwa i urzędy centralne w danym roku. Niniejszy Raport koncentruje się na działaniach inicjowanych w 1996 r. ale zawiera również podsumowanie wyników prac dostosowawczych przeprowadzonych w okresie 1992-1996. Takie podsumowanie pozwoli ocenić stopień zaawansowania integracji Polski z UE w czasie intensywnych przygotowań do negocjacji o członkostwo. Jest ono również niezbędne dla właściwego programowania prac przez Komitet Integracji Europejskiej. Dlatego też, niniejszy Raport, poza częścią dotyczącą działań administracji zawiera ocenę procesów gospodarczych w ujęciu horyzontalnym w świetle kryteriów członkostwa w UE dla krajów stowarzyszonych z Europy Środkowej i Wschodniej sformułowanych przez Radę Europejską w 1993 r. w Kopenhadze. * * * Wejście w życie części handlowej Układu Europejskiego z dniem 1 marca 1992 r., a w dwa lata później - po zakończeniu procesu ratyfikacji - całego Układu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, było dla rządu polskiego istotnym elementem wspomagającym transformację społeczno-gospodarczą. Polska potwierdziła w ten sposób wolę kontynuacji przemian systemowych i coraz większego otwarcia na współpracę z zagranicą, w tym w szczególności włączenia się w polityczne i gospodarcze struktury Europy Zachodniej. W latach 90. Polska zawarła nie tylko wspomniany wyżej Układ ze Wspólnotami Europejskimi, ale również zacieśniła współpracę z krajami EFTA na mocy umów o wolnym handlu oraz z państwami wchodzącymi w skład umowy CEFTA (Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia). Bardzo poważnym krokiem na drodze wpisywania się Polski w struktury międzynarodowe było jej przystąpienie - w 1996 r. - do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Członkostwo w tej Organizacji ma szczególne znaczenie w kontekście starań o członkostwo w Unii Europejskiej. Osiągnięcie statusu członkowskiego w UE zostało uznane za priorytet w polityce polskiego rządu i w związku z tym podjął on działania dostosowawcze. Zakres przedmiotowy tych działań wraz z odpowiednimi rozwiązaniami instytucjonalnymi, został w znacznej mierze określony w Układzie Europejskim. Układ ten w swych postanowieniach nie gwarantował członkostwa w UE i w związku z tym nie przygotowywał w wystarczającym stopniu do osiągnięcia tego statusu przez Polskę. Liberalizacja handlu - będąca podstawą stowarzyszenia, zmierzała bowiem do utworzenia strefy wolnego handlu tylko artykułami przemysłowymi. Polski rząd wraz z innymi krajami stowarzyszonymi rozpoczął więc starania o potwierdzenie, że kraje te mogą 9

w przyszłości ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej. Decyzja polityczna w tej sprawie zapadła na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze w czerwcu 1993 roku. Kraje członkowskie UE zgodziły się, aby przystąpienie krajów stowarzyszonych krajów Europy Środkowej i Wschodniej do Unii nastąpiło niezwłocznie po przyjęciu przez nie zobowiązań wynikających z członkostwa w drodze spełnienia warunków politycznych i ekonomicznych. Rząd RP, potwierdzając aspiracje Polski do członkostwa w Unii Europejskiej, złożył w dniu 8 kwietnia 1994 r. wniosek w sprawie akcesji do tego ugrupowania. W ślad za decyzją podjętą w Kopenhadze, na szczycie Unii w Essen w grudniu 1994 r., przyjęta została strategia przedczłonkowska dla aplikujących krajów. Jej celem było stworzenie dodatkowych form i zasad współpracy, rozwijających postanowienia Układów Europejskich, oraz zintensyfikowanie współpracy między stronami w celu wsparcia procesów dostosowawczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Dialog strukturalny, rozszerzenie kumulacji reguł pochodzenia towarów, przygotowanie do uczestnictwa w rynku wewnętrznym i wspólnej polityce rolnej, zmiana zasad pomocy finansowej w ramach programu PHARE - to najważniejsze elementy strategii przedczłonkowskiej. Dla procesu dostosowań w Polsce szczególne znaczenie ma Biała Księga Komisji Europejskiej w sprawie integracji stowarzyszonych krajów Europy Środkowej i Wschodniej z rynkiem wewnętrznym UE, przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 roku. Wytyczyła ona priorytety i sekwencje działań w dostosowaniu prawa w poszczególnych sektorach rynku wewnętrznego. Powstanie Biura Pomocy Technicznej TAIEX w strukturze Komisji Europejskiej na początku 1996 r. związane z realizacją Białej Księgi w istotny sposób wspomaga proces adaptacji do wspólnotowego acquis communautaire. Proces dostosowań w Polsce rozpoczął się jeszcze przed podjęciem powyższych decyzji przez Unię Europejską. Jego ramy koncepcyjne i instytucjonalne pojawiły się już w okresie negocjowania Układu Europejskiego. W kolejnych latach były one rozwijane i udoskonalane w miarę nabywania doświadczeń i rozszerzania współpracy na coraz to nowe dziedziny. Już w latach 1992-1993 powstał Program działań dostosowujących polską gospodarkę oraz system prawny do wymagań Układu Europejskiego. Harmonogramy realizacyjne tego programu uwzględniały nie tylko priorytety wskazane przez Układ Europejski, ale tę część prawa wspólnotowego, która jest istotna z punktu widzenia uczestnictwa Polski w rynku wewnętrznym oraz członkostwa w Unii Europejskiej. Pełnomocnik Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej powołany uchwałą Rady Ministrów na początku 1991 r., w strukturze byłego Urzędu Rady Ministrów, był odpowiedzialny za inicjowanie, koordynowanie i monitorowanie procesów dostosowawczych i integracyjnych oraz za koordynowanie pomocy zagranicznej. 10

Od październiku 1996 r. zaczął funkcjonować Komitet Integracji Europejskiej. Jest to powołany ustawą naczelny organ administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki integracji z Unią Europejską. Przewodniczącym KIE jest Prezes Rady Ministrów. Takie wzmocnienie instytucjonalne jest wyrazem wagi, jaką polski rząd przywiązuje do integracji europejskiej. Znaczenie tego procesu znalazło także wyraz w Narodowej Strategii Integracji, którą rząd przyjął 28 stycznia 1997 roku. Została ona przygotowana zgodnie z uchwałą Sejmu z marca 1996 roku. W kwietniu br. była przedmiotem dyskusji w Sejmowej Komisji ds. Układu Europejskiego oraz w Senacie. Ten strategiczny dokument wyposażony został w instrument wykonawczy w postaci Harmonogramu działań implementacyjnych NSI. Stanie się on punktem odniesienia dla raportów na temat działań dostosowawczych w następnych latach. Niniejszy raport ma szczególne znaczenie z dwóch powodów. Podsumowuje on lata 1992-1996 i - wraz z odpowiedziami na kwestionariusz Komisji Europejskiej służącymi do przygotowania opinii (avis) w sprawie wniosku Polski o członkostwo w UE - daje obraz zaawansowania przygotowań do członkostwa. W raporcie przedstawiono działania dostosowawcze i integracyjne koordynowane przez Pełnomocnika Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej do 15 października 1996 r., a po tym terminie przez Komitet Integracji Europejskiej. Pozwoli to na zachowanie pełnego obrazu działań i jednocześnie pokazanie stanu wyjściowego dla ważnego etapu, jakim jest okres bezpośrednio poprzedzający negocjacje w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W połowie 1997 r. Komisja Europejska ma zakończyć przygotowanie opinii o wniosku Polski w sprawie członkostwa, a w pół roku po zakończeniu Konferencji Międzyrządowej - IGC (Intergovernmental Conference) mają się rozpocząć się negocjacje z Polską w sprawie akcesji do UE. Konferencja Międzyrządowa mająca na celu reformę Unii Europejskiej w zakresie funkcjonowania jej instytucji i towarzyszącego im procesu podejmowania decyzji, zbliżenia UE do obywateli oraz udzielenia Unii szerszego mandatu do działań w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, jest wyrazem ewolucji integracji w ramach tego ugrupowania. Reforma UE ma m.in. na celu przygotowanie jej do rozszerzenia. Dlatego też, poza zagadnieniami będącymi przedmiotem dyskusji podczas IGC, równolegle toczą się prace nad przygotowaniem zmian w funkcjonowaniu niektórych dziedzin polityki wspólnotowej. Chodzi tu przede wszystkim o dalszą reformę wspólnej polityki rolnej oraz zmianę zasad finansowania działalności UE po roku 2000 (w tym mieści się istotna z punktu widzenia Polski nowa koncepcja funkcjonowania Funduszy Strukturalnych). W powyższym kontekście nie ulega wątpliwości, że przygotowanie Polski do negocjacji jest procesem trudnym, wymagającym ogromnego wysiłku merytorycznego, dokumentacyjnego i kadrowego. Dobra koordynacja współpracy i sprawna wymiana 11

informacji między ministerstwami i urzędami administracji centralnej będzie miała w tym okresie szczególne znaczenie. Komitet Integracji Europejskiej będzie odgrywał wiodącą rolę w tym procesie. 12

KOORDYNACJA I MONITORING PROCESÓW INTEGRACYJNYCH 1. Formalno-prawne podstawy koordynacji prac dostosowawczych Do 15 października 1996 r. koordynacją procesu integracji Polski z Unią Europejską zajmował się Pełnomocnik Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej powołany 26 stycznia 1991 r. na mocy uchwały Rady Ministrów. 1 Na mocy tej Uchwały do zadań Pełnomocnika należało: harmonizowanie i koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski ze Wspólnotami Europejskimi oraz sprawowanie kontroli nad przebiegiem tych procesów, inicjowanie i organizowanie prac oraz działań mających na celu kształtowanie warunków służących integracji Polski ze Wspólnotami Europejskimi, zwłaszcza w sferze gospodarczej, prawnej oraz instytucjonalno-organizacyjnej, koordynacja przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem pomocy zagranicznej dla Polski. W celu realizacji tych zadań Pełnomocnik w szczególności: podejmował działania mające na celu przygotowanie informacyjne, koncepcyjne i kadrowe do procesów integracyjnych, opracowywał koncepcję strukturalno - organizacyjną prac integracyjnych i dostosowawczych z uwzględnieniem w nich organów państwowych, placówek naukowych oraz zainteresowanych instytucji i środowisk, przedstawiał Radzie Ministrów wnioski i propozycje oraz, w miarę potrzeb, projekty stosownych regulacji prawnych, przedstawiał Radzie Ministrów, po konsultacji z właściwymi ministrami, projekty rozstrzygnięć w zakresie przeznaczania środków pochodzących z pomocy zagranicznej oraz zapewniał ich wykonanie. Celem zapewnienia monitorowania i koordynacji działań dostosowawczych 10 grudnia 1994 r. podjął działalność Międzyresortowy Zespół ds. Układu Europejskiego. W ramach prac Zespołu, w skład którego wchodzili pracownicy wszystkich resortów i urzędów centralnych, dokonano m.in. oceny stanu wdrożenia postanowień Układu Europejskiego oraz podjęto działania koordynujące te przedsięwzięcia. Prace tego Zespołu okazały się w szczególności pomocne w procesie przygotowań do posiedzeń Komitetu Stowarzyszenia. Zespół był przede wszystkim formą dokonywania uzgodnień międzyresortowych. Celem usprawnienia bieżącej współpracy (uzgadniania i koordynacji konkretnych działań) pomiędzy resortami bezpośrednio odpowiedzialnymi za prowadzenie spraw 1 Por. Uchwała RM Nr 11/91 z 26.01.1991 roku. 13

związanych z integracją Polski z Unią Europejską, tj. Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Ministerstwem Współpracy Gospodarczej z Zagranicą oraz Pełnomocnikiem Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej od 1994 r. rozpoczął działalność komitet tzw. K-3. W latach 1994-1996 spotykał się on nieregularnie na szczeblu podsekretarzy stanu oraz dyrektorów departamentów. Zakres omawianych zagadnień ściśle wiązał się z aktualnymi problemami we współpracy Polski z Unią Europejską. Szczególnie intensywny charakter miały tu uzgodnienia w sytuacji, kiedy była potrzeba wypracowania wspólnego stanowiska przed ważnymi spotkaniami lub wydarzeniami politycznymi, lub w celu przygotowania dokumentów na posiedzenia Rady Stowarzyszenia i Komitetu Stowarzyszenia. Spotkania K-3 były dobrą formą współpracy i uzgadniania stanowiska między resortami w zakresie podstawowych kwestii integracji występujących w stosunkach zewnętrznych. Po powołaniu Komitetu Integracji Europejskiej wymienione wcześniej formy współpracy i fora dla uzgodnień międzyministerialnych uległy modyfikacji. Uzgodnienia co do priorytetów integracyjnych są w kompetencjach KIE, w związku z czym przestał funkcjonować komitet K-3. W celu lepszej koordynacji działań integracyjnych odbywają się regularne spotkania dyrektorów komórek ds. integracji europejskiej usytuowanych w instytucjach rządowych, wobec czego Międzyresortowy Zespół ds. Układu Europejskiego przestał działać. Komitet Integracji Europejskiej (KIE) utworzony został na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996 roku. 2 W skład Komitetu wchodzą: przewodniczący, sekretarz oraz następujący członkowie - ministrowie: spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych i administracji, gospodarki, finansów, ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, pracy i polityki socjalnej, rolnictwa i gospodarki żywnościowej, sprawiedliwości. Prezes Rady Ministrów może dodatkowo powołać w skład Komitetu trzy osoby, których doświadczenie lub pełnione funkcje mogą mieć istotne znaczenie dla realizacji zadań Komitetu. W posiedzeniach Komitetu mogą również uczestniczyć: Prezes Narodowego Banku Polskiego i Prezes Rządowego Centrum Studiów Strategicznych. Przewodniczącym Komitetu jest obecnie Prezes Rady Ministrów. Do zadań Komitetu, jako naczelnego organu administracji państwowej należy w szczególności: 1) koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z UE, 2) inicjowanie i koordynowanie prace dostosowawczych w dziedzinie prawa oraz opiniowanie projektów aktów prawnych co do ich zgodności z prawem wspólnotowym, 3) ocena przebiegu procesów dostosowawczych, 2 Por. Dz.U. Nr 116/96, poz. 555. 14

4) koordynowanie przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem środków pochodzących z pomocy zagranicznej, 5) podejmowanie działań mających na celu przygotowanie informacyjne, koncepcyjne i kadrowe dla procesów integracyjnych, 6) współdziałanie z organizacjami samorządowymi zmierzające do udziału tych organizacji w różnych strukturach instytucjonalnych UE, 7) przedstawianie Radzie Ministrów: założeń programów dostosowawczych oraz integracyjnych z UE, projektów rozstrzygnięć w zakresie rozdysponowania środków pochodzących z pomocy zagranicznej, projektów aktów prawnych dotyczących działań dostosowawczych i integracyjnych, sprawozdań z przebiegu realizacji programów dostosowawczych i działań integracyjnych. Komitet podejmuje działania mające na celu przygotowanie społeczeństwa polskiego, w tym kadr administracji publicznej do procesu integracji. Priorytetowym bieżącym zadaniem Komitetu jest przygotowanie Polski do negocjacji w sprawie członkostwa w Unii Europejskiej. Komitet koordynuje prace związane z tym prace prowadzone przez ministerstwa i inne instytucje administracji rządowej. Działania te obejmują różne etapy: od określenia obszarów negocjacyjnych i zidentyfikowania potencjalnych problemów w tym procesie, poprzez tworzenie odpowiedniego zaplecza specjalistycznego i organizacyjnego dla negocjacji, do określenia mandatu negocjacyjnego Zadania te realizowane są zgodnie z Narodową Strategią Integracji Polski z Unią Europejską - dokumentem opracowanym z inicjatywy Sejmu przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej przy udziale ministerstw i urzędów centralnych i przyjętym przez rząd 28 stycznia 1997 roku. Do połowy kwietnia 1997 r. Komitet Integracji Europejskiej odbył 6 posiedzeń, w rezultacie których doszło do przyjęcia szeregu ważnych decyzji. Zestawienie najważniejszych tematów dotychczasowych obrad KIE oraz podjętych na tym forum decyzji zawiera tabl. 1. 15

Tablica1 Zestawienie najważniejszych decyzji podjętych przez Komitet Integracji Europejskiej w okresie od 15 października 1996 r. do 3 kwietnia 1997 roku Nr posiedzenia Data posiedzenia Najważniejsze decyzje podjęte na posiedzeniu KIE 0/96 15.10.1996 r. Powołanie Danuty Hübner na stanowisko Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej w randze Sekretarza Stanu 1/96 12.11.1996 r. Upoważnienie Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej, Sekretarza Stanu do wydawania opinii na temat zgodności projektów aktów prawnych z prawem Unii Europejskiej 2/96 22.11.1996 r. 1. Przyjęcie projektu Decyzji Rady Stowarzyszenia o przedłużeniu od 1.01.1997 r. o kolejny okres pięcioletni obowiązywania postanowień Art. 63 pkt. 4(a) Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między RP, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z drugiej strony, oraz postanowień Art. 8 pkt. 4 Protokołu 2 do Układu Europejskiego ---zobowiązanie Ministra Spraw Zagranicznych do przedłożenia projektu decyzji Radzie Stowarzyszenia 2. Rekomendacja Radzie Ministrów finansowania czterech pilotażowych Zintegrowanych Programów Rozwoju Regionalnego 3. Zalecenie Ministrowi Przemysłu i Handlu przyspieszenia prac nad nowelizacją ustawy o certyfikacji 4. Upoważnienie Ministra Spraw Zagranicznych do opracowania projektu decyzji Rady Stowarzyszenia w sprawie przedłużenia okresu stosowania pomocy państwa w sektorze stalowym 5. Zobowiązanie Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą do przygotowania regulacji związanych ze zniesieniem ograniczeń ilościowych w imporcie produktów naftowych oraz wprowadzenia systemu automatycznego licencjonowania importu 6. Zobowiązanie Ministra Przemysłu i Handlu do pilnego przekazania stronie wspólnotowej informacji na temat nowych zasad importu części do montażu przemysłowego samochodów 1/97 08.01.1997 r. 1. Przyjęcie dokumentu Narodowa Strategia Integracji i rekomendowanie go pod obrady Rady Ministrów 2. Zobowiązanie Ministra Gospodarki do opracowania projektu ustawy zmieniającej ustawę o badaniach i certyfikacji do końca I kw. 1997r 3. Zobowiązanie Ministra Sprawiedliwości do przedstawienia projektu ustawy o odpowiedzialności producenta za wyrób do końca I półrocza 1997 r. 4. Uznanie dokumentu EURO 2006 za tezy programu realizacyjnego NSI 5. Zobowiązanie Sekretarza KIE do powołania międzyresortowych zespołów przygotowujących dokumentację do negocjacji o członkostwo w UE 6. Zobowiązanie Sekretarza KIE oraz Ministra Finansów do przedłożenia propozycji finansowania prac wiążących się z przygotowaniem do negocjacji 2/97 28.02.1997 r. 1. Zobowiązanie Sekretarza KIE do poinformowania strony wspólnotowej, iż Polska zniesie z dniem 1.01.1998 r. obowiązywanie środków ochronnych na pojazdy użytkowe starsze niż 3-letnie, z wyłączeniem autobusów i podwozi samochodów ciężarowych. 2. Zobowiązanie Sekretarza KIE do wystąpienia do Rady Ministrów o przyznanie z rezerwy budżetu państwa środków na pokrycie kosztów udziału Polski w programie Leonardo da Vinci oraz działań pozwalających na uruchomienie programu, a także zarezerwowania w budżecie państwa na lata 16

c.d. 2/97 1998-1999 kwot niezbędnych na pokrycie wkładu strony polskiej do ww. programu (wkład ten będzie pokryty ze środków budżetowych MEN). 3. Zobowiązanie Sekretarza KIE do wystąpienia do Rady Ministrów z wnioskiem o akceptację intencji przeznaczenia z budżetu państwa na koszty operacyjne programów PHARE kwoty 15 mln PLN w 1998 r. i 26 mln PLN w 1999 r. 4. Zobowiązanie Ministra Finansów do opracowania projektu procedur decyzyjnych dotyczących rozdysponowania i przekazywania środków przeznaczonych na koszty operacyjne. 5. Akceptacja projektu porządku obrad piątego posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia oraz zobowiązanie delegacji polskiej do realizacji wytycznych do rozmów. 3/97 03.04.1997 r. 1. Przyjęcie harmonogramu działań implementacyjnych Narodowej Strategii Integracji i rekomendowanie go pod obrady Rady Ministrów. 2. Zobowiązanie Sekretarza KIE do opracowania projektu uchwały w sprawie opiniowania projektów aktów prawnych o ich zgodności z prawem europejskim. 3. Zobowiązanie Sekretarza KIE do opracowania projektu utworzenia międzyresortowego zespołu ds. dostosowania prawa. 4. Zobowiązanie Sekretarza KIE do opracowania koncepcji całościowej harmonizacji prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej. 5. Zobowiązanie ministrów i kierowników urzędów centralnych do realizacji harmonogramu działań dostosowujących polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej 6. Akceptacja i rekomendowanie Radzie Ministrów Informacji o wynikach piątego posiedzenia Komitetu Stowarzyszenia RP-UE oraz zobowiązania ministrów i kierowników urzędów centralnych do realizacji ustaleń i zobowiązań podjętych podczas posiedzenia 7. Wstępna akceptacja wniosku o uruchomienie funduszu preakcesyjnego WE na rozwój wsi i rolnictwa Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (UKIE) jest organem wykonawczym Komitetu Integracji Europejskiej. Statut Urzędu został nadany Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 października 1996 roku. Urzędem kieruje Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej. Zadania Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej wynikają z ustawy i ze statutu. W skład Urzędu wchodzą następujące departamenty merytoryczne: Departament Harmonizacji Prawa, Departament ds. Traktatowych, Departament Ekonomiczny, Departament Koordynacji, Departament Instytucji Europejskich i Planowania, Departament Kształcenia Europejskiego i Informacji, Departament Pomocy Zagranicznej, Funduszy i Programów Wspólnotowych, Departament Dokumentacji Europejskiej. Departament Harmonizacji Prawa, w którego gestii jest proces harmonizacji prawa polskiego z prawem Wspólnot Europejskich, opracowuje opinie o zgodności projektów polskich aktów prawnych z ustawodawstwem Unii. Współpracuje w tym zakresie 17

Rys. 1 Struktura organizacyjna Urz du Komitetu Integracji Europejskiej K OMITET I NTEGRACJI E UROPEJSKIEJ w sk adzie: Przewodnicz cy, Sekretarz, cz onkowie (8 ministrów + 3 osoby powo ane przez Prezesa Rady Ministrów) U RZ D K OMITETU I NTEGRACJI E UROPEJSKIEJ Gabinet P o lity cz n y P rzew od nicz¹cego K IE Sekretarz K o m itetu In teg ra cji Europejsk iej (Sekretarz Stanu) P o d sek reta rz Stanu P o d sek retarz Stanu Podsekretarz Stanu Dyrektor G eneralny U K IE D epartam ent Kordynacji D epartam ent H arm onizacji Praw a D epartam ent In sty tu cji Europejsk ich i P lanow ania Sekretariat U rzêd u K o m ite tu In tegracji E u rop ejskiej D epartam ent Ekonom iczny D epartam ent K szta³cenia Europejsk iego i In fo rm acji D epartam ent Pom ocy Z agranicznej, Funduszy i Program ów W spólnotow ych Biuro Praw ne D epartam ent Dokumentacji Europejsk iej Biuro Administracyjno-Bud etow e D epartam ent ds.t raktatow ych Biuro Kadr Szkolenia i Organizacji 18

z odpowiednimi służbami ministerstw i urzędów centralnych oraz z Sejmem i Senatem RP w trakcie procesu legislacyjnego, a także ze służbami prawnymi Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Trybunału Sprawiedliwości. Opracowuje projekty aktów prawnych przedkładanych Komitetowi Integracji Europejskiej. Departament udziela także wyjaśnień i informacji dotyczących interpretacji prawa wspólnotowego urzędom centralnym oraz naczelnym organom administracji państwowej. Departament ds. Traktatowych jest w trakcie organizacji. Departament Ekonomiczny koncentruje swoje prace na problematyce dostosowań gospodarki polskiej do wymogów integracji z Unią Europejską. Departament opracowuje założenia programów dostosowawczych oraz analizuje gospodarcze konsekwencje integracji Polski z Unią. Prowadzi stałą obserwację poszczególnych dziedzin polityki wspólnotowej i dokonuje analiz porównawczych, których wyniki będą wykorzystane w przyszłych negocjacjach w sprawie członkostwa Polski w UE. Departament współpracuje w tym zakresie z ministerstwami i urzędami administracji centralnej oraz odpowiednimi instytucjami naukowymi w kraju i za granicą. Departament Koordynacji organizuje współpracę między komórkami organizacyjnymi ministerstw i urzędów centralnych, w których kompetencji znajdują się określone obszary procesu integracji z UE. Departament koordynuje prace związane z funkcjonowaniem organów Stowarzyszenia - Komitetu Stowarzyszenia, podkomitetów i grup roboczych oraz uczestniczy w procesie przygotowania posiedzeń Rady Stowarzyszenia. Departament przygotowuje także posiedzenia Komitetu Integracji Europejskiej oraz koordynuje opracowywanie dokumentów i projektów decyzji przedkładanych pod obrady Komitetu. Wiodącym zadaniem Departamentu jest monitorowanie procesów dostosowawczych w Polsce do wymagań integracji z UE oraz koordynowanie przygotowań do negocjacji w sprawie członkostwa Polski w tym ugrupowaniu. Departament Instytucji Europejskich i Planowania zajmuje się analizowaniem doświadczeń integracyjnych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz stanowisk instytucji europejskich, sił politycznych i grup interesów wobec przyszłego członkostwa Polski w Unii. Departament inicjuje i koordynuje prace studialne oraz przygotowuje opinie, ekspertyzy i propozycje na potrzeby procesu decyzyjnego, wykorzystując w tym celu współpracę z odpowiednimi instytucjami krajów członkowskich UE oraz krajów stowarzyszonych ze Wspólnotami Europejskimi. Zajmuje się także planowaniem i organizacją działalności wydawniczej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Departament Kształcenia Europejskiego i Informacji planuje, organizuje i koordynuje szkolenia (studia podyplomowe, cykle specjalistycznych seminariów, staże i pobyty studyjne w instytucjach UE oraz w państwach członkowskich Unii Europejskiej) 19

pracowników administracji publicznej, centralnej, regionalnej i lokalnej, w zakresie wiedzy o integracji europejskiej. Celem perspektywicznym tych szkoleń jest przygotowanie pracowników administracji publicznej do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, a celem bieżącym przygotowanie kadry administracji państwowej do negocjacji w sprawie członkostwa Polski w UE. Do zadań Departamentu należy także upowszechnianie wiedzy o procesach integracji europejskiej w społeczeństwie polskim. Współpracuje w tym zakresie z Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz z instytucjami naukowymi, w tym z ośrodkami badań i studiów europejskich w Polsce i za granicą, z Krajową Szkołą Administracji Publicznej, placówkami oświatowymi, z organizacjami pozarządowymi, jak również z mediami - telewizją, radiem i prasą. Departament Pomocy Zagranicznej, Funduszy i Programów Wspólnotowych inicjuje oraz koordynuje przedsięwzięcia związane z pomocą zagraniczną, (wielostronną - w ramach programu PHARE i bilateralną) udzielaną Polsce przede wszystkim przez Unię Europejską z budżetu wspólnotowego, jej państwa członkowskie, jak również opracowuje instrumenty prawne i ekonomiczne zapewniające efektywne jej wykorzystywanie. Departament współpracuje z ministerstwami i urzędami centralnymi, a także z Komisją Europejską oraz z rządami państw członkowskich Unii, przy określaniu priorytetów i sposobu optymalnego wykorzystania środków pochodzących z pomocy zagranicznej, jak również monitoruje realizację programów finansowanych w ramach tej pomocy. W związku z udostępnieniem Polsce programów wspólnotowych Departament będzie zajmował się monitorowaniem wykorzystywania tych form wsparcia finansowego przez polskie instytucje. Departament Dokumentacji Europejskiej gromadzi, opracowuje i udostępnia pracownikom administracji publicznej oficjalne publikacje Wspólnot Europejskich, a także wydawnictwa polskie i zagraniczne, dotyczące integracji europejskiej. Koordynuje także prace nad przekładem, weryfikacją i publikacją aktów prawa wspólnotowego. Przygotowuje dokumentację i wyciągi ze wspólnotowych baz danych (CELEX - prawo wspólnotowe i COMEXT - statystyki handlu zagranicznego), potrzebne do prac podejmowanych przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej oraz inne instytucje administracji centralnej. Departament jest odpowiedzialny za przygotowanie do druku Dziennika Urzędowego Komitetu Integracji Europejskiej i jego dystrybucję wśród urzędów administracji publicznej. Ponadto w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej funkcjonują jednostki obsługi wewnętrznej: Sekretariat Urzędu; Biuro Kadr, Szkolenia i Organizacji; Biuro Administracyjno-Budżetowe. Do najważniejszych zadań podjętych przez Urząd w pierwszym roku funkcjonowania KIE należy zaliczyć: 20

przygotowanie - przy aktywnej współpracy ministerstw i urzędów administracji państwowej - Narodowej Strategii Integracji oraz harmonogramu jej implementacji, intensyfikację kontaktów i współpracy z organizacjami pozarządowymi 3, koordynację aktualizacji i uzupełniania odpowiedzi na kwestionariusz Komisji Europejskiej w związku z przygotowywaną przez nią opinią (avis) na temat zakwalifikowania Polski do negocjacji w sprawie członkostwa w UE, stworzenie i wprowadzenie w życie koncepcji przygotowań do negocjacji o członkostwo w UE. Narodowa Strategia Integracji Narodowa Strategia Integracji (NSI) jest dokumentem rządowym przygotowanym przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej na mocy Uchwały Sejmu RP z 14 marca 1996 roku. Ostateczna wersja NSI jest wynikiem procesu konsultacji, który w okresie między październikiem 1996 r. i styczniem 1997 r. objął ministerstwa i urzędy administracji centralnej, a także Kancelarię Prezydenta i Konwent Wojewodów. W konsultacjach uczestniczyli również przedstawiciele środowisk pozarządowych (organizacji pracodawców, związków zawodowych, organizacji samorządowych) oraz środowisk naukowych specjalizujących się w integracji europejskiej. W dniu 28 stycznia 1997 r. NSI została przyjęta przez Radę Ministrów. Narodowa Strategia Integracji ma istotne znaczenie dla wszystkich instytucji rządowych zaangażowanych w proces integracji. Porządkuje ona bowiem przedsięwzięcia integracyjne realizowane przez poszczególne instytucje i określa mechanizmy współpracy. Dokument ten definiuje również koordynacyjną rolę Komitetu Integracji Europejskiej. NSI zawiera trzy podstawowe elementy. Po pierwsze, podkreśla, że dążenie Polski do członkostwa w Unii wypływa z polskiej racji stanu i oparte jest na racjonalnej ocenie możliwych scenariuszy politycznych. Integracja z UE jest bowiem najkorzystniejszym wyborem, tak z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa i stabilizacji demokratycznego porządku, jak i tworzenia warunków dla szybkiego rozwoju gospodarczego i budowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Po drugie, NSI mówi nie tylko o dążeniu Polski do członkostwa, ale i określa, jakie zasady powinny mu towarzyszyć. Celem Polski jest uczestnictwo we wszystkich obszarach integracji, z pełnymi prawami członkowskimi, a w dalszej perspektywie dołączenie do unii gospodarczej i walutowej. NSI jasno stwierdza, że Polska nie jest zainteresowana członkostwem drugiej kategorii lub 3 Na przełomie roku 1996 i 1997 został przez UKIE uruchomiony proces tworzenia reprezentacji polskich partnerów społecznych w Komitecie Ekonomiczno-Społecznym UE. 21

selektywnym udział w procesach integracyjnych. W interesie Polski leży Unia sprawnie funkcjonująca, demokratyczna, solidarna, rozwijająca nowe formy współpracy w stosunkach zewnętrznych, wewnętrznych i sądownictwa. Tylko taka Unia może spełnić nasze potrzeby i aspiracje członkowskie. Wreszcie, NSI określa, jakie przesłanki muszą być spełnione dla realizacji powyższych celów, zarówno w odniesieniu do sfery polityki, jak i do sfery gospodarki. W tym pierwszym znaczeniu NSI określa działania zmierzające do uzyskania poparcia dla członkostwa Polski wśród państw członkowskich Unii oraz do rozwijania współpracy z państwami członkowskimi w okresie przedakcesyjnym i w pierwszym okresie członkostwa. W aspekcie wewnętrznym działania te obejmują kampanię informacyjną nakierowaną na uzyskanie poparcia dla integracji z Unią w samym społeczeństwie polskim. Procesy dostosowawcze w obrębie gospodarki to z jednej strony sfera dostosowań prawnych i instytucjonalnych niezbędnych dla uzyskania pełni korzyści z dostępu do rynku Unii Europejskiej. Drugi wymiar to dostosowania realne, obejmujące takie procesy jak modernizacja, restrukturyzacja i prywatyzacja gospodarki, a więc przedsięwzięcia prowadzące do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego przy zachowaniu właściwych parametrów makroekonomicznych. W szczególności chodzi o to, by przedsięwzięcia dostosowawcze przewidziane w NSI stały się dla przedsiębiorstw podstawą do wypracowania własnego harmonogramu zmian w zarządzaniu i strategiach rynkowych i dopasowaniu ich do kalendarza procesów dostosowawczych. Powinno to umożliwić gospodarce polskiej jak najlepsze wykorzystanie okresu przedakcesyjnego dla dokonania niezbędnych zmian, jak i do rozpoznania własnych potrzeb, które powinny być uwzględnione w trakcie negocjacji. Po zaakceptowaniu przez Komitet Integracji Europejskiej i rząd, NSI została przesłana do Sejmu RP. W dniu 7 kwietnia 1997 r. w Komisji ds. Układu Europejskiego, z udziałem ekspertów, przedstawicieli administracji i reprezentantów stowarzyszeń europejskich, odbyła się pierwsza debata na jej temat. Większość dyskutantów podkreślała znaczenie NSI dla zapoczątkowania narodowej dyskusji wokół integracji Polski z Unią Europejską. Debata plenarna w Sejmie RP została zaplanowana na 21 maja 1997 roku. Przygotowanie odpowiedzi na kwestionariusz w związku z opinią o wniosku Polski w sprawie członkostwa w UE W roku 1996 Komisja Europejska przystąpiła, zgodnie z prośbą Rady UE z kwietnia 1995 r., do przygotowania opinii o polskim wniosku o członkostwo (tzw. avis). Sporządzenie takiej opinii wymaga zebrania przez Komisję Europejską informacji o gospodarce, systemie prawnym i sytuacji społecznej kraju aplikującego. W tym celu Komisja Europejska przygotowała obszerny, liczący ponad 170 stron kwestionariusz 22

zawierający szczegółowe pytania dotyczące wszystkich niemalże przejawów życia w Polsce. Dokument ten został Polsce przekazany w dniu 26 kwietnia 1996 roku. Decyzją Rady Ministrów z 5 marca 1996 r. Pełnomocnik Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej został zobowiązany do ustalenia oraz koordynacji prac związanych z przygotowaniem odpowiedzi na kwestionariusze Komisji Europejskiej, w tym w szczególności zbierania informacji stanowiących odpowiedzi poszczególnych ministerstw i urzędów centralnych, oraz przekazania ich do Komisji Europejskiej, a także przedstawienia Radzie Ministrów informacji w tym zakresie. W tym celu, w biurze podległym Pełnomocnikowi Rządu ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej, został powołany zespół zadaniowy odpowiedzialny za koordynację prac nad kwestionariuszem w poszczególnych ministerstwach i urzędach centralnych oraz przygotowanie ostatecznej wersji odpowiedzi. Zestaw odpowiedzi na poszczególne pytania został poprzedzony, przygotowanym przez Pełnomocnika obszernym wstępem, charakteryzującym polskie rozwiązania w zakresie instytucji gwarantujących demokrację, przestrzeganie praw człowieka i mniejszości narodowych oraz przedstawiających wypełnianie kryteriów członkowskich sformułowanych przez Radę Europejską w Kopenhadze. Proces przygotowywania odpowiedzi na kwestionariusz Komisji Europejskiej wymagał ogromnego wysiłku kilkuset pracowników administracji państwowej oraz ich ścisłej współpracy. Bez dużego zaangażowania wykonanie tego ogromu zadań w tak krótkim terminie byłoby praktycznie niemożliwe. Udało się wypracować bardzo dobry model sprawnego współdziałania w sprawach europejskich wszystkich instytucji państwowych. Pełny i jednolity pakiet odpowiedzi na kwestionariusz Komisji Europejskiej został zatwierdzony przez Radę Ministrów 15 lipca 1996 r. i przekazany 26 lipca 1996 r. w wersji angielskiej na ręce Ambasadora R.Timansa szefa Delegacji Komisji Europejskiej w Warszawie przez Ministra Spraw Zagranicznych D. Rosatiego. Od tego momentu Komisja Europejska rozpoczęła prace nad analizą przekazanych informacji niezbędnych dla przygotowania opinii. We wrześniu 1996 r. napłynęły kolejne prośby z Komisji o uzupełnienie nadesłanych odpowiedzi. Poszczególne instytucje przygotowywały niezbędne informacje, a po ich analizie i technicznej obróbce Urząd Komitetu Integracji Europejskiej przekazywał je sukcesywnie do Brukseli. W marcu 1997 r. Komisja Europejska zwróciła się z sugestią dokonania aktualizacji danych dostarczonych w lipcu 1996 roku. Zakończenie procesu aktualizacji rząd polski zaplanował na 15 maja 1997 roku. Strona polska została również poinformowana o wstępnych ocenach Komisji Europejskiej oraz o obszarach, które powinny stać się 23

przedmiotem szczególnego zainteresowania strony polskiej w procesie przygotowywania opinii. Opinia, zdaniem Komisji, powinna być gotowa do połowy 1997 roku. Przygotowanie dokumentacji do negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej Jednym z ważniejszych zadań bieżących Komitetu Integracji Europejskiej jest organizacyjne i merytoryczne przygotowanie procesu negocjacji o członkostwo w UE. Zgodnie z Narodową Strategii Integracji Urząd Komitetu Integracji Europejskiej rozpoczął działania prowadzące do określenia zadań negocjacyjnych i sposobu ich zrealizowania. W tym celu podjęto prace nad przygotowaniem odpowiedniej dokumentacji oraz określono mechanizm współpracy wszystkich zaangażowanych instytucji. W związku z tym uruchomiono także przegląd instrumentów polityki i polskiego ustawodawstwa pod kątem jego zgodności z rozwiązaniami i prawem wspólnotowym dla wcześniejszego przygotowania wariantowych rozwiązań dla procesu negocjacji. Koordynacja prac związanych z przygotowaniem Polski do członkostwa w UE, a prowadzonych przez administrację rządową przebiega w trzech płaszczyznach: - strategicznej - na forum Komitetu Integracji Europejskiej; - operacyjnej - na szczeblu podsekretarzy stanu odpowiedzialnych za sprawy integracji europejskiej; - roboczej - na szczeblu szefów komórek integracji europejskiej poszczególnych ministerstw i urzędów centralnych. W dniu 6 marca 1997 r. zarządzeniem przewodniczącego KIE powołano zespół zadaniowy, w skład którego wchodzą podsekretarze stanu reprezentujący ministerstwa i urzędy centralne. Przewodniczą oni 33 podzespołom utworzonym dla poszczególnych obszarów negocjacyjnych. Do pracy w każdym podzespole zostali delegowani przedstawiciele UKIE, którzy pełnią rolę łączników w całościowym procesie koordynacji przygotowań do negocjacji. OBSZARY NEGOCJACYJNE RESORT WIODĄCY 1. Swobodny przepływ towarów Ministerstwo Gospodarki 2. Prawo do zakładania przedsiębiorstw i Ministerstwo Gospodarki swoboda świadczenia usług 3. Swoboda przepływu pracowników Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej 4. Swoboda przepływu kapitału Ministerstwo Finansów 5. Polityka transportowa Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej 6. Polityka konkurencji Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 7. Ochrona konsumenta i zdrowia Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 24

8. Badania i rozwój technologii, ze Komitet Badań Naukowych szczególnym uwzględnieniem technologii informatycznych 9. Kształcenie Ministerstwo Edukacji Narodowej 10. Statystyka Główny Urząd Statystyczny 11. Prawo spółek Ministerstwo Sprawiedliwości 12. Polityka społeczna Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej 13. Środowisko naturalne Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa 14. Energia Ministerstwo Gospodarki 15. Rolnictwo Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej 16. Rybołówstwo Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej 17. Unia celna Główny Urząd Ceł 18. Stosunki zewnętrzne Ministerstwo Gospodarki 19. Instrumenty polityki strukturalnej Ministerstwo Gospodarki 20. Polityka regionalna Rządowe Centrum Studiów Strategicznych 21. Polityka przemysłowa Ministerstwo Gospodarki 22. Podatki Ministerstwo Finansów 23. Polityka gospodarcza i walutowa Ministerstwo Finansów 24. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Ministerstwo Spraw Zagranicznych 25. Wymiar sprawiedliwości i sprawy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wewnętrzne 26. Inne postanowienia Traktatu o Unii Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Europejskiej 27. Finanse i budżet Ministerstwo Finansów 28. Instytucje Ministerstwo Spraw Zagranicznych DODATKOWE PODZESPOŁY ZADANIOWE Do spraw Resort wiodący 29. analizy i oceny wpływu integracji w Rządowe Centrum Studiów Strategicznych płaszczyźnie społeczno-ekonomicznej 30. wykorzystania doświadczeń krajów Komitet Integracji Europejskiej członkowskich i stowarzyszonych w dziedzinie przygotowań do negocjacji 31. budżetu i finansowania przygotowań do Ministerstwo Finansów negocjacji 32. strategii informacyjnej Urząd Komitetu Integracji Europejskiej 33. kampanii dyplomatycznej i promocji Ministerstwo Spraw Zagranicznych zewnętrznej 25