Unijne reguły pochodzenia towarów Obecny rozdział jest technicznym opisem urzędowych procedur. Jego treść dotyczy jednak spraw o bardzo istotnym, praktycznym znaczeniu dla przedsiębiorców, pragnących wprowadzić juŝ teraz swój towar do wspólnotowego obszaru celnego, korzystając z preferencji taryfowych jakie stwarza Układ Europejski i wynikająca stąd strefa wolnego handlu istniejąca między Polską a Unią Europejską. Procedury te mają takŝe identyczne zastosowanie w imporcie do Polski z krajów korzystających z preferencji celnych w naszym przywozie (członków UE, krajów rozwijających się, którym takie preferencje Polska przyznała, państw CEFTA i EFTA oraz partnerów z którymi zawarliśmy dwustronne umowy o wolnym handlu). Opisywane poniŝej reguły są równieŝ bardzo waŝne dla inwestorów zagranicznych produkujących w Polsce wyroby sprzedawane następnie do krajów "piętnastki". W przypadku odpowiednio głębokiego przerobu wyraŝającego się określoną proporcją wartości dodanej w naszym kraju, lub w innych krajach korzystających z preferencji, równieŝ oni mogą, na podstawie tych przepisów, łatwiej i taniej lokować swój produkt na rynku unijnym. Reguły pochodzenia, jako takie, nie stanowią przedmiotu obecnych negocjacji między Polską a UE. Przy odpowiednim wykorzystaniu mogą one stać się źródłem znacznych materialnych korzyści handlowych i finansowych dla firm oraz sprzyjać umacnianiu pozycji konkurencyjnej polskich sprzedawców na unijnym rynku. Definicje i znaczenie reguł pochodzenia towarów jako instrumentu umoŝliwiającego korzystanie z preferencji celnych Reguły pochodzenia towarów są to zasady określania ekonomicznej przynaleŝności towaru do konkretnego kraju lub regionu. Zasady te, w formie przepisów prawa, pozwalają na ustalenie z jakiego kraju lub grupy krajów towar pochodzi. Importowane towary są bowiem często przedmiotem róŝnego traktowania zaleŝnego od miejsca jego pochodzenia. PoniewaŜ w proces produkcji i dystrybucji towaru moŝe być zaangaŝowanych więcej niŝ jeden kraj, reguły pochodzenia są zbiorem zasad pomagających w ustaleniu, który kraj ma być uwaŝany za miejsce wyprodukowania produktu. Krajem pochodzenia towaru moŝe być kraj, w którym określony produkt został "całkowicie uzyskany", lub w którym został poddany obróbce lub przetworzeniu według określonych reguł pochodzenia. Nie musi więc nim być ani kraj, w którym towar został zakupiony, ani teŝ ten z którego został przywieziony. Pochodzenie ma bardzo istotne znaczenie dla wszystkich towarów w obrocie międzynarodowym i zawsze powinno być określone, gdyŝ jest najwaŝniejszym czynnikiem decydującym o wyborze właściwej stawki celnej lub innych środków taryfowych. W okresie ostatnich kilku lat reguły pochodzenia towarów nabrały szczególnego znaczenia, w związku z tworzonymi nowymi regionalnymi obszarami wolnego handlu. Wyrazem tego jest zróŝnicowanie wysokości stawek celnych w taryfach celnych, w zaleŝności od kraju lub obszaru pochodzenia towaru. Przykładem tego jest nasza taryfa celna, w której stawki celne są zróŝnicowane w zaleŝności od kraju lub obszaru pochodzenia produktu. ZróŜnicowanie to jest wynikiem podpisanych przez Polskę umów międzynarodowych tworzących strefy wolnego handlu, które poprzez przyznawanie niskich stawek celnych lub innych korzyści towarom pochodzącym z krajów członkowskich umoŝliwiają korzystanie z określonych preferencji celnych. W zaleŝności od kraju pochodzenia na taki sam towar są ustalone róŝne stawki celne, ale. gdyby kraj pochodzenia towaru nie został ustalony, w imporcie do Polski stosuje się wyŝszą ze stawek (konwencyjnej lub autonomicznej) podwyŝszoną o 100%. Zastosowanie określonej stawki moŝe jednak nastąpić, o ile zostaną spełnione warunki ustalone przepisami prawa, w tym równieŝ wspomnianymi umowami międzynarodowymi.
Warunkiem uzyskania konkretnej stawki celnej jest udokumentowanie pochodzenia towaru z kraju lub obszaru, dla którego została ustalona, to znaczy spełnienie wymogów określonych w regułach pochodzenia i zaspokojenie innych zapisanych tam warunków. Regulacje prawne Polskie regulacje prawne w zakresie dotyczącym reguł pochodzenia towarów zawarte są w: Kodeksie celnym (Dz.U. z 12.03.1997 r. Nr 23 poz.117 z późniejszymi zmianami); aktach wykonawczych do ustawy Kodeks celny, czyli rozporządzeniach Rady Ministrów (Dz.U. z 24.10.1997 r. Nr 130, poz.851 ze zmianą w Dz. U. z 13.11.1998 r Nr 138 poz.890; Dz. U. z 30.10.1997 Nr 134, poz. 886); umowach międzynarodowych o strefach wolnego handlu, zawartych przez Polskę z niektórymi krajami lub grupami krajów, którymi są: Układ Europejski (z 15 krajami Unii Europejskiej) opublikowany w Załączniku do Dz. U. z dnia 27.01.1994 r. Nr 11, poz. 38 i 39, Załączniku do Dz. U. z 4.09.1997 r., Nr 104, poz. 662 i 663 oraz Dz. U. z dnia 12.04.1999 r. Nr 30 poz. 288, Dz. U. z 29.03.2000 r. Nr 21, poz. 263; Umowa z krajami EFTA (Islandią, Norwegią, Szwajcarią, i Lichtensteinem) opublikowana w Załączniku do Dz. U. z 8.12.1994 r., Nr 129, poz. 639 i 640. Umowa CEFTA (z Bułgarią, Czechami, Rumunią, Słowacją, Słowenią i Węgrami) opublikowana w Załącznikach do Dz. U. z 8.12.1994 r. Nr 129 poz. 637 i 638 oraz Dz.U. z 31.12.1996 r. Nr 158, poz. 809, Dz.U. z 1.10.1999 r., Nr 79, poz.892, Dz. U. z 29.03.2000 r., Nr 21, poz. 264, Dz. U. z 12.05.2000 r. Nr 38 poz. 418 i 419. Umowa z Estonią podpisana w Warszawie 5 listopada 1998 r., i decyzje Nr 1 i 2/99 Wspólnego Komitetu Polska-Estonia wprowadzające zmiany do Protokołu 3 - dotychczas nieopublikowane. Umowa z Litwą opublikowana jako Załącznik do Dz. U. z 31.12.1996 r. Nr 158 poz. 807 i 808 i Dz.U. z 14.08.1998 r., Nr 105, poz. 657. Umowa z Łotwą opublikowana jako Załącznik do Dz.U. z dnia 1.04.1998 r., Nr 42, poz. 241 oraz Dz.U. z 30.07.1999 r. Nr 63, poz. 709 i 710. Umowa z Izraelem opublikowana jako Załącznik do Dz.U. Nr 26. z 28.02.1998 r. poz. 147. Umowa z Królestwem Danii i Wyspami Owczymi, opublikowana jako Załącznik do Dz.U. Nr 63 poz. 705, z dnia 30.07.1999 r. Umowa z Republiką Turecką opublikowana w Dz.U. z 31.03.2000 r. Nr 22, poz. 277 i 278 oraz Dz. U. z dnia 20.07.2000 r. Nr 57 poz. 680 i 681. Proces stowarzyszania się Polski z Unią Europejską stworzył potrzebę dostosowania przepisów krajowych do regulacji w niej obowiązujących. W dziedzinie cła wyrazem tego były rozwiązania wprowadzone od 1.1.98 nowym Kodeksem celnym i przepisami wykonawczymi do niego, które opracowane zostały w oparciu o odpowiadające im przepisy Unii Europejskiej, (w szczególności art. 22-27 i 35 7-140 Kodeksu Celnego Unii oraz przepisy wykonawcze do niego) i zawierają analogiczne regulacje. RozróŜnienie między preferencyjnymi i niepreferencyjnymi regułami pochodzenia Nasze przepisy określają pojęcie pochodzenia produktów dla następujących celów: jednolitego stosowania Taryfy Celnej, (takich samych stawek celnych dla takich samych produktów z tych samych krajów) ograniczeń ilościowych oraz innych środków ustanowionych w odrębnych przepisach w odniesieniu do towarów w obrocie międzynarodowym, sporządzania i wydawania świadectw potwierdzających pochodzenie towarów.
Określone wspomnianymi regulacjami środki stosuje się w obrocie międzynarodowym zgodnie z klasyfikacją nomenklatury towarowej taryfy celnej. Kodeks celny określa cel i zasady ustalania pochodzenia towarów wprowadzanych na polski obszar celny i wyprowadzanych z niego, w oparciu o niepreferencyjne (art. 15-19) oraz preferencyjne (art. 20) reguły pochodzenia. Preferencyjne reguły są zazwyczaj bardziej rygorystyczne niŝ niepreferencyjne, gdyŝ są ustalane przez członków regionalnych obszarów wolnego handlu lub krajów, które przystąpiły do preferencyjnego porozumienia handlowego, aby zagwarantować, Ŝe tylko te towary, które pochodzą z jednego z krajów członkowskich, korzystają z niskich stawek celnych i innych korzyści przyznanych porozumieniem. Przykład z praktyki Aby spełniona została preferencyjna reguła pochodzenia, właściwa na przykład dla koszul, produkt ten musi być wytworzony od etapu przędzy w kraju, który ma preferencyjne porozumienie handlowe z Polską, lub kraj wobec którego stosuje się przyznane jednostronnie stawki preferencyjne DEV lub LDC (dotyczące krajów rozwijających się ). Natomiast zgodnie z właściwą dla tej koszuli regułą niepreferencyjną wystarczy, Ŝe wszystkie operacje wytworzenia produktu następujące po cięciu materiału, mają miejsce w jednym kraju, aby kraj ten stał się krajem pochodzenia produktu. Niepreferencyjne reguły pochodzenia towarówi zasady określania niepreferencyjnego pochodzenia W oparciu o niepreferencyjne reguły pochodzenia towarów ustala się niepreferencyjne pochodzenie towarów celem zastosowania stawki celnej konwencyjnej lub niŝszej autonomicznej. Niepreferencyjne reguły pochodzenia towarów ustalone w art. 15-19 Kodeksu celnego określają pojęcia produktów całkowicie uzyskanych lub wyprodukowanych w jednym kraju oraz kryterium ustalania pochodzenia, gdy w produkcję towaru zaangaŝowany jest więcej niŝ jeden kraj. Szczegółowe zasady i tryb ustalania niepreferencyjnego pochodzenia towarów, w których produkcję zaangaŝowany jest więcej niŝ jeden kraj, sposób jego dokumentowania oraz listy towarów, których pochodzenie musi być udokumentowane świadectwem pochodzenia, określa rozporządzenie RM z dnia 15.10.1997 r. opublikowane w Dz. U z dnia 24.10.1997 r., Nr 130, poz. 851 i Dz.U. z 13.11.1998 r. Nr 138 poz. 890. Akt ten jest ogólnie zgodny tu z przepisami wykonawczymi Unii Europejskiej, art. 35-65, które posłuŝyły za wzór przy opracowywaniu naszych przepisów. W rozporządzeniu przedstawiono dokładnie niepreferencyjne reguły pochodzenia towarów, ustalając dla określonych produktów (w załącznikach Nr.1 i 2) wykazy procesów lub przetworzenia, których wykonanie nadaje pochodzenie produktów. W rozporządzeniu przedstawiono równieŝ wzory świadectw oraz wniosku o wystawienie takiego świadectwa. W Polsce takie świadectwa pochodzenia wystawiają właściwe terytorialnie (według siedziby firmy) urzędy celne, na formularzu, którego wzór określa załącznik Nr 4 do rozporządzenia. Istniejące w polskim ustawodawstwie róŝnice dotyczą braku w krajowych przepisach odpowiednich regulacji i uwarunkowań dotyczących innego rodzaju świadectw pochodzenia dla produktów rolnych i tekstylnych, które są stosowane przez UE w obrocie niektórymi produktami z niektórymi krajami. W tym zakresie polskie regulacje równieŝ będą dostosowywane do unijnych, aŝ do osiągnięcia pełnej zgodności. Całkowita zgodność reguł pochodzenia stosowanych w międzynarodowym handlu niepreferencyjnym będzie zapewniona po zakończeniu prac nad harmonizacją reguł pochodzenia realizowanych w ramach Porozumienia w sprawie reguł pochodzenia, które jest wynikiem porozumień zawartych w ramach wielostronnych negocjacji Rundy Urugwajskiej, gdyŝ celem tego Porozumienia jest stworzenie jednolitego
systemu zharmonizowanych reguł pochodzenia, który będzie stosowany przez wszystkich członków WTO i który zapewni przejrzystość ustaw, przepisów i praktyk odnoszących się do reguł pochodzenia. Realizując cele tego Porozumienia Unia Europejska dostosowuje ustawodawstwo do wymagań Porozumień Światowej Organizacji Handlu (WTO). Zgodnie z postanowieniami Porozumienia WTO w sprawie reguł pochodzenia ustaliła system wiąŝącej informacji na temat pochodzenia towarów, wprowadzając odpowiednie zapisy do swojego Kodeksu celnego. Postanowienia te są stosowane w krajach Unii Europejskiej od 1997 r i zostały opublikowane w dzienniku urzędowym Wspólnot Europejskich (Official Journal of the European Communities L253 z dnia 13.01.1997 r.). Obecnie, na wniosek eksportera, importera lub innej zainteresowanej osoby, administracja celna, w której gestii są sprawy dotyczące wystawiania świadectw pochodzenia oraz dokumentowania i określania pochodzenia, udziela pomocy oraz wyjaśnień w sprawach dotyczących ustalenia kraju pochodzenia. Preferencyjne reguły pochodzenia towarów Reguły ustalania preferencyjnego pochodzenia towarów zawarte są w: umowach międzynarodowych o strefach wolnego handlu, zawartych przez Polskę, rozporządzeniu RM z 21.10.97 w sprawie określania reguł ustalania preferencyjnego pochodzenia oraz sposobu jego dokumentowania, opublikowane w Dz.U. z dnia 30.10.1997, Nr 134, poz. 886. Preferencyjne pochodzenie towaru określa się dla zastosowania stawek celnych preferencyjnych DEV i LDC lub obniŝonych wynikających z umów międzynarodowych ustalonych w taryfie celnej. Reguły pochodzenia w Ogólnym Systemie Preferencji Stawki preferencyjne DEV i LDC są przyznawane jednostronnie w ramach Ogólnego Systemu Preferencji (GSP) przez rozwinięte kraje względem krajów rozwijających się i najmniej rozwiniętych. Polska, podobnie jak wszystkie kraje Unii Europejskiej, udziela preferencji w ramach tego systemu. W polskiej Taryfie Celnej znajduje się kolumna stawek DEV i LDC. Przyznawanie tych stawek jest uwarunkowane spełnieniem określonych przepisami warunków potwierdzonych przedłoŝeniem właściwego dowodu pochodzenia Szczegółowe zasady i tryb ustalania pochodzenia towarów reguluje przytoczone wcześniej rozporządzenie RM w sprawie określania reguł ustalania preferencyjnego pochodzenia oraz sposobu jego dokumentowania. Polskie przepisy wykonawcze regulujące warunki stosowania stawek celnych preferencyjnych DEV i LDC i zawierające reguły pochodzenia dla towarów pochodzących z krajów rozwijających się i najmniej rozwiniętych ustalają, Ŝe zastosowanie tych stawek jest warunkowe. Aby skorzystać z preferencyjnej stawki DEV lub LDC towar: musi być pochodzący z kraju, dla którego ustalono taką stawkę (za pochodzące uznawane są produkty całkowicie uzyskane lub wystarczająco przetworzone w kraju korzystającym z preferencji); musi być równieŝ przywieziony bezpośrednio do Polski z kraju rozwijającego się, bez wprowadzania na terytorium krajów trzecich ; pochodzenie towaru z kraju korzystającego z preferencji musi być udokumentowane świadectwem pochodzenia na formularzu A lub, dla towarów w przesyłkach, których wartość nie przekracza 3.000 EURO, "deklaracją na fakturze" sporządzoną wg określonego wzoru na fakturze lub innym dokumencie handlowym dotyczącym towaru.
Ustalone w akcie wykonawczym do kodeksu kryteria ustalania preferencyjnego pochodzenia określające zasady stosowania stawek celnych preferencyjnych DEV i LDC są równieŝ zgodne z przepisami wykonawczymi Unii Europejskiej (art. 67-95). Zasadniczo warunki przyznawania tych stawek w Polsce są podobne do unijnych, chociaŝ w krajach Unii regulacje w tym zakresie są bardziej szczegółowe. Reguły pochodzenia w umowach o wolnym handlu - Protokół 4 do Układu Europejskiego. Ustalane w taryfie celnej obniŝone stawki celne wynikają z zawartych przez RP międzynarodowych umów handlowych. Stawki te są stosowane na wniosek zgłaszającego, o ile towary, do których się odnoszą, spełniają warunki do ich zastosowania. Warunki, jakie musi spełnić towar, aby korzystać z tych środków, to uzyskanie i udokumentowanie pochodzenia według reguł preferencyjnego pochodzenia towarów wynikających z tych umów. W odniesieniu do krajów UE Umową taką jest Układ Europejski. Reguły określające preferencyjne pochodzenie produktów zawiera Protokoł 4 do tej Umowy dotyczący definicji pojęcia "produkty pochodzące" i metod współpracy administracyjnej. Poza umową z krajami Unii Europejskiej Polska podpisała międzynarodowe umowy handlowe wielostronne z krajami CEFTA i EFTA. Preferencyjne reguły pochodzenia i zasady dokumentowania pochodzenia dla tych obszarów zawierają odpowiednio Protokoły 7 oraz B do tych Umów. Mamy równieŝ podpisane umowy dwustronne z Estonią, Izraelem, Litwą, Łotwą, Turcją, w których reguły preferencyjne oraz zasady dokumentowania pochodzenia zawarte są w Protokołach 3 do tych umów oraz w Protokole 4 do umowy z Wyspami Owczymi. We wszystkich naszych umowach preferencyjnych występują takie same regulacje, jak przyjęte w umowach unijnych. System preferencyjnych reguły pochodzenia zawarty w umowach o wolnym handlu Jednolity system określania i dokumentowania pochodzenia towarów, określony postanowieniami umów preferencyjnych, funkcjonuje identycznie na wszystkich rynkach. Istniejące w tym systemie niewielkie róŝnice dotyczące Izraela czy Wysp Owczych wynikają z odmiennych postanowień umów z tymi krajami. PoniŜsze omówienie jest oparte na Protokole 4 do Układu, który został uznany przez wszystkie kraje jako bazowy. Wymogi dotyczące uzyskiwania statusu produktów pochodzących Preferencyjne traktowanie w imporcie do Polski lub Unii mogą uzyskać produkty, które poprzez spełnienie wszystkich warunków określonych w umowach preferencyjnych nabyły status produktów pochodzących. Pierwszym warunkiem jest uznanie preferencyjnego pochodzenia produktu. W tym zakresie Protokół 4 do Układu Europejskiego ustala podstawowe wymogi ogólne, uwaŝając za pochodzące następujące produkty : produkty całkowicie uzyskane w Polsce lub w krajach Unii Europejskiej, których pełną listę zawiera odpowiedni artykuł kaŝdej Umowy (w przypadku Układu Europejskiego dotyczącego Polski jest to art. 5 Protokołu 4); produkty uzyskane w Polsce lub w Unii Europejskiej zawierające materiały niepochodzące, pod warunkiem, Ŝe materiały te zostały poddane wystarczającej obróbce lub przetworzeniu; produkty pochodzące z Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w rozumieniu Protokołu 4 do Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym; produkty uzyskane w wyniku kumulacji pochodzenia na określonych w umowie warunkach.
Produkty, które nie są całkowicie uzyskane będą uwaŝane za poddane wystarczającej obróbce lub przetworzeniu, gdy spełnią szczegółowe warunki wyspecyfikowane wg wykazu Załącznika II do Protokołu 4. Wykaz ten obejmuje listę procesów obróbki lub przetworzenia, które muszą być dokonane na materiałach niepochodzących, aby wytworzone produkty uzyskały status pochodzących. Wymienione w kolumnach 3 i 4 wykazu Załącznika II do Protokołu 4 procesy określają preferencyjne reguły pochodzenia dla poszczególnych produktów sklasyfikowanych w odpowiednich pozycjach (poziom 4 cyfr klasyfikacji według systemu klasyfikacji celnej HS), odpowiednio opisanych w jego kolumnach 1 i 2. Są to procesy, które stosuje się w pierwszej kolejności dla ustalenia preferencyjnego pochodzenia produktu. We wszystkich szczegółowych regułach zastosowano kryterium wystarczającego przetworzenia. W zaleŝności od produktu kryterium to jest wyraŝone określoną zasadą/regułą lub teŝ kombinacją takich zasad. Kryteria uzyskiwania pochodzenia poprzez wystarczające przetworzenie W wykazie Załącznika II odzwierciedleniem kryterium wystarczającego przetworzenia są następujące reguły: zmiany klasyfikacji taryfowej, która oznacza, Ŝe niepochodzące materiały uŝyte do wytworzenia produktu uwaŝa się za wystarczająco przetworzone, gdy uzyskany produkt moŝe zostać zakwalifikowany na poziomie czterocyfrowej klasyfikacji celnej HS do innej pozycji, niŝ kaŝdy materiał uŝyty do jego produkcji;. Zmiana klasyfikacji taryfowej jest najbardziej uniwersalnym i najczęściej stosowanym kryterium wyraŝającym wystarczające przetworzenie i mającym zastosowanie do większości produktów; najwyŝszego udziału wartości dodanej, oznaczająca, Ŝe wartość dodana w danym kraju przewyŝsza wartość udziałów z innych krajów (kryterium to jest najczęściej wykorzystywane przy kumulacji pochodzenia dla ustalenia konkretnego kraju pochodzenia produktu); określonego udziału procentowego róŝnych materiałów w cenie "ex works" produktu, która to zasada oznacza, Ŝe nie moŝe być przekroczony ustalony procentowo dla produktu limit określonych materiałów np. niepochodzących lub z określonej pozycji HS, uŝytych do wytworzenia produktu. Jest to bardzo uniwersalne kryterium uzyskania preferencyjnego pochodzenia, wykorzystywane do róŝnorodnych produktów we wszystkich działach HS. Zastosowano je jako kryterium pochodzenia dla większości produktów z Sekcji XVI, XVII i XVIII. Reguła procentowa moŝe np. ograniczyć wartość uŝytych materiałów niepochodzących do 40% ceny produktu "ex works". Dla spełnienia tej reguły eksporter musi udowodnić odpowiednią dokumentacją, Ŝe wartość wszystkich uŝytych do wytworzenia produktów materiałów niepochodzących faktycznie nie przekroczyła tego procentu. JeŜeli eksporter moŝe, na przykład, udowodnić, Ŝe koszty niemateriałowe, które są zawsze pochodzące wynoszą co najmniej 60% ceny produktu, będzie równieŝ spełniona reguła procentowa dotycząca zuŝytego materiału. JeŜeli jednak koszty te będą niŝsze, nie zostaną spełnione warunki tej reguły. Eksporter będzie musiał wówczas udowodnić, Ŝe niektóre uŝyte do produkcji materiały były pochodzące; poddanie materiału obróbce od określonego etapu produkcji, jest to specyficzne kryterium, które przede wszystkim stosowane jest dla materiałów i wyrobów włókienniczych sklasyfikowanych w działach 50-63 HS Sekcji XI, czy skór; poddanie materiału róŝnym specyficznym operacjom, wykorzystuje się do uzyskiwania statusu pochodzenia np. róŝnego rodzaju olejów, produktów mineralnych, produktów przemysłu chemicznego i pokrewnych, skór, czy drewna; wytwarzanie z określonych materiałów np. całkowicie uzyskanych (dotyczy to wszystkich przetwarzanych produktów rolniczych) lub sklasyfikowanych w określonych działach HS. Stosuje się ją do produktów takich jak, tłuszcze i oleje roślinne i zwierzęce, przetwory spoŝywcze, tytoń, alkohole. Zasada kumulacji pochodzenia
Przyjęcie identycznych zasad określania pochodzenia towarów w wymienionych umowach preferencyjnych, przez wszystkie kraje, umoŝliwiło stworzenie jednolitego system przyznawania preferencyjnego pochodzenia towarów w oparciu o identyczne kryteria pochodzenia. System ten daje teŝ moŝliwość kumulowania tak uzyskanego preferencyjnego pochodzenia. Wszystkie umowy preferencyjne zawierają postanowienia o moŝliwości wielostronnej kumulacji pochodzenia w ramach tzw. "kumulacji paneuropejskiej", na całym obszarze preferencyjnym. Dla ich stosowania muszą być spełnione określone warunki. Kumulacja wielostronna moŝe być stosowana tylko do materiałów i produktów, które uzyskały status pochodzących przy zastosowaniu identycznych reguł pochodzenia. Zgodnie z tymi warunkami kumulacja w Polsce polega to na tym, Ŝe materiały pochodzące z Węgier, Czech, Słowacji, Bułgarii, Rumunii, Łotwy, Litwy, Estonii, Słowenii, Turcji (z wyjątkiem materiałów pochodzących z Turcji znajdujących się na liście Załącznika V Protokołu 4), Islandii, Norwegii lub Szwajcarii (łącznie z Księstwem Lichtenstein) w rozumieniu umów pomiędzy UE i Polską i tymi krajami, jeśli zostaną włączone do produktu uzyskanego w Polsce, będą uwaŝane za pochodzące z Polski, bez potrzeby poddawania ich wystarczającej obróbce lub przetworzeniu. Musi to jednak być obróbka lub przetworzenie wykraczające poza zakres operacji uwaŝanych za niewystarczające dla nadania statusu pochodzących produktów wymienionych w Protokole 4 art.7 (zawierającym listę operacji uwaŝanych za niewystarczające). W przypadku, gdy obróbka lub przetworzenie, które miały miejsce w Polsce nie wykraczają poza operacje lub czynności wymienione w art. 7, uzyskany produkt będzie uwaŝany za pochodzący z Polski tylko wtedy, gdy wartość tam dodana przewyŝsza wartość uŝytych materiałów pochodzących z któregokolwiek innego wymienionego kraju. Jeśli tak nie jest, uzyskany produkt będzie uwaŝany za pochodzący z kraju, który ma największy udział materiałów pochodzących uŝytych do produkcji w Polsce. Przykład z praktyki RóŜne części garnituru i spódnica pochodzą z dwóch krajów i są pakowane w Polsce. Spódnica i spodnie ze Słowenii mają wartość 180 EURO Marynarka z UE ma wartość 100 EURO. Do pakowania uŝyto toreb plastikowych pochodzących z Ukrainy, o wartości 0,5 EURO. Koszt pakowania garnituru i spódnicy w Polsce wynosi 2 EURO. Cena "ex works" produktu opakowanego wynosi 340 EURO. Wykonana w Polsce obróbka nie wykracza poza zakres czynności wymienionych w art. 7. Produkt zostaje więc uznany za pochodzący ze Słowenii, gdyŝ wartość dodana tam jest największa. Gdy stosuje się postanowienia o sumowaniu preferencyjnego pochodzenia, krajem pochodzenia produktu jest zatem kraj, w którym dokonano obróbki wykraczającej poza niewystarczającą lub - gdy jej w ogóle nie dokonano - kraj największej wartości dodanej do produktu. JeŜeli produkt pochodzący z jednego z wymienionych krajów po przywiezieniu do Polski nie zostanie poddany Ŝadnym operacjom, zachowa on swoje pochodzenie przy wywozie, do jednego z tych krajów. Pochodzenie w Unii Europejskiej na zasadach kumulacji określa się analogicznie, jak w Polsce. Aby system kumulacji funkcjonował prawidłowo, uczestniczące w nim kraje przekazują sobie i publikują szczegółowe informacje o umowach i określonych w nich regułach pochodzenia stosowanych wobec innych krajów objętych kumulacją. Nie stosujemy zasad kumulacji, aby ustalić czy produkt jest pochodzący czy nie, gdy miało miejsce wystarczające przetworzenie materiałów. NaleŜy równieŝ zawsze pamiętać, Ŝe materiały pochodzące z krajów objętych kumulacją są materiałami pochodzącymi. Do ustalania procentu lub wartości materiałów, które muszą być poddane wystarczającemu przetworzeniu bierze się tylko materiały z krajów trzecich. W praktyce, zasady łączenia pochodzenia materiałów z róŝnych krajów mają zastosowanie dla ustalania konkretnego kraju pochodzenia produktu, gdyŝ wszystkie tworzące go materiały mają preferencyjne pochodzenie. Ustalenie kraju pochodzenia ma znaczenie dla wyboru właściwej stawki celnej dla produktu, gdyŝ we wszystkich taryfach celnych stawki celne są zróŝnicowane w zaleŝności od kraju pochodzenia towaru.
Wymogi terytorialne Zasada terytorialności. W myśl postanowień Protokołu 4 warunki nabywania pochodzenia muszą być spełnione nieprzerwanie w Polsce lub w Unii Europejskiej. Oznacza to, Ŝe towary pochodzące, wyeksportowane z UE lub Polski i przywiezione ponownie, muszą być uznawane za niepochodzące, chyba Ŝe jest moŝliwe udokumentowanie administracji celnej Ŝe: są to te same towary, co wywiezione, oraz nie podlegały one Ŝadnym operacjom wykraczającym poza czynności konieczne dla utrzymania ich w dobrym stanie w kraju wywozu lub podczas transportu. Na nabycie pochodzenia nie mają wpływu operacje obróbki czy przetworzenia dokonywane poza obszarem Polski lub Unii na materiałach wyeksportowanych odpowiednio z tych obszarów, a następnie ponownie przywiezionych chyba, Ŝe : juŝ przed wyeksportowaniem były to materiały pochodzące (całkowicie uzyskane lub wystarczająco przetworzone w Polsce, lub w Unii) oraz jest moŝliwe udokumentowanie administracji celnej, Ŝe ponownie przywiezione produkty zostały uzyskane poprzez obróbkę lub przetworzenie wywiezionych materiałów, a nabyta wartość dodana poza Polską lub Unią nie przekracza 10 % ceny "ex works" końcowego produktu, dla którego ustala się pochodzący status. Oznacza to, Ŝe szczegółowe reguły towarowe Załącznika II nie mają zastosowania do obróbek i przetworzenia dokonywanego poza obszarami Polski i UE. Jednak gdy dla uzyskania statusu pochodzącego produktu końcowego ma zastosowanie reguła ustalająca maksymalną wartość uŝytych materiałów niepochodzących, wówczas cała uzyskana poza Polską lub UE wartość dodana jest doliczana do niepochodzącego limitu. Zasada bezpośredniego transportu. Zgodnie z warunkami Protokołu 4, preferencyjne traktowanie mogą uzyskać tylko te pochodzące produkty, które będą transportowane bezpośrednio między Unią Europejską i Polską lub przez terytorium krajów, z którymi mamy zawarte umowy handlowe na identycznych warunkach. Zasada ta wymaga, aby towary pochodzące były transportowane bezpośrednio z terytorium jednego państwa, strony umowy, na terytorium drugiego, będącego równieŝ stroną umowy. Zasada ta nie wyklucza ani tranzytu towarów przez terytorium państwa trzeciego, ani składowania ich czy przeładunku. Celem jej jest zabezpieczenie, aby pochodzący towar transportowany przez terytorium krajów trzecich nie został zamieniony na niepochodzący lub poddany obróbce, w wyniku której stracił swój status. Dla potwierdzenia spełnienia tego warunku naleŝy przedłoŝyć władzom celnym w kraju importu jednolity dokument transportowy obejmujący całą trasę przesyłki, lub odpowiednie świadectwo wystawione przez władze celne kraju tranzytu, potwierdzające warunki, na jakich towar pozostawał w państwie tranzytu. Zakaz zwrotu cła. W odniesieniu do pochodzących produktów na które wystawiony został dowód pochodzenia, obowiązuje zakaz zwrotu cła od niepochodzących materiałów uŝytych do ich wyprodukowania w Polsce i w Unii Europejskiej. Zakaz ten dotyczy wszystkich produktów objętych umową. Zapis o niestosowaniu zwrotu cła od tak zwanych komponentów niepochodzących ogranicza polskim eksporterom moŝliwość otrzymania zwrotu cła od importowanych surowców wykorzystywanych w procesie produkcji eksportowanego produktu, gdy jest on eksportowany do któregokolwiek kraju strefy preferencyjnej. Zmusza to do korzystania przede wszystkim z materiałów i komponentów pochodzących z tej strefy, gdyŝ tylko od nich moŝna otrzymać zwrot cła. W praktyce oznacza to, Ŝe gdy eksporter występuje o wystawienie świadectwa pochodzenia EUR.1 na określony produkt, muszą być opłacone cła za niepochodzące materiały, które zostały zuŝyte do jego
produkcji, ale produkt ten skorzysta z preferencyjnego traktowania w partnerskim kraju importu. JeŜeli świadectwo nie jest wystawione na produkt, cło za materiały niepochodzące nie będzie płacone, ale w partnerskim kraju importu będzie musiała być zapłacona pełna stawka celna, gdyŝ produkt nie będzie uwaŝany za pochodzący w rozumieniu Porozumienia. Tzn. Ŝe zasada ta obowiązuje tylko wtedy, gdy wystawiany jest dowód pochodzenia słuŝący zastosowaniu obniŝonej stawki w kraju importu. Wymogi dotyczące dokumentowania pochodzenia Z preferencyjnego traktowania mogą korzystać transportowane bezpośrednio produkty pochodzące z UE w imporcie do Polski oraz pochodzące z Polski w imporcie do UE, pod warunkiem przedłoŝenia dla nich: świadectwa przewozowego EUR.1, wystawionego przez władze celne kraju eksportera, na pisemny wniosek eksportera lub jego upowaŝnionego przedstawiciela, lub deklaracji o pochodzeniu sporządzonej wg określonego wzoru złoŝonej przez eksportera na fakturze, specyfikacji lub innym dokumencie handlowym, opisującym towary w sposób wystarczający do ich identyfikacji. Nie ma potrzeby przedkładania Ŝadnego dokumentu potwierdzającego pochodzenie w przypadku paczek małej wartości od i do osób prywatnych, lub stanowiących bagaŝ podróŝnego. Deklaracja na fakturze jest uproszczoną formą dokumentu preferencyjnego, który moŝe być stosowany przez eksportera zamiast świadectwa EUR.1 w określonych warunkach. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe deklaracja o pochodzeniu nigdy nie jest dowodem preferencyjnego pochodzenia w formalnym znaczeniu. Jest to tylko deklaracja, w której deklarujący oświadcza, Ŝe według jego wiedzy eksportowany produkt spełnia wymagania ustalone w protokole pochodzenia. W normalnej procedurze świadectwo jak i deklarację o pochodzeniu wystawia się w chwili rzeczywistego eksportu. Przepisy dopuszczają równieŝ wystawianie takich dokumentów retrospektywnie, w określonych warunkach. W odniesieniu do świadectwa EUR.1 dowód moŝe być dostarczony urzędowi celnemu nie później, niŝ w ciągu 3 lat od dania przyjęcia zgłoszenia celnego o ile nie był dołączony do zgłoszenia. Deklaracja na fakturze musi być przedłoŝona w kraju przywozu nie później niŝ 2 lata od dokonania importu. Na podstawie dowodu pochodzenia wystawionego lub sporządzonego uprzednio jest moŝliwość wystawienia zastępczego świadectwa EUR.1. Jest równieŝ moŝliwość wystawienia duplikatu świadectwa EUR.1 w przypadku jego zniszczenia lub zaginięcia. Deklaracja o pochodzeniu Deklaracja o pochodzeniu moŝe być sporządzona przez kaŝdego eksportera, dla przesyłek zawierających produkty pochodzące, których łączna wartość nie przekracza 6.000 EURO. W przypadku przesyłek większej wartości musi to być upowaŝniony eksporter. O upowaŝnienie takie moŝe wystąpić kaŝdy eksporter dokonujący częstych odpraw produktów. Na podstawie art. 20 3 ustawy Kodeks celny, upowaŝnienia do uproszczonego sposobu dokumentowania moŝe udzielić organ celny osobom spełniającym określone warunki w 1. Szczegółowe zasady i tryb stosowania uproszczonego sposobu dokumentowania pochodzenia towarów ustala rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31.08.1999 (Dz.U. Nr 74 poz. 832). Osoba ubiegająca się o pozwolenie składa wniosek do organu celnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy. Pozwolenie wydaje dyrektor właściwego urzędu celnego na okres określony przez wnioskodawcę, jednak nie dłuŝszy niŝ 3 lata. Osoba posiadająca pozwolenie moŝe potwierdzać pochodzenie towarów w rozumieniu umów o wolnym handlu w formie deklaracji złoŝonej na fakturze, specyfikacji wysyłkowej lub innym dokumencie, który opisuje towar w sposób wystarczający do ich identyfikacji. Deklaracja upowaŝnionego eksportera moŝe
być sporządzona, jeŝeli towary, których dotyczy, są uznawane za produkty pochodzące w rozumieniu umowy o wolnym handlu niezaleŝnie od wartości towarów. MoŜe ona dotyczyć tylko towarów wywoŝonych we własnym imieniu przez osobę posiadającą pozwolenie. Przywilej ten moŝe być cofnięty w kaŝdej chwili, jeŝeli zostanie stwierdzone, Ŝe osoba ta naruszyła przepisy prawa celnego lub umowy międzynarodowej dotyczące pochodzenia produktów lub uniemoŝliwia czy utrudnia przeprowadzenie kontroli dotyczącej prawidłowości sporządzonej deklaracji. Świadectwo przewozowe EUR. 1 Aby słuŝyć jako waŝny dowód pochodzenia, świadectwo EUR.1 musi spełniać następujące warunki: być wystawione na ściśle określonym formularzu, wypełnione maszynowo lub ręcznie atramentem; nie moŝe zawierać wymazań lub dopisków, zaś kaŝda zmiana musi być parafowana przez wystawiającego i potwierdzona przez władze celne kraju wystawiającego; wszystkie obowiązkowe rubryki i pola muszą być prawidłowo wypełnione, a opis towaru musi być na tyle dokładny, aby umoŝliwić jego identyfikację; świadectwo musi zawierać oryginalny podpis i stempel (zgodny z obowiązującym wzorem wystawiającej administracji celnej; świadectwo musi zostać przedłoŝone władzom celnym kraju importu w okresie swojej waŝności. Dowód pochodzenia jest waŝny przez 4 miesiące od daty wystawienia przez władze celne w kraju eksportu i w tym okresie musi być przedłoŝony władzom celnym kraju importu. Termin ten odnosi się zarówno do EUR.1, jak i do uproszczonej formy dowodu określanej jako deklaracja na fakturze. KaŜdy eksporter ubiegający się o wystawienie świadectwa przewozowego EUR.1 jest zobowiązany do przedłoŝenia, na kaŝde Ŝądanie władz celnych kraju eksportu, w którym występuje o świadectwo, odpowiednich dokumentów potwierdzających status pochodzenia produktów i spełnienia wszystkich innych wymogów koniecznych dla wystawienia tego dokumentu. Obowiązek przechowywania kompletnej dokumentacji źródłowej ciąŝy na eksporterze przez okres co najmniej 3 lat. Weryfikacja dowodów pochodzenia Dla zapewnienia prawidłowego stosowania umów i ochrony interesów finansowych państw, organy celne dokonują kontroli. właściwej realizacji postanowień dotyczących preferencyjnego traktowania produktów. W tym zakresie UE oraz Polska udzielają sobie wzajemnej pomocy za pośrednictwem władz celnych dokonując weryfikacji autentyczności świadectw przewozowych lub deklaracji na fakturach oraz prawidłowości informacji podanych w tych dokumentach. Weryfikacje mają na celu ustalenie, czy z preferencyjnego traktowania korzystają tylko towary spełniające preferencyjne reguły pochodzenia określone w poszczególnych protokołach. Weryfikacje są dokonywane wyrywkowo lub wtedy, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do pochodzenia towarów lub wiarygodności przedstawionych dokumentów. W przypadku wątpliwości weryfikacja dowodu pochodzenia jest przyjęta i akceptowana przez wszystkie uczestniczące we współpracy kraje metodą wyjaśniania wszelkich wątpliwości lub potwierdzania autentyczności. W tym celu władze celne kraju importu zwracają świadectwo lub fakturę władzom celnym kraju eksportu, podając przyczyny wnioskowania o weryfikację. Dokonujące weryfikacji władze celne kraju eksportu mają prawo zaŝądać kaŝdego dowodu, przeprowadzić kontrolę ksiąg rachunkowych eksportera i kaŝdą kontrolę, którą uznają za właściwą.
O wynikach weryfikacji, występujące z wnioskiem władze są informowane tak szybko jak to moŝliwe. Otrzymane wyniki muszą zawierać stwierdzenia, które pozwolą na ustalenie, czy dokumenty są autentyczne, a wymienione w nich produkty spełniły wszystkie warunki, aby uzyskać preferencyjne traktowanie. JeŜeli w przypadku uzasadnionej wątpliwości brak jest odpowiedzi w ciągu 10 miesięcy od dnia złoŝenia wniosku o dokonanie weryfikacji, lub gdy udzielona odpowiedź nie zawiera wystarczających informacji do ustalenia autentyczności weryfikowanych dokumentów albo rzeczywistego pochodzenia produktów, władze wnioskujące o weryfikację odmawiają wszelkich preferencji. Opracowanie: MGP i PS (www.eksporter.pl)