Rysunek 6 Staw Hubert. Główną atrakcją turystyczną miejscowości jest zabytkowy zespół parkowo-pałacowy z domem myśliwskim hr Fryderyka von Gaschin z 1808 r., staw Hubert o pow. 6 ha, dawny dwór myśliwski rodziny Guradze z ok. 1895 r., polana z krzyŝem upamiętniającym miejsce kaźni ofiar UB. Strona -16 -
Rysunek 7 Polana z krzyŝem upamiętniającym miejsce kaźni ofiar UB. Wykaz obiektów architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków Adres Rodzaj Data powstania Nr rejestru północna część wsi dwór 1808 310/60 północna część wsi park dworski, krajobrazowy; pocz. I w. 310/60 Obiekty walorach kulturowych objęte ewidencją zabytków chronione prawem miejscowym Wykaz obiektów architektury i budownictwa Adres Rodzaj Data powstania Wartości kulturowe ul. Wiejska 71 dom, d. leśniczówka 1808 lokalne ul. Wiejska 73 dom, Nadleśnictwo połowa I w. lokalne ul. Wiejska 73 spichlerz 1821 r. regionalne zespół dworski oficyna ze stajnią 1808 r. regionalne zespół dworski czworak 1 poł. I w. regionalne Wykaz krzyŝy i kapliczek przydroŝnych Lokalizacja Rodzaj Data powstania uwagi ul. Wiejska kapliczka 1 połowa I w. murowana Zabytkowe parki, cmentarze, aleje Lokalizacja Rodzaj Czas powstania Uwagi obok drogi Sarnów Dąbrówka cmentarz choleryczny I w. Na terenie sołectwa jest połoŝony rezerwat przyrody HUBERT chroniony na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody. Rezerwat Hubert został utworzony w celu:... ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego o cechach Strona -17 -
naturalnych, zachowanego wśród obszarów lasów zniekształconych gospodarką człowieka. Chroniony fragment lasu połoŝony jest w pobliŝu Dąbrówki, przy północno - zachodniej granicy województwa Śląskiego, wewnątrz zwartego kompleksu leśnego będącego częścią lasów lublinieckich. Podstawowym zadaniem rezerwatu jest ochrona lasu mieszanego o cechach naturalnych. Powierzchnia rezerwatu wynosi 14,3 ha. Dominującym zbiorowiskiem jest grąd, mniejsze powierzchnie zajmuje lęg i bór mieszany. Najcenniejszym walorem przyrodniczym na omawianym terenie jest starodrzew z gonnymi lipami drobnolistnymi, bukami oraz dorodnymi dębami szypułkowymi. Wśród 102 stwierdzonych tu gatunków roślin naczyniowych odnotowano kilka gatunków chronionych i rzadkich. NaleŜą do nich: wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity, konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła, czartawa drobna i starzec leśny. Fauna kręgowców występująca w rejonie rezerwatu jest urozmaicona. Sąsiedztwo zbiorników wodnych (staw Hubertus) sprzyja występowaniu płazów, a wśród nich ropuchy zielonej. Gady reprezentują Ŝmija zygzakowata, padalec i pospolita jaszczurka zwinka. W bogatej faunie ptaków spotyka się głównie gatunki związane z drzewostanami liściastymi i mieszanymi, tj.: pełzacza leśnego, kowalika, piecuszka, świstunka, ziębę. Ptaki drapieŝne reprezentowane są przez myszołowa oraz jastrzębia. Stwierdzono równieŝ obecność sów puszczyka i uszatki. W rezerwacie Ŝyją ponadto liczne bezkręgowce, w tym przede wszystkim owady. Wśród nich chronione chrząszcze rodzaju biegacz i zakładające podziemne gniazda trzmiele. W wyniku analizy przyrodniczej przeprowadzonej w 1992 roku zaproponowano utworzenie strefy otuliny dla rezerwatu. Obszar ten jest 3-krtonie większy od powierzchni samego rezerwatu. W proponowanej otulinie znajdują się fragmenty lasu szczególnie cenne ze względu na swój naturalny charakter. Programie Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś proponuje się objąć ochroną jako uŝytek ekologiczny Staw HUBERUS Staw hodowlany Hubertus zwany teŝ Połomia wraz z przylegającym do niego od strony północno-zachodniej parkiem zajmują powierzchnią około 81 ha, w tym powierzchnia zbiornika wodnego to 67,5 ha. Obszar ten leŝy w pobliŝu rezerwatu Hubert. Od strony linii brzegowej rozciąga się w kierunku tafli wody szeroki pas zbiorowisk bagiennych, w których dominuje szuwar trzcinowy. W środkowej części stawu rozpowszechniony jest grąŝel Ŝółty i lilia wodna. Dookoła stawu występuje wiele drzew kwalifikujących się do ochrony pomnikowej, ich największe nagromadzenie jest od strony rezerwatu Hubert. Rybostan zbiornika jest róŝnorodny występują tu m.in. kiełbie, płocie, okonie, krasnopióry, karasie, karasie srebrzyste, liny, karpie i szczupaki. Wśród przedstawicieli fauny bezkręgowej występują tu błotniarki stawowe, zatoczki rogowe, nartniki, duŝą liczbę waŝek i chrząszczy błotnych. Akwen, w duŝej części porośnięty trzciną, stanowi miejsce gniazdowania ptaków śpiewających trzcinniczki, rokitniczki i potrzosy oraz błotnych i wodnobłotnych perkozy, łyski, krzyŝówki i kokoszki wodne. Polują tu równieŝ czaple siwe, mewy śmieszki i jaskółki. Płazy reprezentowane są przez ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, Ŝabę trawną, grzebiuszkę ziemną i traszkę grzebieniastą. Obfitość płazów sprawia, Ŝe liczna jest obecność zaskrońca. Proponuje się równieŝ objęcie ochroną jako pomnik przyrody kilkukilometrową aleję róŝnogatunkową (kasztanowiec (Aesculus hippocastanum), klon pospolity (Acer platanoides), lipa drobnolistna (Tilia cordata)) przy drodze do Sarnowa. Przez wieś przebiegają następujące oznakowane szlaki turystyczne: a) Szlak Powstańców Śląskich przebiegający przez: Bytom Toszek Dąbrówka Centawa Strzelce Opolskie Góra Św. Anny Kędzierzyn Koźle Gliwice; b) Szlak Stulecia Turystyki przebiegający przez: Rybnik Ligota Toszecka PłuŜniczka Dąbrówka Hubert Świbie Wielowieś Tworóg Tarnowskie Góry Na obszarze wsi występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane, czarne ziemie zdegradowane, mady i gleby mułowo torfowe. Dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim ph, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich. Pod względem Strona -18 -
rolniczym w większości zaliczane są do gleb Ŝytnio-ziemniaczanych lub Ŝytniołubinowych. Gleby brunatne występują na mniejszym obszarze. Powstały na piaskach słabo gliniastych i gliniastych lekkich. Odczyn ich mieści się w zakresie od bardzo kwaśnego ph 3,6 do lekko kwaśnego ph 6,2. Gleby brunatne wyługowane naleŝą do IV klasy bonitacji oraz kompleksu Ŝytniego słabego i Ŝytniego bardzo słabego. Czarne ziemie zdegradowane wykształcone zostały z lŝejszych utworów, piasków słabo gliniastych lub gliniastych lekkich. Charakteryzują się odczynem kwaśnym ph od 4,2 do 6,0. Stanowią grunty zaliczane do słabszych klas bonitacyjnych oraz kompleksów zboŝowo pastewnego mocnego i słabego. W dolinach rzek (Leguncji) występują mady oraz małe płaty gleb mułowo torfowych, torfowych i torfowo- murszowych. Na obszarze zbudowanym ze skał węglanowych (głównie wapieni triasowych) występują rędziny, miejscami płytkie i szkieletowe. Około 95% terenów wykorzystywanych rolniczo to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboŝa (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zboŝowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw około 45% ma powierzchnię większą niŝ 5 ha. Strona -19 -
2. Inwentaryzacja zasobów. Rodzaj zasobu ANALIZA ZASOBÓW Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Wyr Małe DuŜe óŝnia jące 1 2 3 4 5 2.1. Zasoby przyrodnicze -walory krajobrazu, rzeźby terenu Wieś otoczona lasami lublinieckimi -stan środowiska Jeden z mniej zanieczyszczonych terenów byłego województwa katowickiego -walory klimatu Specyficzny mikroklimat o duŝych walorach zdrowotnych -walory szaty roślinnej Lasy lublinieckie, skupiska roślinności bagiennej, torfowiska Rezerwat Przyrody HUBERT -cenne przyrodniczo obszary lub obiekty Staw HUBERT Aleja drzew przy drodze do Sarnowa Bogate siedlisko zwierzyny płowej i -świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) drobnej, ptactwa, liczne gatunki chronione i rzadkie ciekawy teren dla łowiectwa -wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) Staw HUBERT Tereny bagienne, torfowiska -wody podziemne Teren strefy ochronnej GZWP 333 -gleby W przewadze IV i V klasy bonitacji -kopaliny Wapienie -walory geotechniczne 2.2. Zasoby kulturowe -walory architektury wyróŝniających -walory przestrzeni wiejskiej publicznej Świetlica, boisko -walory przestrzeni wiejskiej prywatnej Gastronomia Zabytkowy zespół pałacowoparkowy -zabytki i pamiątki historyczne Dworek myśliwski Polana z krzyŝem upamiętniającym ofiary UB -osobliwości kulturowe wyróŝniających Polana z krzyŝem upamiętniającym -miejsca, osoby i przedmioty kultu ofiary UB Strona -20 -
Rodzaj zasobu ANALIZA ZASOBÓW Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Odpust DoŜynki -święta, odpusty, pielgrzymki Festyny wiejskie Uroczysta msza w intencji ofiar UB w miejscu zwanym HUBERT -tradycje, obrzędy, gwara wyróŝniających Mord Ŝołnierzy AK na polanie HUBERT -legendy, podania i fakty historyczne Cmentarz choleryczny z domniemanym miejscem pochówku Ŝołnierzy wojsk napoleońskich Publikacje dotyczące mordu -przekazy literackie Ŝołnierzy AK -waŝne postacie i przekazy historyczne -specyficzne nazwy -specyficzne potrawy - dawne zawody... - zespoły artystyczne, twórcy Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Wyr Małe DuŜe óŝnia jące 2.3. Obiekty i tereny -działki pod zabudowę mieszkaniową Działki w zasobach prywatnych -działki pod domy letniskowe Działki w zasobach prywatnych i gminnych -działki pod zakłady usługowe i przemysł Działki w zasobach prywatnych -pustostany mieszkaniowe Nie stwierdzono -pustostany poprzemysłowe -tradycyjne nie uŝytkowane obiekty gospodarskie (stodoły, spichlerze, kuźnie, Spichlerz młyny, itp.) 2.4. Infrastruktura społeczna -place publicznych spotkań, festynów Boisko sportowe, Plac przed kościołem -sale spotkań, świetlice, kluby Świetlica wiejska -miejsca uprawiania sportu Boisko sportowe -miejsca rekreacji Otaczające wieś kompleksy leśne -ścieŝki rowerowe, szlaki turystyczne Szlak Powstańców Śląskich Szlak Stulecia Turystyki -szkoły -przedszkola Filia ZSP w Świbiu Strona -21 -
Rodzaj zasobu -biblioteki -placówki opieki społecznej -placówki słuŝby zdrowia ANALIZA ZASOBÓW Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Wyr Małe DuŜe óŝnia jące 2.5. Infrastruktura techniczna -wodociąg -kanalizacja -drogi (nawierzchnia, oznakowanie oświetlenie) -chodniki, parkingi, przystanki - sieć telefoniczna.i dostępność internetu - telefonia komórkowa Miejscowość w 100% zwodociągowana nie planuje się budowy Większość dróg o nawierzchni utwardzonej ulepszonej w dobrym stanie technicznym Większość dróg w miejscowości posiada chodniki, duŝy parking przy kościele w centrum wsi, przystanki linii PKS MoŜliwość podłączenia do sieci telefonicznej i do internetu problemów z funkcjonowanie telefonii komórkowej 2.6. Gospodarka, rolnictwo Rolnictwo Usługi - Miejsca pracy Praca w przemyśle cięŝkim Praca za granicą Rzemiosło Turystyka i usługi z nią związane - znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe wyróŝniających - i ich produkty wyróŝniających -gastronomia Restauracja -miejsca noclegowe -gospodarstwa rolne PrzewaŜnie rozdrobnione, wielofunkcyjne, rodzinne -uprawy hodowle, ZboŜa Ziemniaki Rośliny pastewne Strona -22 -
Rodzaj zasobu -moŝliwe do wykorzystania odpady produkcyjne ANALIZA ZASOBÓW Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Warzywa, owoce Trzoda chlewna Bydło Drób Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Wyr Małe DuŜe óŝnia jące -zasoby odnawialnych energii Biomasa Wierzba energetyczna 2.7. Środki finansowe i pozyskiwanie funduszy -środki udostępniane przez gminę - środki wypracowywane odpisu sołeckiego lub innej formy bezpośredniego udziału udostępniania środków (np. udział od sprzedaŝy nieruchomości). Środki przekazywane na podstawie zapotrzebowania na konkretne zadania. Głównie jako praca społeczna (wybudowano wszystkie istniejące chodniki, kościół) 2.8. Mieszkańcy (kapitał społeczny i ludzki) -Autorytety i znane postacie we wsi Rada sołecka -Krajanie znani w regionie, w kraju i zagranicą wyróŝniających -Osoby o specyficznej lub waŝnej dla wiedzy i umiejętnościach, m.in. studenci wyróŝniających -Przedsiębiorcy, sponsorzy wyróŝniających -Osoby z dostępem do Internetu i umiejętnościach informatycznych wyróŝniających -Pracownicy nauki -Związki i stowarzyszenia -Kontakty zewnętrzne (np. z mediami) -Współpraca zagraniczna i krajowa Strona -23 -
Rodzaj zasobu 2.9. Informacje dostępne o wsi ANALIZA ZASOBÓW Opis zasobu, jakim wieś dysponuje Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw ) Wyr Małe DuŜe óŝnia jące -Publikatory, lokalna prasa Publikacje dotyczące miejsca mordu Ŝołnierzy AK -KsiąŜki, przewodniki Przewodnik Rowerem po Śląsku Strony Urzędu Gminy, Starostwa Powiatowego, Urzędu -Strony www Marszałkowskiego oraz inne zajmujące się wątkiem historycznym i turystycznym regionu Strona -24 -
3. Ocena mocnych i słabych stron. 3.1. Analiza SWOT. Silne strony Czyste środowisko naturalne Specyficzny mikroklimat Aktywność mieszkańców Tereny przeznaczone pod usługi, zabudowę i rekreację Bogate kompleksy leśne z rezerwatem przyrody Aktualny Plan Zagospodarowania Przestrzennego Atrakcyjny krajobraz Pełne zwodociągowanie miejscowości Daleko posunięta gazyfikacja Szanse Sąsiedztwo aglomeracji śląskiej MoŜliwość pozyskania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej Słabe strony środków pienięŝnych na inwestycje w sołectwie i w infrastrukturze technicznej szczególnie w sferze ochrony środowiska i drogownictwa bazy noclegowej oferty kulturalnej i rekreacyjnej Dysproporcja osób pracujących w rolnictwie do pozarolniczej działalności. doświadczenia w pozyskiwaniu środków zewnętrznych. Niewystarczająca promocja zasobów ZagroŜenia Pauperyzacja społeczeństwa Migracja ludności do krajów UE Konkurencja sąsiednich miejscowości 3.2. Wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT. Bliskość aglomeracji śląskiej, czyste środowisko naturalne, stosunkowo dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna (wodociągi, gazociągi, infrastruktura teletechniczna), predysponują rozwój miejscowości w kierunku rozwoju mieszkalnictwa rezydencjalnego, turystyki (głównie krótkoterminowej i sentymentalnej) i produkcji czystej Ŝywności. Rozwijanie tych kierunków jest zagroŝone głównie przez braki w infrastrukturze ochrony środowiska, drogowej i kulturalnej oraz brak środków finansowych na realizację inwestycji, zuboŝenie społeczeństwa i idącą za nim emigracją ludzi młodych głównie do krajów zachodnioeuropejskich. Strona -25 -
4. Planowane kierunki rozwoju. 4.1. Cel nadrzędny. Jako cel nadrzędny rozwoju miejscowości określono zgodnie z Strategią Ekorozwoju Gminy Wielowieś:!" 4.2. Cele strategiczne z odpowiadającymi im zadaniami. Na podstawie analizy zasobów miejscowości oraz biorąc pod uwagę dokumenty planistyczne gminy (Strategię Rozwoju, Plan Rozwoju Lokalnego, Studium Zagospodarowania Przestrzennego, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami) określono następujące cele i odpowiadające im zadania rozwoju miejscowości: 4.2.1. Zmiany w strukturze gospodarczej gminy, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej. a) Przygotowywanie, uzbrojenie i udostępnianie terenów inwestycyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. b) Przygotowywanie, uzbrojenie i udostępnianie terenów mieszkaniowych i rekreacyjnych. c) Stworzenie warunków na terenie miejscowości dla inwestorów z branŝy przetwórstwa spoŝywczego. d) Osiągnięcie wyŝszego stopnia kultury uŝytków rolnych. e) Przeznaczenie pod zabudowę i inwestycje terenów najkorzystniejszych pod względem warunków fizjograficznych oraz istniejącej i projektowanej infrastruktury technicznej o małej przydatności rolniczej gleb. f) Wspieranie powstawania nowych i pomoc w rozwoju juŝ istniejących przedsiębiorstw i producentów rolnych. g) Wspieranie rozwoju usług turystycznych i pośrednio z nimi związanych. 4.2.2. Zmiany w sposobie uŝytkowania terenu. a) Utrzymanie wysokiego reŝimu ochronnego w dziedzinie gospodarki wodno ściekowej obszarów o szczególnych walorach wymagających ochrony. b) Zalesianie obszarów gruntów klas o niskiej bonitacji. c) Wyznaczenie terenów dla mieszkalnictwa letniskowego. d) Rekultywacja terenów zdegradowanych. Strona -26 -
4.2.3. Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury. a) Rozbudowa infrastruktury technicznej gminy. b) Poprawa bezpieczeństwa ciągów komunikacyjnych poprzez budowę, przebudowę istniejących dróg, chodników, ścieŝek rowerowych i ścieŝek zdrowia. c) Modernizacja sieci wodociągowych. d) Budowa oczyszczalni ścieków i budowa sieci kanalizacyjnych. e) Budowa sieci elektroenergetycznej, szczególnie na nowych terenach inwestycyjnych oraz modernizacja istniejącego oświetlenia drogowego. f) Rozbudowa i przebudowa istniejącego systemu ciepłowniczego i termomodernizacji budynków uŝyteczności publicznej. g) Budowa i przebudowa infrastruktury turystycznej. h) Budowa bazy przetwórstwa rolno spoŝywczego. 4.2.4. Poprawa stanu środowiska naturalnego. a) Uregulowanie gospodarki wodno ściekowej.. b) Stworzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych. c) Likwidacja nielegalnych składowisk odpadów. d) Wspieranie zmiany systemu ogrzewania obiektów powodującego zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. e) Rozbudowa systemu segregacji odpadów. f) Objęcie ochroną prawną obiektów i zespołów przyrodniczych o szczególnych walorach krajobrazowych. g) Wspieranie likwidacji urządzeń azbestowych i zawierających azbest. 4.2.5. Poprawa stanu środowiska kulturowego. a) Rewitalizacja obiektów dziedzictwa kulturowego i sakralnego. b) Stworzenie regionalnej izby historycznej. c) Wspieranie imprez kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych. 4.2.6. Poprawa warunków i jakości Ŝycia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania. a. Przystosowanie obiektów uŝyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych. b. Rozbudowa i renowacja istniejącego zaplecza sportowo rekreacyjnego. c. Tworzenie atrakcyjnego centrum miejscowości i ich otoczenia. d. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa społeczności lokalnej. e. Modernizacja bazy oświatowej. f. Budowa i rozbudowa ścieŝek rowerowych g. Zapewnienie dzieciom i młodzieŝy sprzyjających warunków do rozwoju intelektualnego i zdobycia jak najlepszego wykształcenia. h. Sprzyjanie rozwojowi drobnego przemysłu i zakładów usługowych. Strona -27 -