SPIS TREŚCI Spis treści... 1 Wykaz skrótów... 3 1 Informacje ogólne... 5 1.1 Wywołania (Call outs)... 5 1.2 Zajęcie miejsca w kabinie... 5 2 Listy kontrolne (Check-List)... 7 2.1 Zasady stosowania... 7 2.2 Listy kontrolne PZL-110 Koliber... 8 2.3 Kolejność wywoływania list kontrolnych... 8 3 Procedury normalne... 9 3.1 Uruchomienie silnika... 9 3.2 Kołowanie... 9 3.3 Przygotowanie do startu (Take-off Briefing)... 10 3.3.1 Elementy Take-off Briefing... 10 3.3.2 Take-Off Briefing dla pasa 26... 10 3.4 Procedury przed startem... 11 3.5 Start... 11 3.6 Procedury podczas lotu... 12 3.6.1 Przejście z lotu wznoszącego do lotu poziomego... 12 3.6.2 Przejście ze zniżania do lotu poziomego... 13 3.6.3 Przejście z lotu poziomego do wznoszenia... 13 3.6.4 Przejście z lotu poziomego na zniżanie... 14 3.7 Podejście do lądowania... 14 3.7.1 Elementy Approach Briefing... 14 3.7.2 Approach Briefing dla pasa 26 (lewy krąg)... 15 3.8 Podejście końcowe lądowanie... 15 3.9 Nieudane podejście do lądowania... 16 3.10 Krąg nadlotniskowy... 17 3.11 Opuszczenie kabiny samolotu... 17 3.12 Przeciągnięcie... 17 3.12.1 Lot z prędkością minimalną... 18 3.12.2 Przeciągnięcie... 18 3.12.3 Korkociąg... 19 3.13 Lot przy wietrze bocznym:... 19 3.13.1 Start:... 19 3.13.2 Lądowanie:... 19 4 Procedury awaryjne... 21 4.1 Usterka silnika na rozbiegu... 21 4.2 Usterka silnika po oderwaniu... 21 4.3 Usterka silnika w locie... 21 4.4 Pożar silnika... 22 4.5 Typowe usterki... 23 5 Rozbudowane listy czynności PZL-110 Koliber... 25 Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 1
Strona celowo pozostawiona pusta Strona 2 Procedury operacyjne Wydanie 2008
WYKAZ SKRÓTÓW POLITECHNIKA RZESZOWSKA OŚRODEK KSZTAŁCENIA LOTNICZEGO Skrót Rozwinięcie skrótu AAL Above Aerodrome Level ANU Aircraft Nose Up ATC Air Traffic Control ATIS Automatic Terminal Information Service COM Communication equipment DA(H) Decision Altitude(Height) DG Directional Giro - DW Decision Window - FOM Flight Operating Manual HIALS High Infectivity Approach Light System IAC Instrument Approach Chart IUL Instrukcja Użytkowania w Locie KIAS Knots Indicated Air Speed LDA Landing Distance Available MDA(H) Minimum Decision Altitude (Height) MP Manifold Pressure NAV Navigation equipment OKL Ośrodek Kształcenia Lotniczego Aviation Traning Centre PDT Pokładowy Dziennik Techniczny PF Pilot in Flight POB Poświadczenie Obsługi Bieżącej QAM Q-Aerodrome Metar QFE Atmosferic pressure at aerodrome elevation (or at runway threshold) QNH Altimeter sub-scale setting to obtain elevation when on the ground ROC Rate Of Climb ROD Rate Of Descend RPM Rotation Per Minute RWY Runway SOP Standard Operation Procedure T/O Take-Off TL Tansition Level VG Vertical Giro V LOF Lift Off Speed V MC Minimum Control Speed VS Vertical Speed Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 3
Strona celowo pozostawiona pusta Strona 4 Procedury operacyjne Wydanie 2008
1 INFORMACJE OGÓLNE POLITECHNIKA RZESZOWSKA OŚRODEK KSZTAŁCENIA LOTNICZEGO W rozdziale niniejszym podano procedury operacyjne wymagane w Ośrodku Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej. Instruktorzy, personel naziemny i piloci kształceni w OKL mają prawo zgłosić wnioski i zastrzeżenia do publikowanych procedur. Będą one podstawą do wprowadzania zmian i poprawek do niniejszego podręcznika. W niniejszym rozdziale duże zastosowanie ma frazeologia angielska w odniesieniu do wywołań w kabinie samolotu, pracy z listami kontrolnymi itp. Spowodowane jest to dużą zwięzłością zastosowanych zwrotów w języku angielskim. Dla przykładu stwierdzenie "TAKE - BRIEFING" należałoby przetłumaczyć jako: Przygotowanie przed startem zawierająca procedurę startu i omówienie postępowania w sytuacji awaryjnej. Publikowane poniżej procedury obowiązują wszystkich pilotów wykonujących loty na samolotach typu PZL - 110 "Koliber będących własnością Ośrodka Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej. W celu wykonania lotów na samolocie PZL-110 Koliber będącego własnością Ośrodka Kształcenia Lotniczego Politechniki Rzeszowskiej każdy pilot wyznaczony na dowódcę statku powietrznego zobowiązany jest dopilnować sprawdzenia stanu technicznego samolotu. Potwierdzeniem dokonania tej czynności jest wpis pobrania sprawnego samolotu dokonywany przez dowódcę w dokumentach PDT i POB przypisanym do danego egzemplarza samolotu. Procedury operacyjne są dodatkiem uzupełniającym procedury normalne (Rozdział 4) oraz awaryjne (Rozdział 3) i w żadnym wypadku ich nie zastępują. 1.1 WYWOŁANIA (CALL OUTS) W trakcie wykonywania czynności lotniczych, zwłaszcza na pokładzie samolotu wymaga się stosowania standardowych zwrotów słownych prezentowanych w tekście kursywą dużymi literami CALL OUTS. 1.2 ZAJĘCIE MIEJSCA W KABINIE W trakcie zamykania kabiny należy zwrócić uwagę czy sworznie w tylnej części owiewki weszły w okucia mocujące. W przypadku lotów samodzielnych pasy po prawej stronie należy zapiąć i ściągnąć tak, aby nie dotykały drążka steru wysokości przy pozycji ściągnięty na siebie. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 5
Strona celowo pozostawiona pusta Strona 6 Procedury operacyjne Wydanie 2008
2 LISTY KONTROLNE (CHECK-LIST) 2.1 ZASADY STOSOWANIA Listy kontrolne należy stosować po wykonaniu odpowiedniego bloku czynności wskazanych w Rozdziale 4 Procedury normalne. Stosuje się je w celu sprawdzenia wykonania najbardziej istotnych ze względu na bezpieczeństwo czynności; Blok listy kontrolnej inicjuje się poprzez wywołanie np. TAXI CHECK- LIST ; Lista kontrolna (jeżeli wszystkie czynności zostały poprawnie wykonane) zostaje zakończona wywołaniem np. TAXI CHECK-LIST COMPLETED ; Bloki list kontrolnych oznaczone tłustą kreską po lewej stronie należy znać na pamięć. Wykonując loty na samolotach z załogą jednoosobową należy pominąć czynność odczytania pozycji list kontrolnych w sytuacji, gdy uwaga pilota musi być zwrócona na obserwację przestrzeni wokół samolotu i na tablicę przyrządów (np. Climb, Final ) Nie zwalnia to jednak pilota od stosowania pamięciowego list kontrolnych; Najważniejsze zasady stosowania list kontrolnych: 1. Listy kontrolne nie są poradnikiem ani instrukcją użytkowania i pilotowania samolotu. 2. Listy kontrolne nie są listą czynności, które należy wykonać dla poprawnego użytkowania samolotu. Lista czynności zawarta jest w Rozdziale 4 Procedury normalne. 3. Zdarzają się czynności, o których się czasem zapomina. Listy kontrolne są po to, aby czynności, o których się zapomniało zidentyfikować i wykonać. 4. Pamiętaj o priorytetach : Fly, Navigate, Communicate, Check. 5. Jeżeli pilot zapomina zastosować listę kontrolną, pozbywa się możliwości identyfikacji I naprawy popełnionych przez siebie błędów. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 7
2.2 LISTY KONTROLNE PZL-110 KOLIBER BEFORE STARTING ENGINE 1. Parking brakes SET 2. Start up clearance RECEIVED 3. Departure info RECEIVED 4. Altimeter SET 5. Avionics AFTER STARTING ENGINE 1. Oil pressure 2. Ammeter 3. Avionics ON 4. Flaps /UP 5. Gyro instruments SET TAXI 1. Steering, brakes 2. Instruments 3. Fuel selector BEFORE TAKE- 1. Run Up AS REQ. 2. Magneto Selector BOTH (1+2) 3. Take-off briefing COMPLETED 4. Flaps SET LINE UP 1. Fuel Pump ON 2. Directional gyro 3. Carburetor Heater CLIMB 1. T/O Power SET 2. Flaps UP 3. Fuel Pump CRUISE 1. Cruise Power SET 2. Engine Gauges MONITOR 3. Fuel MONITOR 4. Directional gyro 5. Altimeter PRE-DESCENT 1. Carburetor heater ON 2. Altimeter BEFORE LANDING 1. Fuel Pump ON 2. Fullest Tank SET 3. Rwy Heading SET FINAL 1. Carburetor heater 2. Flaps SET FOR LANDING AFTER LANDING 1. Flaps UP 2. Fuel Pump 2.3 KOLEJNOŚĆ WYWOŁYWANIA LIST KONTROLNYCH Nazwa checklisty BEFORE STARTING ENGINE AFTER STARTING ENGINE TAXI BEFORE TAKE- LINE UP CLIMB CRUISE PRE-DESCENT BEFORE LANDING FINAL AFTER LANDING Wywołanie w trakcie czynności Przed rozpoczęciem uruchamiania silnika (tzn. przed włożeniem kluczyka do stacyjki lub ustawienia iskrowników w pozycję 1+2). Przed zgłoszeniem gotowości do kołowania (po uruchomieniu silnika i wyposażenia nawigacyjnego). Po zakończeniu kołowania. Przed zgłoszeniem gotowości do startu. Po lub w trakcie zajmowania pasa. Podczas startu po przekroczeniu 100m AAL, lub po rozpoczęciu wznoszenia na trasie. Po ustaleniu lotu na wysokości przelotowej. Po każdej zmianie parametrów lotu (zakręt, zmiana wysokości, przełączanie zbiorników itp.) nie rzadziej niż co 20 min lotu. Przed wykonaniem zniżania z wysokości przelotowej. Przed wykonaniem lądowania (w przypadku podejścia do lądowania z kręgu wywołanie powinno nastąpić przed trzecim zakrętem) Na krótkiej prostej do lądowania. Po zakończeniu dobiegu. Strona 8 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3 PROCEDURY NORMALNE 3.1 PRZEGLĄD SAMOLOTU Przed rozpoczęciem lotu pilot zobowiązany jest do wykonania przeglądu zewnętrznego samolotu i jego kabiny (zgodnie z IUL). Fakt dokonania przeglądu odnotowujemy w PDT i POB. Po zajęciu miejsca w kabinie należy dopasować oparcie siedzenia i zapiąć pasy bezpieczeństwa. 3.2 URUCHOMIENIE SILNIKA Przed uruchomieniem silnika pilot zobowiązany jest do zapoznania się drogą radiową z aktualnymi warunkami meteorologicznymi i ruchowymi. Odebrane informacje należy zapisać i bezzwłocznie potwierdzić (QNH, TL, RWY). Następnie wymaga się ustawienia na wysokościomierzu aktualnego ciśnienia QNH i porównaniu jego wskazań z elewacją lotniska (dopuszczalna tolerancja wynosi 20m). Pilot dokonuje analizy warunków meteorologicznych pod kątem planowanego lotu. Uwaga! Włączenie hamulca postojowego polega na stanowczym (równoczesnym) naciśnięciu hamulców podwozia głównego oraz zaciągnięciu blokad hamulca ręcznego odpowiednio dla każdego hamulca. Przed włączeniem elektrycznej pompy paliwa należy włożyć klucz do stacyjki (jeżeli jest zabudowana), następnie podać głośno i wyraźnie komendę OD ŚMIGŁA lub PROP CLEAR jednocześnie wzrokowo upewniając się czy przestrzeń przed samolotem jest wolna. Uruchomienie silnika przeprowadzać przy wyłączonej awionice. 3.3 KOŁOWANIE Przed rozpoczęciem kołowania należy sprawdzić poprawność działania układu paliwowego. W tym celu należy włączyć wyłącznik elektrycznej pompy paliwa i przekręcić kran paliwa w sposób zdecydowany w położenie przeciwne do tego, na którym silnik był uruchamiany. Następnie należy wyłączyć wyłącznik pompy elektrycznej paliwa. Zgodnie z rozdziałem Procedury normalne IUL pierwszą czynnością po ruszeniu samolotu jest sprawdzenie układu hamulcowego. W przypadku lotu z instruktorem na pokładzie pilot powinien zarządzić sprawdzenie hamulców po stronie instruktora poprzez komendę CHECK YOUR BREAKS. W trakcie kołowania należy sprawdzić poprawne wskazania prędkościomierza (Speed Indicator) i wariometru (Vertical Speed Indicator) oraz wskazania: sztucznego horyzontu (Attitude Indicator), koordynatora zakrętu (Turn Coordinator), wskaźnika kursu (Directional Gyro) i busoli (Magnetic Compass) poprzez zmiany kierunku z uwagą na przeszkody. Podczas kołowania utrzymywać kierunek za pomocą steru kierunku, jeśli skuteczność jego jest zbyt mała należy używać hamulce krótkimi impulsami. W przypadku kołowania z bocznym wiatrem, należy lotkę (drążek) ustawić pod wiatr. Zmiany kierunku wykonywać poprzez wychylenie steru kierunku i impulsowe naciskanie hamulca. Nie należy używać hamulca w sposób ciągły, gdyż może to spowodować zwolnienie ruchu samolotu, a także uszkodzenie układu hamulcowego. Po zakończeniu kołowania należy wykonać TAXI CHECK. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 9
W trakcie kołowania po lotniskach trawiastych bez wyznaczonych dróg do kołowania należy zwrócić szczególną uwagę na nawierzchnię lotniska przed samolotem. W razie potrzeby zmieniać kierunek kołowania dla sprawdzenia przedpola samolotu. W przypadku przejazdu przez krzyżujące się drogi kołowania wymaga się zwrócenia uwagi na ewentualny ruch na tych drogach i potwierdzenia wolnej drogi do kołowania przez LEFT FREE, RIGHT FREE. 3.4 PRZYGOTOWANIE DO STARTU (TAKE- BRIEFING) Odprawa do startu (Take-Off Briefing) powinny zostać wykonane przed każdym lotem lub serią lotów. Ustalenia do startu można pominąć w przypadku wykonywania kolejnych lotów przerywanych krótkimi postojami z tego samego lotniska przy braku zmian pogodowych i masowych (oprócz zmiany masy paliwa). Take-Off Briefing powinien zostać wykonany po zapoznaniu się z aktualnymi warunkami meteorologicznymi (QAM), przed zgłoszeniem drogą radiową gotowości do wykonania lotu. 3.4.1 ELEMENTY TAKE- BRIEFING Ustalenia powinny zawierać następujące elementy: Kierunek i oznaczenie pasa startowego Prędkości Konfiguracje do startu Procedurę odlotu Procedurę na wypadek sytuacji awaryjnej Ustalenia te winny zostać przeprowadzone głośno i wyraźnie oraz powinny zostać dopasowane do warunków meteorologicznych i otoczenia lotniska. 3.4.2 TAKE- BRIEFING DLA PASA 26 TAKE- BRIEFING o RUNWAY IN USE 26 o ROTATION SPEED 60 km/h o LIFT SPEED 95 km/h o CONFIGURATION : TAKE- FLAPS o AFTER TAKE- CLIMB STRAIGHT AHEAD UP TO 300 m ALTITUDE AND PROCEED AS CLEARD o EMERGENCIES: o ANY MALFUNCTION DURING ROLL-ON ABANDON TAKE-; o AFTER LIFT- UP TO 300 m ALTITIUDE LAND STRAIGHT AHEAD MAX TURN 30 TO AVOID OBSTACLES; o OVER 300 m ALTITUDE LAND IN SAFE TERRAIN (TRY TO LAND ON EMERGENCY STREEP EPRZ) TAKE- BRIEFING COMPLETED Strona 10 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3.5 PROCEDURY PRZED STARTEM Wykonać check BEFORE TAKE -. Po uzyskaniu zgody na zajęcie pasa startowego, przed jego zajęciem należy się upewnić, czy sektor podejścia do lądowania jest wolny (Czy nie podchodzi samolot (szybowiec) bez łączności radiowej). Jeżeli przestrzeń jest wolna wymaga się stwierdzenia APPROACH SECTOR FREE. Podczas wykołowywania na pas wykonać LINE UP CHECK. Na pasie sprawdź czy zgadza się jego kierunek z wskazaniami busoli magnetycznej - girobusoli, potwierdź stwierdzeniem "RUNWAY IDENTIFIED" i czy przyrządy pracy silnika znajdują się w zielonym sektorze. 3.6 START Po uzyskaniu zgody na start, ustaw moc startową, sprawdź i potwierdź - "T/O PWR SET AND CHECK". Zwolnij hamulce, potwierdzając - "BRAKES RELEASED". Sprawdź i potwierdź wyraźne wskazania wzrostu prędkości na prędkościomierzu - SPEED RISING w przeciwnym wypadku przerwij start. Przy prędkości 60 km/h podnieś przednie koło, - ROTATION". Oderwanie nastąpi przy prędkości ok. 95 km/h. Na 50 m AAL schowaj klapy i ustal prędkość wznoszenia 110 km/h. Na 100 m AAL wyłącz pompę paliwa, wykonaj CLIMB Check. Climb check V=110 km / h Line up Check V=110 km / h V=95 km / V=60 km h / h Pump off 100m AGL T/O POWER SET BREAK RELESED SPEED RISING ROTATION LIFT Flaps up 50 AGL W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów niesprawności samolotu przed oderwaniem należy natychmiast zmniejszyć moc silnika do minimum i przerwać start. Użyć natychmiast hamulca w sposób zapewniający zachowanie przyczepności kół podwozia do podłoża. Niektóre parametry decydujące o przerwaniu startu: spadek mocy, niesprawny prędkościomierz, zbyt wolne rozpędzanie niezapewniające oderwanie samolotu przed końcem drogi startowej. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 11
Uwaga! Zabrania się zmiany raz podjętej decyzji o przerwaniu startu. Jeśli istnieje obawa zderzenia z przeszkodą zabezpiecz silnik: zamknij zawór paliwa, dźwignię przepustnicy ustaw w położenie maksymalne do przodu pełen gaz, wyłącznik iskrowników w położenie wyłączony, główny wyłącznik prądu w pozycji wyłączony. Użyj steru kierunku i hamulców dla ominięcia przeszkody. 3.7 PROCEDURY PODCZAS LOTU Dla wyboru ustawienia mocy przelotowej należy zapoznać się z Instrukcją Użytkowania w Locie samolotu, na którym ma się odbyć lot Rozdział 5 Osiągi. 3.7.1 PRZEJŚCIE Z LOTU WZNOSZĄCEGO DO LOTU POZIOMEGO Pochyl samolot i zredukuj moc 50m TO GO Moc przelotowa wg instr użytkowania w locie V=110 km / h Cruise check Moc na wznoszenie wg IWL 20 metrów poniżej zaplanowanej wysokości wykonaj call-out - 20 m TO GO". Przed osiągnięciem wysokości przejdź do lotu poziomego (oddając drążek) i rozpędzaj samolot do prędkości przelotowej. Po osiągnięciu prędkości przelotowej ustaw obroty silnika i wytrymuj samolot. Wykonaj CRUISE CHECK. Strona 12 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3.7.2 PRZEJŚCIE ZE ZNIŻANIA DO LOTU POZIOMEGO V=110 km / h Moc na zniżaniu wg instr użytkowania w locie 50m TO GO Moc przelotowa wg IWL Cruise check 20 metrów poniżej wysokości przelotowej - 20 m TO GO".. Przed osiągnięciem wysokości przelotowej ustaw obroty silnika i wytrymuj samolot. Wykonaj CRUISE CHECK. 3.7.3 PRZEJŚCIE Z LOTU POZIOMEGO DO WZNOSZENIA Climb check CLIMB.. Moc na wznoszenie IWL Ustaw moc silnika na T/O. Wznoś się z prędkością IAS = 110 km/h. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 13
3.7.4 PRZEJŚCIE Z LOTU POZIOMEGO NA ZNIŻANIE Pre-descent check V=110 km / h Moc na zniżaniu wg IWL DESCENT.. V=110 km / h Zmniejsz obroty silnika dla ustalenia prędkości opadania Sterem wysokości ustaw prędkość lotu 3.8 PODEJŚCIE DO LĄDOWANIA Przed lądowaniem konieczne jest przeprowadzenie odpowiedniego przygotowania samolotu i załogi Approach Briefing. Przygotowanie to powinno zostać wykonane przed każdym lądowaniem za wyjątkiem następujących po sobie lądowań wykonywanych seryjnie. Approach Briefing powinien zostać wykonany w czasie od odebrania aktualnych warunków meteorologicznych (QAM) do osiągnięcia kręgu nadlotniskowego. Po odebraniu QAM, analogicznie jak przed uruchomieniem sprawdzamy i ustawiamy ciśnienie na wysokościomierzu, oraz ustawiamy kurs pasa lądowania na zapamiętywaczu girobusoli. Przygotowanie samolotu do lądowania polega na sprawdzeniu ilości paliwa w zbiornikach, określeniu konfiguracji do lądowania klapy, wykonania BEFORE LANDING CHECK. 3.8.1 ELEMENTY APPROACH BRIEFING Ustalenia powinny zawierać następujące elementy: Kierunek i oznaczenie pasa startowego Konfigurację do lądowania Prędkości Procedurę podejścia do lądowania Procedurę nieudanego podejścia do lądowania Ustalenia powinny zostać przeprowadzone głośno i wyraźnie oraz powinny zostać dopasowane do warunków meteorologicznych i otoczenia lotniska. Strona 14 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3.8.2 APPROACH BRIEFING DLA PASA 26 (LEWY KRĄG) APPROACH BRIEFING RUNWAY IN USE 26 CONFIGURATION : FLAPS FOR LANDING APPROACH SPEED 110 km/h ON FINAL 105 km/h, CIRCUIT ALTITUDE 500 METERS, JOIN BASE LEG RWY 26 LEFT HAND PATTERN MISSED APPROACH - CLIMB STRAIGHT AHEAD UP TO 300 METERS ALTITUDE, THAN TURN LEFT PROCEED TO DOWN WIND POSITION APPROACH BRIEFING COMPLETED 3.9 PODEJŚCIE KOŃCOWE LĄDOWANIE Wykonując lot na Base Leg u upewnij się, że sektor podejścia jest wolny i rozpocznij zniżanie poprzez zredukowanie mocy silnika, upewnij się, że prędkość jest poniżej maksymalnej prędkości wypuszczenia klap 140km/h. Wypuść klapy w położenie startowe i ustabilizuj prędkość 120 km/h i stały kąt schodzenia. Wyprowadzenie na kurs do lądowania powinno nastąpić nie niżej jak 100m AGL. W przypadku lądowania na klapach w pozycji startowej (małe klapy) utrzymuj prędkość 120 km/h na prostej i zredukuj do 110km/h nad progiem pasa. Podczas lądowania na klapach 30º (wypuszczenie klap w pozycję 30º należy rozpocząć po ustabilizowaniu się na prostej do lądowania) utrzymuj prędkość 110 km/h na prostej i zredukuj do 105 km/h nad progiem pasa. Każdorazowo kąt wychylenia klap i prędkość podejścia należy dostosować do panujących warunków meteorologicznych i ruchowych. W przypadku zgłaszanych porywów wiatru, należy zwiększyć prędkość podejścia do lądowania. Na prostej do lądowania sprawdź czy nie naciskasz stopami hamulców. Rozpocznij FINAL CHECK LIST. Na dobiegu utrzymuj przednie kółko podniesione do prędkości 60km/h. V=120/110 km / h V=110/105 km / h After landing check Final check Uwaga! Konwojery zaleca się wykonywać na klapach 10º (położenie startowe) Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 15
3.10 NIEUDANE PODEJŚCIE DO LĄDOWANIA W przypadku podjęcia decyzji wykonania procedury nieudanego podejścia należy w sposób płynny, lecz zdecydowany ustawić moc startową z jednoczesnym zatrzymaniem opadania samolotu i po uzyskaniu prędkości umożliwiającej wznoszenie się przejść do lotu wznoszącego. Kiedy podejście do lądowania było wykonywane na klapach w pozycji startowej, klapy te należy schować w sposób impulsowy po osiągnięciu wysokości 50m AAL. Natomiast, gdy podejście było wykonywane na klapach w położeniu 30º (położenie do lądowania), należy ustawić moc startową i przejść do lotu wznoszącego. Po osiągnięciu wysokości 50m AAL należy w sposób impulsowy schować klapy. Utrzymuj prędkość 110km/h i na wysokości 100m AAL wyłącz elektryczną pompę paliwa. Po wykonaniu wszystkich niezbędnych czynności zapewniających bezpieczną kontynuację lotu poinformuj o swojej decyzji i zamiarach do ATC. Uwaga! Zabrania się zmiany raz podjętej decyzji o odejściu na drugi krąg. V=110 km / h Final check Punkt decyzji T/O Power V=110 km / h Climb check Uwaga! Decyzja o wykonaniu procedury nieudanego podejścia do lądowania powinna zostać podjęta w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, co do wykonania bezpiecznego lądowania. Strona 16 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3.11 KRĄG NADLOTNISKOWY Fuel Pump on Cruise check V=120/110 km / h Final check V=110 km / h Climb check V=110/105 km / h T/O Power After landing check Flaps up 50 AGL Fuel Pump off 100m AGL 3.12 OPUSZCZENIE KABINY SAMOLOTU Po wykonanym locie pilot może opuścić kabinę samolotu dopiero po wykonaniu wszystkich czynności związanych z wyłączeniem silnika (patrz Instrukcja Użytkowania w Locie Rozdział 4, Procedury normalne ), nie wcześniej niż po wyjęciu kluczyka ze stacyjki rozrusznika (w egzemplarzach z zabudowaną stacyjką) lub ustawieniem przełącznika iskrowników w pozycję 0. 3.13 PRZECIĄGNIĘCIE Ćwiczenie lotu z prędkością minimalną oraz ćwiczenie zapobiegania i wyprowadzania z przeciągnięcia wykonywać należy przy zastosowaniu specjalnych środków ostrożności: Wysokość Konfiguracja samolotu Kabina Silnik Miejsce ćwiczenia Przestrzeń powietrzna - Wysokość przed rozpoczęciem ćwiczenia nie może być mniejsza niż 600 metrów nad poziom najwyższej przeszkody w strefie. - Sprawdzić pożądane ustawienie klap, zamknięcie drzwi, ustawić klapkę wyważającą w pozycję neutrum. - Zabezpieczyć wszystkie luźne rzeczy, dociągnąć pasy. - Sprawdzić przyrządy kontroli silnika (zielony sektor), włączyć elektryczną pompę paliwa (sprawdzić ciśnienie paliwa). - Unikać miejsc o zwartej zabudowie. Ćwiczenia nie wykonywać nad chmurami. Zabezpieczyć miejsce na ewentualne lądowanie awaryjne. - Przed rozpoczęciem ćwiczenia upewnij się, czy w strefie nie ma innego samolotu. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 17
3.13.1 LOT Z PRĘDKOŚCIĄ MINIMALNĄ zredukowanie mocy do minimum PITCH DOWN T/O POWER V przelotowa 2450 obr/min V przelotowa 2450 obr/min H > 700 m AGL V przelotowa 2450 obr/min H > 600 m ustawienie mocy niezbędnej do lotu z Vmin na stałej wysokości W celu wykonania lotu z minimalną prędkością należy zredukować moc do minimum, utrzymując lot na stałej wysokości poprzez ściąganie drążka na siebie poczekać aż samolot osiągnie prędkość minimalną. W tym momencie należy w sposób płynny ustawić moc niezbędną do wykonania lotu z V MIN 85km/h. Należy zwrócić szczególną uwagę na poprawność pilotażu przy locie z minimalną prędkością, zmiany kierunku należy wykonywać w sposób płynny. W celu przejścia do lotu z prędkością przelotową należy zmniejszyć kąt natarcia oraz w sposób płynny ustawić moc startową. W miarę tendencji samolotu do przechodzenia samolotu na wznoszenie, oddawać drążek aż do ustalenia prędkości przelotowej. Uwaga! Lot z prędkością minimalną wykonywać jedynie przypadku, w których tego typu ćwiczenia są przewidziane w programie szkolenia. 3.13.2 PRZECIĄGNIĘCIE Uwaga! Przeciągnięcia wykonywać jedynie w lotach, w których tego typu ćwiczenia są przewidziane w programie szkolenia i na wysokości co najmniej 600 m AGL. Zredukować moc Utrzymywać lot na stałej wysokości Utrata sterowności Pochylić s-t Utrzymywać kierunek sterem kierunku Ustabilować lot poziomy Wytrymować s-t Pompa paliwa wl Klapy 0 Płynnie ustawić moc starową V>95 km/h - przejść do lotu poziomego Strona 18 Procedury operacyjne Wydanie 2008
3.13.3 KORKOCIĄG W przypadku niezamierzonego wejścia w korkociąg postępować zgodnie z następującą procedurą: Manetka gazu Kierunek obrotu - Ściągnięta (gaz minimalny) - Zidentyfikować Zatrzymać autorotację przez pełne użycie przeciwnego wychylenia steru kierunku, a następnie: Lotki Ster wysokości Ster kierunku Ster wysokości - Neutrum - Oddać do przodu, lekko poza neutrum aż do ustania autorotacji. Unikać pełnego oddania steru wysokości do przodu może to spowodować przejście do korkociągu plecowego. - Po ustaniu autorotacji neutrum. - Łagodnym ruchem wyprowadzić z nurkowania do lotu poziomego. 3.14 LOT PRZY WIETRZE BOCZNYM: 3.14.1 START: Uwaga! Korkociąg zamierzony jest zabroniony! Ustaw pełny gaz przed zwolnieniem hamulców. Drążek pod wiatr. Utrzymuj kierunek rozbiegu za pomocą steru kierunku. Oderwij się zdecydowanie, aby nie dotknąć powtórnie ziemi. Po oderwaniu przyjmij poprawkę kursową na wiatr (trawers). 3.14.2 LĄDOWANIE: Podczas podejścia do lądowania utrzymuj poprawkę kursową (trawers) aż do progu pasa startowego. Po minięciu progu pasa zredukuj moc do minimum i zacznij wyrównanie. Za pomocą steru kierunku utrzymuj oś podłużną samolotu równolegle do kierunku lotu. Ląduj bez trawersu! Przy podejściu z trawersem najczęściej wystarczy wychyleniem sterem kierunku wyrównać oś samolotu do osi pasa startowego. Jeżeli to konieczne przy silnym bocznym wietrze pochyl skrzydło pod wiatr, lecz nie więcej niż 15 o. Przyziemienie nastąpi na nawietrzną goleń podwozia głównego. Po przyziemieniu utrzymuj przednie kółko w powietrzu do prędkości 60km/h, utrzymuj kurs pasa używając orczyka, lotki wychyl pod wiatr. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 19
Strona celowo pozostawiona pusta Strona 20 Procedury operacyjne Wydanie 2008
4 PROCEDURY AWARYJNE 4.1 USTERKA SILNIKA NA ROZBIEGU Zredukować obroty do minimum, hamować wykorzystując długość dostępną pasa. W przypadku możliwej kolizji z przeszkodą należy zamknąć kran paliwa, ustawić pełny gaz, iskrowniki wyłączyć, główny wyłącznik prądu wyłączyć, mieszankę odciąć. W celu ominięcia przeszkód należy wykonywać zmiany kierunku poprzez wychylenie steru kierunku i używanie hamulców. 4.2 USTERKA SILNIKA PO ODERWANIU W przypadku awarii silnika po starcie do 100m AGL należy lądować na wprost z odchyłką do 30º celem ominięcia przeszkód. Pierwszą czynnością jest zabezpieczenie prędkości, która nie może być mniejsza niż 100km/h. Zakręty niezbędne do ominięcia przeszkód powinny być z jak najmniejszym przechyleniem. Po upewnieniu się, że miejsce lądowania awaryjnego jest w zasięgu dolotu samolotu (planować się z przelotem), gdy zapewniony jest dolot, klapy ustawić w pozycję do lądowania. Przyziemić z minimalną prędkością. Gdy usterka silnika nastąpi powyżej 100m AGL należy lądować na wprost ze zmianą kierunku do 90º celem ominięcia przeszkód. Przed przyziemieniem samolotu należy: wyłączyć iskrowniki, wyłączyć wyłącznik główny instalacji elektrycznej, zamknąć zawór paliwa. Uwaga! Sposób wykonania lądowania awaryjnego należy dostosować do: aktualnie panujących warunków atmosferycznych, otoczenia wokół lotniska (przeszkody), sytuacji ruchowej i umiejętności pilota. 4.3 USTERKA SILNIKA W LOCIE Podczas awarii silnika w trakcie lotu należy w pierwszej kolejności zabezpieczyć prędkość 140km/h (prędkość najlepszego zasięgu) i obrać miejsce awaryjnego lądowania. Gdy wysokość nad terenem jest wystarczająca należy podjąć próbę ponownego uruchomienia silnika. W tym celu należy sprawdzić przyrządy silnikowe i jeżeli wskazania są w normie: - włączyć wyłącznik elektrycznej pompy paliwa, - zawór paliwa przełączyć na pełniejszy zbiornik (jeżeli awaria silnika nastąpiło po zmianie zbiornika powrócić na poprzedni zbiornik), - ustawić mieszankę w położenie bogata, - włączyć ogrzewanie gaźnika. W przypadku, gdy silnik zacznie pracować równomiernie należy w miarę możliwości zidentyfikować zaistniałą usterkę i podjąć odpowiednie działania zabezpieczające przed ponowną awarią. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 21
Gdy silnik nie zacznie pracować należy wykonać lądowanie awaryjne. W tym celu należy: - zamknąć zawór paliwa, - dźwignia przepustnicy w pozycji pełen gaz, - iskrowniki wyłączyć. Przed przyziemieniem należy: - odblokować zamek zamykania limuzyny, - w końcowej fazie podejścia zredukować prędkość do 110km/h, - jeżeli zapewniony jest dolot, klapy ustawić w położenie do lądowania, - wyłączyć wyłącznik główny instalacji elektrycznej. Gdy silnik zacznie pracować nierównomiernie należy podjąć próbę lądowania w terenie przygodnym z pracującym silnikiem. O ile jest to możliwe wykonać przelot na miejscem przymusowego lądowania (nie niżej jak 100m AGL) celem sprawdzenia czy nie ma przeszkód. Następnie należy podchodzić do lądowania ze składową wiatru jak najbardziej czołową z klapami wychylonymi do lądowania z prędkością 95km/h. Przed przyziemieniem należy wyłączyć wyłącznik główny instalacji elektrycznej. Gdy awaria silnika nastąpi na wysokości niezapewniającej bezpiecznego uruchomienia silnika należy lądować w najbliższym dostępnym miejscu. - zamknąć zawór paliwa, - dźwignia przepustnicy w pozycji pełen gaz, - iskrowniki wyłączyć. Przed przyziemieniem należy: - odblokować zamek zamykania limuzyny, - w końcowej fazie podejścia zredukować prędkość do 110km/h, - jeżeli zapewniony jest dolot, klapy ustawić w położenie do lądowania, - wyłączyć wyłącznik główny instalacji elektrycznej. Uwaga! W przypadku lądowania na obszarze leśnym, wybrać do tego celu (o ile jest to możliwe) najbardziej gęstą część lasu przyjmując za płaszczyznę przyziemienia wierzchołki drzew; podczas lądowania na zbiorniku wodnym należy otworzyć przed lądowaniem limuzynę i przyjąć powierzchnię wody za miejsce przyziemienia. W obydwu przypadkach starać się przyziemiać na minimalnej prędkości (z przeciągnięciem). 4.4 POŻAR SILNIKA Jeśli pożar nastąpił podczas próby uruchamiania silnika należy zaprzestać uruchamianie silnika. W tym celu należy zamknąć zawór paliwa, wyłączyć elektryczną pompę paliwa, dźwignia przepustnicy pełen gaz, iskrowniki wyłączyć, wyłącznik główny instalacji elektrycznej wyłączyć. Jak najszybciej opuścić kabinę samolotu i w miarę możliwości gasić pożar dostępnymi środkami. Uwaga! Zabrania się ponownego uruchamiania silnika przed usunięciem przyczyny pożaru. Strona 22 Procedury operacyjne Wydanie 2008
Gdy pożar nastąpił w trakcie lotu, należy: - zamknąć zawór paliwa, - dążyć do zdmuchnięcia płomieni wykonując ślizg - wyłączyć elektryczną pompę paliwa jeśli była używana, - dźwignia przepustnicy pełen gaz, - wentylacja kabiny zamknięta, - otworzyć limuzynę kabiny, - lądować w terenie przygodnym. 4.5 TYPOWE USTERKI 1. Osad nagaru na świecach lub przylgniach zaworów. Objawy: silnik pracuje nierównomiernie, ma wyraźnie zmniejszoną moc. Środki zaradcze: lądowanie zapobiegawcze przy zwiększonych obrotach silnika. 2. Samolot nie wznosi się pomimo ustawionej mocy w pozycję moc startowa. Środki zaradcze: sprawdź czy iskrowniki są włączone w pozycję1+2. 3. Silnik stopniowo traci moc. Środki zaradcze: sprawdź temperaturę mieszanki i jeżeli wynosi ona +5ºC lub poniżej włącz podgrzew gaźnika. Jeśli to nie pomoże lądowanie zapobiegawcze. 4. Silnik przerwał pracę. Środki zapobiegawcze: lądowanie awaryjne. W przypadku dostatecznej wysokości, włącz elektryczną pompę paliwa i zmień zasilanie paliwem na drugi zbiornik. Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 23
Strona celowo pozostawiona pusta Strona 24 Procedury operacyjne Wydanie 2008
5 ROZBUDOWANE LISTY CZYNNOŚCI PZL-110 KOLIBER PRE-FLIGHT-CABINE Parking brakes A/C papers, headsets Ignition switch All electr. Equipment Battery Fuel quantity Battery Mixture Carburettor heater Controls Trimmer SET ON BOARD ON IDLE CUT FREE MANUAL/SET PRE-FLIGHT-OUTSIDE Oil quantity Fuel quantity Other items ACCORDING TO AOM BEFORE STARTING ENGINE Parking brakes Pre-flight check Seat, seat belts Battery Radio Met information Altimeter Start up clearance Radio SET COMPLETED ADJUSTED/FASTENED ON ON RECEIVED SET/ RECIVED STARTING ENGINE Fuel selector OPEN ( L or R ) Mixture RICH Carburettor heater Alternator ON Fuel pump ON Throttle PRIME THE ENGINE / SET Ignition / Starter ON / ENGAGE ( MAX 30 s ) Ignition SET 1+2 Throttle 1000-1200 rpm Oil press, ammeter, mixture temp Anticollision light ON Fuel pump AFTER STARTING ENGINE Gyro instruments Radio, ADF Flaps Carburettor Gyro instruments ON ON / AS REQUIRED SET / COMPARED Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 25
TAXI Brakes steering / NORMAL TC, DG, AL., AS, VSI Fuel selector BOTH SIDES ( L, P min 30s ) RUN UP Parking brakes Engine gauges Mixture Carburettor heater Throttle Ignition Throttle Ignition Throttle Carburettor heater Engine gauges Throttle SET RICH 1100-1200 rpm max. drop 250 rpm, max. diff 50 rpm 1600-1800 rpm max. drop 250 rpm, max. diff 50 rpm 2400-2500 rpm / max. drop 100 rpm IDLE ( check 750-900 then 1000-1200 rpm) BEFORE TAKE - Controls Trimmer Flaps Mixture Carburettor heater Fuel selector Seat belts Fairing Take - off briefing SET SET FOR TAKE - SET FOR TAKE - RICH FULLEST TANK FASTENED LOCKED / SECURE COMPLETED LINE UP Fuel pump RWY heading, direction gyro Time ON CLIMB Flaps Climb power Fuel pump UP CRUISE Altimeter Cruise power Engine gauges, fuel consumption Direction gyro SET MONITOR Strona 26 Procedury operacyjne Wydanie 2008
BEFORE LANDING Altimeter Fuel pump Direction gyro Mixture Carburettor heater Fuel quantity / selector SET ON RICH / FULLEST TANK FINAL Flaps Carburettor heater Brakes SET FOR LANDING RELEASED AFTER LANDING Fuel pump Flaps Time UP SHUT DOWN Parking brakes Throttle Radio, ADF Gyro instruments Engine temp Throttle Mixture Ignition Anticolision light Alternator Battery SET BELOW 1600 rpm BLOCKED / BELOW 140 C 750-900 rpm IDLE CUT Wydanie 2008 Procedury operacyjne Strona 27