POWIATOWY PROGRAM NA RZECZ DZIECKA I RODZINY NA LATA

Strona 1 z 69 POWIATOWY PROGRAM NA RZECZ DZIECKA I RODZINY NA LATA 2012-2016 Tarnów 2011

Strona 2 z 69 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE.... 4 I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU TARNOWSKIEGO..... 6 1.1. Dane ogólne w Powiecie Tarnowskim....... 6 II. DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W POWIECIE TARNOWSKIM.. 8 2.1. Ogólna charakterystyka rodzin objętych systemem pomocy społecznej w Gminach z terenu Powiatu Tarnowskiego..... 8 2.2. Zastępcza opieka rodzinna w Powiecie Tarnowskim.. 11 2.3. Instytucjonalna opieka dla dzieci w Powiecie Tarnowskim.....14 2.3.1. Opieka w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych.......14 2.3.2. Opieka w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego..... 16 2.4. Usamodzielnienie wychowanków z terenu Powiatu Tarnowskiego... 16 2.5. Poradnictwo specjalistyczne.....21 2.5.1. Poradnictwo specjalistyczne udzielane w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie....21 2.5.2. Wspomaganie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym..... 25 2.5.3. Ośrodek Interwencji Kryzysowej.. 26 2.6. Realizacja programów i współpraca z różnymi instytucjami na rzecz dziecka i rodziny.28 2.6.1. Realizacja projektu Twój los w twoich rękach współfinansowanego ze środków unijnych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie.......28 2.6.2. Współpraca z Zakładem Karnym Tarnów-Mościce......30 2.6.3. Realizacja zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie... 31 2.6.4. Bezrobocie.....32 III. ZASOBY POWIATU TARNOWSKIEGO.. 34 3.1. Rodziny zastępcze...34 3.2. Instytucjonalne formy opieki nad dzieckiem... 35 3.2.1. Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego.... 36 3.2.2. Całodobowa Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Promyk w Rzuchowej.... 37 3.3. Posiadane środki finansowe Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych........ 38 3.4. Mieszkania chronione... 39

Strona 3 z 69 3.5. Realizacja projektu przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie 39 3.6. Zespół d.s. Zdrowia i Polityki Społecznej Starostwa Powiatowego w Tarnowie... 40 3.7. Dom Samotnej Matki w Tuchowie.... 41 3.8. Ośrodek Interwencji Kryzysowej..... 41 3.9. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej w Jadownikach Mokrych...42 3.10. Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Tarnowie.... 43 3.11. Współpraca z Urzędem Pracy w Tarnowie.. 43 3.12. Organizacje pozarządowe....... 44 3.13. Gminy sieć instytucji........... 45 3.14. Współdziałanie z różnymi instytucjami..... 49 IV. KIERUNKI DZIAŁAŃ.. 49 V. ADRESACI..... 49 VI. PRZEWIDYWANE EFEKTY..... 50 VII. CEL PROGRAMU.. 51 VIII. EWALUACJA.... 67 Wykaz tabela i wykresów. 68

Strona 4 z 69 Wprowadzenie Stworzenie systemu wspomagającego wychowawczą funkcję rodziny jest jednym z najważniejszych zadań pomocy społecznej. Funkcjonowanie współczesnej rodziny wiąże się z różnymi problemami i zagrożeniami. Zagadnienia te dotyczą wielu obszarów i mają złożony charakter. Spełnianie przez rodzinę wszystkich jej funkcji, w tym odnoszące się do dziecka, jest uwarunkowane czynnikami wewnątrzrodzinnymi i pochodzącymi z zewnątrz, które wpływają na nią pozytywnie lub negatywnie. Dlatego też różne podmioty starają się wspierać rodzinę i dzieci, przy zachowaniu zasady subsydiarności. Wsparcie to ma znaczenie przede wszystkim w sytuacjach, gdy rodzina i dziecko napotykają trudności. Wsparciem mogą być również objęte rodziny prawidłowo funkcjonujące. Wprowadzenie w odpowiednim czasie profilaktyki może zapobiec powstawaniu sytuacji kryzysowych. Zadaniem nowoczesnego społeczeństwa, mającego na uwadze nie tylko sprawy ogólne, lecz także problemy poszczególnych jednostek, jest bowiem udzielanie pomocy tym, którzy jej potrzebują, a w przypadku dzieci wręcz obowiązkiem jest zapewnienie im opieki, gdy są jej pozbawione ze strony rodziny. Zadania publiczne w tym zakresie powierzono Samorządowi Gminnemu i Powiatowemu. Rolę instytucji koordynującej system pomocy dziecku i rodzinie na poziomie powiatu przypisano Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie. Zgodnie z art. 19 pkt. 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.) do zadań powiatu należy świadczenie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie. Szczegółowe zasady organizowania pomocy rodzinie określone zostały w rozdziale 4 ustawy o pomocy społecznej pod nazwą opieka nad dzieckiem i rodziną. W oparciu o diagnozę lokalnych problemów społecznych, Dział Pomocy Dziecku i Rodzinie z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie opracował Powiatowy Program na Rzecz Dziecka i Rodziny na lata 2012-2016. Diagnoza problemów została oparta przede wszystkim o dane zastane, pozyskane z ośrodków pomocy społecznej z terenu powiatu tarnowskiego, Urzędu Pracy, ze sprawozdań z działalności Powiatowego Centrum Pomocy

Strona 5 z 69 Rodzinie w Tarnowie oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej i organizacji pozarządowych realizujących zadania na rzecz dzieci w Powiecie Tarnowskim. Głównym celem programu jest rozwinięcie wielopłaszczyznowych działań zmierzających do kompleksowej pomocy dziecku i rodzinie, wspieranie rodzicielstwa zastępczego oraz kształtowanie skutecznej współpracy z organizacjami i instytucjami w Powiecie Tarnowskim. Określenie kierunków działań wobec występujących w rodzinie problemów opiekuńczo-wychowawczych, problemów bezradności w sytuacjach trudnych, kryzysowych ma ogromne znaczenie w opracowaniu kompleksowych i zintegrowanych działań wobec dziecka i rodziny. Cele programu są zgodne z celami Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2015 (przyjęta Uchwałą Nr XXIV/190/09 z dnia 31.03.2009r.). Program wpisuje się w główne cele strategiczne Strategii: stworzenie skutecznego wsparcia dla dziecka i rodziny poprzez kompleksowe, specjalistyczne poradnictwo i wzrost jakości usług pomocy społecznej, wyrównywanie szans życiowych osób niepełnosprawnych oraz stworzenie systemu wsparcia dla osób starszych i niepełnosprawnych.

Strona 6 z 69 I. Ogólna charakterystyka Powiatu Tarnowskiego. 1.1. Dane ogólne o Powiecie Tarnowskim. Powiat Tarnowski zajmuje obszar 1416 km 2, na którym mieszka 196.810 osób, z czego około 94 proc. ludności na wsi. Pod względem powierzchni zajmuje trzecie miejsce w województwie małopolskim oraz trzecie pod względem liczby mieszkańców. Strukturę administracyjną powiatu tworzy 16 gmin tj.: Ciężkowice, Gromnik, Lisia Góra, Pleśna, Ryglice, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów, Szerzyny, Tarnów, Tuchów, Wierzchosławice, Wietrzychowice, Wojnicz, Zakliczyn, Żabno. Siedem Gmin ma swoją siedzibę w miastach: Ciężkowice, Radłów, Ryglice, Tuchów, Zakliczyn, Żabno i Wojnicz. Powiat Tarnowski leży w rejonie Zachodnich Karpat Wewnętrznych, a dokładnie na obszarze Pogórza Ciężkowicko-Rożnowskiego i Kotliny Sandomierskiej. Takie położenie na styku dwóch krain geograficznych stwarza dużą odmienność morfologiczną terenu w układzie południkowym. To powoduje znaczne zróżnicowanie hydrograficzne, klimatyczne, warunków glebowych oraz dużą różnorodność flory i fauny. Różnica wzniesień waha się od 170 m n.p.m. w miejscowości Pałuszyce gm. Wietrzychowice do 534 m n.p.m. na górze Brzanka gm. Tuchów. Cały obszar powiatu można podzielić na równinne tereny w części północnej i coraz silniej pofałdowane tereny, przechodzące w górzyste w części południowej. Poniższa tabela przestawia liczbę ludności w Powiecie Tarnowskim w latach 2009-2010 w podziale na Gminy.

Strona 7 z 69 Tabela nr 1. Liczba ludności w Powiecie Tarnowskim w latach 2009-2010. Gminy Ludność w Powiecie Tarnowskim w latach 2009 i 2010 2009 2010 Ciężkowice 11.099 11.078 Gromnik 8.561 8.601 Lisia Góra 14.128 14.248 Pleśna 11.733 11.768 Radłów 9.727 9.728 Ryglice 11.513 11.577 Rzepiennik Strzyżewski 6.846 6.871 Skrzyszów 13.423 13.529 Szerzyny 8.103 8.102 Tarnów 23.788 24.070 Tuchów 17.791 17.830 Wierzchosławice 10.650 10.709 Wietrzychowice 4.134 4.124 Wojnicz 13.153 13.185 Zakliczyn 12.306 12.359 Żabno 18.953 19.031 Ogółem 195.908 196.810 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Statystycznego.

Strona 8 z 69 II. Diagnoza Powiatu Tarnowskiego. 2.1. Ogólna charakterystyka rodzin objętych systemem pomocy społecznej w gminach z terenu Powiatu Tarnowskiego. Okres transformacji przyniósł polskim rodzinom i ich dzieciom wiele nowych problemów, wynikających głównie z ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, alkoholizmu, narkomanii oraz bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach wielodzietnych, niepełnych. Samorządy lokalne są głównym realizatorem zadań mającym na celu umożliwienie rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Ośrodki pomocy społecznej funkcjonują przede wszystkim na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Są to jednostki odpowiedzialne za działania mające na celu udzielanie wsparcia jednostkom, rodzinom i środowiskom społecznym, które są dotknięte różnego rodzaju problemami społecznymi. Ogólna charakterystyka rodzin objętych systemem pomocy społecznej w poszczególnych gminach Powiatu Tarnowskiego w latach 2009-2011 została zamieszczona w poniższych tabelach.

Strona 9 z 69 Tabela nr 2. Informacje dotyczące powodów przyznawania pomocy przez Ośrodki Pomocy Społecznej w 2009 roku. L.p. Gmina Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Bezrobocie Niepełnoprawność Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodków Pomocy Społecznej. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Alkoholizm Narkomania Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne 1. Ciężkowice 503 1 1 181 174 69 139 32 0 2. Gromnik 211 0 2 82 118 25 48 1 0 3. Lisia Góra 14 0 0 154 104 43 34 37 0 4. Pleśna 120 1 0 132 101 24 40 3 0 5. Radłów 196 1 2 152 129 31 31 19 0 6. Ryglice 137 1 2 43 44 15 46 5 0 7. Rzepiennik Strz. 339 0 2 101 23 10 6 9 0 8. Skrzyszów 247 4 0 107 113 46 47 37 0 9. Szerzyny 41 0 0 60 33 11 127 33 0 10. Tarnów 150 1 4 285 144 32 21 75 0 11. Tuchów 133 0 3 148 151 61 55 33 0 12. Wierzchosławice 181 0 3 82 72 44 50 24 0 13. Wietrzychowice 84 0 0 43 32 16 21 1 0 14. Wojnicz 261 0 1 80 116 56 18 10 0 15. Zakliczyn 259 0 3 92 68 18 57 0 0 16. Żabno 316 0 2 277 118 31 14 6 0 SUMA 3.192 9 25 2.019 1.540 532 754 325 0 Tabela nr 3. Informacje dotyczące powodów przyznawania pomocy przez Ośrodki Pomocy Społecznej w 2010 roku.

Strona 10 z 69 L.p. Gmina Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Bezrobocie Niepełnoprawność Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Alkoholizm Narkomania Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne 1. Ciężkowice 511 1 1 195 166 69 138 34 0 2. Gromnik 212 0 4 86 111 22 49 0 0 3. Lisia Góra 84 0 2 181 94 46 183 32 0 4. Pleśna 109 1 0 112 102 24 37 4 0 5. Radłów 180 0 2 140 116 26 66 14 0 6. Ryglice 101 1 2 34 45 20 56 2 0 7. Rzepiennik Strz. 356 0 1 112 21 12 6 8 0 8. Skrzyszów 123 1 1 118 101 38 7 35 0 9. Szerzyny 113 0 0 70 38 12 235 30 0 10. Tarnów 149 0 4 311 143 27 23 70 0 11. Tuchów 198 0 7 137 157 55 88 55 0 12. Wierzchosławice 197 0 3 96 67 28 16 15 0 13. Wietrzychowice 97 0 0 53 28 16 23 3 0 14. Wojnicz 266 0 4 86 113 50 24 16 0 15. Zakliczyn 209 0 3 84 71 33 117 17 0 16. Żabno 352 0 1 270 120 25 18 2 0 SUMA 3.257 4 35 2.085 1.493 503 1.086 337 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodków Pomocy Społecznej.

Strona 11 z 69 2.2. Zastępcza opieka rodzinna w Powiecie Tarnowskim. Organizowanie opieki w rodzinach zastępczych należy do zadań własnych powiatu. Zadania pomocy społecznej w powiatach wykonują jednostki organizacyjne powiatowe centra pomocy rodzinie. Starosta przy pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie sprawuje nadzór nad działalnością rodzinnej opieki zastępczej. Rodzina zastępcza, jak sama nazwa wskazuje, zastępuje dziecku rodzinę naturalną. Jest to forma czasowej opieki nad dzieckiem. Rodzina taka zapewnia opiekę i wychowanie dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Poniższa tabela przedstawia typy rodzin zastępczych, ich liczbę oraz ilość dzieci umieszczonych w tych rodzinach w latach 2009-2011. Tabela nr 4. Typy rodzin zastępczych i ich liczba, oraz liczba dzieci umieszczonych w tych rodzinach. Rodzaj rodziny zastępczej Spokrewnione z dzieckiem Niespokrewnione z dzieckiem Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna Zawodowa niespokrewniona o charakterze pogotowia rodzinnego Liczba rodzin Liczba dzieci w rodzinach 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 80 79 70 110 97 92 14 14 14 27 24 20 1 2 2 5 10 10 1 1 1 3 3 2 4 5 5 24 16 15 Razem: 100 101 92 169 150 139 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Rozmieszczenie rodzin zastępczych na terenie Powiatu Tarnowskiego jest bardzo różne. Zauważa się, że zwiększona liczba rodzin występuje w gminach z większą liczbą mieszkańców. Poniższa tabela przedstawia liczbę rodzin zastępczych i dzieci umieszczonych w tych rodzinach w poszczególnych gminach powiatu tarnowskiego w latach 2009 2011. Tabela nr 5. Liczba rodzin zastępczych i dzieci umieszczonych w tych rodzinach w poszczególnych

Strona 12 z 69 gminach Powiatu Tarnowskiego w latach 2009 2011. L.p. Gmina Liczba rodzin zastępczych Liczba dzieci 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 5 6 7 9 9 14 2. Gromnik 4 4 4 5 5 5 3. Lisia Góra 12 11 9 20 17 13 4. Pleśna 4 5 5 6 7 7 5. Radłów 5 6 5 9 8 10 6. Ryglice 3 4 4 3 4 4 7. Rzepiennik Strz. 4 4 2 5 4 2 8. Skrzyszów 5 6 6 7 11 8 9. Szerzyny 1 1 1 2 2 2 10. Tarnów 20 18 19 41 30 34 11. Tuchów 7 6 4 11 10 4 12. Wierzchosławice 4 4 4 6 6 6 13. Wietrzychowice 0 0 0 0 0 0 14. Wojnicz 10 9 6 14 10 8 15. Zakliczyn 10 11 10 22 19 14 16. Żabno 6 6 6 8 8 8 Razem: 100 101 92 169 150 139 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Niewystarczająca praca służb społecznych z rodziną dysfunkcyjną w środowisku lokalnym powoduje umieszczenie dzieci w zastępczych formach opieki. Poniższa tabela przedstawia z jakiej gminy pochodzą dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej. Tabela nr 6. Pochodzenie dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych oraz ich liczba. L.p. Gmina Pochodzenie dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych oraz ich liczba 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 7 7 8 2. Gromnik 8 7 6 3. Lisia Góra 14 11 10 4. Pleśna 14 14 10 5. Radłów 4 4 4 6. Ryglice 4 7 3 7. Rzepiennik Strz. 4 3 10

8. Skrzyszów 10 8 8 9. Szerzyny 3 2 2 10. Tarnów 24 19 21 11. Tuchów 8 6 6 12. Wierzchosławice 8 8 8 13. Wietrzychowice 3 0 0 14. Wojnicz 9 9 8 15. Zakliczyn 7 12 11 16. Żabno 14 15 15 Razem: 141 132 130 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Strona 13 z 69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Najczęstszymi przyczynami umieszczania dzieci z Powiatu Tarnowskiego w rodzinach zastępczych są dysfunkcje i patologie rodzin biologicznych spowodowane przez: uzależnienie od alkoholu 35 %, porzucenie dzieci dla wyjazdu za granicę 18 %, brak zainteresowania losem dzieci 17 %, pobyt rodziców w zakładzie karnym 13 %, sieroctwo 10 %, choroba psychiczna rodziców 7 %. Poniższy wykres przedstawia w procentach przyczyny umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych.

Strona 14 z 69 Wykres nr 1. Przyczyny umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych. 10% 7% 35% 13% 17% 18% uzależnienie od alkoholu brak zainteresowania sieroctwo porzucenie dzieci rodzice w zakładzie karnym choroba psychiczna rodziców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2.3. Instytucjonalna opieka dla dzieci w Powiecie Tarnowskim. Po wyczerpaniu możliwości udzielania pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczania w rodzinie zastępczej dziecko pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej jest kierowane do placówki opiekuńczo-wychowawczej, całodobowej. 2.3.1. Opieka w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Całodobowa placówka zapewnia dziecku ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a także zapewnia korzystanie ze świadczeń zdrowotnych i kształcenia. Większość dzieci pochodzących z terenu powiatu tarnowskiego przebywa w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów. Powiat Tarnowski uruchomił z dniem 1 września 2011 roku własną placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu socjalizacyjnego. Poniższa tabela przedstawia ilość dzieci umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych.

Strona 15 z 69 Tabela nr 7. Ilość dzieci umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Ilość dzieci przebywających w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych 2009 2010 2011* Ogółem w latach 2009-2011* 78 86 91 255 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Liczba dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wskazuje, że w gminach na prawach miasta występuje zwiększone zjawisko degradacji życia rodzinnego. Poniższa tabela przedstawia pochodzenie dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2009-2011. Tabela nr 8. Pochodzenie dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych w latach 2009-2011. Pochodzenie dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ich liczba Gmina 2009 2010 2011* Ciężkowice 1 6 8 Gromnik - - 1 Lisia Góra 6 14 10 Pleśna 4 4 7 Radłów 11 10 6 Ryglice 6 6 6 Rzepiennik Strz. 5 5 2 Skrzyszów 10 10 8 Szerzyny 5 5 5 Tarnów 3 6 8 Tuchów 4 6 7 Wierzchosławice 2 1 3 Wietrzychowice 4 3 4 Wojnicz 6 6 6 Zakliczyn - - 3 Żabno 11 4 7 Ogółem: 78 86 91 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym CentrumPomocy Rodzinie w Tarnowie.

2.3.2. Opieka w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego. Strona 16 z 69 Placówki Wsparcia Dziennego zapewniają dziecku pomoc w nauce, organizują czas wolny, rozwijają zainteresowania, organizują zajęcia sportowe, zabawy, oraz prowadzą stałą pracę z rodziną dziecka. Na terenie Powiatu tarnowskiego funkcjonują placówki wsparcia dziennego typu opiekuńczego i specjalistycznego. Powiat prowadzi i finansuje 8, a 3 placówki są prowadzone i finansowane przez Gminy (Gmina Radłów 1, Gmina Skrzyszów 2). Poniża tabelka przedstawia liczbę i typy placówek wsparcia dziennego funkcjonujące na terenie Powiatu Tarnowskiego w latach 2009-2011. Tabela nr 9. Liczba i typ placówek wsparcia dziennego w latach 2009-2011. Placówki Wsparcia Dziennego Ogółem placówki Typu opiekuńczego Typu specjalistycznego Ilość placówek Ilość miejsc Ilość dzieci korzystających 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 10 11 11 236 251 251 236 251 251 7 8 8 165 180 180 165 180 180 3 3 3 71 71 71 71 71 71 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2.4. Usamodzielnienie wychowanków z terenu Powiatu Tarnowskiego. Początek procesu usamodzielnienia rozpoczyna się długo przed ustawowym terminem, ma charakter długofalowy, stanowi jeden z najbardziej istotnych sprawdzianów opieki wychowawczej. Wychowanek, który osiągnął pełnoletniość w rodzinie zastępczej, oraz wychowanek opuszczający placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek wychowawczy i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zostaje objęty pomocą mającą na celu jego życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną.

Poniższe tabele przedstawiają liczbę osób usamodzielnionych w latach 2009-2011. Strona 17 z 69 Tabela nr 10. Liczba osób usamodzielnionych z rodzin zastępczych w latach 2009-2011. L.p. Gmina Ilość osób usamodzielnionych z rodzin zastępczych 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 2 0 1 2. Gromnik 1 1 1 3. Lisia Góra 1 2 1 4. Pleśna 0 1 0 5. Radłów 1 2 0 6. Ryglice 0 0 0 7. Tuchów 1 1 0 8. Wierzchosławice 0 0 2 9. Wietrzychowice 0 0 0 10. Rzepiennik Strzyżewski 0 2 0 11. Skrzyszów 0 0 0 12. Tarnów 3 0 1 13. Żabno 1 0 2 14. Szerzyny 0 0 0 15. Wojnicz 1 3 1 16. Zakliczyn 2 0 0 Razem 13 12 9 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie.

Strona 18 z 69 Tabela nr 11. Liczba osób usamodzielnionych z placówek opiekuńczo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz zakładów poprawczych w latach 2009-2011. L.p. Gmina Ilość osób usamodzielnionych z placówek opiekuńczowychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz zakładów poprawczych 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 0 0 0 2. Gromnik 0 0 0 3. Lisia Góra 1 0 0 4. Pleśna 0 0 0 5. Radłów 1 1 0 6. Ryglice 1 1 1 7. Tuchów 0 0 1 8. Wierzchosławice 0 1 1 9. Wietrzychowice 0 0 0 10. Rzepiennik Strzyżewski 0 1 1 11. Skrzyszów 2 3 1 12. Tarnów 2 0 0 13. Żabno 1 0 1 14. Szerzyny 0 0 2 15. Wojnicz 0 1 1 16. Zakliczyn 0 0 1 Razem 8 8 10 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Usamodzielnieni wychowankowie otrzymują z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie pomoc finansową. Poniższa tabela przedstawia rodzaj i ilość wypłacanych świadczeń.

Strona 19 z 69 Tabela nr 12. Ilość świadczeń wypłaconych dla osób usamodzielnionych z rodzin zastępczych w latach 2009-2011. L.p. Gmina Ilość świadczeń wypłaconych dla osób usamodzielnionych z rodzin zastępczych w latach 2009-2011* Kontynuacja nauki Pomoc pieniężna jednorazowa na usamodzielnienie Pomoc rzeczowa na zagospodarowanie 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 5 4 3 2 0 1 2 0 1 2. Gromnik 3 4 2 0 0 0 0 0 1 3. Lisia Góra 3 5 5 1 0 1 0 2 1 4. Pleśna 2 2 2 0 0 0 0 1 1 5. Radłów 3 3 3 0 0 2 1 1 1 6. Ryglice 2 1 0 1 0 0 0 0 0 7. Tuchów 2 3 3 0 0 0 1 0 0 8. Wierzchosławice 2 3 3 0 1 0 0 0 1 9. Wietrzychowice 1 1 1 0 0 0 0 0 0 10. Rzepiennik Strzyżewski 1 2 1 2 1 0 0 2 0 11. Skrzyszów 2 3 3 0 0 1 0 0 0 12. Tarnów 6 3 3 2 0 0 2 0 1 13. Żabno 8 7 6 0 0 2 1 0 2 14. Szerzyny 1 2 1 0 0 0 2 0 0 15. Wojnicz 2 4 4 0 0 0 2 3 1 16. Zakliczyn 1 1 3 0 0 0 2 0 0 Razem 44 47 43 8 2 7 13 9 10 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie.

Strona 20 z 69 Tabela nr 12. Ilość świadczeń wypłaconych dla osób usamodzielnionych z placówek opiekuńczo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz zakładów poprawczych w latach 2009-2011. L.p. Gmina Ilość świadczeń wypłaconych dla osób usamodzielnionych z placówek opiekuńczo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz zakładów poprawczych w latach 2009-2011 Kontynuacja nauki Pomoc pieniężna jednorazowa na usamodzielnienie Pomoc rzeczowa na zagospodarowanie 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 2009 2010 2011* 1. Ciężkowice 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Gromnik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3. Lisia Góra 0 0 0 0 0 0 1 0 0 4. Pleśna 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5. Radłów 4 4 5 1 1 0 1 0 0 6. Ryglice 2 3 2 0 1 1 1 1 0 7. Tuchów 0 0 0 0 0 0 0 0 1 8. Wierzchosławice 2 2 0 0 1 2 0 1 1 9. Wietrzychowice 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10. Rzepiennik Strzyżewski 1 1 1 0 0 1 0 0 1 11. Skrzyszów 4 2 2 2 1 0 2 2 0 12. Tarnów 2 3 1 0 0 1 2 0 0 13. Żabno 1 1 2 1 0 0 2 0 1 14. Szerzyny 0 0 1 0 0 1 0 0 1 15. Wojnicz 1 1 1 0 1 0 0 0 0 16. Zakliczyn 1 1 1 0 0 1 0 0 0 Razem 18 18 16 4 5 7 9 4 5 szacunkowe na dzień 31 października 2011r. * Dane

Strona 21 z 69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie.

Strona 22 z 69 2.5. Poradnictwo specjalistyczne. Poradnictwo specjalistyczne (w szczególności prawne, psychologiczne, rodzinne, pedagogiczne, praca socjalna) jest świadczone osobom wymagającym wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód. Jest to zadanie własne Powiatu. 2.5.1. Poradnictwo specjalistyczne udzielane w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Poradnictwo specjalistyczne, w szczególności pomoc psychologiczna w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie świadczona jest od 2003 roku. Poniższa tabela przedstawia problemy rodzin zgłaszających się po wsparcie do psychologa. 1. Zakres problematyki osób korzystających z pomocy psychologicznej w ramach specjalistycznego poradnictwa: Tabela nr 13. Liczba osób korzystających z pomocy psychologicznej w ramach specjalistycznego poradnictwa: Lp. Rodzaj problemu 1. Kryzysy rodzinne: a) kryzysy związane z etapem życia rodziny b) kryzysy małżeńskie c) przemoc w rodzinie (psychiczna, fizyczna, seksualna) Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2009 Razem 16 20 24 3. Kryzysy psychospołeczne: a) kłopoty finansowe 5 2 6 2 4 9 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2010 6 0 2 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2011* Razem 15 8 21 2. Kryzysy psychiatryczne: a) próby samobójcze b) problemy osobowościowe c) związane z zaburzeniami psychicznymi d) alkoholizm i inne uzależnienia 3 2 4 7 1 8 6 5 3 2 14 5 5 6 10

b) bezrobocie c) trudności mieszkaniowe 4 3 1 1 3 2 Razem 12 4 11 4. Ostre kryzysy sytuacyjne: a) utraty, sytuacje żałoby 1 2 1 Razem 1 2 1 5. Inne: a) trudności wychowawcze b) konsultacja z kuratorem c) konsultacje z pracownikami socjalnymi d) poradnictwo zawodowe e) trudności wynikające z pełnienia funkcji rodzicielstwa zastępczego 25 8 12 1 27 10 2 7 1 18 30 2 6 7 24 Razem 73 38 69 Ogółem: 117 72 126 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Strona 23 z 69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Liczba osób którym udzielono wsparcia w latach 2009-2011 wynosi 315. Szczególną grupą wymagającą wsparcia specjalistycznego ( pomoc psychologa, pedagoga, pracownika socjalnego) są rodziny naturalne z problemami opiekuńczo-wychowawczymi. Poniższa tabela przedstawia liczbę rodzin korzystających z pomocy w ramach specjalistycznego poradnictwa w latach 2009-2011. Tabela nr 14. Liczba rodzin korzystających z pomocy w ramach specjalistycznego poradnictwa. Lp. Rodziny naturalne, którym udzielono pomocy w postaci wsparcia i poradnictwa specjalistycznego 1. Rodziny, których dzieci zostały umieszczone w placówkach opiekuńczo wychowawczych a) pomoc psychologiczna b) innego rodzaju pomoc praca socjalna, wsparcie w sprawach urzędowych Rodziny naturalne Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2009 41 82 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2010 25 94 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2011* 43 76

Razem 123 119 119 2. Rodziny, których dzieci zostały umieszczone w rodzinie zastępczej a) pomoc psychologiczna b) innego rodzaju pomoc praca socjalna, wsparcie w sprawach urzędowych c) organizowanie spotkań w PCPR dzieci z rodzicami ( utrzymywanie więzi) 14 30 26 10 28 12 18 22 21 liczba osób łącznie z dziećmi Razem 70 50 61 3. Rodziny, których dzieci przebywają w domu rodzinnym, ale rodzina wymaga wsparcia w wypełnianiu swoich funkcji a) pomoc psychologiczna b) innego rodzaju pomoc praca socjalna, wsparcie 26 26 11 23 28 28 w sprawach urzędowych Razem 52 34 56 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Strona 24 z 69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Pomocą specjalistyczną objęte są również rodziny zastępcze. Poniższa tabela przedstawia liczbę rodzin zastępczych którym udzielono pomocy celem wzmocnienia ich w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczej nad dziećmi w latach 2009-2011.

Strona 25 z 69 2. Liczba rodzin korzystających z pomocy w ramach specjalistycznego poradnictwa. Tabela nr 15. Liczba rodzin zastępczych którym udzielono pomocy w postaci wsparcia i poradnictwa specjalistycznego. Rodziny zastępcze Lp. Rodziny zastępcze, którym udzielono pomocy w postaci wsparcia i poradnictwa specjalistycznego 1. Rodziny zastępcze wymagające pomocy w rozwiązywaniu problemów opiekuńczych i wychowawczych a ) pomoc psychologiczna b) innego rodzaju pomoc praca socjalna, wsparcie w sprawach urzędowych Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2009 27 100 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2010 18 101 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2011* Razem 127 119 116 2. Rodziny wykazujące gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej d) pomoc psychologiczna e) innego rodzaju pomoc praca socjalna, wsparcie w sprawach urzędowych Razem 2 4 24 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. 1 1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2 2 24 92 12 12 3. Diagnoza psychologiczna i opiniowanie. Pomoc psychologiczna świadczona jest również osobom niepełnosprawnym w postaci diagnozy psychologicznej i opiniowania. Poniższa tabela przedstawia liczbę osób które skorzystały z usług psychologa zatrudnionego w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie.

Tabela nr 16. Liczba osób którym wydano opinie psychologiczne. Lp. Opinie Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2009 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2010 Strona 26 z 69 Liczba osób, którym udzielono wsparcia w 2011* 1. Opiniowanie dla potrzeb Zespołu Orzekającego 30 11 25 2. Opiniowanie w sprawie wniosków osób ubiegających się o umieszczenie w Domu Pomocy Społecznej 1 - - 3. Opiniowanie na prośbę klientów celem przedłożenia odnośnym władzom 6 2 2 Razem 37 13 27 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Pomoc psychologiczna obejmuje również sporządzanie diagnozy psychologicznej i opiniowanie na potrzeby osób z terenu Powiatu Tarnowskiego m.in. dla Zespołu Orzekającego. W latach 2009-2011* objęła 77 osób. 2.5.2 Wspomaganie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym. Na szczególne uwzględnienie, w lokalnym systemie wsparcia rodzin w pełnieniu funkcji opiekuńczych zasługują rodziny posiadające dzieci i osoby niepełnosprawne, ciężko i przewlekle chore. Powiatowe Centrum w ramach realizacji ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, udziela pomocy osobom niepełnosprawnym poprzez dofinansowanie ze środków PFRON różnych świadczeń. Poniższa tabela przedstawia katalog udzielonych świadczeń w latach 2009-2011.

Strona 27 z 69 Tabela nr 17. Liczba osób, które otrzymały pomoc w ramach dofinansowania ze środków PFRON. L.p. Forma pomocy Ilość osób którzy otrzymali dofinansowanie w 2009 Ilość osób którzy otrzymali dofinansowanie w 2010 Ilość osób którzy otrzymali dofinansowanie w 2011* Dorośli Dzieci Ogółem Dorośli Dzieci Ogółem Dorośli Dzieci Ogółem 1. Turnusy 376 52 428 346 64 410 257 67 324 rehabilitacyjne 2. Bariery 25 0 25 12 0 12 2 0 2 architektoniczne 3. Bariery 9 1 10 13 0 13 3 1 4 techniczne 4. Bariery w 0 0 0 0 0 0 0 0 0 komunikowaniu się 5. Środki ortopedyczne i sprzęt rehabilitacyjny 909 201 1110 908 181 1089 551 131 682 * Dane szacunkowe na dzień 30 września 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2.4.2. Ośrodek Interwencji Kryzysowej. Ośrodek Interwencji Kryzysowej funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej. Styl i forma pracy ośrodka interwencji kryzysowej zależy od potrzeb społeczności lokalnej, na terenie którego ośrodek się znajduje. Powiat Tarnowski posiada jeden Ośrodek Interwencji Kryzysowej, który funkcjonuje od 2006 roku. Poniższa tabela prezentuje liczbę osób korzystających z pomocy ośrodka w latach 2009-2011. Tabela nr 18. Liczba osób korzystających z Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Liczba osób korzystających z pomocy OIK Lata OIK OIK wraz ze schroniskiem dorośli dzieci Razem dorośli dzieci Razem 2009 78 33 111 5 15 20 2010 92 40 132 47 16 63 2011* 44 12 56 2 2 4 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Szczególną grupą korzystających z pomocy ośrodka interwencji kryzysowej są osoby,

Strona 28 z 69 rodziny, dotknięte przemocą. Poniższa tabela przedstawia liczbę ofiar przemocy korzystających z pomocy ośrodka w latach 2009-2011. Tabela nr 19. Liczba ofiar przemocy korzystających z Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Lata Liczba ofiar przemocy korzystających z pomocy OIK OIK OIK wraz ze schroniskiem dorośli dzieci Razem dorośli dzieci Razem 2009 28 26 54 - - - 2010 13 11 24 4 9 13 2011* 2 0 2 1 2 3 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Sama interwencja kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Jej celem jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej. Poniższa tabela przedstawia powody korzystania z pomocy OIK w latach 2009-2011. Tabela nr 20. Powody korzystania z Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Powody korzystania z pomocy OIK Traumatyczne/urazowe zdarzenie (katastrofa, gwałt, napad, wypadek itp.) Gwałtowna, niekorzystna zmiana życiowa (utrata pracy, zdrada partnera, zagrożenie chorobą, itp.) Strata bliskiej osoby/żałoba Trudności w związku małżeńskim/partnerskim Powody korzystania z OIK w latach 2009, 2010, 2011* Liczba osób 2009 2010 2011* Liczba Liczba Liczba Liczba porad osób porad osób Liczba porad 2 21 50 147 3 5 25 58 67 19 7 11 0 0 1 4 0 0 11 40 15 53 11 34

Strona 29 z 69 Trudności wychowawcze 43 127 35 79 21 72 Skłonności/próby 1 13 0 0 0 0 samobójcze Zaburzenia psychiczne 3 7 2 5 2 2 Uzależnienia 5 5 1 2 0 0 Przemoc w rodzinie 54 170 24 69 7 26 Przemoc i agresja poza 3 16 0 0 0 0 rodziną Razem 147 457 195 378 51 150 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2.6. Realizacja programów i współpraca z różnymi instytucjami na rzecz dziecka i rodziny. Samorząd Powiatowy przejął zadania kształtowania i realizacji lokalnej polityki społecznej, w tym diagnozowanie potrzeb i opracowanie lokalnej strategii rozwiązywania problemów społecznych. W ramach tej strategii powiat powinien opracowywać, nadzorować, koordynować i realizować programy dotyczące rodziny w zakresie: edukacji, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, wspierania osób niepełnosprawnych i współpracy z organizacjami pozarządowymi. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie w ramach swoich zadań realizuje program i współuczestniczy w programach prowadzonych przez inne jednostki. 2.6.1. Realizacja projektu pt. Twój los w twoich rękach współfinansowanego ze środków Unijnych przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie od 1 lutego 2009 roku realizuje projekt systemowy pt. Twój los w twoich rękach współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej, Działanie 7.1.Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji, Poddziałanie 7.1.2. Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie. Osobami które wzięły udział w projekcie były osoby niepełnosprawne oraz usamodzielnieni wychowankowie. Poniższa tabela przedstawia ilość osób które wzięły udział w projekcie w latach 2009-2011.

Strona 30 z 69 Tabela nr 21. Ilość osób które wzięły udział w projekcie Twój los w twoich rękach. Ilość osób które wzięły udział w projekcie L.p LATA Twój los w twoich rękach w okresie od 2009-2011* Usamodzielnieni Osoby wychowankowie niepełnosprawne 1. 2009 15 0 2. 2010 6 50 3. 2011 6 50 RAZEM: 27 100 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Beneficjenci uczestniczący w projekcie objęci byli narzędziami aktywnej integracji. Poniższe tabele przedstawiają szczegółowo z jakich form pomocy skorzystali Beneficjenci w latach 2009-2011. Wykres nr 2. Formy pomocy z których skorzystali wychowankowie projektu. 15 15 15 15 15 11 10 5 8 6 6 3 2 4 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 0 0 0 0 2009 rok 2010 rok 2011 rok * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum

Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Wykres nr 3. Formy pomocy z których skorzystały osoby niepełnosprawne w projekcie. Strona 31 z 69 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 30 0 43 50 50 50 50 2010 2011 * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. 2.6.2 Współpraca z Zakładem Karnym Tarnów-Mościce. Od 2009 roku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie współpracuje z Zakładem Karnym Tarnów-Mościce. Współpraca ta obejmuje uczestnictwo pracowników PCPR w Tarnowie w prowadzeniu zajęć w ramach programu korekcyjno- edukacyjnego pt. Rodzina bez przemocy. Program skierowany jest do osób skazanych, odbywających karę pozbawienia wolności za popełnienie przestępstw przeciwko rodzinie. Współpraca opiera się na podstawie podpisanego porozumienia. Program obejmuje działania w zakresie kształtowania prospołecznych postaw osadzonych, zwłaszcza przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz profilaktyki uzależnień. W szczególności poruszana jest problematyka nawiązywania właściwych relacji rodzinnych, kształtowania umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami ze szczególnym uwzględnieniem negatywnych skutków alkoholu w budowaniu właściwych relacji rodzinnych. Co roku w programie

Strona 32 z 69 liczba skazanych uczestniczących w projekcie wynosi od 15 do 30 osób. Pracownicy Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie co roku realizują ten program. 2.6.3. Realizacja zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie w ramach realizacji zadań wynikających z ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie współpracuje z wieloma instytucjami takimi jak: Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej w Jadownikach Mokrych, Ośrodkami Pomocy Społecznej, Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej, Wojewódzką Komendą Policji w Krakowie, Komendą Policji w Tarnowie, Tarnowskim Ośrodkiem Interwencji Kryzysowej i Wsparcia Ofiar Przemocy, oraz innymi instytucjami działającymi w obszarze pomocy na rzecz osób dotkniętych przemocą i osobami zależnymi. W związku z tworzeniem spójnego i wielopoziomowego systemu pomocy osobom uwikłanym w przemoc domową Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie podejmowało następujące działania: 1. Zorganizowanie w 2009 roku: a) wraz z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej spotkania promującego program Przeciw przemocy. Budowanie lokalnych koalicji - interwencje w przemocy domowej, b) szkoleń, których tematyka obejmowała aspekt psychologiczny przemocy, prawny oraz budowanie zespołów interdyscyplinarnych. Uczestnikami szkoleń i spotkań byli przedstawiciele pomocy społecznej, policji, oświaty, sąd. 2. Zorganizowanie w 2011 roku wraz z Gminą Skrzyszów konferencji pt. Wspólnie przeciw przemocy - Budowanie lokalnego partnerstwa na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Problematyka konferencji obejmowała nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, powołanie i praca zespołów interdyscyplinarnych, źródła przemocy w rodzinie oraz kierunki działań.

Strona 33 z 69 2.6.4. Bezrobocie. Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie prowadzi instytucjonalną obsługę rynku pracy na terenie obejmującym dwa powiaty: - Miasto Tarnów, - Powiat Tarnowski. W celu usprawnienia obsługi osób bezrobotnych i pracodawców, Urząd świadczy usługi również poza swoją główną siedzibą przy placu Józefa Bema w Tarnowie, w Filiach w Tuchowie, i w Żabnie oraz 4 Lokalnych Punktach Informacyjno-Konsultacyjnych. Na dzień 31.03.2011r. w ewidencji PUP w Tarnowie pozostawało 15 376 osób bezrobotnych i poszukujących pracy. 1.209 osób posiadało orzeczenie o niepełnosprawności, w tym 1080 to osoby bezrobotne i 129 osoby poszukujące pracy. W porównaniu do 2010 roku liczba osób niepełnosprawnych zmniejszyła się o 129 osób. Liczba osób bezrobotnych w poszczególnych latach przedstawia się następująco: 12 542 osób - stan na dzień 31.03.2009, 15 013 osób - stan na dzień 31.03.2010, 15 118 osób - stan na dzień 31.03.2011. Wykres nr 4. Poziom bezrobocia w latach 2008-2010. 17000 16500 16000 15500 15000 14500 14000 13500 13000 12500 12000 11500 11000 10500 13881 10487 15174 11490 15481 12258 15013 Poziom bezrobocia w 2009 r. Poziom bezrobocia w 2010 r. 14194 13938 13322 13088 12832 12916 12542 12463 12271 12233 12355 12816 12628 14595 13881 13452 13038 13377 13034 10000 XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowie.

Strona 34 z 69 Wśród osób pozostających w ewidencji urzędu przeważają kobiety, stanowią one ponad 53% ogółu zarejestrowanych. Na koniec marca 2011r. w ewidencji urzędu pozostawało: - 4553 osoby w wieku do 25 roku życia (30% ogółu bezrobotnych), - 2355 osób w wieku powyżej 50 roku życia (16% ogółu bezrobotnych). Ponad 47 % osób pozostających w ewidencji Powiatowe Urzędu Pracy w Tarnowie to osoby długotrwale bezrobotne 7130 osób. III. Zasoby Powiatu Tarnowskiego. Stworzenie systemu wspomagającego wychowawczą funkcję rodziny jest jednym z najważniejszych zadań pomocy społecznej. Aby stworzyć prawidłowy system wsparcia należy określić posiadane zasoby. 3.1. Rodziny zastępcze. Rodzina zastępcza jak sama nazwa wskazuje zastępuje dziecku rodzinę naturalną. Jest to forma czasowej opieki nad dzieckiem. Rodzina taka zapewnia opiekę i wychowanie dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie orzeczenia Sądu, jednakże w przypadku pilnej konieczności zapewnienia dziecku opieki zastępczej jest ono możliwe na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka na podstawie umowy cywilno-prawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a Starostą właściwym ze względu na zamieszkanie tej rodziny. Rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Wysokość pomocy pieniężnej dla rodziny zastępczej uzależniona jest od : - wieku dziecka, - stanu zdrowia, - niedostosowania społecznego dziecka. Podstawą ustalenia wysokości pomocy pieniężnej jest kwota 1647 zł nazywana ustawowo podstawą. Dodatkowo rodzina zastępcza na pisemny wniosek może otrzymać jednorazowe świadczenie pieniężne na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka w wysokości do 150% podstawy.

Strona 35 z 69 Rodziny zastępcze dzielą się na spokrewnione z dzieckiem oraz niespokrewnione z dzieckiem. Wyróżnia się też zawodowe niespokrewnione z dzieckiem rodziny zastępcze, w tym wielodzietne specjalistyczne i o charakterze pogotowia rodzinnego. Od momentu stworzenia warunków prawnych do tworzenia niespokrewnionych z dzieckiem zawodowych rodzin zastępczych Powiat Tarnowski od 2005 roku systematycznie tworzy bazę zawodowych rodzin zastępczych. Obecnie na dzień 31.10.2011r. Powiat posiada 8 zawodowych rodzin zastępczych w tym: - dwie zawodowe niespokrewnione z dzieckiem wielodzietne rodziny zastępcze - jedną zawodową niespokrewnioną z dzieckiem specjalistyczną rodzinę zastępczą - pięć zawodowe niespokrewnione z dzieckiem o charakterze pogotowia rodzinnego Wykres nr 5. Liczba zawodowych rodzin zastępczych. Liczba zawodowych rodzin zastępczych od 2009-2011* roku Pogotowia rodzinne Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem wielodzietna Zawodowa niespokrewniona z dzieckiem specjalistyczna 4 5 5 2 2 1 1 1 2009 2010 2011* * Dane szacunkowe na dzień 31 października 2011r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych znajdujących się w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie. Ponadto na terenie Powiatu funkcjonuje 80 rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem oraz 14 rodzin niespokrewnionych z dzieckiem.

Strona 36 z 69 3.2. Instytucjonalne formy opieki nad dzieckiem. Wraz z narastającymi problemami rodzin i trudnościami dotyczącymi dzieci, role podmiotów je wspierających nabiera ogromnego znaczenia. Dzieci i rodziny objęte są pomocą przez wiele instytucji a najważniejsze są te, które funkcjonują w lokalnym środowisku. Taką funkcję pełnią placówki opiekuńczo-wychowawcze, które dzielimy na placówki całodobowe oraz placówki wsparcia dziennego. Są to instytucje o różnym charakterze, które spełniają wielorakie funkcje. 3.2.1. Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego. Każde dziecko ma prawo do życia i zdrowia, do wychowania w rodzinie, do godziwych warunków socjalnych, do nauki. Pierwszym i najważniejszym środowiskiem rozwoju i wychowania dzieci jest rodzina. To ona ma zaspokoić wszystkie potrzeby dzieci, zwłaszcza jego prawo do życia, bezpieczeństwa, rozwoju i nauki, do zapewnienia godziwych warunków bytowych. W wypełnianiu funkcji opiekuńczych, wychowawczych i edukacyjnych wobec dzieci, rodzina, zwłaszcza określana jako dysfunkcyjna, jest wspierana przez zespół organizacji i placówek wsparcia dziennego powołanych po to, by służyć dziecku i rodzinie. Placówki Opiekuńczo-Wychowawcze wsparcia dziennego funkcjonujące na terenie Powiatu Tarnowskiego otaczają opieką głównie dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych, mających trudności w nauce, sprawiające problemy wychowawcze, zagrożone demoralizacją, pochodzące z rodzin niewydolnych wychowawczo lub rodzin wielodzietnych. Głównym celem i zadaniem w/w placówek jest wspieranie rodzin w sprawowaniu jej podstawowych funkcji, chronienie jej przed rozbiciem i zapobieganie przed umieszczeniem dziecka w placówce całodobowej. Wspieranie rodziny następuje we współpracy ze Szkołami, Ośrodkami Pomocy Społecznej i innymi instytucjami poprzez zapewnienie dzieciom opieki wychowawczej, pomocy w nauce i wyrównywanie braków edukacyjnych, rozwijanie zainteresowań, umiejętności efektywnego i atrakcyjnego spędzania wolnego czasu, łagodzenie niedostatków wychowawczych poprzez odpowiednio dobierane gry i zajęcia, okazywanie dzieciom indywidualnego zainteresowania i akceptacji, stawianie jasnych wymagań i nagradzanie pożądanych zachowań, eliminowanie zachowań negatywnych, niezgodnych z powszechnie obowiązującymi normami. Zadania te realizowane

Strona 37 z 69 są w placówkach poprzez oferowaną pomoc psychologiczną, pedagogiczną i logopedyczną oraz m.in. prowadzenie szeregu urozmaiconych zajęć i wycieczek, a nawet wielodniowych wakacyjnych wczasów. Najważniejszym celem realizowanym przez placówki jest równoległe oddziaływanie na dziecko i jego rodzinę, przestrzeganie zasad respektowania dobra dziecka i poszanowanie jego praw, a także prowadzenie działalności środowiskowej na rzecz dziecka i rodziny. Współpraca z rodziną naturalną opiera się przede wszystkim na częstych kontaktach, odwiedzinach w domu, indywidualnych rozmowach z wychowawcą, psychologiem, pedagogiem. W pracy z dziećmi zwraca się szczególna uwagę na rozwijanie zasad współżycia w grupie i integracji z dziećmi niepełnosprawnymi. W tym celu postanowiono co roku organizować Imprezę Integracyjną Powiatowych Placówek Wsparcia Dziennego. Spotkania odbywają się od 2004 roku, do chwili obecnej odbyło się 7 spotkań. Liczba dzieci uczestnicząca w tych spotkaniach wynosi około 250. Na terenie Powiatu tarnowskiego funkcjonuje obecnie 11 placówek wsparcia dziennego dla 251 dzieci. Powiat Tarnowski finansuje 8 placówek, w tym 3 typu specjalistycznego i 5 typu opiekuńczego. 3.2.2. Całodobowa Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Promyk w Rzuchowej. Dzieci pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej jest kierowane do placówki opiekuńczo-wychowawczej, całodobowej. Małoletnie dzieci mogą być umieszczane w placówce opiekuńczo-wychowawczej następującego typu: - interwencyjnego (pogotowie opiekuńcze), - rodzinnego (rodzinny dom dziecka), - socjalizacyjnego (dom dziecka). Placówki opiekuńczo-wychowawcze całodobowe zapewniają dziecku całodobową ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie oraz zaspokajają jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a także zapewnią korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych i kształcenia. Pobyt dziecka w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej powinien mieć charakter przejściowy - do czasu powrotu dziecka do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej. W realizacji powyższego zadania Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie ściśle współpracuje z sądem,

Strona 38 z 69 kuratorami, ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi, innymi powiatowymi centrami pomocy rodzinie, ośrodkami pomocy społecznej oraz placówkami opiekuńczo - wychowawczymi. Na terenie Powiatu Tarnowskiego funkcjonuje całodobowa placówka opiekuńczo - wychowawcza typu socjalizacyjnego Placówka Opiekuńczo Wychowawcza Promyk w Rzuchowej, do której kierowane są dzieci na podstawie postanowienia Sądu. Placówka przeznaczoną dla 26 wychowanków. Została powołana Uchwałą Rady Powiatu Tarnowskiego Nr VI.39.2011 z dnia 29 marca 2011 r. od 1 lipca 2011 r. Zgodę Wojewody Małopolskiego na rozpoczęcie działalności placówka uzyskała z dniem 1 września 2011 r. i od tego momentu do placówki były kierowane dzieci. Głównym założeniem placówki jest stworzenie dzieciom, całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki, warunków maksymalnie zbliżonych do tych, jakie panują w prawidłowo funkcjonującej rodzinie. Opiekę i wychowanie nad dziećmi sprawują na stałe przypisani wychowawcy, którzy kierują ich procesem wychowania. 3.3. Posiadane środki finansowe z PFRON. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Tarnowie udziela pomocy rodzinom i osobom niepełnosprawnym poprzez dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do: uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się, technicznych w zależności od rodzaju niepełnosprawności, zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, działalności kulturalnej, sportowej, turystycznej, działalności warsztatu terapii zajęciowej Tabela nr 22. Kwoty dofinansowania z PFRON w latach 2009-2011 do różnych form pomocy. L.p. Forma pomocy Kwota dofinansowania w 2009 Kwota dofinansowania w 2010 Kwota dofinansowania w 2011* 1. Turnusy rehabilitacyjne 378.406,00 399.761,00 316.935,00 2. Bariery architektoniczne 139.607,00 52.824,00 15.103,00 3. Bariery techniczne 136.577,00 15.805,00 4.638,00 4. Bariery w komunikowaniu się 3.030,00 0 0