Zmiany środowiska po roku 1750 Zmiany od końca XVIII wieku: - wzrost uprzemysłowienia spowodował wzrost demograficzny - przemysł staje się podstawową gałęzią gospodarki - rozpoczynają się procesy urbanizacyjne na wielką skalę - powstanie ośrodków miejskich skupiających zakłady przemysłowe (zmiana krajobrazu wiejskiego i zachęta do migracji do miast) - zmiana społeczeństwa rolniczo-wiejskiego na miejsko-przemysłowe (gł. Wielka Brytania i Europa Zachodnia) Ekosystem miejsko-przemysłowy jest dominującym w krajach rozwiniętych, opiera się na paliwach (klasyfikacja Oduma). Zapewnia on dostatek a jednocześnie przysparza odpadów i zanieczyszczeń. Po 1700 roku zależności między rolnictwem a przemysłem stały się czytelne. Powstanie wielkoskalowego kapitalistycznego rolnictwa skupionego w rękach właścicieli ziemskich umożliwiło urbanizację ponieważ w wyniku postępu technicznego uzyskano nadwyżki żywności. Przemysł i postęp techniczny przyczynił się również do zmian w rolnictwie (w Wielkiej Brytanii między 1820 a 1850 r nawozy sztuczne wyparły naturalne). Rolnictwo uprzemysłowiło się a w miastach pogorszeniu uległy warunki życia skutek przeludnienia i zanieczyszczenia powietrza spowodowanego użyciem węgla jako opału w gospodarstwach domowych i fabrykach. Wzrost demograficzny jako siła napędowa konsumpcji surowców Wg archeologów rolnictwo narodziło się ok. 10 000 lat temu na Bliskim Wschodzie. Od tego czasu liczebność ludzkiej populacji wielokrotnie wzrosła, ale równocześnie stała się bardziej zależna od kontrolowanej produkcji żywności i odzieży. Historycy i archeolodzy uważają, że liczebność ta wzrastała systematycznie lecz bardzo powoli do końca XVI w. zakłócana wybuchami epidemii (dżuma w XIV w zabiła 1/3 lub 1/4 ludności Europy) lub klęskami głodu (ryc.). 5-1
Wspomniane wcześniej: rewolucyjne zmiany w rolnictwie (wzrost efektywności rodukcji, nowe uprawy ziemniaki i kukurydza sprowadzane z Ameryki), postęp w opiece zdrowotnej poprawa stanu higieny w miastach, które nastąpiły w XVI w spowodowały szybki wzrost liczby ludności. (w Wielkiej Brytanii z 3 mln w 1550 r. do 5,5 mln w 1700 i 10 mln w 1800 r). W Europie liczba mieszkańców na pocz. XVI w. wynosiła 68 mln, w 1815 wynosiła już 175 mln. Na świecie populacja wzrastała powoli do ok. 1500 r, gwałtowne przyspieszenie tempa wzrostu nastąpiło ok. 1800 r 1 mld, w 1930 (po 130 latach) - 2 mld, w 1975 (po 45 latach) 4 mld, w 2000 r 6 mld 5-2
5-3
Surowce Surowce odnawialne materiały, które są uzupełniane w krótkim czasie (kilku m-cy lub lat). Należą do nich: rośliny uprawne, zwierzęta hodowlane, energia wiatrowa, wodna i słoneczna. Surowce nieodnawialne materiały występujące w określonej ilości i nie odtwarzające się w wyniku naturalnych procesów zachodzących w krótkim czasie. Należą do nich: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, miedź i inne. Większość surowców nieodnawialnych to surowce mineralne wszystkie nieożywione, występujące w przyrodzie substancje użyteczne pochodzenia organicznego i nieorganicznego Inny podział surowców na grupy: - surowce energetyczne wśród których mogą być s. odnawialne (energia słoneczna i wodna), lub nieodnawialne (paliwa kopalne, uran) - metale pierwiastki chemiczne wykazujące takie cechy jak: kowalność, ciągliwość, topliwość, wysokie przewodnictwo cieplne i elektryczne. Umiejętność uzyskiwania o obróbki metali stałą się miarą rozwoju społeczeństwa (epoka brązu, żelaza). Metale można podzielić ze względu na powszechność występowania w skorupie ziemskiej: metale pospolite ich średnia zawartość w skorupie ziemskiej wynosi co najmniej 0,1 % wagowych (krzem, glin, żelazo, magnez, mangan, tytan) metale rzadkie, mikroelementy, pierwiastki śladowe ich ilość nie przekracza 0,1% wagowych (miedź, cynk, ołów, molibden, rtęć, srebro, złoto) - surowce nie będące ani metlami ani nośnikami energii surowce przemysłu chemicznego np. halit (NaCl) - woda i gleba. 5-4
Historia wykorzystania metali - najwcześniej wykorzystywano wodę, sól i krzemień - ok. 15.000 tal pne rozpoczęła się epoka metali; najwcześniej poznano złoto i miedź występujące jako metale rodzime - wykorzystanie surowców osiągnęło kulminację w starożytnej Grecji i Rzymie - w okresie średniowiecza (lata 400-1400) to okres stagnacji - podróże odkrywcze do Nowego Świata zapoczątkowały okres Wielkich Odkryć geograficznych i kolonializmu trwający ok. 400 lat (powstanie nowych potęg) 5-5
5-6