INSTRUKCJA SZKOLENIA DO UZYSKANIA LICENCJI PILOTA SZYBOWCOWEGO Rozdział 2

Transkrypt

1 OMÓWIENIE I ĆWICZENIA W POWIETRZU 2.1 Ćwiczenia w powietrzu WYKAZ ĆWICZEŃ KONIECZNYCH DO ZREALIZOWANIA W TRAKCIE SZKOLENIA (zgodnie z AMC1 FCL. 210.S) Program szkolenia w locie do uzyskania uprawnień do wykonywania startów na szybowcach z napędem własnym musi zawierać zasady zarządzania zagrożeniami i błędami oraz obejmować wszystkie elementy wyszczególnione zgodnie z AMC1 FCL. 210.S : Ćwiczenie 1: Zapoznanie z szybowcem: (A) charakterystyka szybowca; (B) układ kokpitu: przyrządy i wyposażenie; (C) układ sterowania: drążek sterowy, sterownica nożna, hamulce aerodynamiczne, klapy i trymery; (D) wyczepienie z holu i podwozie; (E) listy kontrolne, procedury i systemy sterowania. Ćwiczenie 2: Procedury w sytuacjach awaryjnych: (A) zastosowanie sprzętu bezpieczeństwa (spadochron); (B) czynności w przypadku awarii systemów; (C) procedury skoku ze spadochronem. Ćwiczenie 3: Przygotowanie do lotu: (A) odprawy przed lotem; (B) dokumenty wymagane na pokładzie; (C) sprzęt wymagany do planowanego lotu; (D) obsługa naziemna, przemieszczenia, wyholowanie, parkowanie i zabezpieczenie; (E) czynności kontrolne przed lotem na zewnątrz i wewnątrz; (F) sprawdzenie dopuszczalnej masy i wyważenia; (G) regulacja pasów, fotela lub panelu sterownicy nożnej; (H) obsługa pasażerów; (I) czynności kontrolne przed startem. Ćwiczenie 4: Wstępny lot zapoznawczy: (A) zapoznanie z terenem; (B) procedury obserwacji zewnętrznej. Ćwiczenie 5: Działanie układu sterowania: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) zastosowanie wzrokowych punktów odniesienia; (C) działanie podstawowe w locie poziomym i w przechyleniu; (D) położenie odniesienia i wpływ steru wysokości; (E) zależność pomiędzy położeniem przestrzennym a prędkością; (F) wpływ: (a) klap (jeżeli są dostępne); (b) hamulców aerodynamicznych. Ćwiczenie 6: Koordynowane wykonywanie zakrętów ze średnim przechyleniem: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) efekt wtórny działania lotek (moment oporowy lotek) i steru kierunku; (C) koordynacja; (D) wykonywanie zakrętów do i od średnich kątów przechylenia i powrót do lotu po prostej. Strona 2-1/24

2 Ćwiczenie 7: Lot po prostej: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) utrzymywanie lotu po prostej; (C) lot na maksymalnych prędkościach; (D) demonstracja stateczności statycznej poprzecznej; (E) sterowanie pochyleniem, z użyciem trymera włącznie; (F) lot poziomy, kierunek i równowaga, trymerowanie; (G) prędkość lotu: monitorowanie przyrządów pokładowych i kierowanie. Ćwiczenie 8: Zakręty: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) demonstracja i przeciwdziałanie efektowi momentu oporowego lotek; (C) wejście w zakręt (zakręty ze średnim przechyleniem w locie poziomym); (D) zakręty ustalone; (E) zakręty wyprowadzające; (F) błędy popełniane w zakręcie (ześlizg i wyślizg); (G) zakręty na wybrane kierunki i zastosowanie busoli; (H) wykorzystanie przyrządów (kulka chyłomierza lub wskaźnik sznurkowy) dla zachowania dokładności pilotowania. Ćwiczenie 9a: Lot na małej prędkości: Uwaga: celem ćwiczenia jest poprawa zdolności kandydata do rozpoznawania sytuacji niezamierzonego wykonywania lotu na minimalnych krytycznych zakresach prędkości (duży kąt natarcia) i nauka utrzymania szybowca w równowadze podczas powrotu do lotu na normalnej prędkości. (A) zachowanie warunków bezpieczeństwa; (B) wprowadzenie do lotu na małej prędkości; (C) kontrolowany lot do dużego kąta natarcia (minimalna prędkość lotu). Ćwiczenie 9b: Przeciągnięcie: (A) zachowanie warunków bezpieczeństwa; (B) symptomy przed przeciągnięciem, rozpoznanie i wyprowadzanie (C) symptom przeciągnięcia, rozpoznanie i wyprowadzanie; (D) wyprowadzanie w fazie przepadnięcia skrzydła; (E) lot z prędkością zbliżoną do prędkości przeciągnięcia w konfiguracji podejścia do lądowania i do lądowania; (F) rozpoznanie i wyprowadzanie z dynamicznych przeciągnięć. Ćwiczenie 10: Rozpoznanie korkociągu i zapobieganie wejściu w korkociąg: (A) zachowanie warunków bezpieczeństwa; (B) przeciągnięcie i wyprowadzanie z początkowej fazy korkociągu (przeciągnięcie z nadmiernym przepadnięciem skrzydła, około 45 ); (C) wejście w korkociąg (jeżeli dostępny jest odpowiedni szkoleniowy statek powietrzny); (D) rozpoznawanie korkociągów (jeżeli dostępny jest odpowiedni szkoleniowy statek powietrzny); (E) wyprowadzanie z korkociągu (jeżeli dostępny jest odpowiedni szkoleniowy statek powietrzny); (F) rozpraszanie uwagi kandydata przez instruktora w trakcie wejścia w korkociąg (jeżeli dostępny jest odpowiedni szkoleniowy statek powietrzny). Uwaga: Należy wziąć pod uwagę ograniczenia manewrowe, przestrzegać ograniczeń zawartych w instrukcji użytkowania szybowca oraz uwzględniać obliczenia masy i wyważenia. W przypadku braku odpowiedniego szkoleniowego statku powietrznego w celu zademonstrowania pełnego korkociągu, wszystkie aspekty związane z takim szkoleniem muszą być omówione na oddzielnym szkoleniu teoretycznym. Ćwiczenie 11c: Start z własnym zespołem napędowym (A) procedury wysunięcia i chowania silnika; (B) uruchomienie silnika i środki bezpieczeństwa; (C) czynności kontrolne przed startem; (D) procedury ograniczania hałasu; (E) czynności kontrolne podczas startu i po starcie; (F) start z wiatrem czołowym; Strona 2-2/24

3 (G) start z bocznym wiatrem; (H) procedury w przypadku awarii zasilania; (I) zaniechanie startu; (J) start przy maksymalnych osiągach (krótki pas i przewyższenie nad przeszkodami); (K) procedura lub techniki startu z krótkiego pasa o miękkiej nawierzchni z obliczeniem osiągów włącznie. Ćwiczenie 12: Krąg, podejście i lądowanie: (A) procedury wejścia w krąg; (B) unikanie kolizji, techniki i procedury obserwacji zewnętrznej; (C) czynności kontrolne przed lądowaniem, procedury w kręgu nadlotniskowym, pozycja z wiatrem i po trzecim zakręcie; (D) wpływ wiatru na prędkości podejścia i przyziemienia; (E) zastosowanie klap (jeśli ma zastosowanie); (F) wizualizacja punktu celowania; (G) kierowanie podejściem i stosowanie hamulców aerodynamicznych; (H) podejście i lądowanie normalne i z bocznym wiatrem; (I) procedury i techniki lądowania na krótkim lądowisku. Ćwiczenie 13: Pierwszy samodzielny lot: (A) odprawa przed lotem prowadzona przez instruktora, w tym omówienie ograniczeń; (B) świadomość terenu lokalnego, w tym ograniczenia; (C) zastosowanie wymaganego wyposażenia; (D) obserwacja lotu i odprawa po locie prowadzona przez instruktora. Ćwiczenie 14: Głębokie zakręty: (A) głębokie zakręty (z przechyleniem 45 ); (B) unikanie przeciągnięcia i korkociągu w zakręcie oraz wyprowadzanie; (C) wyprowadzanie z nietypowych położeń, w tym ze spirali nurkującej. Ćwiczenie 15a: Lot w prądzie termicznym: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) wykrywanie i rozpoznawanie prądów termicznych; (C) stosowanie przyrządów dźwiękowych; (D) wlot w prąd termiczny i udzielanie pierwszeństwa; (E) lot w dużej bliskości innych szybowców; (F) zajmowanie pozycji w centrum komórki termicznej; (G) wylot z prądu termicznego. Ćwiczenie 15b: Lot żaglowy: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) praktyczne zastosowanie zasad lotu żaglowego; (C) optymalizacja ścieżki lotu; (D) kontrola prędkości. Ćwiczenie 15c: Lot falowy: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) techniki dostępu do fali; (C) ograniczenia prędkości wraz ze wzrostem wysokości względnej; (D) stosowanie tlenu. Ćwiczenie 16: Lądowania w terenie przygodnym: (A) zasięg szybowania; (B) procedury ponownego uruchamiania napędu; (C) wybór miejsca lądowania; (D) ocena kręgu i pozycje kluczowe; (E) procedury kręgu i podejścia; (F) czynności po wylądowaniu. Strona 2-3/24

4 Ćwiczenie 17a: Planowanie lotu: (A) prognoza pogody i pogoda rzeczywista; (B) NOTAM-y i uwarunkowania wynikające z przestrzeni powietrznej; (C) wybór i przygotowanie mapy; (D) planowanie trasy; (E) częstotliwości radiowe (jeśli dotyczy); (F) procedury administracyjne przed lotem; (G) plan lotu, jeżeli jest wymagany; (H) masa i osiągi; (I) lotniska zapasowe i miejsca lądowania; (J) bezpieczne wysokości lotu. Ćwiczenie 17b: Nawigacja w locie: (A) utrzymywanie ścieżki lotu i uwzględnienie zmiany trasy; (B) stosowanie radia i frazeologii (jeśli dotyczy); (C) planowanie w locie; (D) procedury przelotu przez przestrzeń powietrzną nadzorowaną lub współpraca z organami kontroli ruchu lotniczego, według potrzeb; (E) procedura na wypadek braku pewności co do rzeczywistej pozycji; (F) procedura na wypadek utraty orientacji geograficznej; (G) zastosowanie dodatkowego wyposażenia, według potrzeb; (H) procedura wejścia w rejon lotniska, procedura dolotowa i procedury w kręgu nadlotniskowym na odległych lotniskach. Ćwiczenie 17c: Techniki lotu nawigacyjnego: (A) procedury obserwacji zewnętrznej; (B) zwiększenie do maximum osiągów w locie nawigacyjnym; (C) ograniczanie ryzyka i reagowanie na zagrożenia. Strona 2-4/24

5 2.2 LISTA REFERENCYJNA ĆWICZEŃ W POWIETRZU Ćwiczenie 1: Ćwiczenie 2: Ćwiczenie 3: Ćwiczenie 4: Ćwiczenie 5: Ćwiczenie 6: Ćwiczenie 7: Ćwiczenie 8: Ćwiczenie 9a: Ćwiczenie 9b: Ćwiczenie 10: Ćwiczenie 11c: Ćwiczenie 12: Ćwiczenie 13: Ćwiczenie 14: Ćwiczenie 15a: Ćwiczenie 15b: Ćwiczenie 15c: Ćwiczenie 16: Ćwiczenie 17a: Ćwiczenie 17b: Ćwiczenie 17c: Zapoznanie z szybowcem z napędem własnym (na ziemi) Procedury w sytuacjach awaryjnych (na ziemi) Przygotowanie do lotu oraz czynności po locie Lot zapoznawczy Działanie układu sterowania Koordynowane wykonywanie zakrętów ze średnim przechyleniem Lot po prostej Zakręty Lot na małej prędkości Przeciągnięcie Rozpoznanie korkociągu i zapobieganie wejściu w korkociąg Start z własnym zespołem napędowym Krąg, podejście i lądowanie Pierwszy samodzielny lot Głębokie zakręty Lot w prądzie termicznym Lot żaglowy Lot falowy Lądowania w terenie przygodnym Planowanie lotu Nawigacja w locie Techniki lotu nawigacyjnego Strona 2-5/24

6 2.3 STRUKTURA SZKOLENIA: ETAPY SZKOLENIA Poniższa tabela zawiera podział szkolenia do uzyskania uprawnień do wykonywania startów na szybowcach z napędem własnym z podziałem na poszczególne etapy, ćwiczenia przypisane do poszczególnych etapów, liczby i czasy lotów koniecznych do wykonania. Etap Etap I Zapoznanie z szybowcem z napędem własnym Etap II Lot zapoznawczy 4 Etap III Nauka podstawowych elementów lotu. Etap IV Loty w zakresie małych i dużych prędkości, nietypowe położenia. Etap V Nauka startu, lądowania i budowy kregu. Etap VI Sytuacje awaryjne i lądowanie w terenie przygodnym Etap VII Lot z bez napędu loty termiczne, żaglowe i falowe Ćwiczenia realizowane na etapie 1, 2, 3, 5,6,7,8 9a, 9b, 10,14 11c,12, a, 15b, 15c Dual/ solo Bez doświadcz. Minimalny czas lotu Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalna liczba lotów Bez doświadcz. Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Dual Solo Dual 0h30 0h30 0h Solo Dual 1h Solo Dual 1h00 0h30 0h Solo Dual 1h00 1h00 1h Solo 1h00 1h00 0h Dual 1h00 0h30 0h Solo Dual 3h00 3h00 ** 1h00 3 3** 1 Solo 3h00 3h00 * 3h00 3 3* 2 Etap VIII Przelot bez napędu 17a, 17b, 17c Dual lub Solo 3h00* 3h00 ** 3h00 *** 1 1** 1*** Etap IX Loty doskonalące Według uznania - Według uznania Według uznania Według uznania Według uznania Według uznania Według uznania *) 1 samodzielny lot nawigacyjny na odległość co najmniej 50km lub 1 lot nawigacyjny z instruktorem na odległość co najmniej100 km **) Do decyzji Kierownika Szkolenia. W zależności od posiadanego doświadczenia pilota szybowcowego zakresie wykorzystania poszczególnych rodzajów prądów instruktor szkolący podejmuje decyzję o czasie i ilości lotów potrzebnych do wykonania szkolenia. ***)Tylko dual, ze względu na konieczność wykonania 5 godzin z instruktorem na etapie szkolenia do licencji SPL. Minimalne ilości godzin szkolenia i ilości lotów Posiadacz licencji i doświadczenia Dual Solo Ilość godzin Dual lub solo Razem Dual Solo Ilość lotów Dual lub solo Razem Bez doświadczenia Piloci szybowcowi bez umiejętności wykonywania lotów termicznych i przelotów Piloci szybowcowi z doświadczeniem w lotach termicznych i przelotach 6h30 3h30 3h00 13h h30 0h30-3h Piloci samolotowi 6h30 3h30-10h Strona 2-6/24

7 2.4 STRUKTURA SZKOLENIA: INTEGRACJA SYLABUSÓW Sylabus szkolenia teoretycznego zostały przedstawione w Rozdziale 4. Podczas szkolenia praktycznego instruktor szkolący zobowiązany jest do systematycznej kontroli wiadomości teoretycznych szczególnie w zakresie aktualnie prowadzonego szkolenia. W przypadku stwierdzenia braków w wiedzy teoretycznej należy przerwać szkolenie praktyczne do czasu ich usunięcia. 2.5 POSTĘP KANDYDATÓW Opisano w Rozdziale 1 pkt METODYKA SZKOLENIA ETAP I Zapoznanie z szybowcem z napędem własnym Miejsce ćwiczeń płyta postojowa, Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem - Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym - Minimalna liczba lotów z instruktorem - Minimalna liczba lotów samodzielnych - Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 1, 2, 3, Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie - Uwaga: Wskazówki wykonawcze: Skontrolować znajomość przepisów dotyczących sprawdzania zdatności do lotu szybowca i jego wyposażenia na podstawie dokumentów i oceny stanu technicznego oraz sprawdzania łączności R/T. Zapoznanie z postanowieniami Instrukcji Użytkowania w Locie (AFM) szybowca, dotyczącymi obsługi naziemnej, w tym: kotwiczenia, nakładania pokrowców, tankowania i sprawdzania odpowiednich gatunków paliwa, uzupełniania olejem, ponadto kalkulacji masy szybowca i położenia jego środka cięzkości (wyważenia) oraz bezpiecznego wykonania prób funkcjonalnych. Zapoznanie z zasadami postępowania w razie pożarów na ziemi i w powietrzu oraz ewakuacji i sprawdzenie znajomości tych zasad. Szkolony pod nadzorem instruktora szkolenia praktycznego i w obecności mechanika obsługi dokonuje przeglądu szybowca, najpierw zewnętrznie, potem wewnątrz. Pod nadzorem instruktora szkolenia praktycznego znajdującego się w kabinie, szkolony trenuje wsiadanie do szybowca, zamykanie i otwieranie kabiny, dopasowanie fotela, zapinanie i odpinanie pasów bezpieczeństwa, blokowania i odblokowania sterów i zamków kabiny, zapoznaje się z rozmieszczeniem wszystkich układów sterowania, zakresem ruchów podstawowych sterownic, kranów paliwa i instalacji gaśniczej. Szczególną uwagę należy zwrócić na wykonywanie markowanych czynności gaszenia pożaru, oraz ewakuacji po przymusowym lądowaniu, aż do opanowania pełnego tych czynności. Strona 2-7/24

8 Strona 2-8/24

9 ETAP II Lot zapoznawczy Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 0h 30 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym - Minimalna liczba lotów z instruktorem 1 Minimalna liczba lotów samodzielnych - Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 4 Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, Loty wykonuje instruktor szkolący, pozwalając szkolonemu na swobodne odbieranie wrażeń i zapoznaje szkolonego z techniką pilotowania szybowca z napędem własnym. Zwraca on również uwagę na topografię terenu, charakterystyczne obiekty orientacyjne w rejonie lotniska oraz przeszkody terenowe w rejonie lotniska (jeżeli szkolony nie wykonywał lotów na tym lotnisku). Demonstruje działanie i sterownie napędem szybowca. Uwaga: W celu promocji szkolenia lotniczego, sportów lotniczych oraz lotnictwa rekreacyjnego, przed rozpoczęciem szkolenia lotniczego w Organizacji ATO można wykonać lot zapoznawczy, którego celem jest pozyskanie nowych adeptów lub nowych członków w takim przypadku za lot zapoznawczy (zgodnie z NCO.GEN.103) wykonywany przez Organizację ATO musi: 1. rozpoczynać się i kończyć na tym samym lotnisku lub w tym samym miejscu operacji lotniczej, 2. być wykonywany według przepisów VFR w dzień; 3. być nadzorowany przez wyznaczoną osobę odpowiedzialną za ich bezpieczeństwo; 4. spełniać wszystkie wymogi bezpieczeństwa oraz być wykonywany w oparciu o cele, wskazówki i ogólne założenia lotów zapoznawczych, opisanych w odpowiednich dla danego rodzaju szkolenia. W lotach zapoznawczych nie można wykonywać zamierzonych imitacji sytuacji szczególnych - nienormalnych i awaryjnych. Zasady wykonania lotu zapoznawczego: 1. Dowódcą statku powietrznego w lotach zapoznawczych musi być pilot z ważnymi uprawnieniami instruktora na daną kategorię statku powietrznego. Zezwolenia dla dowódcy statku powietrznego na wykonanie lotu zapoznawczego udziela Kierownik Szkolenia (HT) albo jego zastępca, potwierdzając ten fakt na sporządzonym przez dowódcę statku powietrznego zleceniu na lot oraz liście podróżnych. Dopuszcza się również udzielenie zgody przez Kierownika Odpowiedzialnego. Osoba udzielająca zezwolenia na wykonanie lotu zapoznawczego zobowiązana jest do nadzorowania jego przebiegu lub wyznaczenia innej osoby do pełnienia tego nadzoru. 2. W przypadku wyznaczenia na dowódcę statku powietrznego instruktora posiadającego uprawnienie z ograniczeniami (FI(A)R; FI(S)R) lot zapoznawczy powinien być nadzorowany przez instruktora prowadzącego nadzór, zgodnie z FCL.910.FI (a). 3. Dowódca statku powietrznego w lotach z pasażerami i w lotach zapoznawczych dopilnowuje, aby przed rozpoczęciem i po rozpoczęciu kołowania, startu i lądowania, a także zawsze kiedy uzna to za konieczne ze względów bezpieczeństwa, każda osoba na pokładzie zajmowała miejsce siedzące i miała prawidłowo zapięty pas bezpieczeństwa. 4. Dowódca statku powietrznego w lotach z pasażerami i w lotach zapoznawczych jest odpowiedzialny za udzielenie niezbędnego instruktażu, pouczeń i wyjaśnień dotyczących właściwego zachowania się w czasie lotu oraz postępowania w sytuacjach nienormalnych i awaryjnych. 5. Dowódca statku powietrznego w lotach z pasażerami i w lotach zapoznawczych musi mieć zachowaną ciągłość praktyki, tj. w ciągu ostatnich 90 dni musi mieć wykonane co najmniej 3 starty i lądowania na statku powietrznym tej samej klasy lub kategorii. Strona 2-9/24

10 Strona 2-10/24

11 ETAP III Nauka podstawowych elementów lotu w tym przygotowanie do nauki startu i lądowania. (tylko piloci bez doświadczenia) Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 1h 30 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym - Minimalna liczba lotów z instruktorem 3 Minimalna liczba lotów samodzielnych - Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 5,6,7,8 Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, Wskazówki wykonawcze: Loty odbywają się w strefie. Szkolenie obejmuje: naukę lotu po prostej, zakręty oraz prawidłową koordynację pracy sterami w każdej fazie lotu. Należy zwrócić uwagę na utrzymanie obranej prędkości, przechylenia szybowca w zakręcie. Opanować wyprowadzenie na kierunek oraz utrzymanie prędkości w zakręcie. Szkolony musi reagować na zmiany prędkości podczas podmuchów termicznych (jeżeli takie występują podczas lotu). Wykonać lot z wypuszczonymi hamulcami, lot wznoszący i zniżanie z włączonym silnikiem. Podczas lotów objaśniać i uczyć czynności podczas startu i lądowwania Kończąc trzeci etap szkolenia szkolony powinien umieć : 1. poprawnie pilotować szybowiec bez ześlizgów i wyślizgów; 2. utrzymywać nakazaną prędkość; 3. reagować na podmuchy i turbulencję; 4. prawidłowo wykorzystywać napęd szybowca podczas wznoszenia i zniżania na włączonym silniku. Strona 2-11/24

12 Strona 2-12/24

13 ETAP IV Loty w zakresie małych i dużych prędkości, nietypowe położenia Bez doświadczenia Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 1h00 0h30 0h30 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym Minimalna liczba lotów z instruktorem Minimalna liczba lotów samodzielnych Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 9a, 9b, 9c, 10, 14 Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, Wskazówki wykonawcze: Loty odbywają się w strefie. Szkolenie obejmuje: głębokie zakręty (przechylenie do 45º), lot na prędkości minimalnej i przeciągnięcie statyczne i dynamiczne na prostej, w różnych konfiguracjach lotu (klapy, podwozie, ZSS), demonstrację początkowej fazy korkociągu oraz naukę wyprowadzania z niego, przeciwdziałanie rozwojowi sytuacji korkociągowej po przeciągnięciu statycznym i dynamicznym w zakręcie. Należy przeprowadzić również naukę wyprowadzania z nurkowania. Należy zademonstrować zachowanie szybowca na dużych prędkościach, bliskich prędkości dopuszczalnej. We wszystkich lotach zwracać uwagę na zachowanie granic dopuszczalnego zakresu użytkowania szybowca. W czasie dolotu do strefy i powrotu na lotnisko należy doskonalić wszystkie elementy lotu poznane w poprzednich etapach szkolenia. Należy zwracać uwagę na procedury odlotu i włączania się do kręgu w czasie powrotu ze strefy, w tym na prawidłowość prowadzenia korespondencji R/T. W ostatnim locie należy zapoznać szkolonego z zasadami lotu z niewidocznym dla niego prędkościomierzem. Ustalania właściwego położenia szybowca (maski, tablicy przyrządów lub nosa szybowca względem horyzontu naturalnego), innej reakcji sterów na małej prędkości, różnicy hałasu, zabezpieczenia prędkości właściwymi dla danej fazy lotu obrotami silnika. Kończąc trzeci etap szkolenia szkolony powinien umieć : 5. rozpoznawać sytuację niezamierzonego wykonywania lotu na minimalnych, krytycznych zakresach prędkości; 6. wyprowadzać szybowiec z lotu na krytycznie małych prędkościach do lotu na normalnej prędkości; 7. wykonywać zamierzony lot z prędkościami zbliżonymi do prędkości krytycznej; 8. wykonywać wnoszenie z użyciem pełnej mocy silnika dla uzyskania maksymalnej prędkości wznoszenia i maksymalnego kąta wznoszenia; 9. rozpoznawać symptomy przeciągnięcia w konfiguracji gładkiej; 10. rozpoznawać symptomy przeciągnięcia w konfiguracji podejścia do lądowania z mocą i bez mocy; 11. właściwie wyprowadzać z przeciągnięcia w różnych konfiguracjach w locie prostym i zakręcie z możliwie najmniejszą utratą wysokości; 12. właściwie wyprowadzać z początkowej fazy korkociągu (przeciągnięcia z przepadnięciem skrzydła około 45 stopni); 13. właściwe postępować przy zaistnieniu nieprawidłowości w zakresie minimalnych prędkości lotu nawet w przypadku rozpraszania uwagi szkolonego przez instruktora. Strona 2-13/24

14 Strona 2-14/24

15 ETAP V Nauka startu, lądowania i budowy kręgu Bez doświadczenia Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 1h00 1h00 1h00 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym 1h00 1h00 1h00 Minimalna liczba lotów z instruktorem Minimalna liczba lotów samodzielnych Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 11c, 12,13 Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 14 Wskazówki wykonawcze: Omówić i sprawdzić opanowanie wiedzy z zakresu startu szybowca z własnym napędem, lotu wznoszącego, budowy kręgu czterozakrętowego i dwuzakrętowego oraz lądowania z włączonym napędem. Na tym etapie należy nauczyć techniki startu, lotu wznoszącego, wejścia i budowy kręgu nadlotniskowego z wykorzystaniem napędu własnego szybowca oraz podejścia do lądowania i lądowania. Zwracać uwagę na prawidłowy podział uwagi szkolonego. Zwrócić szczególną uwagę na naukę gospodarowania wysokością lotu. W trakcie lotów ćwiczyć prawidłowe wykonanie poszczególnych elementów lotu takich jak rozbieg, oderwanie, wznoszenie, przejście do lotu swobodnego, decyzja o budowie kręgu dwu lub czterozakrętowego uzależniona od wysokości lotu, ocena kąta wysokości i ewentualne korygowanie kształtu i wielkości kręgu, obliczenie do lądowania i lądowanie. W trakcie następnego etapu szkolenia omówić i sprawdzić opanowanie wiedzy z zakresu wyłączenia i uruchomiania zespołu napędowego szybowca w trakcie lotu. Czynności wyłączania, chowania oraz wypuszczania i uruchamiania napędu własnego muszą odbywać się na wysokości i w odległości od lotniska umożliwiającej dolot i bezpieczne lądowanie w najmniej korzystnej konfiguracji, jednak nie niżej niż 500 m. AGL. W czasie całego lotu, w każdej jego fazie zwracać uwagę szkolonemu na prawidłowy podział uwagi w celu szybszego dostrzegania pojawiających się odchyleń i je korygować. Następnie sprawdzić opanowanie wiedzy stosowanej z zakresu lotu swobodnego szybowca z własnym napędem po wyłączeniu zespołu napędowego w tym lotu po kręgu i lądowania. Szkolenie obejmuje dalsze doskonalenie startu i nabierania wysokości w locie po kręgu, wejście na pozycję nad znaki, wyłączenie napędu oraz naukę lotu po kręgu szybowcowym, w tym gospodarowania wysokością, budowę kręgu z uwzględnieniem wpływu warunków na osiągi w locie szybowcowym oraz lądowania bez wykorzystywania własnego napędu. W czasie całego lotu, w każdej jego fazie zwracać uwagę szkolonemu na prawidłowy podział uwagi w celu szybszego dostrzegania pojawiających się odchyleń i je korygować. Uwaga: Jeżeli Instrukcja Użytkowania w Locie szybowca z własnym napędem nie dopuszcza lądowania z włączonym napędem należy zwiększyć ilość o min. 5 lotów. Loty sprawdzające w celu dopuszczenia do pierwszych lotów samodzielnych wykonuje Kierownik Szkolenia (HT) posiadający uprawnienia instruktora FI(S) lub wyznaczony przez niego instruktor FI(S). Przed wykonaniem lotów sprawdzających Instruktor sprawdzający kontroluje na podstawie dokumentacji szkoleniowej prawidłowość szkolenia zgodnie z programem szkolenia. W przypadku gdy Instruktor-szkolący został upoważniony do wykonania lotów sprawdzających, sprawdzenia dokumentacji dokonuje HT lub CFI. W ramach przygotowania naziemnego należy omówić i sprawdzić wiedzę szkolonego w zakresie znajomości wszystkich procedur normalnych i awaryjnych, pilotażowych i użytkowania szybowca z własnym napędem oraz prowadzenie korespondencji radiowej. Szczegółowy program lotów określa instruktor sprawdzający. Może on w czasie lotu, w miarę potrzeb rozszerzyć zadanie lotów o dodatkowe elementy w zakresie, jaki uzna za niezbędny. W trakcie jednego z lotów musi być sprawdzone postępowanie szkolonego w sytuacjach nienormalnych i niebezpiecznych. Ingerencja słowna lub czynna Instruktora-sprawdzającego jest dopuszczalna tylko w razie zagrożenia bezpieczeństwa lotu, natomiast inne błędy szkolonego, nawet zniekształcające przebieg lotu powinny pozostawać bez jego reakcji podczas lotu i zostać omówione dopiero po locie. W przypadku zaliczenia lotów sprawdzających instruktor sprawdzający dopuszcza szkolonego do pierwszych lotów samodzielnych po uzyskaniu od niego potwierdzenia gotowości do wykonania tych lotów. Swoją decyzje wpisuje do dokumentacji przebiegu szkolenia oraz informuje o tym Instruktora szkolącego oraz HT. W przypadku niezaliczenia lotów sprawdzających lub po nieuzyskaniu od szkolonego potwierdzenia gotowości do wykonania lotów samodzielnych, instruktor sprawdzający wpisuje to do dokumentacji przebiegu szkolenia oraz informuje o tym Instruktora szkolącego oraz HT. Strona 2-15/24

16 Warunkiem zakończenia etapu II jest:: 1. opanowanie przez szkolonego poprawnego wykonywania startu z wykorzystaniem własnego napędu, lotu wznoszącego, wejścia i lotu po kręgu nadlotniskowym oraz lądowania. Powinien on również poprawnie wykonywać wcześniej opanowane elementy pilotażu. 2. opanowanie przez szkolonego poprawnego wyłączania zespołu napędowego i przechodzenia do lotu swobodnego (szybowego, termicznego) oraz uruchamiania tego zespołu (silnika) w locie swobodnym. Powinien on również poprawnie wykonywać wcześniej opanowane elementy pilotażu. 3. opanowanie przez szkolonego poprawnego przechodzenia do lotu szybowego oraz poprawnego wykonywania lotu po kręgu, podejścia do lądowania i lądowania z wyłączonym zespołem napędowym. Strona 2-16/24

17 ETAP VI Sytuacje awaryjne i lądowanie w terenie przygodnym Bez doświadczenia Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 1h00 0h30 0h30 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym Minimalna liczba lotów z instruktorem Minimalna liczba lotów samodzielnych Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 16 Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 14 Wskazówki wykonawcze: Omówić i sprawdzić opanowanie wiedzy stosowanej (postanowienia Instrukcji Użytkowania w Locie) z zakresu znajomości postępowania w przypadku zaistnienia sytuacji awaryjnej lub niebezpiecznej. W trakcie lotów nauczyć postępowania w przypadku zaistnienia: - awarii napędu we wstępnej fazie startu i na wznoszeniu; - sytuacji uniemożliwiającej uruchomienie napędu i braku dolotu do lotniska; - niesprawności przyrządów pokładowych; - wybuchu pożaru zespołu napędowego; - lądowania w najbardziej niekorzystnej konfiguracji (wysunięty i wyłączony napęd). W trakcie ćwiczeń uwzględniać postanowienia Instrukcji Użytkowania w Locie szybowca z własnym napędem. W czasie lotów, w każdej ich fazie zwracać uwagę szkolonemu na prawidłowy podział uwagi w celu szybszego dostrzegania pojawiających się odchyleń i je korygować. Celem tego etapu jest również przygotowanie do lądowania w rzeczywistym terenie przygodnym, nauka oceny z powietrza przydatności terenu do lądowania, wykonanie manewru do lądowania w różnych warunkach terenowych i meteorologicznych. Lądowanie może być wykonywane jako lądowanie w pozorowanym trenie przygodnym wyznaczonym na lotnisku, lub lądowanie w rzeczywistym terenie przygodnym. Na wysokości m instruktor redukuje moc i demonstruje szkolonemu kolejne fazy poszukiwania, wyboru, sprawdzenia terenu do lądowania i wykonanie manewru do lądowania. Podejście powinno zostać przerwane nie niżej niż 50 m AGL. W przypadku pozorowanego terenu przygodnego na lotnisku należy oznaczyć obszar 150 x 50m. Jeżeli warunki na to pozwalają podejście powinno odbywać się znad przeszkód. Kończąc ĆWICZENIE szkolony powinien umieć z powietrza Warunkiem zakończenia etapu IV jest: 1. opanowanie przez szkolonego poprawnego i prawidłowego, zgodnego z zasadami i postanowieniami Instrukcji Użytkowania w Locie szybowca z własnym napędem zachowania się w przypadku zaistnienia wszystkich możliwych sytuacji nienormalnych, awaryjnych i niebezpiecznych. Szkolony powinien umieć samodzielnie i poprawnie wybrać właściwą procedurę postępowania dla danej sytuacji. 2. wykonanie przez szkolonego oceny przydatność terenu do lądowania, wykonanie bezpiecznego manewru do lądowania i celne wylądowanie. Strona 2-17/24

18 Strona 2-18/24

19 ETAP VII Lot z wyłączonym napędem loty termiczne, żaglowe i falowe. Bez doświadczenia Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem 3h00 3h00* 1h00 Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym 3h00 3h00 * 3h00 Minimalna liczba lotów z instruktorem 3 3* 1 Minimalna liczba lotów samodzielnych Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 15a, 15b, 15c Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 14 *) Do decyzji Kierownika Szkolenia. W zależności od posiadanego doświadczenia pilota szybowcowego zakresie wykorzystania poszczególnych rodzajów prądów instruktor szkolący podejmuje decyzję o czasie i ilości lotów potrzebnych do wykonania szkolenia. Wskazówki wykonawcze: Uwaga: Instruktor szkolący może zwolnić z tego etapu pilotów szybowcowych posiadających doświadczenie w wykonywaniu lotów z wykorzystaniem poszczególnych rodzajów prądów wznoszących. Nauka wykorzystywania wznoszeń termicznych Szkolenie obejmuje naukę centrowania wznoszeń, wykonywania krążenia ustalonego, poszukiwania wznoszeń, wykonywania przeskoków, prowadzenia stałej obserwacji zewnętrznej i unikania sytuacji kolizyjnych, stałej oceny kąta wysokości w stosunku do lotniska i zachowania strefy zasięgu, oceny wiatru dolnego i górnego na podstawie obserwacji oznak wiatru, posługiwania się mapą i zachowania orientacji w terenie, praktycznej oceny przydatności terenów przygodnych do lądowania, włączania napędu, postępowania w przypadku niedyspozycji fizycznej i psychicznej, wyprowadzania z przeciągnięcia i korkociągu ustalonego, postępowania w typowych dla lotu termicznego sytuacjach niebezpiecznych, dolotu do lotniska, oceny warunków panujących nad lotniskiem, akomodacji wzroku i wejścia w krąg. Nauka wyprowadzania z korkociągu i postępowania w sytuacjach niebezpiecznych dotyczy wyłącznie lotów z instruktorem. Do lotów samodzielnych może zostać dopuszczony szkolony który zna i potrafi stosować w praktyce zasady bezpieczeństwa, prawidłowo dzieli uwagę, jest w stanie określić swoje położenie w terenie, posiada umiejętność natychmiastowego przerywania autorotacji. Dobrze znosi długotrwały lot w warunkach termicznych. Czasy lotów samodzielnych określa instruktor. Maksymalny czas lotu samodzielnego nie powinien być dłuższy niż 3 godziny. Jeżeli w lotach samodzielnych szkolony nie potrafi utrzymać się na termice, albo są sygnały o jego niebezpiecznym zachowaniu, należy wykonać dodatkowe loty z instruktorem.. Po zakończeniu szkolenia szkolony powinien umieć: 1. znajdować i wykorzystywać noszenia termiczne; 2. być w stanie określić swoje położenie geograficzne; 3. nie stwarzać sytuacji kolizyjnych z innymi szybowcami; 4. nie naruszać ograniczeń przestrzeni; 5. potrafić utrzymać się w strefie zasięgu, a jeżeli staje się to niemożliwe, potrafić odpowiednio wcześnie podjąć decyzję o włączeniu napędu, przerwaniu lotu i powrocie na lotnisko. Zaliczenie tego szkolenia jest warunkiem nadania uprawnienia do wykonywania lotów termicznych. Nauka lotów żaglowych Szkolenie obejmuje naukę techniki i taktyki wykonywania lotów żaglowych, przestrzegania zasad ruchu nad zboczem, prowadzenia obserwacji zewnętrznej i unikania sytuacji kolizyjnych, wykorzystywania innych rodzajów noszeń, dostrzegania oznak pogarszającej się pogody, oceny wiatru przyziemnego, techniki odejścia od zbocza i podejścia do lądowania w różnych warunkach oraz techniki lądowania pod stok. Szkolenie może być łączone z nauką lotów termicznych lub falowych. W tym przypadku instruktor określa o ile należy zwiększyć o ilość i czas lotów. Po zakończeniu szkolenia szkolony powinien umieć: 1. wykonać lot żaglowy, 2. znać i stosować zasady poruszania się nad zboczem, 3. nie stwarzać zagrożenia dla innych szybowców, 4. potrafić bezpiecznie przejść z lotu żaglowego do lotu termicznego. Zaliczenie tego szkolenia jest warunkiem nadania uprawnienia do wykonywania lotów żaglowych. Strona 2-19/24

20 Nauka lotów falowych Szkolenie obejmuje naukę techniki i taktyki wykonywania lotów falowych, ze szczególnym uwzględnieniem niebezpieczeństw związanych z brakiem tlenu i spadkiem temperatury i ciśnienia, prowadzenia stałej obserwacji zewnętrznej i unikania sytuacji kolizyjnych, stałej oceny kąta wysokości w stosunku do lotniska i zachowania strefy zasięgu, oceny wiatru dolnego i górnego na podstawie obserwacji oznak wiatru, posługiwania się mapą i zachowania orientacji w terenie. Po zakończeniu szkolenia szkolony powinien umieć: 1. znajdować i wykorzystywać noszenia falowe; 2. być w stanie określić swoje położenie geograficzne; 3. nie stwarzać sytuacji kolizyjnych z innymi szybowcami; 4. nie naruszać ograniczeń przestrzeni; 5. potrafić utrzymać się w strefie zasięgu, a jeżeli staje się to niemożliwe, potrafić odpowiednio wcześnie podjąć decyzję o włączeniu napędu, przerwaniu lotu i powrocie na lotnisko. Strona 2-20/24

21 ETAP VIII Przeloty z wyłączonym silnikiem. Bez doświadczenia Piloci szybowcowi Piloci samolotowi Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem Lub w locie samodzielnym 3h00 3h00 3h00* Minimalna liczba lotów z instruktorem lub lotów samodzielnych 1 1 1* Numery ćwiczeń nauczanych w etapie 17a, 17b, 17c15a, 15b, 15c Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 14 ***)Tylko dual, ze względu na konieczność wykonania 5 godzin z instruktorem na etapie szkolenia do licencji SPL. Wskazówki wykonawcze: Uwaga: Instruktor szkolący może zwolnić z tego etapu pilotów szybowcowych posiadających doświadczenie w wykonywaniu przelotów szybowcowych. Szkolenie obejmuje przygotowanie do przelotu, naukę taktyki przelotowej w danych warunkach atmosferycznych, planowanie trasy oraz podejmowanie decyzji w warunkach awaryjnych, konieczności przerwania przelotu i lądowania w terenie przygodnym. Podczas przelotu zwrócić uwagę na prowadzenie orientacji geograficznej oraz podejmowanie decyzji co do taktyki wykonywanego przelotu. Po zakończeniu szkolenia szkolony powinien umieć: 1. znajdować i wykorzystywać noszenia; 2. być w stanie określić swoje położenie geograficzne; 3. nie stwarzać sytuacji kolizyjnych z innymi szybowcami; 4. nie naruszać ograniczeń przestrzeni; 5. wykorzystywać optymalnie warunki atmosferyczne na trasie i podejmować decyzje co do realizacji przelotu. Strona 2-21/24

22 Strona 2-22/24

23 ETAP IX Loty doskonalące Miejsce ćwiczeń strefa pilotażu Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie z instruktorem DI Minimalny łączny czas ćwiczeń w locie samodzielnym DI Minimalna liczba lotów z instruktorem DI Minimalna liczba lotów samodzielnych DI Numery ćwiczeń nauczanych w etapie - Numery ćwiczeń doskonalonych w etapie Wg. uznania instruktora Wskazówki wykonawcze: W trakcie lotów należy doskonalić posiadane umiejętności w pełnym zakresie przeprowadzonego szkolenia. Strona 2-23/24

24 Strona 2-24/24