Lochy: dlaczego badania i profilaktyka są tak ważne?

.pl Lochy: dlaczego badania i profilaktyka są tak ważne? Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 23 września 2016 Wykorzystanie potencjału produkcyjnego stada loch opiera się na zintegrowanym działaniu polegającym na optymalizacji wartości biologicznej z zespołem pozostałych środków produkcji. Jedną z form maksymalizacji efektów produkcyjnych jest zabezpieczenie rytmu biologiczno-produkcyjnego w formie profilaktyki. Jest ona działaniem, które ma na celu zapobieganie pojawieniu się lub rozwojowi niekorzystnego zjawiska. Jak warto dbać o lochy? W praktyce oznacza m.in. stosowanie różnych środków zapobiegawczych w celu niedopuszczenia do uszkodzeń, chorób czy wypadków. Do zabiegów profilaktycznych stosowanych u loch można zaliczyć m.in.: szczepienia, odrobaczanie, korekcję racic, podawanie hormonów oraz prawidłowe żywienie. Inną formą optymalizacji sytuacji konkretnego stada/gospodarstwa, mającą bezpośredni związek z profilaktyką, jest bioasekuracja, czyli kompleks działań i środków podjętych w celu zapobiegania przedostawaniu się infekcji do budynków oraz kontrolowanie rozprzestrzeniania się ewentualnej 1 / 13

.pl infekcji na terenie gospodarstwa. Działania te powinny być ze sobą ściśle powiązane, aby uzyskać pełny efekt bioasekuracji. Co musimy wiedzieć o bioasekuracji? Bioasekuracja obejmuje 3 oddzielne obszary i są to: bioasekuracja wewnętrzna, bioasekuracja zewnętrzna i otoczenia gospodarstwa, zarządzanie zakażonym stadem. Bioasekuracja wewnętrzna to zapobieganie przedostawaniu się patogenów na fermę. Zadaniem bioasekuracji zewnętrznej jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się patogenów w najbliższym sąsiedztwie oraz w dalszym otoczeniu. Jest to element ważny w szczególności dla najbliższych sąsiadów producenta oraz innych producentów trzody w regionie. Zarządzanie zakażonym stadem to z kolei zespół sformalizowanych czynności, których celem jest kontrolowanie chorób zakaźnych już występujących w stadzie. Najważniejsze działania w ramach takiego zarządzania obejmują: dezynfekcję pomieszczeń, szczepienia, odpowiednie przemieszczanie zwierząt. Szczepienia Charakteryzując klasyczne instrumenty profilaktyki, zacznijmy od szczepień ochronnych. Są istotnym elementem pomagającym uniknąć zachorowań utrzymywanych zwierząt, należy jednak 2 / 13

.pl pamiętać, że efektywność szczepionki zależy od czynników zewnętrznych, jak i panujących w pomieszczeniach dla świń konkretnych warunków środowiskowych. Duże znaczenie dla skuteczności immunoprofilaktyki ma znajomość właściwości biologicznych stosowanego preparatu. Stan racic należy sprawdzać regularnie, co jest zdecydowanie łatwiejsza, gdy lochy przebywają w kojcach pojedynczych. Nie powinno wykorzystywać szczepionki, która nie zawiera warunkujących odporność przeciwzakaźną antygenów drobnoustroju będącego przyczyną leczonej choroby. Niestety zdarza się, gdy źle rozpoznano przyczyny zachorowania. Właściwą diagnozę w większości przypadków zapewnia wykonanie badania laboratoryjnego. Poza rutynowym badaniem bakteriologicznym często uzasadnione jest przeprowadzenie badań serologicznych w celu ustalenia serotypu bakterii lub typu wirusa. W celu ustalenia optymalnego kalendarza szczepień niezbędne jest określenie tzw. profilu serologicznego stada. Wynik takiego badania określa moment, w którym dochodzi do zakażenia świń. Prawidłowe i skuteczne szczepienie zwierząt powinno być wykonane kilka tygodni przed tym terminem. Szczepionka Szczepionka to produkt pochodzenia biologicznego zawierający substancje zdolne do indukcji konkretnych procesów immunologicznych, warunkujących powstanie trwałej odporności bez wywoływania działań toksycznych [Pejsak 2013]. Według kryteriów przyjętych w UE szczepionka uznana zostaje za spełniającą kryteria immunogenności, jeśli co najmniej 80% zwierząt szczepionych nie wykazuje objawów klinicznych choroby po zakażeniu ich swoistym czynnikiem chorobotwórczym. Drugim warunkiem jest to, że jednocześnie 80% osobników kontrolnych (nieszczepionych) wykazuje objawy chorobowe, po podaniu im analogicznej dawki czynnika patogennego. 3 / 13

.pl 4 / 13

.pl Co powinno charakteryzować szczepionki? Właściwie wyprodukowana szczepionka powinna spełniać następujące warunki: zapobiegać pierwotnemu zakażeniu, przeciwdziałać namnażaniu się drobnoustrojów w miejscu ich wniknięcia do organizmu i w innych tkankach, ułatwiać likwidację czynnika zakaźnego z organizmu oraz dynamizować proces zdrowienia, ograniczać nasilenie objawów chorobowych po zakażeniu oraz zapobiegać rozwojowi choroby, chronić przed wydalaniem zarazka do środowiska, nie dopuszczać do przetrwania i reaktywacji zarazka w organizmie zwierzęcia, nie doprowadzać do krążenia atenuowanego drobnoustroju szczepionkowego między zwierzętami immunizowanymi i nieimmunizowanymi, chronić płody przed infekcją, umożliwiać bierne uodpornianie prosiąt przez okres pierwszych 4 8 tygodni życia, w następstwie immunizacji prośnych macior, uodporniać zwierzęta na cały okres tuczu, mieć w swoim składzie substancję pomocniczą wzmacniającą właściwości immunogenne antygenu. Odrobaczanie umożliwia likwidację pasożytów bytujących w organizmie, które powodują jego uszkodzenie. Podstawowe szczepienia, jakie należy przeprowadzić u macior, to: 1. Szczepienie przeciwko parvowirozie parvowirus świń jest główną przyczyną obniżonej płodności loch i loszek, jest chorobotwórczy wyłącznie dla zarodków i płodów, nie wywołując objawów chorobowych. Powoduje spore straty w zarodkach, jeżeli locha uległa zakażeniu. Profilaktyka przeciwko parvowirozie powinna być powszechnie stosowana, a szczepienia powinny być przeprowadzone przed kryciem. Loszki szczepimy 2 krotnie w odstępie 4 tygodni, tak aby druga iniekcja wypadła ok. 2 tygodnie przed inseminacją; później lochy szczepimy 2 razy do roku, najlepiej w dzień odsadzenia prosiąt. 2. Szczepienie przeciwko kolibakteriozie choroba wywoływana jest przez bakterie Escherichia Coli. Powoduje u nowo narodzonych prosiąt biegunkę, mającą postać żółtej wodnistej wydzieliny. Loszki pierwszy raz szczepione powinny być 5 tygodni przed porodem, a drugi po 2 tygodniach. W przypadku loch wieloródek szczepimy je tylko 2 tygodnie przed porodem. 3. Szczepionka przeciwko zakaźnemu zanikowemu zapaleniu nosa (ZZZN) loszki szczepimy 2-krotnie: 5 tygodni i 2 tygodnie przed porodem, a następnie co pół roku; 5 / 13

.pl 4. Szczepienie przeciwko różycy co pół roku, kupowane loszki w 7 miesiącu życia, a następnie zawsze 2 tygodnie po porodzie lub co pół roku. Kiedy i dlaczego warto szczepić trzodę? Odrobaczanie Kolejnym ważnym zabiegiem profilaktycznym jest odrobaczanie. Zabieg ten umożliwia likwidację pasożytów bytujących w organizmie, które powodują jego uszkodzenie. Po przeprowadzonych badaniach koproskopowych należy: w przypadku identyfikacji w stadzie kilku osobników zarażonych formami dorosłymi pasożytów, zwierzęta odizolować od stada i leczyć, jeśli 80% badanych próbek jest pozytywna, przeprowadzić analizę choroby, aby wykryć źródła zarażenia (wymagane jest również odrobaczenie, połączone z poprawą warunków sanitarnych w chlewni), w przypadku, gdy inwazja ogranicza się jedynie do ciężarnych lub karmiących loch i dotyczy tylko Ascaris suum, rutynowe odrobaczanie nie jest konieczne (opieką muszą być objęte 6 / 13

.pl przede wszystkim prosięta ssące, szczególnie jeśli są one odsadzane w wieku powyżej 4 tygodni), wykrycie Ascaris suum jedynie u tuczników wymusza poprawę higieny środowiska oraz określenie źródła zarażenia, w przypadku producentów, którzy prowadzą tucz w cyklu otwartym, szczególnie narażonych na występowanie w swoich stadach mieszanych inwazji pasożytniczych, zakupione świnie powinny być odrobaczone w okresie kwarantanny. w przypadku producentów, którzy prowadzą tucz w cyklu otwartym, szczególnie narażonych na występowanie w swoich stadach mieszanych inwazji pasożytniczych, zakupione świnie powinny być odrobaczone w okresie kwarantanny. (fot. AgroFoto.pl, użytkownik: saszeta) Skuteczność terapii przeciwpasożytniczej zależy m.in. od: zastosowania odpowiedniego preparatu, wieku świń, cyklu życiowego pasożyta, środowiska życia świń. 7 / 13

.pl Program odrobaczania stada loch należy realizować według schematu: lochy każdorazowo przed wprowadzeniem na porodówkę, na 2 3 tygodnie przed porodem (stosować zasadę całe pomieszczenie puste całe pomieszczenie pełne, co zapobiegnie zarażeniu loch i narodzonych prosiąt). Wydalanie jaj pasożytów jest intensywne jeszcze przez 3 4 dni po podaniu środka, dlatego należy na bieżąco wymieniać ściółkę i usuwać odchody. Korekcja racic Stan racic należy sprawdzać regularnie, co jest zdecydowanie łatwiejsza, gdy lochy przebywają w kojcach pojedynczych. Uwagę należy zwrócić na rysy, wrzody, odciski, nierówną długość racic itp. Profilaktyka dotycząca rozrodu Ważne dla efektywności rozrodu mogą być zabiegi wspomagające wystąpienie rui. Ruję możemy stymulować za pomocą metod biologicznych lub hormonalnych. Metody biologiczne wpływające na ekspresję objawów rujowych to prawidłowe żywienie loch polegające na odpowiednim bilansowaniu dawki pokarmowej. Należy zapewnić odpowiednią ilości i jakość białka, energii, składników mineralnych i witamin. Na występowanie rui u świń w sposób bardzo wyraźny wpływa również zmiana środowiska, w którym przebywają zwierzęta zmiana kojców, przegrupowanie czy krótkotrwały transport. 8 / 13

.pl Po wyproszeniu następuje u lochy proces zużywania rezerw nagromadzonych podczas ciąży. (fot. AgroFoto.pl, użytkownik: MichalR) Metody hormonalne polegają na stosowaniu preparatów gonadotropowych. Są produktami naturalnymi, w związku z czym stosowanie ich w odpowiednim czasie jest bezpieczne dla zwierząt. Podanie ich lochom czy loszkom prowadzi do rozwoju, dojrzewania i pękania pęcherzyków jajnikowych. Podawanie preparatu powoduje skrócenie czasu między odsadzeniem a pokryciem oraz zwiększa liczbę urodzonych prosiąt w kolejnych miotach. W praktyce jest to moment odsadzenia prosiąt i zahamowanie laktacji. Podanie więc w dniu odsadzenia lub dzień po odsadzeniu prosiąt lochom preparatu gwarantuje skrócenie okresu 9 / 13

.pl jałowienia i pełniejsze objawy rui. Podawanie preparatu powoduje skrócenie czasu między odsadzeniem a pokryciem oraz zwiększa liczbę urodzonych prosiąt w kolejnych miotach. Należy jednak pamiętać, że stymulacje rui przy użyciu gonadotropiny można wykorzystywać jedynie tam, gdzie warunki utrzymania i żywienia loch i loszek są prawidłowe. Zwierzęta muszą byś także w odpowiedniej kondycji, a loszki powinny osiągnąć dojrzałość rozpłodową. Kolejną ważną kwestią w przypadku rozrodu loch jest ich żywienie w trakcie ciąży i laktacji, które zdecydowanie wpływa na wielkość i wyrównanie miotów. Producentowi powinno zależeć nie tylko na zdrowiu i wysokiej liczebności prosiąt, ale też na utrzymaniu zdrowia i dobrej kondycji loch. Po wyproszeniu następuje u lochy proces zużywania rezerw nagromadzonych podczas ciąży. Wykorzystany są wtedy rezerwy: tłuszcz, białko i sole mineralne. Producentowi powinno zależeć nie tylko na zdrowiu i wysokiej liczebności prosiąt, ale też na utrzymaniu zdrowia i dobrej kondycji loch. 10 / 13

.pl Stosowane w ostatnim czasie systemy żywienia loch karmiących zakładają, że zgromadzone rezerwy są niewielkie i większość składników mleka jest przetwarzanych bezpośrednio z paszy. Dlatego też głównym czynnikiem decydującym o intensywności żywienia loch w tym okresie powinna być liczba prosiąt. Dawka paszy dla karmionej lochy musi być wysokoenergetyczna i bardzo dobrze zbilansowana. Niedobór białka w takiej dawce pokarmowej może obniżyć wydajność mleka i spadnie jego wartość odżywcza. Natomiast jego nadmiar przy niedoborze energii, prowadzi do wychudnięcia lochy. Higiena porodu jest bardzo istotna tak dla zdrowia matki, jak i prosiąt. Lochom, u których zaobserwujemy znaczny spadek pobierania paszy, należy zwiększyć koncentrację składników pokarmowych. Podsumowując, wybierając pasze dla naszych loch, musimy szukać optymalnych rozwiązań praktycznych dających wymierny efekt produkcyjny. Zabiegi przed porodem: poza myciem lochy przed wprowadzeniem jej na porodówkę, dobrze jest zastosować pewne drobne zabiegi przed samym porodem. Higiena porodu jest bowiem bardzo istotna tak dla zdrowia matki, jak i prosiąt. Należy zadbać o czystość w samym kojcu porodowym, zwłaszcza przy utrzymaniu bezściołowym. Przy utrzymaniu ściołowym należy dostarczać świeżą ściółkę. Po rozpoznaniu symptomów zbliżającego się porodu należy umyć okolice warg sromowych oraz wymię, które często bywa zabrudzone odchodami. Niezmiernie istotne jest, że nadzorujący poród musi posiadać czyste ubranie, obuwie oraz mieć czyste i zdezynfekowane ręce. 11 / 13

.pl Lochom, u których zaobserwujemy znaczny spadek pobierania paszy, należy zwiększyć koncentrację składników pokarmowych. Należy także wykorzystywać metody diagnostyki ciąży, np. badanie za pomocą ultradźwiękowych detektorów tętna (aparaty dopplerowskie), ultradźwiękowe detektory wód płodowych, czy aparaty USG. Rozpoznawanie ciąży za pomocą ultradźwięków należy wykonywać między 21 a 40 dniem po pokryciu lub inseminacji. W tym okresie macica zmienia swoje położenie, obniżając się w kierunku powłok brzusznych, dlatego jest łatwa do zlokalizowania. Do skutecznych metod potwierdzenia lub wykluczenia ciąży należy ultrasonografia. Przy dużej wprawie możliwe jest wykrywanie ciąży już po 19 dniach od zapłodnienia, choć standardowo urządzenie pozwala na rozpoznanie ciąży u loch w 22 23 dniu po zapłodnieniu. Przy użyciu aparatu USG można też kontrolować, czy podczas porodu w macicy nie pozostał płód. Metoda Dopplera polega na użyciu fal ultrakrótkich do wykrywania położenia macicy wypełnionej wodami płodowymi i płodami w pierwszym okresie ciąży. A 12 / 13

.pl Metoda Dopplera polega z kolei na użyciu fal ultrakrótkich do wykrywania położenia macicy wypełnionej wodami płodowymi i płodami w pierwszym okresie ciąży. Aparat wychwytuje tętno pępowiny płodu i tętnic macicznych matki, rejestrując fale rozchodzące się w jamie brzusznej, odbijające się od serca płodu i pępowiny. Jeśli obiekt odbijający ultradźwięki, np. serce, porusza się rytmicznie, to odbite fale mają rytmicznie zmienną częstotliwość. Ograniczeniem metody jest fakt, że pozwala na wykrycie obecności tylko żywych płodów. Pozwala osiągnąć blisko 95% skuteczność diagnostyczną. Najwyższą uzyskuje się pomiędzy 28 a 35 dniem ciąży. Podsumowując w użytkowaniu loch można zapobiec wielu błędom poprzez poprawienie warunków utrzymania, zoptymalizowanemu żywieniu, jak również stosowania profilaktyki ogólnej, która ma zapobiegać chorobom świń. Należy przestrzeganiu norm zoohigienicznych i wymogów sanitarnych, dotyczących pomieszczeń, żywienia, pielęgnacji i eksploatacji loch i loszek w stadzie. Zobacz również: Lochy: jaką rasę świń najlepiej wybrać? O czym należy pamiętać przy żywieniu loch? Odrobaczanie loch: czy jest konieczne? 13 / 13 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)