SPIS TREŚCI Autorzy................................................................................ XV 1 OTOLOGIA ANATOMIA I FIZJOLOGIA UCHA Jarosław Wysocki, Krzysztof Morawski, Anatomia ogólna kości skroniowej oraz ucha zewnętrznego i środkowego....................... 1 Anatomia chirurgiczna ucha środkowego i wewnętrznego.................................... 5 Jarosław Wysocki Fizjologia słuchu........................................................................ 15 Krzysztof Morawski CHOROBY UCHA ZEWNĘTRZNEGO Tomasz Durko Anatomia i fizjologia.................................................................... 21 Katarzyna Dąbrowska Zapalenia ucha zewnętrznego............................................................. 22 Katarzyna Dąbrowska, Izabela Olejniczak, Katarzyna Starska Półpasiec uszny......................................................................... 28 Izabela Olejniczak Zapalenia skóry i tkanki podskórnej, ochrzęstnej i chrząstki ucha zewnętrznego................. 29 Izabela Olejniczak Rogowacenie obturacyjne przewodu słuchowego zewnętrznego............................... 30 Izabela Olejniczak Perlak przewodu słuchowego zewnętrznego................................................. 30 Izabela Olejniczak Nowotwory ucha zewnętrznego........................................................... 30 Andrzej Jankowski Urazy ucha zewnętrznego................................................................ 37 Katarzyna Maciaszczyk V
Spis treści VI Woskowina i ciała obce.................................................................. 39 Andrzej Jankowski Otalgia................................................................................ 41 Katarzyna Starska ZAPALENIA UCHA ŚRODKOWEGO Epidemiologia i etiologia................................................................. 45 Klasyfikacja zapaleń ucha środkowego..................................................... 46 Ostre zapalenie ucha środkowego......................................................... 47 Przewlekłe zapalenie ucha środkowego..................................................... 51 Wysiękowe zapalenie ucha środkowego.................................................... 69 Powikłania zapaleń ucha środkowego...................................................... 74, Robert Bartoszewicz GUZY UCHA, KOŚCI SKRONIOWEJ I KĄTA MOSTOWO-MÓŻDŻKOWEGO Wstęp................................................................................. 82 Diagnostyka i różnicowanie guzów ucha, kości skroniowej i kąta mostowo-móżdżkowego......... 83 Nowotwory małżowiny usznej............................................................ 84 Nowotwory przewodu słuchowego zewnętrznego............................................ 84 Klasyfikacje nowotworów ucha i kości skroniowej........................................... 85 Nowotwory ucha środkowego............................................................. 87 Guzy ucha wewnętrznego i piramidy kości skroniowej....................................... 94 Guzy kąta mostowo-móżdżkowego........................................................ 97 CHOROBY UCHA WEWNĘTRZNEGO Tomasz Durko Zapalenie błędnika...................................................................... 114 Marcin Durko Głuchota starcza........................................................................ 117 Magdalena Józefowicz-Korczyńska Nagła głuchota.......................................................................... 121 Anna Pajor Uszkodzenie słuchu pod wpływem hałasu.................................................. 126 Anna Pajor Uraz ciśnieniowy........................................................................ 131 Magdalena Józefowicz-Korczyńska Uraz ucha wewnętrznego................................................................. 132 Magdalena Józefowicz-Korczyńska
Choroba Ménière a...................................................................... 134 Marcin Durko Wpływ czynników ototoksycznych na ucho wewnętrzne...................................... 139 Katarzyna Starska Choroba autoimmunologiczna ucha wewnętrznego.......................................... 143 Wioletta Pietruszewska Wpływ chorób ogólnoustrojowych na zaburzenia słuchu...................................... 147 Wioletta Pietruszewska IMPLANTOLOGIA W OTOLOGII Historia implantów ślimakowych i pniowych............................................... 154 Lidia Mikołajewska, Budowa i działanie implantu ślimakowego.................................................. 156 Lidia Mikołajewska, Arkadiusz Paprocki Strategie kodowania mowy............................................................... 157 Lidia Mikołajewska Wskazania do implantacji ślimakowej jedno- i obustronnej oraz hybrydowej procedura kwalifikacyjna.............................................................. 167 Magdalena Lachowska Aspekty chirurgiczne wszczepiania implantów ślimakowych.................................. 170 Śródoperacyjne pomiary stosowane w operacjach wszczepienia implantów ślimakowego i pniowego............................................................... 178 Lidia Mikołajewska Dopasowanie parametrów stymulacji w procesorze mowy implantu ślimakowego................ 181 Zuzanna Łukaszewicz Implanty pniowe w praktyce klinicznej..................................................... 183 Lidia Mikołajewska Rehabilitacja słuchowo-językowa pacjentów implantowanych................................. 186 Agnieszka Pastuszka Słuchowe implanty zakotwiczone.......................................................... 189 Juliusz Piotrowski Implanty ucha środkowego............................................................... 203 Magdalena Lachowska, ZAWROTY GŁOWY I ZABURZENIA RÓWNOWAGI Henryk Kaźmierczak, Katarzyna Pawlak-Osińska SPIS TREŚCI Badanie neurootologiczne................................................................ 208 Katarzyna Pawlak-Osińska Schorzenia i zespoły neurootologiczne..................................................... 248 Henryk Kaźmierczak VII
Spis treści CHOROBY NERWU TWARZOWEGO, Anna Podgórska Wstęp................................................................................. 268 Embriogeneza nerwu twarzowego......................................................... 268 Anatomia topograficzna i czynność nerwu twarzowego....................................... 269 Przyczyny niedowładu i porażenia nerwu twarzowego........................................ 272 Objawy niedowładu i porażenia nerwu twarzowego.......................................... 273 Klasyfikacja i stopnie uszkodzenia nerwu twarzowego........................................ 275 Diagnostyka niedowładu i porażenia nerwu twarzowego..................................... 276 Leczenie............................................................................... 278 Porażenie idiopatyczne nerwu twarzowego................................................. 282 Pourazowe uszkodzenie nerwu twarzowego................................................. 284 Usznopochodne porażenie nerwu twarzowego.............................................. 284 Zespół Melkerssona Rosenthala.......................................................... 285 Borelioza............................................................................... 285 Półpasiec uszny......................................................................... 287 Powikłania porażenia nerwu twarzowego................................................... 287 Badania elektrofizjologiczne nerwu twarzowego: diagnostyczne i śródoperacyjne................ 289 Anna Podgórska 2 CHOROBY NOSA I ZATOK PRZYNOSOWYCH Dariusz Jurkiewicz ANATOMIA I FIZJOLOGIA NOSA I ZATOK PRZYNOSOWYCH VIII Anatomia nosa i zatok przynosowych...................................................... 313 Bogdan Ciszek
Fizjologia nosa i zatok przynosowych...................................................... 319 CHOROBY NOSA ZEWNĘTRZNEGO I JAMY NOSOWEJ 3 4 Urazy nosa i zatok przynosowych......................................................... 325 Paweł Stręk Krwawienia z jam nosa.................................................................. 331 Paweł Stręk Choroby skóry nosa zewnętrznego........................................................ 333 Ciało obce w jamach nosa................................................................ 334 Paweł Stręk Nieżyt błony śluzowej nosa i zatok przynosowych............................................ 335 Choroby tropikalne z objawami w obrębie błony śluzowej i skóry nosa.......................... 338 Deformacje nosa zewnętrznego........................................................... 341 Piotr Stręk Skrzywienie przegrody nosa.............................................................. 341 Piotr Stręk Zapalenie nosa i zatok przynosowych...................................................... 342 Maciej Misiołek Guzy masywu szczękowo-sitowego........................................................ 353 Wojciech Golusiński CHOROBY CZĘŚCI NOSOWEJ GARDŁA Elżbieta Hassman-Poznańska Anatomia i fizjologia.................................................................... 361 Elżbieta Hassman-Poznańska Przerost migdałka gardłowego............................................................ 365 Bożena Skotnicka, Małgorzata Piszcz Nowotwory łagodne..................................................................... 371 Wiesław Gołąbek, Anna Szymańska Nowotwory złośliwe..................................................................... 378 Elżbieta Hassman-Poznańska CHOROBY GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH Czesław Stankiewicz, Paweł Szwedowicz, Dominik Stodulski, Tomasz Kopeć SPIS TREŚCI Embriologia, anatomia i fizjologia......................................................... 387 Symptomatologia i diagnostyka chorób ślinianek............................................ 395 Choroby gruczołów ślinowych............................................................ 402 Chirurgia gruczołów ślinowych........................................................... 435 IX
Spis treści 5 6 7 8 X CHOROBY JAMY USTNEJ Maciej Misiołek Anatomia i fizjologia.................................................................... 451 Zbigniew Paluch Choroby zapalne........................................................................ 456 Piotr Malara Nowotwory niezłośliwe.................................................................. 462 Grażyna Lisowska, Maciej Misiołek Nowotwory złośliwe..................................................................... 465 Maciej Misiołek, Grażyna Lisowska CHOROBY GARDŁA Wojciech Golusiński Charakterystyka anatomiczna części ustnej i krtaniowej gardła................................ 471 Andrzej Obrębowski Ostre i przewlekłe zapalenia gardła........................................................ 473 Wioletta Pietruszewska Zmiany błony śluzowej gardła w przebiegu chorób ogólnoustrojowych......................... 489 Nowotwory gardła środkowego........................................................... 491 Wojciech Golusiński Guzy złośliwe gardła dolnego............................................................. 505, Ewa Osuch-Wójcikiewicz, Antoni Bruzgielewicz, Magdalena Kuźmińska, Olga Sieniawska-Bucella ZABURZENIA POŁYKANIA Jerzy Tomik Anatomia i fizjologia.................................................................... 511 Dysfagia zaburzenia połykania.......................................................... 515 CHOROBY KRTANI Ewa Osuch-Wójcikiewicz ANATOMIA I FIZJOLOGIA KRTANI I GARDŁA DOLNEGO Anatomia.............................................................................. 523 Fizjologia.............................................................................. 533 CHOROBY ZAPALNE KRTANI Ewelina Sielska-Badurek, Anna Rzepakowska Definicja i etiopatogeneza................................................................ 534 Objawy................................................................................ 535
SPIS TREŚCI Metody diagnostyczne................................................................... 535 Leczenie............................................................................... 535 Ostre zapalenia krtani................................................................... 535 Odrefluksowe zapalenie krtani............................................................ 537 ZMIANY ŁAGODNE KRTANI Anna Rzepakowska, Ewelina Sielska-Badurek Guzki głosowe.......................................................................... 543 Polipy fałdów głosowych................................................................. 545 Obrzęki Reinkego....................................................................... 546 Torbiele krtani.......................................................................... 548 Rowek głośni........................................................................... 550 Laryngocele............................................................................ 552 Ziarniniaki krtani....................................................................... 553 Brodawczaki krtani...................................................................... 555 Niezłośliwe nowotwory nienabłonkowe krtani.............................................. 557 RAK KRTANI Wstęp................................................................................. 560 Ewa Osuch-Wójcikiewicz Epidemiologia i etiologia raka krtani....................................................... 561 Daniel Majszyk Histopatologia i stany przedrakowe........................................................ 563 Dariusz Kaczmarczyk Objawy, diagnostyka i zaawansowanie raka krtani........................................... 570 Jagna Nyckowska, Ewa Osuch-Wójcikiewicz Leczenie raka krtani..................................................................... 581 Ewa Osuch-Wójcikiewicz, Ewa Jaworowska, Antoni Bruzgielewicz Chirurgiczna rehabilitacja głosu i mowy po całkowitym usunięciu krtani....................... 604 Ewa Jaworowska Badanie kontrolne....................................................................... 609 Antoni Bruzgielewicz 9 PATOLOGIE OCZODOŁU Jacek Składzień Guzy oczodołu......................................................................... 615 Guzy z pogranicza oczodołu i zatok nosowych.............................................. 621 Choroby narządu łzowego................................................................ 623 Choroby nerwu wzrokowego............................................................. 623 Zaburzenia ustawienia i ruchomości gałek ocznych.......................................... 623 Urazy oczodołu......................................................................... 624 Niedomykalność powiek................................................................. 625 Stany zapalne i nacieki zapalne wewnątrz oczodołu.......................................... 625 Endoskopowa chirurgia oczodołu......................................................... 627 Krzysztof Oleś XI
Spis treści 10 XII GUZY SZYI Ewa Osuch-Wójcikiewicz, Anna Małgorzata Rzepakowska Anatomia szyi.......................................................................... 633 Guzy szyi.............................................................................. 635 Przerzuty do węzłów chłonnych szyi z nieznanego ogniska pierwotnego (zespół ccup)........... 650 Wioletta Pietruszewska 11 ZABURZENIA GŁOSU I MOWY Bożena Wiskirska-Woźnica, Anna Domeracka-Kołodziej Zaburzenia głosu........................................................................ 665 Zaburzenia mowy....................................................................... 685 Anna Domeracka Kołodziej Głos i mowa po operacjach onkologicznych w zakresie narządu głosu i mowy................... 699 Bożena Wiskirska-Woźnica 12 ZABURZENIA ODDYCHANIA PODCZAS SNU DIAGNOSTYKA I LECZENIE Ewa Olszewska, Justyna Panek, Marek Rogowski Wprowadzenie.......................................................................... 705 Etiologia, podział oraz mechanizmy powstawania i rozwoju zaburzeń oddychania podczas snu.... 706 Diagnostyka zaburzeń oddychania podczas snu............................................. 708 Kryteria kwalifikacji pacjentów do leczenia chrapania i OSAHS............................... 711 Leczenie zachowawcze chrapania i OSAHS u dorosłych...................................... 712 Leczenie chirurgiczne chrapania i OSAHS u dorosłych....................................... 713 Podsumowanie......................................................................... 719 13 CHOROBY OGÓLNOUSTROJOWE W OTORYNOLARYNGOLOGII Ewa Jaworowska Choroby krwi i układu krwiotwórczego.................................................... 721 Ewa Jaworowska Choroby zakaźne........................................................................ 735 Jakub Lubiński Choroby układowe tkanki łącznej......................................................... 738 Katarzyna Amernik Choroby neurologiczne.................................................................. 741 Maciej Kawczyński Awitaminozy........................................................................... 743 Beata Paradowska Zapalenia swoiste....................................................................... 744 Jarosław Sieczka Pierwotne układowe zapalenia naczyń..................................................... 749 Paweł Dobrzyński, Krzysztof Ślączka
14 CHOROBY ALERGICZNE W OTORYNOLARYNGOLOGII Dariusz Jurkiewicz Wprowadzenie.......................................................................... 763 Podstawy reakcji alergicznej.............................................................. 763 Piotr Rapiejko Najczęstsze alergeny powietrznopochodne.................................................. 764 Diagnostyka alergologiczna............................................................... 767 Alergiczny nieżyt nosa................................................................... 780 Choroby o podłożu immunologicznym (obrzęk Quinckego).................................. 786 Jerzy Kruszewski 15 URAZY I KRWAWIENIA W OTORYNOLARYNGOLOGII Tatiana Gierek, Jarosław Markowski Urazy w otorynolaryngologii............................................................. 791 Krwawienia w otorynolaryngologii........................................................ 822 16 REHABILITACJA W OTORYNOLARYNGOLOGII Jurek Olszewski, Hanna Zielińska-Bliźniewska, Piotr Pietkiewicz, Jarosław Miłoński Zarys historii rehabilitacji................................................................ 833 Rehabilitacja słuchu..................................................................... 834 Rehabilitacja zawrotów głowy............................................................. 837 Rehabilitacja oddechowa w chorobach alergicznych nosa, gardła i krtani........................ 841 Rehabilitacja głosu i mowy............................................................... 844 Rehabilitacja zaburzeń połykania.......................................................... 847 Leczenie uzdrowiskowo-klimatyczne chorób otorynolaryngologicznych........................ 852 17 WYBRANE ODMIENNOŚCI ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE W OTORYNOLARYNGOLOGII DZIECIĘCEJ Beata Zielnik-Jurkiewicz SPIS TREŚCI Twarzoczaszka.......................................................................... 857 Nos................................................................................... 858 Zatoki przynosowe...................................................................... 859 Ucho.................................................................................. 860 Jama ustna i gardło...................................................................... 862 Krtań.................................................................................. 862 Szyja.................................................................................. 864 Odporność............................................................................. 864 XIII
Spis treści 18 ZMIANY W NARZĄDACH LARYNGOLOGICZNYCH SPOWODOWANE STARZENIEM SIĘ ORGANIZMU Jacek Składzień Wstęp................................................................................. 867 Mechanizm starzenia.................................................................... 867 Zmiany w narządzie słuchu............................................................... 868 Zawroty głowy.......................................................................... 870 Zmiany na twarzy i w jamie ustnej......................................................... 871 Zmiany w narządzie głosu................................................................ 872 Zagadnienia specyficzne dla wieku podeszłego.............................................. 872 INDEKS Tom 1.................................................................................. 875 Tom 2................................................................................. 896 XIV