str. 2/str. 10 SPIS TREŚCI I. Organizator programu... 3 II. Adresaci programu... 4 III. Obiekty badań... 4 IV. Wytwarzanie, magazynowanie i dystrybucja obiektów badań... 5 V. Model statystyczny, analiza danych i interpretacja wyników programu... 5 VI. Raport z badania biegłości... 6 VII. Zgłoszenie udziału... 7 VIII. Koszty uczestnictwa... 8 IX. Harmonogram... 8 X. Poufność wyników... 8 XI. Zmowa i fałszowanie wyników... 9 XII. Skargi i odwołania... 9 XIII. Rezygnacja z udziału... 9 XIV. Dodatkowe informacje... 9 XV. Wykaz załączników... 10 str. 2/str. 10
str. 3/str. 10 I. ORGANIZATOR PROGRAMU Organizatorem badań biegłości jest Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST, działający w strukturach Centralnego Laboratorium Pomiarowo-Badawczego Sp. z o.o. od 01.05.2012 roku. Organizator ma wdrożony system zarządzania zgodny z wymaganiami zawartymi w normie PN-EN ISO/IEC 17043:2011 oraz posiada certyfikat akredytacji Organizatora badań biegłości nr PT 003 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji. Centralne Laboratorium Pomiarowo- Badawcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma wdrożony system zarządzania wg PN-EN ISO/IEC 17025:2005 potwierdzony certyfikatem akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 300. CLP-B Sp. z o.o. posiada również certyfikat Tüv Nord Polska potwierdzający spełnienie wymagań normy ISO 9001:2009. Osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych etapów programu: Koordynator: dr inż. Aleksandra Burczyk Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 44-335 Jastrzębie-Zdrój ul. Rybnicka 6 Tel. (032) 75-65-296, wew. 25 e-mail: aburczyk@clpb.pl Kierownik: dr inż. Maciej Pilarczyk Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 44-335 Jastrzębie-Zdrój ul. Rybnicka 6 Tel. (0048) 668 535 619 e-mail: mpilarczyk@clpb.pl Dane teleadresowe Organizatora: Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 44-335 Jastrzębie-Zdrój ul. Rybnicka 6 Tel/fax. (32) 75-65-296 e-mail: info@clpb.pl Strona internetowa: www.clpb.pl Program badań jest organizowany oraz realizowany w oparciu o zalecenia i wymagania normy PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości, dokumentu PCA DAPT-01 Akredytacja organizatorów badań biegłości. Wymagania szczegółowe oraz normy ISO 13528:2005 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparisons. Organizator, w żadnym z realizowanych etapów badań biegłości nie korzysta z usług podwykonawców. str. 3/str. 10
str. 4/str. 10 II. ADRESACI PROGRAMU Program badań biegłości adresowany jest do laboratoriów węglowych oraz wszelkich komercyjnych laboratoriów badawczych, które w ramach swojej działalności zajmują się analizą węgla kamiennego, popiołu z węgla kamiennego, koksu z węgla kamiennego, biomasy do celów energetycznych i popiołu z biomasy oraz ubocznych produktów spalania. III. OBIEKTY BADAŃ Program badań biegłości poprzez porównania międzylaboratoryjne obejmuje oznaczanie parametrów obiektów badań wymienionych w Tabeli 1. Szczegółowe informacje dotyczące przygotowania obiektów badań, zakresów oferowanych oznaczeń i metod badawczych umieszczane są w opracowywanych na początku każdego roku kalendarzowego, załącznikach do programu badań, udostępnianych Uczestnikom. Tabela 1 Obiekty badań i oznaczane parametry w programie PALIWA STAŁE I ODPADY PALENISKOWE Obiekt badań Symbol obiektu Akredytacja (A/N)* Oznaczane parametry Węgiel kamienny Koks z węgla kamiennego Wk Odpady paleniskowe Op A Biomasa B A * A badania akredytowane, N badania nieakredytowane K A N A Zawartość wilgoci w próbce analitycznej W a Zawartość wilgoci przemijającej Wex Zawartość wilgoci całkowitej Wt r Zawartość wilgoci w węglu powietrznosuchym Wh Zawartość popiołu A d Ciepło spalania Qs d Zawartość siarki całkowitej St d Zawartość części lotnych V850 d Zawartość chloru Cl d Zawartość fosforu P d Wskaźniki dylatometryczne a/b Zdolność spiekania metodą Rogi RI Wskaźnik wolnego wydymania SI Zawartość węgla, wodoru, azotu Ct d Ht d N d Zawartość części lotnych V900 d Zawartość rtęci Hg Wartość opałowa Qi r Zawartość wilgoci w próbce analitycznej W a Zawartość popiołu A d Zawartość siarki całkowitej St d Zawartość części lotnych V850 d Zawartość chloru Cl d Zawartość fosforu P d Zawartość węgla całkowitego Ct d Zawartość tlenku disodu (Na2O) Zawartość tlenku dipotasu (K2O) Reakcyjność (CSR) wobec ditlenku węgla i wytrzymałość po reakcji (CRI) Zawartość popiołu A d Zawartość węgla całkowitego Ct d Zawartość wilgoci w próbce analitycznej W a Zawartość popiołu A d Ciepło spalania Qs d Zawartość siarki całkowitej St d Zawartość części lotnych V900 d Zawartość chloru Cl d str. 4/str. 10
str. 5/str. 10 IV. WYTWARZANIE, MAGAZYNOWANIE I DYSTRYBUCJA OBIEKTÓW BADAŃ Próbki do badań (obiekty badań biegłości) przygotowywane są zgodnie z Instrukcją Pracy IT-PT-01 Przygotowanie obiektów badań biegłości. Pakowanie, etykietowanie i dystrybucja obiektów badań biegłości odbywa się zgodnie z procedurą PS-PT-09 Projektowanie, organizacja i interpretacja wyników programów badań biegłości. Organizator poprzez odpowiednie pakowanie obiektów badań zapewnia stabilność próbek, od momentu ich przygotowania do chwili dostarczenia do Uczestników. Szczegółowe informacje dotyczące wytwarzania, magazynowania i dystrybucji poszczególnych obiektów badań umieszczane są w opracowywanych na początku każdego roku kalendarzowego, załącznikach do programu badań, udostępnianych Uczestnikom. V. MODEL STATYSTYCZNY, ANALIZA DANYCH I INTERPRETACJA WYNIKÓW PROGRAMU Analizę danych oraz ocenę rezultatów działania Uczestników prowadzi się według procedury PS-PT-09 Projektowanie, organizacja i interpretacja wyników programów badań biegłości. Organizator oferuje program ilościowy, stały i jednoczesnego uczestnictwa. Program badania biegłości obejmuje porównania międzylaboratoryjne wyników oznaczeń zgodnych z zakresem programu w obiektach równocześnie rozsyłanych do uczestniczących laboratoriów, w celu wykonania badań równocześnie przez wszystkich uczestników. Po zakończeniu rundy badań, wyniki są odsyłane przez Uczestników do Organizatora i porównywane z wartościami przypisanymi. Uczestnicy są zobligowani do podawania wyniku pomiaru z niepewnością wyniku pomiaru, odpowiednią liczbą cyfr znaczących zalecaną w załączniku do Arkusza Wyników Badań (FPS-PT/09/) oraz informacjami dotyczącymi spójności pomiarowej. Ocena wyników badań obejmuje następujące etapy : wyznaczenie wartości przypisanej i jej niepewności, wykonanie obliczeń statystycznych, ocena osiągniętych rezultatów, a także badanie jednorodności i stabilności obiektów badań biegłości. Organizator Badań Biegłości, w zależności od ilości Uczestników biorących udział w programie decyduje o wyborze odpowiedniego modelu statystycznego i metod analizowania danych. Organizator ogranicza się do procedury określania wartości przypisanej poprzez wartości uzgodnione przez wiodące lub uczestniczące laboratoria (określone na podstawie wyników laboratoriów uczestniczących lub wybranych laboratoriów wiodących), które ujawnia się w raporcie końcowym z badań biegłości. W przypadku wartości uzgodnionych przez uczestniczące lub wiodące laboratoria obliczenia wartości przypisanej (średniej odpornej) oraz odchylenia standardowego odtwarzalności str. 5/str. 10
str. 6/str. 10 (odpornego odchylenia standardowego odtwarzalności) przeprowadza się z zastosowaniem techniki minimalizującej wpływ wyników skrajnych wg normy ISO 13528:2005 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparisons, stosując odporny (mocny) algorytm szacowania średniej i odchylenia standardowego (Annex C, pkt. C1 - Algorytm A). Oszacowana wartość odpornego odchylenia standardowego s* na podstawie wyników uzyskanych przez Uczestników lub laboratoria wiodące stanowi odchylenie standardowe dla oceny biegłości w bieżącej rundzie σ, które stosowane jest do oceny rezultatów działania Uczestników. Każdorazowo dokonuje się analizy wartości niepewności standardowej wartości przypisanej µx, obliczonej zgodnie z pkt. 5.6.2 normy ISO 13528:2005, w celu ewentualnego uwzględnienia tego parametru w ocenie rezultatów działania Uczestników. W tym celu sprawdza się zgodnie z pkt. 4.2 normy ISO 13528:2005 dla każdego przypadku spełnienie granicznego warunku dla wartości µx. W pojedynczej rundzie programu wyniki badań uzyskane przez Uczestników są analizowane pod względem uzyskiwanych wyników zadowalających, wątpliwych i niezadowalających. Do oceny rezultatów działania Uczestników badań biegłości stosuje się opcjonalnie statystykę osiągnięć wg normy PN-EN ISO/IEC 17043:2011 (załącznik B, pkt. B.3.1), wyrażoną za pomocą następujących parametrów statystycznej oceny danych ilościowych: różnica D, wskaźnik z, wskaźnik z, wskaźnik zeta oraz liczba En. Każdorazowo wybrana przez Organizatora dla danej rundy statystyka osiągnięć jest dostosowana do utrzymania wiarygodności programu badań (np. zależy od populacji Uczestników lub od tego czy dany Uczestnik przesłał do organizatora wynik wraz z niepewnością wyniku). Dla każdej rundy programu badań biegłości realizowany jest eksperyment oceny jednorodności i stabilności obiektów badań biegłości. Ocenę jednorodności obiektów badań biegłości przeprowadza się z zastosowaniem analizy wariancji ANOVA według zaleceń ISO Guide 35:20 oraz normy ISO 13528:2005 (Załącznik B). Ocenę jednorodności obiektów badań przeprowadza się na podstawie analizy oznaczania wytypowanych parametrów dostosowanych do celu programu w wybranej populacji obiektów badania biegłości, przeznaczonych do bezpośredniej dystrybucji do Uczestników. Ocenę stabilności dokonuje się po odstępie czasu uwarunkowanym terminem trwania etapu programu związanego z nadsyłaniem wyników przez Uczestników zgodnie z wytycznymi normy ISO 13528:2005 (Załącznik B). Ocenę stabilności dokonuje się również na podstawie wyników oznaczania tych samych parametrów dla tych samych obiektów badania, dla których przeprowadzano eksperyment jednorodności. VI. RAPORT Z BADANIA BIEGŁOŚCI Organizator opracuje szczegółowy Raport z Badań Biegłości z każdej przeprowadzonej rundy programu. Raport zawiera wszystkie istotne informacje dotyczące realizacji poszczególnych etapów danej rundy programu, w tym: str. 6/str. 10
str. 7/str. 10 nazwa i dane kontaktowe Organizatora, nazwisko i dane kontaktowe Koordynatora programu, data wydania raportu, nazwa programu i numer kodowy rundy, informacje ogólne zawierające m.in. ilość Uczestników, zakres badań, zastosowane urządzenia i techniki badawcze, charakterystykę obiektu badań, w tym sposób jego przygotowania, ocenę jednorodności i stabilności, zestawienie wszystkich wyników badań porównawczych otrzymanych dla poszczególnych parametrów przez Uczestników, dane statystyczne oraz podsumowanie, łącznie z wartościami przypisanymi, niepewnościami wartości przypisanych i zakresem wyników akceptowalnych oraz graficzną prezentacją odpowiednich wskaźników osiągnięć, podsumowanie osiągnięć Uczestników dla stosowanych przez nich metod/procedur badawczych (jeśli różne metody były stosowane przez różnych Uczestników), procedury stosowane do wyznaczenia każdej wartości przypisanej i jej niepewności, procedury stosowane przy statystycznej analizie danych, procedury wykorzystywane przy projektowaniu i realizacji programu, komentarz i wskazówki dotyczące interpretacji analizy statystycznej i osiągnięć Uczestników programu. Każdy Uczestnik badań otrzymuje Raport z Badań Biegłości wysłany drogą elektroniczną zgodnie z harmonogramem. Uczestnik zobowiązany jest do niezwłocznego poinformowania w formie pisemnej Organizatora o ewentualnych niezgodnościach występujących w Raporcie z Badań Biegłości, a mających wpływ na wyznaczenie wartości przypisanej i ocenę wyników. Organizator jest zobowiązany do natychmiastowej korekty dostrzeżonych błędów i przesłania drogą elektroniczną poprawki/uzupełnienia do Raportu z danej rundy badań wraz z wyjaśnieniem zaistniałych przyczyn popełnionego błędu. Organizator zastrzega prawa autorskie do wszystkich wydawanych Raportów. VII. ZGŁOSZENIE UDZIAŁU Badania mają charakter otwarty bądź zamknięty. W przypadku zainteresowania uczestnictwem w badaniach należy wypełnić Kartę Zgłoszenia Uczestnictwa (formularz FPS-PT/09/02), dostępną także w postaci pliku do pobrania na stronie internetowej www.clpb.pl i przesłać ją pocztą lub faksem na adres: Każdy z potencjalnych uczestników/klientów ma dostęp do Internetowej Platformy Ośrodka Badań Biegłości. Zgłoszenia do programu dokonuje się wypełniając odpowiedni formularz, który po wygenerowaniu stanowi Kartę Zgłoszenia Uczestnictwa (FPS-PT/09/02). Autoryzowaną Kartę str. 7/str. 10
str. 8/str. 10 Zgłoszenia odsyła się do organizatora faksem, drogą elektroniczną (zeskanowany dokument) lub pocztą na adres: Ośrodek Badań Biegłości CLP-B LABTEST Centralne Laboratorium Pomiarowo-Badawcze Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 44-335 Jastrzębie-Zdrój ul. Rybnicka 6 Tel/fax. (032)75-65-296 Przystąpienie do uczestnictwa w danej rundzie za pośrednictwem wypełnionej i zatwierdzonej przez Uczestnika Karty Zgłoszenia Uczestnictwa jest jednoznaczne z zaakceptowaniem warunków organizacji badań biegłości zaproponowanych w programie. Jeżeli w trakcie realizacji badań wystąpią jakiekolwiek nieprawidłowości, w tym zmiany w Programie Badań Biegłości, Koordynator informuje o tym Uczestników telefonicznie lub pisemnie, natomiast potencjalnych Uczestników informuje poprzez zaktualizowanie programu na stronie internetowej Organizatora. VIII. KOSZTY UCZESTNICTWA Uczestnictwo w badaniach biegłości jest płatne, a koszt udziału w danej rundzie zależny jest od rodzaju i liczby zadeklarowanych obiektów badań i wyszczególniony został w załącznikach do programu badań. IX. HARMONOGRAM Szczegółowy harmonogram badań biegłości uwzględniający terminy realizacji poszczególnych etapów dla rund zamieszczono w załącznikach do programu badań biegłości. Zbiorczy harmonogram badań, opracowany na dany rok kalendarzowy dostępny jest również na stronie internetowej Organizatora. X. POUFNOŚĆ WYNIKÓW Tożsamość Uczestników jest chroniona i podawana w Raporcie w zakodowanej postaci. Każdy Uczestnik posiada swój numer identyfikacyjny umożliwiający odnalezienie swoich rezultatów. Organizator zapewnia wszystkim Uczestnikom poufność informacji związanych z uczestnictwem w programie. Organizator nie udziela informacji osobom trzecim na temat wyników badań biegłości uzyskanych przez Uczestników biorących udział w programie. Organizator zobowiązuje się, iż Uczestnicy będą poinformowani przez Koordynatora o przekazaniu ich wyników, w przypadku jeśli Jednostka Akredytująca wymagać będzie bezpośredniego dostarczenia rezultatów badań biegłości. W Raportach mogą być umieszczane nazwy instytucji Uczestników (bez kodów przyporządkowanych poszczególnym Uczestnikom), którzy w formie pisemnej wyrazili na to str. 8/str. 10
str. 9/str. 10 zgodę (poprzez zaznaczenie odpowiedniej opcji na Karcie Zgłoszenia Uczestnictwa formularz FPS-PT/09/02). Organizator zastrzega sobie prawo do wykorzystywania uzyskanych wyników z badań biegłości w pracach naukowo-badawczych czy opracowaniach statystycznych, w sposób uniemożliwiający identyfikację Uczestników. XI. ZMOWA I FAŁSZOWANIE WYNIKÓW Uczestnicy programu zobowiązani są do unikania zmowy oraz fałszowania wyników badań, tzn. do wykonywania badań i przekazywania wyników badań do Organizatora, bez porozumiewania się z innymi Uczestnikami, których uczestnictwo w danej rundzie programu jest im znane z innych źródeł. Program badań biegłości jest tak zaprojektowany, żeby zapewnić jak najmniejszą możliwość zmowy i fałszowania wyników, a Organizator posiada i stosuje odpowiednie techniki i sposoby zapobiegania zmowie i fałszowaniu wyników. Techniki są wybierane indywidualnie do każdej realizowanej rundy badań. W przypadku stwierdzenia zmowy lub fałszowania wyników Organizator wyklucza z oceny rezultatów działania podejrzanych Uczestników bez zwrotu kosztów uczestnictwa. XII. SKARGI I ODWOŁANIA Każdy Uczestnik ma prawo do złożenia skargi i/lub odwołania dotyczącej usługi organizacji badań biegłości. Skargi i/lub odwołania należy zgłaszać w formie pisemnej na adres Organizatora, a termin ich zgłoszenia upływa po 14 dniach od daty otrzymania przez Uczestnika zbiorczego opracowania wyników w formie Raportu. Organizator ma obowiązek rozpatrzenia skargi i/lub odwołania w ciągu 4 tygodni od daty ich otrzymania oraz poinformowania Uczestnika w formie pisemnej o podjętych decyzjach. W przypadku uznania skargi i/lub odwołania za zasadne Uczestnikowi przysługuje zwrot opłaty wniesionej Organizatorowi za oznaczenia objęte skargą i/lub odwołaniem. XIII. REZYGNACJA Z UDZIAŁU Każdy Uczestnik ma prawo do rezygnacji z uczestnictwa w organizowanych badaniach, wysyłając pisemne zawiadomienie na adres Organizatora do 14 dni przed datą wysłania próbek zgodnie z bieżącym harmonogramem. Za datę złożenia rezygnacji uznaje się datę jej zarejestrowania przez Organizatora badań. XIV. DODATKOWE INFORMACJE W sprawie dodatkowych informacji proszę kontaktować się z osobami odpowiedzialnymi za realizację programu (patrz pkt. I). str. 9/str. 10
str. 10/str. 10 XV. WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik nr 1 Węgiel kamienny Załącznik nr 2 Koks z węgla kamiennego Załącznik nr 3 Odpad paleniskowy Załącznik nr 4 - Biomasa str. 10/str. 10