tel. 89 646-22-01, fax. 89 642-97-71 e-mail: mops@mops.ostroda.pl www: http://mops.ostroda.pl S P R A W O Z D A N I E z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny za rok 2014 wraz z przedstawieniem potrzeb związanych z realizacją zadań wynikających z ustawy z dnia z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej marzec 2015 r.
I. Uregulowania prawne Od 2012 uregulowania prawne dotyczące wspierania rodziny i pieczy zastępczej zawarte są w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 332), zwanej dalej ustawą. Ustawa ta określa w jednym akcie prawnym zarówno zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, jak i zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej, traktując je jako dopełniające się i wzajemnie powiązane. Szeroko rozumianą profilaktykę, a więc pomoc rodzinie w opiece i wychowaniu dziecka oraz pracę z rodziną biologiczną zdefiniowano jako zadanie gminy, a rodzinną i instytucjonalną pieczę zastępczą jako zadanie powiatu. Uchwałą Nr XIX/102/2012 Rady Miejskiej w Ostródzie z dnia 10 lutego 2012 roku w sprawie zmiany uchwały Nr XXV/182/04 Rady Miejskiej w Ostródzie w sprawie nadania Statutu Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ostródzie, wyznaczono Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostródzie jako podmiot właściwy dla realizacji zadania z zakresu administracji publicznej dotyczącego wspierania rodzin, o których mowa w ustawie. W ślad za tą uchwałą po jej uprawomocnieniu, Zarządzeniem Nr 221/2012 Burmistrza Miasta Ostródy z dnia 2 kwietnia 2012 r., Dyrektorowi MOPS Ostróda udzielono imiennego upoważnienia do prowadzenia postępowań z zakresu wspierania rodziny oraz wydawania w tych sprawach decyzji administracyjnych wynikających z zadań własnych gminy miejskiej Ostróda w zakresie określonym ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. II. Zadania samorządu gminnego Zgodnie z art. 176 ustawy, na samorząd gminny nałożono następujące zadania: 1. opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. Uchwałą Nr LI/256/2014 z dnia 31 marca 2014 r. przyjęty został Gminny Program Wspierania Rodziny w mieście Ostróda na lata 2014 2016, określający cel główny działań jako: Zapewnienie wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu swoich funkcji opiekuńczo - wychowawczych. 2. tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny. Asystenci rodziny (jak i współpracujący z nimi pracownicy socjalni) uczestniczyli w szkoleniach, przeprowadzanych m.in. przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Olsztynie, których tematyką było wsparcie rodziny. 3. tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez: a) zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostródzie w ramach realizacji tego zadania w 2014 r. zatrudniał dwóch asystentów rodziny (w tym jeden od lipca 2014 r.), którzy objęli wsparciem łącznie 30 rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Środki finansowe na ten cel pozyskane zostały z dotacji w ramach Resortowego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na rok 2014 Asystent Rodziny w wysokości 27 039,00 zł, przy wkładzie własnym 5 441, 69 zł. Dodatkowo, w 2014 roku MOPS w Ostródzie objął 20 rodzin wsparciem 5 asystentów rodziny zatrudnionych na umowę zlecenie, ze środków pozyskanych na realizację projektu systemowego pn. Wsparcie na starcie. Program aktywizacji podopiecznych MOPS Ostróda współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013. Łączna kwota przeznaczona na ten cel w 2014 roku wyniosła 62 445, 88 zł. Asystenci rodziny zatrudnieni byli także przy realizacji Programu Rewitalizacji Społecznej Przystanek BezTroski, w ramach projektu systemowego pn. Rewitalizacja społeczna, Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej, Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 6 asystentów zatrudnionych na ½ etatu w okresie od marca do listopada 2014 r., którzy opieką objęli 30 rodzin. Łączna kwota przeznaczona na ten cel w 2014 roku wyniosła 87 791,51 zł. b) organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających. Zgodnie z zapisami zawartymi w art. 29 31 ustawy, w celu wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodzina może zostać objęta pomocą rodziny wspierającej, z którą gmina zawiera umowę o zwrot kosztów związanych z udzielaniem pomocy. W 2014 roku w mieście Ostróda nie funkcjonowała instytucja rodziny wspierającej. c) prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci. Placówki wsparcia dziennego mogą być, zgodnie z rozdziałem 3 ustawy prowadzone w formie: 1) opiekuńczej, w tym kół zainteresowań, świetlic, klubów i ognisk wychowawczych; 2) specjalistycznej; 3) pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę. Na terenie Miasta Ostródy w chwili obecnej nie ma placówek wsparcia dziennego dla dzieci, w rozumieniu zapisów ustawy. W ramach Projektu Przystanek BezTroski prowadzone w 2014 r. były świetlice dziecięca i młodzieżowa. Środki wydatkowane na ten cel wynosiły 283 048,32 zł i pochodziły ze środków zewnętrznych uzyskanych na realizację Projektu. Szczegółowe opis działań w ramach Przystanku BezTroski stanowi załącznik Nr 1 do niniejszego Sprawozdania. 4. finansowanie: a) kosztów szkoleń dla rodzin wspierających przepis uchylony w 2014 r,, b) podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, c) kosztów związanych z udzielaniem pomocy o której mowa w art. 29 ust. 2 ustawy, ponoszonych przez rodziny wspierające. Asystenci rodziny, są zobowiązani do systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji przez udział w szkoleniach oraz w formie samokształcenia. W 2014 roku w mieście Ostróda nie funkcjonowała instytucja rodziny wspierającej. 5. współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym. Zgodnie z art. 191 ust. 9 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki:
1) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej; 2) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej; 3) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej. W 2014 roku łącznie w systemie pieczy zastępczej znajdowało się 95 dzieci z terenu miasta Ostródy, w tym: a) w rodzinach zastępczych przebywało 57 dzieci, w tym: - 36 dzieci w spokrewnionych rodzinach zastępczych (w tym 9 umieszczonych w 2014 roku), - 12 dzieci w niezawodowych rodzinach zastępczych (3 umieszczonych w 2014 r.), - 9 dzieci w zawodowych rodzinach zastępczych (2 dzieci umieszczonych w 2014 r.); b) 38 dzieci przebywających w instytucjonalnych placówkach, w tym: - 9 dzieci przebywało w rodzinnych domach dziecka (żadne nowe dziecko nie zostało umieszczone w 2014 r.), - 29 dzieci przebywało w placówkach opiekuńczo wychowawczych (w tym 14 dzieci umieszczonych w 2014 r.). Dane wg stanu na 31.12.2014 r., źródło: PCPR w Ostródzie. W związku z powyższym, gmina miejska Ostróda jest zobowiązana pokrywać część kosztów na utrzymanie dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej - wydatkowana kwota na ten cel w 2014 r. wyniosła 193 535,68 zł (w 2013 roku wynosiła 81 248, 26 zł), w tym: - na rodziny zastępcze 62 787,09 zł (w 2013 r. - 33 507, 35 zł), - na placówki 130 748,59 zł (przy 47 740, 91 zł w 2013 r.). Dla porównania, wydatkowana kwota na ten cel w 2012 roku wynosiła łącznie 18 261, 96 zł. W regionalnej placówce opiekuńczo terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym w 2014 r. nie przebywało żadne dziecko z terenu miasta Ostródy. 6. sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3 ustawy. Sprawozdania rzeczowo-finansowe z wykonywania przez gminę zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okresy od 1 stycznia do 30 czerwca i od 1 lipca do 31 grudnia 2014 r., sporządzane na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, stanowią załączniki nr 2 i 3 do niniejszego sprawozdania. Uwaga: W sprawozdaniu tym jest nie są ujęci są asystenci rodziny zatrudnieni w ramach Projektu Wsparcie na starcie ani też Projektu Rewitalizacji Społecznej Przystanek BezTroski. Wynika to z faktu innego (dodatkowego) źródła finansowania. 7. prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy.
III. Działania wobec rodzin Pracownicy socjalni MOPS w Ostródzie we współpracy z asystentami rodziny na bieżąco monitorują sytuację dzieci z rodzin zagrożonych kryzysem lub przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Współpracują w tym zakresie również z pedagogami szkolnymi, pracownikami służby zdrowia, policją, kuratorami sądowymi i przedstawicielami innych instytucji, które mają kontakt z rodziną oraz z Miejskim Zespołem Interdyscyplinarnym ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Na ogólną liczbę 2008 rodzin, które objęte były pomocą społeczną w 2014 r.: 1) 782 były to rodziny z dziećmi, w tym: 313 rodzin z jednym dzieckiem, 296 rodzin z 2 dzieci, 116 rodzin z 3 dzieci, 46 rodzin z 4 dzieci, oraz 11 rodzin z 5 i więcej dziećmi; 2) 398 rodzin niepełnych, w tym: o liczbie dzieci 1 186 rodzin, o liczbie dzieci 2 142 rodziny, o liczbie dzieci 3 48 rodzin, o liczbie dzieci 4 i więcej 22 rodziny. W 2014 roku asystenci rodziny i pracownicy socjalni podejmowali działania w zakresie: 1. Wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych służące przywróceniu rodzinie zdolności wykonywania tych funkcji poprzez: - organizowanie dla rodzin spotkań służących wymianie doświadczeń oraz zapobieganiu izolacji w formie grup wsparcia lub grup samopomocowych, - dostarczaniu wiedzy i uczeniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych, - podnoszenie świadomości w zakresie planowania i funkcjonowania rodziny, - pomoc rodzinom w opiece i wychowaniu dzieci przez prowadzenia placówki wsparcia dziennego, - pracę z rodziną również w sytuacji czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną naturalną, - pomoc w nauce szkolnej dzieciom objętym wsparciem asystenta rodziny ("Pogotowie Lekcyjne"), - wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży w ramach projektów unijnych, w tym między innymi projektu systemowego "Wsparcie na starcie i Programu Rewitalizacji Społecznej Przystanek BezTroski, - przeprowadzaniu treningów umiejętności społecznych w ramach projektu systemowego "Wsparcie na stracie - warsztaty rozwiązywania praktycznych problemów wchodzenia w dorosłe życie, - organizowanie cyklu zajęć profilaktyczno-edukacyjnych dla dzieci z rodzin objętych wsparciem w ramach projektów socjalnych i projektu systemowego "Wsparcie na starcie, - zacieśnienie współpracy z podmiotami podejmującymi różnorodne działania na rzecz rodzin z dziećmi (poradnia psychologiczno-pedagogiczne, szkoły), - udział w działaniach na rzecz rodzin i dzieci dotkniętych przemocą realizowanych
w ramach "Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. 2. Podnoszenia kompetencji i umiejętności wychowawczych oraz opiekuńczych rodziców, celem umożliwienia wychowywania dzieci w rodzinie naturalnej, poprzez: - systematyczną pracę asystentów z rodzinami z problemem bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych polegającą m.in. na diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich, wydolności opiekuńczo-wychowawczej, zaniedbań względem dzieci, sporządzaniu planów pracy z rodziną oraz ocenie sytuacji dziecka w rodzinie, - motywowanie do korzystania z poradnictwa specjalistycznego, do udziału w warsztatach dla rodziców doskonalących umiejętności wychowawcze. - organizowanie spotkań, warsztatów poszerzających wiedzę rodziców dot. opieki i wychowania dziecka. 3. Poprawy funkcjonowania rodziny, poprzez: - wsparcie finansowe i rzeczowe dla rodzin, - obejmowanie dożywianiem w formie ciepłego posiłku wszystkich tego wymagających dzieci, w ramach rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania, - organizowanie zbiórek pomocy rzeczowej dla rodzin z dziećmi, - pomoc rodzinom w załatwianiu spraw związanych z uzyskaniem prawa do lokalu socjalnego lub komunalnego, - stworzenie dzieciom i młodzieży możliwości uczestnictwa w zorganizowanych formach spędzania czasu wolnego i rozwijania zainteresowań poprzez przygotowanie i realizację programów i projektów socjalnych ( Program Rewitalizacji Społecznej Przystanek BezTroski ), - doskonalenie form współpracy z instytucjami, organizacjami w celu lepszego rozeznania potrzeb i organizowania pomocy rodzinie, - podnoszenie umiejętności osób bezrobotnych z zakresu komunikacji, rozwiązywania konfliktów, kształtowania aktywnych postaw życiowych, w tym zawodowych - Zajęcia warsztatowe w dziedzinie rozwoju osobistego i kompetencji społecznych w ramach projektu systemowego "Wsparcie na starcie, - pomoc w określeniu predyspozycji zawodowych, w wypracowaniu indywidualnego planu działania i wytyczenia ścieżki rozwoju zawodowego oraz podniesienie atrakcyjności zawodowej. 4. Zapewnienie infrastruktury i dostępności usług w zakresie opieki i poradnictwa specjalistycznego, poprzez: - realizację usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych, - prowadzenie terapii i mediacji dla rodzin, - konsultację i poradnictwo specjalistyczne, - pomoc prawną, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego. W przeciwieństwie do innych ustaw, ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej koncentruje się na działaniach pozafinansowych skierowanych do rodzin z dziećmi zagrożonymi umieszczeniem w pieczy zastępczej. Jednakże nadmienić należy, że rodziny z dziećmi znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej obejmowane są różnymi formami wsparcia finansowego zarówno w ramach ustawy o pomocy społecznej, ustawy o świadczeniach rodzinnych, ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ustawy o dodatkach mieszkaniowych. Elementarną formą w zakresie wsparcia finansowego i rzeczowego dla rodzin z dziećmi jest zapewnienie dzieciom i młodzieży ze środowisk zagrożonych i dysfunkcyjnych ciepłych posiłków. Wszystkie dzieci objęte opieką, wychowaniem
i edukacją od żłobka do szkoły ponadgimnazjalnej z rodzin, których dochód w rodzinie nie przekraczał 150% kryterium dochodowego określonego ustawą o pomocy społecznej mają możliwość korzystania z ciepłych posiłków w ramach Programu rządowego "Pomoc państwa w zakresie dożywiania". W 2014 roku dożywianiem objętych było 2 705 osób, w tym 358 dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej i 935 uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej. Rodziny otrzymują też wsparcie w postaci stypendiów socjalnych i zasiłków szkolnych. Wg informacji z Wydziału Oświaty i Spraw Społecznych Urzędu Miasta w Ostródzie, w 2014 roku 609 uczniów z terenu miasta Ostródy otrzymało pomoc w tych formach. Łączna kwota dotacji wyniosła 386 250, 06 zł. IV. Potrzeby związane z realizacją zadań Sytuacja rodzin z terenu Miasta Ostródy jest monitorowana przez pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Ostródzie. Głównym celem jest zminimalizowanie ilości dzieci umieszczanych w pieczy zastępczej. Konieczne jest wsparcie rodziny naturalnej już na etapie, kiedy pojawiają się problemy. Praca socjalna oraz wsparcie pracowników socjalnych i asystentów jest również niezbędna w rodzinach, z których dzieci zostały już umieszczone w pieczy zastępczej w celu powrotu dzieci do rodzin biologicznych. Niezbędne jest zintegrowane współdziałanie wszystkich instytucji działających na rzecz rodziny. Problemy występujące w rodzinie często są złożone i wymagają interdyscyplinarnych rozwiązań. Zauważa się potrzebę kontynuacji realizowanych dotychczas działań na rzecz rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych w formie wsparcia asystenta rodziny. Praca z rodziną przedstawicieli instytucji powinna być połączona ze wsparciem ze strony środowiska, w tym również bliższych i dalszych krewnych. W związku z tym, powinno w latach następnych zaplanować wprowadzenie dodatkowego wsparcia w postaci rodzin wspierających, co jednakże związane jest z wydatkami na zwrot kosztów związanych z udzielaniem pomocy przez rodziny wspierające. Ponadto, praca z rodziną powinna być prowadzona przez odpowiednio przygotowaną kadrę, kompetentną i obiektywną oraz podejmowana możliwie jak najwcześniej. W związku z powyższym niezbędne jest umożliwienie pracownikom socjalnym oraz asystentom rodziny udziału w szkoleniach i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Planowane na lata następne powinno być zwiększenie Zespołu ds. Asysty Rodzinnej co najmniej o animatora, pedagoga i instruktora ds. kulturalno oświatowych. Rok 2014 był rokiem nietypowym przy realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny. Dzięki realizacji dwóch projektów udało się zrealizować wiele przedsięwzięć ukierunkowanych na wzmocnienie rodziny i pracy na rzecz reintegracji rodzin.