E N V I R O N PROGRAM BADAŃ BIEGŁOŚCI

Transkrypt

1 E N V I R O N PROGRAM BADAŃ BIEGŁOŚCI Edycja nr 2 z dnia 1 grudnia 2014 r. Opracował: Zatwierdził: Imię i Nazwisko Kamila Krzepkowska Krzysztof Wołowiec Data 1 grudnia 2014 r. 1 grudnia 2014 r. Podpis Niniejszy dokument jest własnością Przedsiębiorstwa Geologicznego Sp. z o.o. i jego powielanie bez zgody jest zabronione.

2 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 2 z 14, Edycja nr 2 Spis treści 1. Organizator programu Cel i zasady programu Zakres programu Kryteria uczestnictwa Potencjalne źródła błędów Harmonogram programu Koszty udziału i istotne terminy Metody badawcze Jednorodność i stabilność obiektów badań Magazynowanie, pakowanie i dystrybucja obiektów badań Raportowanie wyników Ocena wyników model statystyczny Sprawozdanie z badań Poufność Zapobieganie zmowie i fałszowaniu wyników Postępowanie w przypadku zaginięcia lub uszkodzenia próbek Rezygnacja z udziału Załączniki Dokumenty związane... 13

3 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 3 z 14, Edycja nr 2 1. Organizator programu Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. jest Organizatorem badań biegłości posiadającym kompetencje do przeprowadzania porównań międzylaboratoryjnych oraz dostęp do specjalistycznej wiedzy dotyczącej określonych rodzajów obiektów badań biegłości. Przedsiębiorstwo Geologiczne jako Organizator posiada wdrożony system zarządzania zgodny z PN-EN ISO/IEC 17025, potwierdzony certyfikatem akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 1010 oraz wdrożony system zarządzania zgodny z PN-EN ISO/IEC opracowany został w oparciu o: Normę PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności. Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości Normę PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących Dokument PCA DAPT-01 Akredytacja organizatorów badań biegłości. Wymagania szczegółowe. Normę ISO/DIS 13528:2005 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparisons 1.1. Nazwa i adres Organizatora Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. Ul. Hauke Bosaka 3A, Kielce Tel.: , fax: info@badaniabieglosci.pl Koordynator Kamila Krzepkowska Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. Ul. Hauke Bosaka 3A, Kielce Tel.: , info@badaniabieglosci.pl 1.3. Kierownik techniczny Przemysław Domoradzki Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. Ul. Hauke Bosaka 3A, Kielce Tel.: , info@badaniabieglosci.pl

4 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 4 z 14, Edycja nr Kierownik ds. Jakości, Statystyk Krzysztof Jędrzejczyk Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. Ul. Hauke Bosaka 3A, Kielce Tel.: , info@badaniabieglosci.pl 1.5. Podwykonawstwo badań Organizator w ramach programu nie korzysta z podwykonawstwa. 2. Cel i zasady programu 2.1. Cel programu Celem programu badań biegłości jest: umożliwienie laboratoriom wykonującym rutynowe badania sprawdzenie jakości swojej pracy dostarczenie dowodów umożliwiających potwierdzenie kompetencji technicznych dostarczenie dodatkowych elementów zaufania do laboratorium jego klientom Zasady programu jest programem ciągłym o częstotliwości rund określonej w Skróconym opisie programu na rok - dokument F-01/ENV (załącznik nr 1). Zasada programu badań biegłości oparta jest na porównywaniu wyników otrzymanych przez podmioty uczestniczące w danej rundzie programu. 3. Zakres programu obejmuje swym zakresem badania fizykochemiczne wody, ścieków, gleb, osadów ściekowych oraz pobieranie próbek. Tabela 1. Zakres programu Obiekt badań Badana cecha Woda do spożycia ph, PEW barwa, mętność, chlorki, siarczany, fluorki, azotany, azotyny, jon amonowy, utlenialność, wapń, magnez, twardość ogólna, żelazo ogólne, mangan, glin Woda do spożycia Kompost Pobieranie próbek wody do spożycia temperatura, ph, przewodność elektryczna właściwa - pomiary wykonane w terenie Pobieranie próbek kompostu

5 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 5 z 14, Edycja nr 2 Woda powierzchniowa ph, PEW, zawiesina ogólna, chlorki, siarczany, fosforany, ChZT, BZT 5, żelazo ogólne, mangan, azot azotynowy, azot azotanowy, azot amonowy, azot ogólny, azot Kjeldahla, fosfor ogólny, OWO Gleby Pobieranie próbek gleby z terenów miejskich oraz przemysłowych Osad ściekowy Pobieranie próbek osadów ściekowych Wody powierzchniowe Pobieranie próbek z rzek i strumieni: ph, PEW pomiary wykonane w terenie Woda podziemna Ścieki Gleba Pobieranie próbek wody podziemnej temperatura, poziom lustra wody, ph, przewodność elektryczna właściwa - pomiary wykonane w terenie Pobieranie próbek ścieków temperatura, ph, przewodność elektryczna właściwa - pomiary wykonane w terenie. kadm, ołów, miedź, cynk, chrom, nikiel, kobalt, rtęć Osad ściekowy odczyn, sucha masa, azot ogólny, azot amonowy, fosfor ogólny, wapń, magnez, cynk Ścieki BZT 5, ChZT, zawiesina ogólna, azot ogólny, azot amonowy, azot azotanowy, azot azotynowy, azot Kjeldahla, fosfor ogólny 4. Kryteria uczestnictwa ma charakter otwarty. Kryterium uczestnictwa w programie jest przyjęcie warunków programu przedstawionych w niniejszym dokumencie oraz zgłoszenie udziału za pośrednictwem Formularza zgłoszeniowego nr F-02/PT-01 załącznik nr 2. Wypełniony formularz zgłoszeniowy należy przesłać na jeden z poniższych sposobów: pocztą na adres Organizatora: Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. ul. Hauke Bosaka 3A, Kielce faksem, na numer: drogą elektroniczną, na adres: info@badaniabieglosci.pl w terminie określonym w Skróconym opisie programu na rok - dokument F-01/ENV (załącznik nr 1). Minimalna liczba Uczestników danej rundy programu wynosi 5. W przypadku mniejszej liczby zgłoszeń niż 5 Organizator może wydłużyć czas przyjmowania zgłoszeń.

6 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 6 z 14, Edycja nr 2 Maksymalna liczba Uczestników to 40, w przypadku przekroczenia tej liczby decyduje kolejność zgłoszeń. Każdy Uczestnik może zgłosić swój udział w dowolnej liczbie rund dostępnych w programie. Udział w programie badań biegłości jest płatny (punkt 7 programu). Koszty udziału w poszczególnych rundach określone zostały w dokumencie F-01/ENV - Skrócony opis programu na rok - (załącznik nr 1). Koszty udziału nie obejmują dostarczania obiektów badań do Uczestników. Płatność za udział w danej rundzie następuje na podstawie faktury VAT dostarczonej Uczestnikowi wraz z dystrybucją próbek. Termin płatności wynosi 14 dni od daty otrzymania faktury. Warunkiem przekazania Uczestnikowi sprawozdania jest uregulowanie należności wynikającej z udziału w danej rundzie. 5. Potencjalne źródła błędów Potencjalnymi źródłami błędów w odniesieniu do badanych obiektów badań biegłości mogą być: postępowanie niezgodne z wytycznymi zawartymi w odpowiedniej normie badawczej, z której korzysta Uczestnik, wadliwa aparatura wykorzystana w trakcie wykonywania badania, wystąpienie zmowy wśród uczestników. 6. Harmonogram programu Harmonogram tworzony jest na dany rok kalendarzowy i przedstawiony został w dokumencie F-01/ENV - Skrócony opis programu na rok - (załącznik nr 1). 7. Koszty udziału i istotne terminy Koszty udziału oraz terminy dla rund programu zawiera dokument F-01/ENV - Skrócony opis programu na rok - (załącznik nr 1). 8. Metody badawcze Uczestnicy zobowiązani są postępować z obiektami badań w sposób rutynowo stosowany w swojej codziennej praktyce. 9. Jednorodność i stabilność obiektów badań Ocena jednorodności i stabilności obiektów badań biegłości odbywa się zgodnie z Procedurą ogólną PT-01 Organizacja programu badań biegłości.

7 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 7 z 14, Edycja nr 2 Każdorazowo przed dystrybucją próbek wykonywana jest ocena jednorodności obiektów badań biegłości na podstawie losowo wybranych próbek gotowych do wysłania. Oceny dokonywana jest na podstawie wybranego parametru zgodnego z daną rundą. Metody obliczeniowe stosowane do oceny jednorodności obiektów badań są zgodne z normą ISO 13528:2005 Załącznik B. Wyznaczone zostają: średnią wartość oznaczanego parametru dla próbek jednostkowych X odchylenie standardowe średniej S x odchylenie standardowe w obrębie par próbek jednostkowych S w odchylenie standardowe pomiędzy próbkami jednostkowymi S s Próbki uważane są za wystarczająco jednorodne, jeżeli spełnione jest kryterium: Ss 0,3 σ Ss - jest odchyleniem standardowym pomiędzy próbkami jednostkowymi σ - jest odchyleniem standardowym do oceny biegłości σ = σ 12 + S s 2 σ 12 odchylenie standardowe dla badań biegłości S s 2 odchylenie standardowe między próbkami Metody obliczeniowe stosowane do oceny stabilności obiektów badań są zgodne z normą ISO 13528:2005 Załącznik B. Próbki uważane są za wystarczająco stabilne, jeżeli spełnione jest kryterium: I x y I 0,3 σ x - jest średnią wartością oznaczanego parametru dla próbek jednostkowych otrzymaną podczas badania jednorodności y - jest średnią wartością oznaczanego parametru dla próbek jednostkowych otrzymaną podczas badania stabilności σ - jest odchyleniem standardowym do oceny biegłości. 10. Magazynowanie, pakowanie i dystrybucja obiektów badań Magazynowanie, pakowanie i dystrybucja obiektów badań odbywa się zgodnie z Procedurą ogólną PT-01 Organizacja programu badań biegłości.

8 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 8 z 14, Edycja nr 2 Obiekty badań rozsyłane są do Uczestników w dniu określonym w dokumencie F-01/ENV - Skrócony opis programu na rok - (załącznik nr 1). Obiekty badań dostarczane są do Uczestników za pośrednictwem firmy spedycyjnej. Obiekty pakowane są w taki sposób aby ich właściwości do chwili dostarczenia do Uczestnika nie uległy zmianom. Wraz z obiektami badań Uczestnicy otrzymują: fakturę VAT, Kartę wyników - formularz nr F-02/ENV wraz z nadanym kodem Uczestnika oraz List przewodni z instrukcją zawierającą informacje dotyczące obiektu badań oraz sposobu postępowania z obiektem. 11. Raportowanie wyników Raportowanie wyników odbywa się wyłącznie przy użyciu formularza F-02/ENV Karta wyników. Uzyskane wyniki należy przedstawiać z dokładnością wskazaną przez Organizatora. Wyniki należy dostarczyć w terminie określonym dla każdej rundy dokument F-01/ENV Skrócony opis programu na rok Wyniki należy przesyłać do Organizatora na jeden ze sposobów przedstawionych w punkcie 4. Wyniki dostarczone po upływie wskazanego terminu nie będą poddane ocenie. 12. Ocena wyników model statystyczny Rezultaty działania Uczestników poddawane są analizie zgodnie z Procedurą ogólną PT-01 Organizacja programu badań biegłości. Wartość przypisana w każdej rundzie badania biegłości jest wartością uzgodnioną z wyników uczestników lub w przypadku gdy w badaniach biegłości wykorzystuje się certyfikowany materiał odniesienia wartość certyfikowana dla danej cechy jest wykorzystywana jako wartość przypisana. Za sposób ustalenia wartości przypisanej i oszacowanie niepewności jej wyznaczenia odpowiada Statystyk. Do wyznaczenia wartości przypisanej i jej niepewności gdy liczba uczestników 8 stosuje się odporną metodę statystyczną zgodną z normą ISO 13528:2005 załącznik C p. C1 Algorytm A. Do identyfikacji wartości odstających stosuje się test Grubbsa Dla wszystkich wartości przypisanych na podstawie wyników Uczestników, szacuje się niepewność standardową ich wyznaczania Ux, zgodnie z normą ISO 13528:2005 punkt U x = 1,25 x S / p S - odporne odchylenie standardowe wyników obliczonych przy użyciu algorytmu A p liczba uczestników

9 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 9 z 14, Edycja nr 2 Stosowane przy ocenie wyników badań odchylenie standardowe do oceny biegłości σ jest definiowane, zgodnie z normą ISO 13528:2005 załącznik C, jako odporne odchylenie standardowe S*, wyznaczone na podstawie wyników badań uzyskanych przez uczestników w bieżącej rundzie. Jeżeli zależność Ux, 0,3 σ, wyznaczona zgodnie z normą ISO 13528:2005 punkt 4.2., jest spełniona to wtedy niepewność wartości przypisanej jest pomijalna i nie musi być uwzględniana w obliczeniach a do zestawienia osiągnięć uczestników stosuje się wskaźnik z wyrażony wzorem: x - wynik uzyskany przez Uczestnika; Z = x X σ X - wartość przypisana; σ - odchylenie standardowe. Przyjęto następujące kryterium oceny: z 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z 3,0 - wynik wątpliwy; z 3,0 - wynik niezadowalający. W przypadku gdy powyższy warunek nie jest spełniony, wówczas do zestawienia osiągnięć Uczestników stosuje się wskaźnik z (zgodnie z normą ISO 13528:2005 punkt 7.6) x X Z = σ 2 + U2 x x - wartość średnia dla danego parametru uzyskana przez Uczestnika, X - wartość przypisana, σ odchylenie standardowe do oceny biegłości, Ux niepewność standardowa wartości przypisanej X. Przyjęto następujące kryterium oceny: z ' 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z ' 3,0 - wynik wątpliwy; z ' 3,0 - wynik niezadowalający. Gdy Liczba uczestników 8 do wyznaczenia wartości przypisanej oraz jej niepewności stosujemy następującą analizę statystyczną.

10 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 10 z 14, Edycja nr 2 Dla wszystkich wartości przypisanych na podstawie wyników uczestników, szacuje się niepewność standardową ich wyznaczania Ux, zgodnie z poniższymi wzorami U x = 1,25 x S/ p S - odchylenie standardowe wyników uzyskanych przez Uczestników p liczba uczestników Jeżeli spełniony jest warunek Ux, 0,3 S, to wtedy niepewność wartości przypisanej jest pomijalna i nie musi być uwzględniana w obliczeniach a do zestawienia osiągnięć uczestników stosuje się wskaźnik z, wyrażony wzorem: x - wynik uzyskany przez Uczestnika; X - wartość przypisana; S - odchylenie standardowe. Z = x X S Przyjęto następujące kryterium oceny: z 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z 3,0 - wynik wątpliwy; z 3,0 - wynik niezadowalający. W przypadku gdy powyższy warunek nie jest spełniony, wówczas do zestawienia osiągnięć Uczestników stosuje się wskaźnik z (zgodnie z normą ISO 13528:2005 punkt 7.6) Z x X = S 2 + U2 x x - wartość średnia dla danego parametru uzyskana przez Uczestnika, X- wartość przypisana, S odchylenie standardowe do oceny biegłości, Ux niepewność standardowa wartości przypisanej X. Przyjęto następujące kryterium oceny: z ' 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z ' 3,0 - wynik wątpliwy; z ' 3,0 - wynik niezadowalający.

11 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 11 z 14, Edycja nr 2 W przypadku, gdy stosowany jest certyfikowany materiał odniesienia wartość certyfikowana dla danej cechy jest wykorzystywana jako wartość przypisana. Natomiast jako niepewność standardowa wartości przypisanej przyjmuje się informacje podane w certyfikacie. Do identyfikacji wartości odstających stosuje się test Grubbsa. Jeżeli spełniony jest warunek Ux, 0,3 S do zestawienia osiągnięć uczestników stosuje się wskaźnik z, wyrażony wzorem: x - wynik uzyskany przez Uczestnika; Z = x X S X - wartość przypisana; S - odchylenie standardowe. Przyjęto następujące kryterium oceny: z 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z 3,0 - wynik wątpliwy; z 3,0 - wynik niezadowalający. W przypadku gdy powyższy warunek nie jest spełniony, wówczas do zestawienia osiągnięć Uczestników stosuje się wskaźnik z (zgodnie z normą ISO 13528:2005 punkt 7.6) Z x X = S 2 + U2 x x - wartość średnia dla danego parametru uzyskana przez Uczestnika, X - wartość przypisana, S odchylenie standardowe do oceny biegłości, Ux niepewność standardowa wartości przypisanej X. Przyjęto następujące kryterium oceny: z ' 2,0 - wynik zadowalający; 2,0 z ' 3,0 - wynik wątpliwy; z ' 3,0 - wynik niezadowalający.

12 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 12 z 14, Edycja nr Sprawozdanie z badań Każdy z Uczestników po przeprowadzonej rundzie otrzymuje sprawozdanie zawierające szczegółowe informacje, takie jak: nazwa i dane kontaktowe Organizatora badań biegłości; nazwa i dane kontaktowe koordynatora; nazwiska, funkcje, i podpisy osób autoryzujących sprawozdanie; data wydania sprawozdania; kod nadany Uczestnikowi; numer sprawozdania i identyfikacja programu badania biegłości; opis obiektów badania biegłości wraz z niezbędnymi szczegółami dotyczącymi przygotowywania obiektów badania biegłości oraz oceny jednorodności i stabilności; wyniki Uczestników; dane statystyczne oraz podsumowanie wraz z wartościami przypisanymi i zakresem akceptowalnych wyników oraz prezentacją graficzną; procedury stosowane do wyznaczania każdej wartości przypisanej; szczegóły dotyczące spójności pomiarowej i niepewności pomiaru każdej wartości przypisanej; procedury wykorzystywane do wyznaczenia odchylenia standardowego dla oceny biegłości; komentarz i wskazówki dotyczący interpretacji rezultatów Uczestników; procedury wykorzystywane do statystycznej analizy danych; Sprawozdania wysyłane do Uczestników będą drogą elektroniczną, w postaci plików pdf. Każdy Uczestnik ma obowiązek poinformowania Organizatora w przypadku niezgodności w sprawozdaniu mających wpływ na końcowa ocenę wyników. Organizator zobowiązany jest do niezwłocznego poprawienia ewentualnych błędów w sprawozdaniu i poinformowania o tym wszystkich Uczestników. 14. Poufność Organizator zapewnia Uczestnikom poufność wszelkich informacji związanych z uczestnictwem w programie. Każdy Uczestnik otrzyma indywidualny kod, który umożliwi identyfikację swoich rezultatów. Organizator nie udziela informacji osobom trzecim dotyczących wyników badań uzyskanych przez laboratoria biorące udział w programie. Organizator zastrzega sobie prawo bez zgody Uczestnika do wykorzystania w celach naukowobadawczych wyników badań, w sposób uniemożliwiający identyfikację Uczestnika.

13 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 13 z 14, Edycja nr Zapobieganie zmowie i fałszowaniu wyników Rundy Programu badań biegłości są tak projektowane aby zapewnić jak najmniejszą możliwość zmowy i fałszowania wyników Każdy Uczestnik programu pozostaje anonimowy a jego identyfikacja odbywa się za pomocą indywidualnie przypisanego oznaczenia kodowego. Uczestnicy badań biegłości są zobowiązani do unikania zmowy i fałszowania wyników. Organizator przy okazji różnych kontaktów z Uczestnikami porusza temat zmowy i apeluje o etyczne zachowania w tym względzie. W przypadku stwierdzenia zmowy i/lub fałszowania wyników, rezultaty Uczestnika/ Uczestników nie zostaną uwzględnione w raporcie bez zwrotu kosztów uczestnictwa. 16. Postępowanie w przypadku zaginięcia lub uszkodzenia próbek Obiekty badań dostarczane są Uczestnikom za pośrednictwem przesyłki kurierskiej. Uczestnicy zobowiązani są do sprawdzenia stanu i zawartości przesyłki przed jej odbiorem. Organizator nie odpowiada za stan obiektu badania od momentu odebrania go przez Uczestnika. W przypadku nie otrzymania obiektu badania w spodziewanym terminie, otrzymania uszkodzonej przesyłki lub otrzymania obiektu badania w stanie budzącym wątpliwość co do możliwości przeprowadzenia badań należy ten fakt niezwłocznie zgłosić koordynatorowi programu. Koordynator programu podejmuje decyzję o możliwości ponownego wysłania obiektu badań. 17. Rezygnacja z udziału Uczestnik ma prawo do rezygnacji z udziału w organizowanych badaniach biegłości, poprzez wysłanie pisemnej rezygnacji na adres Organizatora na 14 dni przed datą planowanej dystrybucji próbek (za datę rezygnacji uznawana jest data otrzymania pisma przez Organizatora). 18. Załączniki Załącznik nr 1 dokument F-01/ENV - Skrócony opis programu na rok - Załącznik nr 2 formularz nr F-02/PT-01 - Formularz zgłoszeniowy Załącznik nr 3 formularz nr F-02/ENV - Karta wyników 19. Dokumenty związane PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących

14 Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o. o. Strona 14 z 14, Edycja nr 2 PN-EN ISO/IEC 17043:2011 Ocena zgodności Ogólne wymagania dotyczące badania biegłości ISO/DIS 13528:2005 Statistical methods for use in proficiency testing by interlaboratory comparisons DA-05 wyd. 5 z r. Polityka dotycząca uczestnictwa w badaniach biegłości DA-06 wyd. 4 z r. Polityka dotycząca zapewnienia spójności pomiarowej DAPT-01 wyd. 4 z r. Akredytacja organizatorów badań biegłości. Wymagania szczegółowe