WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS-SGGW)

WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS-SGGW) WARSAW UNIVERSITY OF LIFE SCIENCES (WULS- SGGW) SZKOŁA GŁÓWNA SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE RURAL WATER RESOURCES MANAGEMENT BALTIC SEA PERSPECTIVE Józef MOSIEJ, Department of Environmental Improvement, Faculty of Civil and Environmetal Engineering jozef_mosiej@sggw.pl INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE IN THE FRAMEWORK OF THE POLISH PRESIDENCY OF THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION, Falenty Institute of Technology and Life Sciences, Warsaw University of Life Sciences-SGGW, 26-28 October 2011

RURAL WATER RESOURCES MANAGEMENT BALTIC SEA PERSPECTIVE 1. Introduction 2. Presure for Baltic Sea 3. State of Baltic Sea 4. Political and Practical Response 5. Technical infrastructure for environmental protection at farm level as a factor of sustainable rural development

Presure for Baltic Sea from the catchment area in the year 2000 load of N and P N 1009700 tons waterborne input: 75 % total load: 58% agriculture and forestry 10% point sources 32% natural sources airborne input: 25% total load P 34500 tons waterborne input: 95-99 % of total load: 50% agriculture and forestry 25% point sources 25% natural sources

Baltic Sea- - Limited water turnover - Cold water, ice cover - High human densities in portions of drainage - Heavy industry and agriculture - History of poorly treated waste, waste dumping - Multiple jurisdictions

Drainage basin of the Baltic Sea About 75 million people live in the area HELCOM The Helsinki Commission, works to protect the marine environment of the Baltic Sea from all sources of pollution through intergovernmental co-operation between Denmark, Estonia, the European Community, Finland, Germany, Latvia, Lithuania, Poland, Russia and Sweden. HELCOM is the governing body of the "Convention on the Protection of the Marine Environment of the Baltic Sea Area" -

Poland in Baltic Sea Basin Area of Poland consists 18 % Baltic Sea Basin Share of outflow rivers from Poland in total inflow to Baltic Sea 12 % 40% of agricultural land 50 % of population Share of inflow of polutants (BOD 5, N and P) app. 32%

Waterborne inputs of nitrogen into the Baltic Sea by HELCOM countries in 2000 (share-in %) Denmark; 8 Germany; 2 Estonia; 4 Finland; 14 Sweden; 21 Latvia; 9 Russia; 11 Lithuania; 6 Poland; 25

Waterborne inputs of phosphorus into the Baltic Sea by HELCOM countries in 2000 (share-in %) Sweden; 14 Germany; 1 Denmark; 5 Estonia; 3 Finland; 14 Latvia; 6 Russia; 13 Lithuania; 6 Poland; 37

Changes in the amounts of nitrogen from the area of Poland discharged into the Baltic Sea in the period 1990-2005

Changes in the amounts of phosphorus from Poland discharged into the Baltic Sea in the period 1990-2005

Nitrogen discharge into the surface waters from agriculture in kilograms N per ha (Brzozowski, 2005).

Average concentration of N-NO3 in drain waters [Igras, 2004]

Distribution of reductions among the countries according to The Krakow Agreement

Methods to reach the goal The agreement has no binding rules for specific methods to be used to achieve the reductions Agriculture is mentioned as the prime source for the nutrient load and one should work with the following issues Work with Good Agricultural Practise Fullfill the requirements of the Nitrate Directive Maximum limit for application of N and P in manure Adjust mineral nutrient dose to manure dose Nutrient balances on farm level Intensified advisory service type Focus on nutrients The hot spots on animal farms must be taken care of Plan of measures ready and confirmed by 2010 Reduction measures ready by 2016 Good ecological status by 2021

Przedsięwzięcia inwestycyjne Przedsięwzięcia dla redukcji zanieczyszczeń biogennych odpływających z obszarów użytkowanych rolniczo w Szwecji (do 2000 roku) Lp. Rodzaj przedsięwzięć 1. Obniżenie intensywności produkcji roślinnej poprzez obniżkę cen i podatek nawozowy Redukcja odpływu azotu [t/rok] Redukcja w stosunku do stanu z 1993 roku 5 000 10,2 % 2. Ograniczenie produkcji zwierzęcej 2 300 4,7 % 3. Magazynowanie odchodów zwierzęcych i ograniczenia w rolniczym ich zastosowaniu 4. Badania naukowe i licencje na sprzęt rolniczy 5 400 11,1 % 2 400 4,9 % 5. Pozostawienie na okres zimowy ściernisk 3 300 6,8 % 6. Obniżenie areału uprawy zbóż 4 000 8,2 % 7. Nowe pasze proteinowe 1 000 2 % 8. Poprawa stanu zdrowotności zwierząt 1 000 2 % Razem 29 400 49,9 %

The numbers of livestock and livestock density in Poland have decreased steadily following the political changes in the early 1990s Mean livestock density was 0.44 LSU per ha in 2004, which is below the averages of the EU-15 (~0.88) and EU-27 (~0.8).

Percentage samples taken from deep groundwater reservoirs in the period 1991-2005 with nitrate concentrations: a) <25 mg NO3 dm-3,

Percentage samples taken from groundwater in the period 1991-2005 with nitrate concentrations: a) <25 mg NO3 dm-3,

Percentage samples taken from deep groundwater reservoirs in the period 1991-2005 with nitrate concentrations: c) > 50 mg NO3 dm-3

Percentage samples taken from groundwater in the period 1991-2005 with nitrate concentrations: c) > 50 mg NO3 dm-3

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich w okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Program ograniczenia zanieczyszczeń Bałtyku ze źródeł rolniczych Baltic Agriculture Runoff Action Program (BAAP), Programy projektowe i wdrożeniowe Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa

Główne cele projektów realizowanych w okresie przedakcesyjnym finansowanych przez FAPA w ramach programu PHARE Opracowanie prototypowych urządzeń i konstrukcji Propozycje finansowania przedsięwzięć (ile % rolnik, a ile ze środków publicznych ). Co dane nie jest szanowane!!! Czy 50% z środków publicznych to za dużo czy za mało?

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich w okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Rolnictwo polskie a ochrona jakości wody, program finansowany ze środków US-EPA (US-Environmental Protection Agency - Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska),

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Infrastruktura terenów wiejskich dla gospodarki wodnej, projekt finansowany ze środków PHARE za pośrednictwem FAPA, realizowany przez IMUZ w Falentach..

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Projekt Ochrona Środowiska na Terenach Wiejskich, realizowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Bank Światowy - GEF, NFOŚiGW, PHARE,, Nordic Environment Facility Corporation.

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Jako główny cel strategiczny przyszłych projektów wyznaczono działania prewencyjne. W związku z tym główna uwaga została zwrócona na takie działania zapobiegawcze, które ograniczają emisję zanieczyszczeń do środowiska poprzez budowę urządzeń do składowania i magazynowania odchodów zwierzęcych i obornika.

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Realizatorzy projektu OSTW w Polsce wyszli z założenia, że jeśli za 100% przyjmiemy odpływ zanieczyszczeń z obszarów wiejskich to 20% pochodzi z rolniczej przestrzeni produkcyjnej, a 80% z zagrody wiejskiej (odchody zwierzęce, zanieczyszczenia pochodzące z odcieków z konserwowanych pasz objętościowych np. kiszonki i ścieki bytowe.

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Jednocześnie odpływ zanieczyszczeń do środowiska nie oznacza takiego samego udziału w zanieczyszczeniu wód albowiem zanieczyszczenia trafiając do odbiorników ulegają rozkładowi w czasie dopływu do odbiornika.

Doświadczenia w zakresie realizacji projektów ochrony środowiska na obszarach wiejskich okresie przedakcesyjnym 1990-2003 Dlatego też równoległym, w założeniu, komponentem projektu były zadrzewienia śródpolne, których celem oprócz poprawy krajobrazu rolniczego jest zwiększenie zdolności krajobrazu do samooczyszczania.

Finansowanie Koszty budowy infrastruktury ochronnej w skali gospodarstwa są wysokie, a dla rolnika nie przynoszą bezpośrednich korzyści gdyż służą głównie ochronie środowiska. Dlatego też powinny być budowane przy znacznym udziale środków publicznych. Korzyści odnosi całe społeczeństwo.

Działania w zakresie ochrony środowiska na poziomie gospodarstwa po akcesji w okresie 2007-2013 Pomimo zmiany przepisów dotyczących konieczności budowy urządzeń do składowania odchodów zwierzęcych rolnicy w dalszym ciągu inwestują w te urządzenia ze względu przede wszystkim na fakt, że podlegają kontroli ze strony odbiorców mleka oraz ze względu na estetykę zagród wiejskich. Rolnicy inwestują w przydomowe systemy oczyszczania ścieków w przypadku rozproszonej zabudowy Poza tym rolnik coś musi zrobić z odchodami w okresie zimowym ( nie wywiezie przecież na pole).

Działania na rzecz ograniczenia rolniczych zanieczyszczeń obszarowych ograniczenie mineralizacji substancji organicznej na odwodnionych torfowiskach poprzez utrzymywanie zwierciadła wody na odpowiednim poziomie; ograniczenie sezonowego odpływu wody ze zlewni poprzez retencję w małych lokalnych zbiornikach wodnych, racjonalne nawożenie roślin, wykorzystanie metod inżynierii ekologicznej; tworzenie pasów ochronnych wokół zbiornika lub wzdłuż rzeki poprzez zalesienia, zadrzewienia, zadarnienia, stanowiące filtr biologiczny zatrzymujący zanieczyszczenia spływające do wód.

Wyzwania Zmiany klimatyczne - następuje zmniejszenie zawartości substancji organicznej w glebach, zmniejszenie retencji, w związku z tym zachodzi konieczność wykorzystania ścieków do nawodnień (w celu ich doczyszczenia), a przede wszystkim do nawodnień plantacji energetycznych, Kodeks Dobrych Praktyk Gospodarowania Wodą na Obszarach Wiejskich

Wyzwania Metodyka oceny skutków w zakresie zapotrzebowania na wodę w wyniku zmian w strukturze użytkowania gruntów ( co będzie jak 1 1,5 mln ha na uprawy roślin energetycznych, w tym 0,3 0,5 mln ha plantacji drzew o krótkiej rotacji). Mapa preferowanych obszarów do wykorzystania ścieków do nawodnień. Mapa preferowanych obszarów do lokalizacji plantacji energetycznych z uwzględnieniem kryterium wodnego