WOJEWODA MAŁOPOLSKI WP-XI.431.1.2.2016 Kraków, 1 czerwca 2016 r. Pani Krystyna Gębala Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Stryszowie Zespół kontrolny Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2015 r., poz. 525), art. 22 pkt 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 163 z późn. zm.), art. 175 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), przeprowadził w dniach 11-14 stycznia oraz 18 stycznia 2016 r. kontrolę kompleksową w kierowanym przez Panią Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Stryszowie. Zakres kontroli obejmował: organizację Ośrodka oraz kwalifikacje kadr, realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań własnych gminy wynikających z ustawy o pomocy społecznej w 2015 r., w tym pracę socjalną, realizację wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc Państwa w zakresie dożywiania, sposób realizacji zaleceń pokontrolnych wystosowanych przez Wojewodę Małopolskiego w wyniku kontroli przeprowadzonych w poprzednich latach oraz zgodność wydatkowania otrzymanych dotacji z przeznaczeniem, Ustaleń kontrolnych dokonano w oparciu o wyniki przeglądu dokumentacji, a także wyjaśnienia złożone przez Kierownika oraz pracowników Ośrodka. Ustalenia zawarte zostały w protokole, podpisanym przez Panią Kierownik 8 lutego 2016 roku. W trakcie kontroli oceniono pracę Jednostki, zarówno pod kątem sposobu realizacji poszczególnych zadań, jak i pod względem prowadzonej dokumentacji. W toku prowadzenia czynności kontrolnych stwierdzono uchybienia dot. kwestii organizacyjnych oraz błędów w decyzjach i przeprowadzonych przez Ośrodek postępowaniach. Działając w oparciu o art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.), proszę Panią Kierownik o podjęcie działań zmierzających do usunięcia uchybień opisanych poniżej: 1. Uchwałą Nr VI/51/2015 Rady Gminy w Stryszowie z dnia 02.06.2015 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. W 2 ust.1 i 2 Uchwały określono, iż 1.Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze przysługują osobom samotnym, które z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są ich pozbawione. 2. Pomoc o której mowa w ust.1 może zostać przyznana również osobom, które wymagają pomocy innych osób, a rodzina zamieszkująca oddzielnie nie jest w stanie ich zapewnić. Powyższe zapisy sugerują, iż osobom w rodzinie, usługi nie przysługują.
- 2 - Art. 50 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi, iż 2. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. Rozważenie przedłożenia Wójtowi Gminy projektu zmiany uchwały w sprawie określenia szczegółowych warunków przyznawania i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze, po kątem korekty zapisów odnoszących się do katalogu osób uprawnionych do otrzymania pomocy w formie ww. usług. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie 3 miesięcy, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 2. Ośrodek nie udostępnia na stronie BIP rzetelnych informacji o zakresie i kryteriach udzielanej pomocy, co jest niezgodne z obowiązującym stanem prawnym. Ośrodek co prawda informuje mieszkańców gminy o możliwych formach pomocy społecznej na stronie internetowej GOPS ale w zakładce Pomoc Społeczna/Akty prawne widnieją nieaktualne, bądź też nieobowiązujące już przepisy, np. rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej z dnia 17 lipca 2012 r., czy też ustawa o ustanowieniu programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania z dnia 29 grudnia 2005 r. Nie uwzględniono tam również wszystkich przepisów prawnych, istotnych z punktu widzenia klienta GOPS. Ponadto, w zakładce Pomoc Społeczna/Formy pomocy widnieją nieaktualne, bądź też niepełne informacje. Skutkiem nierzetelnego realizowania obowiązku udostępniania informacji o możliwych formach pomocy na stronie BIP, może być nieudzielenie niektórych świadczeń oraz udzielanie pomocy tylko w podstawowych, najbardziej znanych formach spowodowane niewiedzą potencjalnych beneficjentów o możliwości ich otrzymania. Udostępnienie na stronie BIP informacji dotyczących zakresu zadań realizowanych przez GOPS, katalogu dostępnych świadczeń oraz kryteriów udzielanej pomocy. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia. 3. Jak wynika z dokonanych ustaleń, Gmina obecnie nie prowadzi mieszkania chronionego. Na dzień kontroli nie podpisano też porozumienia w sprawie mieszkania chronionego z inną gminą. Ze sporządzonej diagnozy potrzeb wynika, iż brak potencjalnych klientów lub osoby korzystają z innych form pomocy, które są zdaniem Ośrodka wystarczające. Należy jednak zauważyć, iż nie udostępniano mieszkańcom gminy informacji o możliwości korzystania z ww. formy pomocy. Jak ustalono, Gmina posiadała mieszkanie chronione, które nie było dostosowane do wymogów rozporządzenia w sprawie mieszkań chronionych, a w związku z koniecznością zapewnienia lokalu zastępczego rodzinie eksmitowanej w 2015 r. podjęto decyzję o przeznaczeniu lokalu na rzecz tej rodziny. Dokonanie analizy potrzeb w zakresie utworzenia i udzielania pomocy w formie mieszkania chronionego w gminie Stryszów oraz rozpowszechnienie wśród mieszkańców gminy informacji o możliwości skorzystania z pomocy w ww. formie.
- 3 - W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne proszę o przekazanie informacji dotyczącej terminu dokonania ww. analizy potrzeb. 4. W roku objętym kontrolą obowiązywała Uchwała Nr XXXI/251/2014 Rady Gminy w Stryszowie z dnia 27.05.2014 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Stryszów na lata 2014-2020. Strategia zawiera następujące elementy: prognozę zmian w zakresie objętym strategią, opis celów strategicznych projektowanych zmian, opis sposobu realizacji strategii, wskaźniki realizacji planowanych działań, nie zawiera jednak wszystkich elementów, o których mowa w art. 16b ustawy o pomocy społecznej, tj. ram finansowych dotyczących przyjętych zadań (działań). Zamiast określenia ram finansowych wskazano potencjalne źródła finansowania. Co prawda w Strategii ujęto zapis, iż ramy finansowe będą corocznie określane przy projekcie budżetu Gminy na dany rok, ale uchwały budżetowe Gminy Stryszów na rok 2015 i 2016 nie zawierają odniesienia do zadań (działań) ujętych w ww. Strategii. Przedłożenie Wójtowi Gminy projektu zmiany uchwały w sprawie Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Stryszów na lata 2014-2020, pod kątem uzupełnienia zapisów odnoszących się do ram finansowych przyjętych zadań. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie 6 miesięcy, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 5. W trakcie kontroli ustalono, iż w części dokumentacji zapisy dotyczące pracy socjalnej ujmowanej w rubryce praca socjalna kwestionariusza rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz notatkach służbowych nie pozwalają ocenić zakresu i prawidłowości prowadzonej pracy socjalnej z powodu schematycznego lub/i enigmatycznego sposobu jej opisywania w dokumentacji. Zapisy te ograniczają się do sformułowań: Pomoc w załatwianiu spraw urzędowych wg potrzeb (akta do decyzji z 1 września 2015 roku, nr GOPS.4612.7.2015), kontakt z rodziną (akta do decyzji z 14 grudnia 2015 roku, nr GOPS.4612.84.2015), mobilizacja do poszukiwania zatrudnienia (akta do decyzji z 13 sierpnia 2015 roku, nr GOPS.4612.21.2015, decyzji z 8 stycznia 2015 roku, nr GOPS.4601.2.2015 oraz decyzji z 3 lutego 2015 roku, nr GOPS.4601.7.2015). Dokumentowanie powziętych ustaleń oraz działań podejmowanych w ramach pracy socjalnej w sposób ujmujący co najmniej datę i krótki opis konkretnie podejmowanych czynności. Powyższe zalecenie należy realizować od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 6. Zgłoszono zastrzeżenia do treści zawieranych kontraktów socjalnych, odnoszące się przede wszystkim do formułowania celów głównych i szczegółowych. Nie określano prawidłowo celów szczegółowych i przewidywanych efektów działania (cele szczegółowe często tożsame są z działaniami). Ponadto, nie wypełniano wszystkich wymaganych części formularza kontraktu socjalnego. Zawarto kontrakt socjalny niezgodny z definicją, tj. w kontrakcie określono działania, które nie prowadzą do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny (kontrakt z 26 czerwca 2015 roku). Opisane działania są niezgodne z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 listopada
- 4-2010 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego oraz z art. 108 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. Zwrócenie uwagi na prawidłowy dobór celów i działań, pozwalających na pełne wykorzystanie możliwości i mocnych stron osoby/rodziny w zakresie rozwiązywania jej trudnej sytuacji życiowej. Powyższe zalecenie należy realizować od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 7. Niektóre z kontrolowanych miesięcznych kart pracy, potwierdzających wykonywanie usług opiekuńczych, zostały podpisane przez podopiecznego zbiorczo, tj. jednorazowo za cały miesiąc. Taki sposób potwierdzania usług nie pozwala na monitorowanie pracy opiekuna, nie daje również możliwości weryfikacji przedkładanych kart. Wdrożenie systemu rozliczania usług opiekuńczych, pozwalającego na bieżącą weryfikację terminów, liczby godzin i zakresu świadczonych usług. Powyższe zalecenie należy zrealizować w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia. 8. Zgodnie z 1 pkt 4 umowy zawartej z Wojewodą w ramach realizacji programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania" celem dotacji jest ograniczenie zjawiska niedożywiania dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich oraz osób dorosłych, w szczególności osób samotnych, w podeszłym wieku, chorych lub osób niepełnosprawnych. Jak ustalono, na terenie Gminy nie jest prowadzone żywienie osób dorosłych, natomiast w 2015 roku poza listopadem i grudniem nie wypłacono również zasiłków celowych na zakup żywności, jak i świadczenia rzeczowego. Uchwałą Nr XXIX/238/14 z 20 lutego 2014 r. przyjęto Program osłonowy na lata 2014-2020, ale tylko w zakresie dożywiania dzieci i młodzieży w Gminie Stryszów. Opisana powyżej sytuacja jest sprzeczna z zapisami zawartymi w art. 48 ust. 1, 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej, cyt.: 1. Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. [...] 4. Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która własnym staraniem nie może go sobie zapewnić. 5. Pomoc, o której mowa w ust. 4, przyznana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może być realizowana w formie zakupu posiłków. Jak wyjaśniono: W 2015r z dożywiania w formie gorącego posiłku korzystała jedna osobna na wniosek pracownika socjalnego. W niniejszym zakresie ze strony zainteresowanych nie odnotowano zgłoszeń. Tut. Ośrodek rozważał możliwości dostarczania posiłku osobom najbardziej potrzebującym spełniającym kryterium dochodowe do miejsca zamieszkania, jednakże z przyczyn organizacyjnych odstąpiono od tej formy na rzecz przyznania pomocy w formie zasiłków celowych na zakup żywności. Podjęcie działań zmierzających do objęcia dożywianiem wszystkich osób potrzebujących, w formie i zakresie odpowiednim do sytuacji danej osoby. Zalecenie należy realizować na bieżąco, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia.
- 5-9. Stwierdzono, iż treść sentencji decyzji przyznających posiłek jest niejasna, a ponadto różnie ją formułowano, np. w części decyzji wskazano, że postanowiono przyznać pomoc rzeczową w postaci posiłków dla... w postaci jednego gorącego dania, a w innych przyznawano pomoc w postaci obiadów. Powyższe stwierdzono m.in. w decyzjach o nr: GOPS.4612.16.2015 z 13.08.15 r. i GOPS.4612.54.2015 z 30.09.15 r. oraz GOPS.4612.40.2015 z 31.08.15 r. i GOPS.4612.651.2015 z 4.12.15 r.. Zgodnie z punktem V.1.uchwały Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 r. możliwe jest udzielenie pomocy w formie: posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. Zatem posiłek jest świadczeniem odrębnym od świadczenia rzeczowego. Przyznawanie dożywiania w formie posiłku, świadczenia pieniężnego lub świadczenia rzeczowego, zgodnie z treścią umowy zawartej z Wojewodą w ramach realizacji programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania". Zalecenie należy realizować na bieżąco, od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. 10. W trakcie kontroli ustalono, iż decyzją z 31 grudnia 2014 nr 8138-13-2014 roku przyznano usługi opiekuńcze od 2 stycznia do 30 czerwca 2015 roku i ustalono odpłatność w wysokości 30%. Jednocześnie ustalono, że dochód wynosi 1955,50 zł. 10 kwietnia 2015 roku wszczęto postępowania w sprawie weryfikacji wysokości odpłatności za usługi opiekuńcze. Jak ustalono, dochód wzrósł do kwoty 2012,83 zł, czyli zmiana przekroczyła 10% kryterium dochodowego dochodu osoby samotnie gospodarującej, ale nie miało to wpływu na wysokość ponoszonej odpłatności. Następnie decyzją z 22 kwietnia 2015 roku postanowiono Odmówić uchylenia decyzji tut. Organu Nr 8138-13-2014 z dnia 2014.12.31 [...] w sprawie: przyznania świadczenia w postaci usług opiekuńczych [...]. Rozstrzygnięcie decyzji jest nieadekwatne do powodu wszczęcia postępowania. W opisanej sytuacji, zgodnie z art.105 k.p.a., należało wydać decyzję o umorzeniu postępowania, a nie orzekać o odmowie uchylenia decyzji. Powyższe stwierdzono w decyzji o nr: GOPS.4614.1.2015 z 22 kwietnia 2015 roku. W przypadku gdy prowadzone postępowanie stało się bezprzedmiotowe, wydawanie decyzji o jego umorzeniu, zgodnie z art.105 1 k.p.a. Zalecenie należy realizować od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.), w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, koniecznym jest wskazanie osoby odpowiedzialnej za ich powstanie. Jako osoba kierująca jednostką organizacyjną pomocy społecznej ośrodkiem pomocy społecznej, który zgodnie z art. 110 ustawy o pomocy społecznej jest powołany do realizacji zadań pomocy społecznej, jest Pani osobą odpowiedzialną za ewentualne nieprawidłowości w jego działaniu. Informuję, iż na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przysługuje Pani uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Informuję Panią Kierownik, iż na podstawie art. 128 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, przysługuje Pani uprawnienie do złożenia zastrzeżeń do zaleceń pokontrolnych, w terminie 7 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego. Jednocześnie
- 6 - na gruncie art. 128 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy społecznej jest Pani zobowiązana: w przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków; w przypadku uwzględnienia zastrzeżeń, do powiadomienia mnie w terminie 30 dni o realizacji zaleceń, uwag i wniosków, mając na uwadze zmiany wynikające z ich uwzględnienia. Niezależnie od powyższego, proszę o zawiadomienie mnie o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań w ciągu 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia. Proszę o powiadomienie mnie o wykonaniu poszczególnych zaleceń pokontrolnych w terminie 14 dni od momentu wykonania każdego z nich, jeżeli informacja o ich wykonaniu nie zostanie zawarta w zawiadomieniu o sposobie wykorzystania uwag i wykonania zaleceń pokontrolnych oraz podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań, a także jeśli wskazano inny termin wykonania zaleceń pokontrolnych. z up. Wojewody Małopolskiego Jacek Kowalczyk Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Do wiadomości: - Wójt Gminy Stryszów