INFORMATOR O OLIMPIADZIE WIEDZY EKONOMICZNEJ

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ZARZĄD KRAJOWY KOMITET GŁÓWNY OLIMPIADY WIEDZY EKONOMICZNEJ INFORMATOR O OLIMPIADZIE WIEDZY EKONOMICZNEJ NA ROK SZKOLNY 2006/2007 Warszawa, lipiec 2006

Spis treści: List do dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych Regulamin Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej Program Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej Teoria i praktyka gospodarowania Literatura i źródła wiedzy Wskazówki metodyczne dla nauczycieli - opiekunów olimpijczyków

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ZARZ ĄDKRAJOWY KOMITET GŁÓWNY OLIMPIADY WIEDZY EKONOMICZNEJ INFORMATOR O OLIMPIADZIE WIEDZY EKONOMICZNEJ NA ROK SZKOLNY 2006/2007

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ZARZĄD KRAJOWY Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej 00-042 Warszawa, Nowy Świat 49 tel. 0-22 55-15-418, fax 0-22 55-15-444 e-mail: owe@pte.pl Nr konta: Bank Millennium SA 49 1160 2202 0000 0000 2813 6809 L.dz. 42/2006 r. Warszawa, lipiec 2006 r. Do Dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych W roku szkolnym 2005/2006 odbyła się XIX Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej. Kolejne edycje Olimpiady cieszą się nie tylko szerokim zainteresowaniem młodzieży przyciągając tysiące uczniów, lecz także w wyraźny sposób przyczyniają się do rozpowszechnienia myślenia ekonomicznego i umacniania wiedzy o współczesnej gospodarce rynkowej oraz problemach polskiej gospodarki. Olimpiada nadąża z podejmowaniem stawianego przed Polską wyzwania, jakim jest konieczność szybkiego dostosowania się do nowoczesności, o czym świadczy wiodąca tematyka podejmowana w kolejnych latach. W dziewiętnastu edycjach Olimpiady udział wzięło 207 tys. uczniów, natomiast w XIX OWE 11 tys. uczniów z 695 szkół ponadgimnazjalnych. Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej należy do jednej z najbardziej popularnych. Do pomyślnej realizacji tak wielkiego przedsięwzięcia, jakim jest Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej, w istotny sposób przyczyniła się praca dyrektorów szkół oraz nauczycieli przedmiotów ekonomicznych i pokrewnych, którzy z pełnym zaangażowaniem przygotowywali młodzież do Olimpiady i byli głównymi organizatorami zawodów szkolnych. Trud i zaangażowanie Pedagogów zaowocowały również sukcesami odnoszonymi przez młodzież w Olimpiadzie, wyrażającymi się zdobyciem w osiemnastu edycjach Olimpiady 570 tytułów laureata i 1330 tytułów finalisty. Za ogromny wkład pracy i zaangażowanie przy organizacji Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej Komitet Główny składa Dyrektorom szkół oraz Pedagogom wyrazy serdecznego podziękowania i uznania.

- 4 - Dla uatrakcyjnienia finałów, które odbyły się w dniach 11-12 marca br., jak zwykle w Ośrodku Szkolenia Kadr Statystyki w Jachrance, została wprowadzona możliwość wyboru przez zawodników tematu drugiego pisemnego spośród 3 pytań dotyczących ryzyka i ubezpieczeń. Polska Izba Ubezpieczeń chcąc spopularyzować tę tematykę wśród uczniów postanowiła nagrodzić najlepsze prace. W związku z tym w dniu 11 marca spośród 100 prac z tej tematyki Kapituła pod przewodnictwem Prezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego prof. Elżbiety Mączyńskiej przyznała: 2 Nagrody Specjalne Prezesa Polskiej Izby Ubezpieczeń dla Martyny Melskiej z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Żarach i Artura Osińskiego z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mińsku Mazowieckim, 2 wyróżnienia dla Adriana Burdy z V Liceum Ogólnokształcącego im. K. Kieślowskiego w Zielonej Górze i Janusza Cieszyńskiego z XIV Liceum Ogólnokształcącego im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu. Oceniając przebieg i wyniki dziewiętnastej Olimpiady podkreślić należy, że: 1. Trzy pierwsze miejsca zajęli: zwycięzcą XIX OWE został Karol Karpiński uczeń XIII Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie, II miejsce zajął Dariusz Wolszczak z XXXIV Liceum Ogólnokształcącego im. Miguela de Cervantesa w Warszawie, III miejsce zajął Krzysztof Dziubiński z III Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni. 2. Poziom wiedzy laureatów XIX OWE był wyrównany, bowiem 30 laureatów zajęło tylko 15 miejsc (po kilka ex aequo na tym samym miejscu). 3. Najlepsze wyniki osiągnęły następujące szkoły: XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu, XXXIV Liceum Ogólnokształcące im. Miguela de Cervantesa w Warszawie, IX Liceum Ogólnokształcące im. C. K. Norwida w Częstochowie, I Liceum Ogólnokształcące im. E. Dembowskiego w Zielonej Górze. 4. Na 100 zawodników uczestniczących w finałach XIX Olimpiady 51 wywodziło się z liceów ogólnokształcących. Zaś wśród 30 laureatów 23 to uczniowie liceów ogólnokształcących, a 7 szkół ekonomicznych. 5. Uczestnikom zawodów centralnych stawiane są coraz wyższe wymagania. Doświadczenia ostatnich lat wykazały jednak, że słabym punktem w dalszym ciągu jest brak umiejętności prawidłowej interpretacji przez młodzież podstawowych wskaźników ekonomicznych. Nadal aktualna jest zatem potrzeba interesowania się przez szkoły analizą ekonomiczną i uwzględniania jej w procesie nauczania. 6. Zainteresowanie laureatami ze strony praktyki gospodarczej znajduje wyraz w pracach Rady Sponsorów Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, skupiającej przedstawicieli wielu instytucji i podmiotów gospodarczych wywierających istotny wpływ na transformację gospodarki polskiej. Dzięki Radzie Sponsorów związek programów Olimpiady z potrzebami

- 5 - życia staje się bliższy, a sukcesy laureatów, ich opiekunów naukowych i najlepszych szkół są nagradzane. Składając raz jeszcze wyrazy podziękowania za poniesiony trud i zaangażowanie Komitet Główny OWE pragnie podkreślić, że na szczególne uznanie zasługują nauczyciele uhonorowani nagrodami Za zasługi dla rozwoju olimpiad szkolnych. Nagrody te przyznawane są przez Komitet Główny OWE tym nauczycielom, którzy byli opiekunami naukowymi laureatów w co najmniej trzech edycjach Olimpiady. W roku bieżącym nagrody Za zasługi dla rozwoju olimpiad szkolnych otrzymali: mgr Waldemar Kotowski z III Liceum Ogólnokształcącego im. Marynarki Wojennej RP w Gdyni (po raz drugi), mgr Wanda Lotfi z Zespołu Szkół nr 1 im. M. Kopernika w Koszalinie (po raz trzeci), mgr Marcin Palenik z XXXIV Liceum Ogólnokształcącego im. Miguela de Cervantesa w Warszawie, mgr Andrzej Szczepański z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Żarach. Łącznie w osiemnastu edycjach Olimpiady przyznano 55 takich nagród, którymi uhonorowano 45 nauczycieli. W roku szkolnym 2006/2007 zorganizowana będzie XX Jubileuszowa Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej. Będzie ona realizowana wg programu Teoria i praktyka gospodarowania z uwzględnieniem jego głównych części. Hasło przewodnie XX Olimpiady to KAPI- TAŁ LUDZKI I INNOWACYJNOŚĆ W GOSPODARCE POLSKIEJ. Komitet Główny przewiduje wyeksponowanie w pytaniach XX OWE głównie: związków kapitału ludzkiego, intelektualnego i innowacyjności jako istoty sposobu planowania rozwoju współczesnej społeczności uczących się i edukacji dla przedsiębiorczości, mechanizmu funkcjonowania i rozwoju gospodarki innowacyjnej jako gospodarki opartej na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu, analizy ekonomicznej efektywności innowacji w zastosowaniu do współczesnych procesów inwestowania w rozwój gospodarczy na bazie kapitału ludzkiego. Zasady oceny olimpijczyków podane są we Wskazówkach metodycznych dla nauczycieli opiekunów olimpijczyków. Zawody XX Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej odbędą się w następujących terminach: - I stopnia (szkolne) - 6 listopada 2006 r. - II stopnia (okręgowe) - 6 stycznia 2007 r. - III stopnia (centralne) - 24-25 marca 2007 r. Zawody I stopnia rozpoczynają się o godz. 9 00, a II stopnia o godz. 11 00.

- 6 - Komitet Główny równocześnie przekazuje: Informator o Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej na rok szkolny 2006/2007, Plakat popularyzujący Olimpiadę. Licząc na życzliwe przyjęcie treści zawartych w Informatorze KG OWE prosi o pomoc w zorganizowaniu i przeprowadzeniu XX Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, a zwłaszcza o: 1. Rozpowszechnianie przez nauczycieli wśród uczniów informacji o celach, zadaniach i planowanym przebiegu Olimpiady (z wykorzystaniem otrzymanych plakatów). 2. Zorganizowanie Komisji Szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, powiadomienie Komitetu Okręgowego OWE w terminie do 30 września 2006 r. o przystąpieniu do Olimpiady (z podaniem liczby uczestników zawodów I stopnia) oraz przeprowadzenie zawodów szkolnych. Siedziby 17 komitetów okręgowych podane są w załączniku nr 1. 3. Stworzenie uczniom zamierzającym wziąć udział w Olimpiadzie możliwości wysłuchania stosownych wykładów, przestudiowania odpowiedniej literatury, korzystania z konsultacji specjalistów oraz wysłuchania audycji telewizyjnych o tematyce ekonomicznej. 4. Nadzorowanie całokształtu prac przygotowawczych i przebiegu Olimpiady w szkole, a także współdziałanie z Komitetem Okręgowym Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej obchodzi w bieżącym roku szkolnym Jubileusz swego dwudziestolecia. Będzie on niewątpliwie okazją do podsumowania dotychczasowych osiągnięć zarówno w szkołach, okręgach jak i na szczeblu centralnym. Jubileusz to jednocześnie potrzeba zastanowienia się jak Olimpiadę uatrakcyjnić, aby sprostać wymogom dzisiejszych czasów a jednocześnie uczynić ją bardzo atrakcyjną dla młodzieży. Komitet Główny życzy Dyrektorom szkół, Pedagogom i młodzieży wielu sukcesów i satysfakcji w XX Jubileuszowej Olimpiadzie. Z poważaniem Przewodnicząca Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej prof. dr hab. Stanisława Borkowska

- 7 - POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ZARZĄD KRAJOWY REGULAMIN OLIMPIADY WIEDZY EKONOMICZNEJ

I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Niniejszy Regulamin jest konkretyzacją i rozwinięciem Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad (Dz. U. Nr 13 z 2002 r., poz. 125). Rozporządzenie to stanowi równocześnie podstawę prawną dla organizacji i prowadzenia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, organizowanej od 1987 roku. 2. Podstawowe obowiązki organizatorów i uczestników Olimpiady wynikają z niniejszego Regulaminu oraz Programu Olimpiady. Program Olimpiady wraz z zasadami oceny olimpijczyków określa odrębny dokument. 3. Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej przed rozpoczęciem każdej kolejnej Olimpiady dostarcza organizatorom program oraz dokumentację związaną z jej organizacją, a także przeprowadza spotkanie instruktażowo-konsultacyjne z sekretarzami komitetów okręgowych. II. CELE OLIMPIADY I ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE 1. Celami Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej są: pobudzanie i rozwijanie zainteresowań młodzieży problematyką ekonomiczno-społeczną oraz kierunkami rozwoju Polski na tle gospodarki światowej; zwiększanie skuteczności dostosowywania programów nauczania do współczesnych wymagań w zakresie wiedzy ekonomicznej, rozszerzania zakresu i podnoszenia poziomu nauczania przedmiotów ekonomicznych i pokrewnych; propagowanie kultury ekonomicznej i zasad racjonalnego gospodarowania; upowszechnianie nowoczesnej wiedzy ekonomicznej; wyłanianie najbardziej utalentowanej młodzieży do szkół wyższych. 2. Olimpiada ma zasięg ogólnokrajowy. Zawody jej są trzystopniowe: zawody I stopnia odbywają się w szkołach, zawody II stopnia odbywają się w skali okręgów, zawody III stopnia odbywają się w skali ogólnokrajowej. III. UCZESTNICY OLIMPIADY WIEDZY EKONOMICZNEJ I JEJ TEMATYKA 1. W Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej mogą brać udział uczniowie ponadgimnazjalnych szkół dla młodzieży. 2. Zawody I i II stopnia polegają na przeprowadzeniu sprawdzianu w formie pisemnej, natomiast zawody III stopnia w formie pisemnej i ustnej. Przed rozpoczęciem zawodów komisja szkolna oraz jury mogą udzielić niezbędnych wskazówek metodycznych. 3. Czas trwania sprawdzianu pisemnego na zawodach I, II i III stopnia Olimpiady wynosi 120 minut. Dla uczniów niewidomych i słabowidzących czas trwania sprawdzianu pisemnego w zawodach wszystkich stopni wynosi 150 minut (konieczność posługiwania się technikami brajlowskimi przez uczniów niewidomych i ograniczenie percepcji wzrokowej słabowidzących). Zawody dla tych uczniów muszą odbywać się w oddzielnych salach. 4. Tematyka Olimpiady określona jest w Programie Olimpiady Teoria i praktyka gospodarowania.

- 8-5. Zadania na zawody I, II i III stopnia Olimpiady opracowywane są przez Komitet Główny i dostarczane komisjom ( jury) w sposób uniemożliwiający ich nieuprawnione ujawnienie do chwili rozpoczęcia zawodów. 6. Sprawdzian pisemny w zawodach II i III stopnia przeprowadzany jest anonimowo. Otwarcie kopert z nazwiskami zawodników następuje dopiero po dokonaniu oceny prac i ustaleniu punktacji przez jury: komitetów okręgowych (w zawodach II stopnia) i Komitetu Głównego (w zawodach III stopnia). 7. Uczestnikom zawodów wszystkich stopni należy zapewnić warunki samodzielnego wykonania sprawdzianu pisemnego. Przypadki nie przestrzegania zasady samodzielności mogą być podstawą dyskwalifikacji zawodnika. Dyskwalifikacja może również mieć miejsce w przypadkach zachowań niegodnych ucznia. 8. Zakwalifikowanie do udziału w zawodach wyższego stopnia następuje na zasadach konkursu spośród tych zawodników, którzy uzyskali co najmniej minimum punktów ustalone przez komitety okręgowe (dla zawodów II stopnia) i Komitet Główny (dla zawodów III stopnia). IV. ORGANIZACJA ZAWODÓW I STOPNIA (szkolnych) 1. Uwagi wstępne 1) zawody I stopnia organizuje i przeprowadza komisja szkolna Olimpiady w składzie od 3 do 5 osób, wśród których powinni być: przedstawiciel dyrekcji szkoły, nauczyciele przedmiotów ekonomicznych lub pokrewnych, przedstawiciel samorządu szkolnego; 2) przeprowadzenie zawodów I stopnia poprzedza akcja informacyjna obejmująca: popularyzowanie idei Olimpiady w środkach społecznego przekazu, zachęcanie uczniów poszczególnych szkół do udziału w Olimpiadzie (gazetki, plakaty, audycje radiowęzła o tematyce związanej z Olimpiadą); 3) zawody szkolne odbywają się jednocześnie we wszystkich szkołach w terminach ustalanych corocznie przez Komitet Główny w porozumieniu z Ministerstwem Edukacji Narodowej. W przypadku, gdy szkoła nie organizuje Olimpiady, a któryś z uczniów chce w niej wziąć udział dyrektor szkoły w porozumieniu z właściwym komitetem okręgowym (siedziby komitetów okręgowych podane są w załączniku nr 1) powinien wskazać szkołę, w której zainteresowany może przystąpić do zawodów; 4) zadania na zawody I stopnia każda szkoła otrzymuje z komitetu okręgowego Olimpiady. 2. Zadania komisji szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej 1) rozpropagowanie Olimpiady na terenie szkoły; 2) zapewnienie odpowiedniej liczby kart odpowiedzi (arkuszy papieru ostemplowanego pieczęcią szkoły);

- 9-3) powiadomienie komitetu okręgowego Olimpiady w terminie do 30 września o przystąpieniu do Olimpiady oraz podanie liczby uczestników zawodów I stopnia (załącznik nr 2); 4) przygotowanie pomieszczeń do przeprowadzenia zawodów; 5) zabezpieczenie nadzoru mającego na celu prawidłowy przebieg zawodów (w każdym zespole nadzorującym powinien znaleźć się co najmniej 1 członek komisji szkolnej będący jednocześnie przewodniczącym zespołu); 6) dokonanie oceny prac przez komisje szkolne i przekazanie tych prac, które uzyskały oceny celujące i bardzo dobre, wraz z protokółem (załącznik nr 3) do komitetu okręgowego Olimpiady w terminie tygodnia od zakończenia zawodów. 3. Przebieg zawodów I stopnia 1) zapoznanie uczestników zawodów z zasadami przeprowadzenia zawodów; 2) otwarcie w obecności uczestników zawodów kopert z zadaniami i rozdanie kart odpowiedzi. Koperty te otwiera przewodniczący zespołu przy udziale jednego z uczestników zawodów; 3) zebranie przez przewodniczącego zespołu od wszystkich uczestników zawodów kart odpowiedzi po upływie ustalonego czasu przewidzianego na rozwiązywanie zadań; 4) dokonanie oceny sprawdzianu w celu wyłonienia najlepszych prac (celujących i bardzo dobrych); 5) wypełnienie protokółu (załącznik nr 3). 4. Uwagi końcowe 1) karty odpowiedzi przesłane przez szkoły ocenia jury powołane przez komitet okręgowy Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej; 2) komitet okręgowy zawiadamia uczniów oraz ich szkoły o zakwalifikowaniu do zawodów II stopnia, jak również o czasie i miejscu przeprowadzenia tych zawodów. V. ORGANIZACJA ZAWODÓW II STOPNIA (okręgowych) 1. Zawody II stopnia przeprowadzane są jednocześnie we wszystkich okręgach w terminie ustalonym przez Komitet Główny. 2. Do zawodów II stopnia komitet okręgowy kwalifikuje tych uczestników zawodów szkolnych, którzy uzyskali co najmniej minimum punktów ustalone przez ten komitet. 3. Zawody II stopnia odbywają się w miejscu ustalonym przez komitet okręgowy. O miejscu i czasie zawodów komitet okręgowy zawiadamia pisemnie zakwalifikowanych uczniów oraz komisje szkolne Olimpiady co najmniej na 14 dni przed terminem zawodów. 4. Sposób przeprowadzenia zawodów II stopnia oraz zasady oceny ich wyników podaje Komitet Główny wraz ze szczegółowymi zadaniami. 5. Dla oceny prac komitet okręgowy Olimpiady powołuje jury w składzie: przewodniczący oraz 5-8 członków. Członkami jury powinni być pracownicy instytutów, uczelni eko-

- 10 - nomicznych i nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych. W skład jury nie mogą wchodzić nauczyciele, których uczniowie biorą udział w zawodach II stopnia. 6. Jury dokonuje oceny prac z zawodów II stopnia w terminie 10 dni od ich zakończenia i sporządza protokół z zawodów okręgowych według załącznika nr 4. Protokół ten wraz z pracami, które uzyskały co najmniej minimum punktów ustalone przez Komitet Główny dla zawodów II stopnia, komitet okręgowy przekazuje do Komitetu Głównego w terminie 15 dni od zakończenia zawodów. 7. Ewentualnych informacji o uzyskaniu przez uczestników zawodów okręgowych minimum punktów ustalonego przez Komitet Główny można zasięgnąć u sekretarza komitetu okręgowego (numery telefonów w załączniku nr 1) w ciągu 3 dni od zakończenia prac jury. 8. Uczestnikom zawodów II stopnia zapewnia się zakwaterowanie, wyżywienie i zwrot kosztów podróży (z funduszu Komitetu Głównego). VI. ORGANIZACJA ZAWODÓW III STOPNIA (centralnych) 1. Zawody III stopnia organizuje i przeprowadza Komitet Główny. 2. O zakwalifikowaniu uczestników do zawodów III stopnia decyduje Komitet Główny. Komitet Główny ma prawo weryfikacji wyników zawodów II stopnia. Weryfikacja ta dokonywana jest przez zespół powołany przez Komitet Główny. 3. Komitet Główny powołuje jury, którego zadaniem jest ocena zawodów III stopnia. 4. Członkami zespołu weryfikującego i jury powinni być pracownicy naukowi instytutów i uczelni ekonomicznych, eksperci oraz nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych. W pracach zespołu weryfikującego i jury nie mogą brać udziału nauczyciele ze szkół, z których wywodzą się zawodnicy: kandydujący do zawodów III stopnia, zakwalifikowani do zawodów centralnych. 5. Uczestnicy zakwalifikowani do zawodów III stopnia zawiadamiani są pisemnie przez Komitet Główny o czasie i miejscu zawodów co najmniej na 14 dni przed ich terminem. 6. Trzydziestu uczestników zawodów III stopnia, którzy otrzymali najwyższą liczbę punktów uzyskuje tytuły laureatów. 7. Tytuły finalistów uzyskują uczestnicy zawodów III stopnia, którzy otrzymali z egzaminu pisemnego minimum 35 pkt. na 100 możliwych. 8. Decyzje o przyznaniu tytułów laureatów i finalistów podejmuje Komitet Główny na podstawie protokołu jury. Decyzja Komitetu Głównego jest ostateczna. 9. Ogłoszenie wyników Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, wręczenie laureatom dyplomów, zaświadczeń oraz nagród odbywa się w czasie zakończenia Olimpiady. 10. Uczestnikom zawodów III stopnia zapewnia się zakwaterowanie, wyżywienie i zwrot kosztów podróży.

- 11 - VII. NAGRODY I UPRAWNIENIA ZWYCIĘZCÓW OLIMPIADY I ICH NAUCZY- CIELI Zwycięzcy zawodów I, II i III stopnia Olimpiady mogą otrzymać nagrody, wyróżnienia oraz uprawnienia zgodnie z poniższymi zasadami: 1. Nagrody i wyróżnienia dla zwycięzców zawodów I, II i III stopnia mogą być przyznawane przez komisje szkolne i odpowiednie komitety Olimpiady w ramach środków zgromadzonych we własnym zakresie. 2. Uprawnienia przysługujące laureatom i finalistom zawodów centralnych określa Minister Edukacji Narodowej. 3. Laureaci, a także finaliści zawodów III stopnia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej przy ubieganiu się o przyjęcie na studia wyższe posiadają uprawnienia określone w uchwałach senatów poszczególnych uczelni. 4. Komitet Główny może przyznać nagrody Za zasługi dla rozwoju olimpiad szkolnych nauczycielom, którzy byli opiekunami naukowymi laureatów bądź laureatów i finalistów w co najmniej trzech edycjach Olimpiady. 5. Komitet Główny może przyznać inne nagrody nauczycielom, którzy przygotowywali uczniów laureatów do udziału w Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej. VIII. POSTANOWIENIA KOŃCOWE 1. Do pomocy w organizowaniu zawodów I stopnia i nadzoru nad ich przebiegiem zobowiązane są komitety okręgowe Olimpiady, które upoważnione są także do udzielania niezbędnych wyjaśnień i informacji. 2. Ze względu na ścisłą współpracę Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego z Ministerstwem Edukacji Narodowej przy organizowaniu Olimpiady informacji o Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej można zasięgnąć w kuratoriach oświaty. 3. Dyrekcje szkół zobowiązane są przez Ministerstwo Edukacji Narodowej do przekazywania wszystkim uczniom (słuchaczom) informacji o organizacji, terminie i zasadach udziału w Olimpiadzie. Wytyczne i tematy nadesłane przez Komitet Główny przechowuje się w aktach szkoły. Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska Załączniki: 1. Wykaz komitetów okręgowych Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej 2. Zgłoszenie szkoły do udziału w Olimpiadzie. 3. Protokół komisji szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. 4. Protokół z przebiegu zawodów okręgowych.

Załącznik nr 1 Wykaz komitetów okręgowych Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej Lp. Siedziba komitetu okręgowego Nr telefonu Województwo objęte działaniem komitetu 1. 15-101 Białystok tel/fax 676-18-62 podlaskie ul. Jurowiecka 33 2. 85-034 Bydgoszcz tel/fax 322-67-81 kujawsko-pomorskie ul. Długa 34 c. 322-65-52 3. 42-200 Częstochowa ul. Kilińskiego 32/34 tel. 324-97-33 / 324-26-30 śląskie * powiaty: Częstochowa m.p. częstochowski, kłobucki, lubliniecki, myszkowski, zawierciański 4. 80-830 Gdańsk 301-99-71 / 301-52-46 pomorskie ul. Długi Targ 46/47 5. 40-129 Katowice ul. Misjonarzy Oblatów 27 6. 25-709 Kielce ul. Mielczarskiego 45 p. 34 tel/fax 301-54-61 258-07-39 / 259-88-78 tel/fax 258-54-82 / 259-62-79 345-47-77 / 342-15-42 c. 366-34-23 w. 31 fax. 366-39-29 634-32-59 tel/fax 634-03-81 tel/fax 532-84-14 śląskie * powiaty: będziński, Bielsko-Biała m.p., bielski, Bytom m.p. Chorzów m.p., cieszyński Dąbrowa Górnicza m.p. Gliwice m.p., gliwicki Jastrzębie Zdrój m.p. Jaworzno m.p., Katowice m.p., mikołowski, Mysłowice m.p., Piekary Śląskie m.p., pszczyński raciborski, Ruda Śląska m.p. Rybnik m.p., rybnicki, Siemianowice Śląskie m.p., Sosnowiec m.p., Świętochłowice m.p., tarnogórski, Tychy m.p., tyski, wodzisławski, Zabrze m.p., Żory m.p., żywiecki świętokrzyskie 7. 30-003 Kraków ul. Lubelska 21 małopolskie 8. 20-554 Lublin lubelskie ul. Ułanów 25/45 9. 90-608 Łódź 632-03-57 / 632-21-15 łódzkie ul. Wólczańska 51 tel/fax 632-28-19 / 632-28-17 10. 10-117 Olsztyn 527-58-25 warmińsko-mazurskie ul. 1 Maja 13 tel/fax 527-24-49 11. 45-082 Opole 453-63-74 opolskie ul. Piastowska 17 tel/fax 453-60-09 12. 61-777 Poznań 852-86-91 / 852-89-01 wielkopolskie ul. Klasztorna 24/25 tel/fax 851-90-58 13. 35-045 Rzeszów 853-36-49 podkarpackie ul. Hetmańska 15 tel/fax 853-38-15 14. 71-414 Szczecin 455-34-55 zachodnio-pomorskie Pl. Kilińskiego 3 tel/fax 455-34-71 15. 02-521 Warszawa 848-60-56 mazowieckie ul. Rakowiecka 41 lok. 28 fax 848-61-90 16. 50-146 Wrocław tel/fax 343-63-18 dolnośląskie ul. Łaciarska 28 c. 344-20-44 17. 65-066 Zielona Góra 320-25-89 / 327-04-19 lubuskie ul. Żeromskiego 3 tel/fax 325-53-81 * - Województwo śląskie objęte jest działaniem 2 komitetów okręgowych, tj. w Częstochowie i Katowicach.

Załącznik nr 2... (pieczęć podłużna szkoły)... dnia... Komitet Okręgowy Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w... ZGŁOSZENIE SZKOŁY DO UDZIAŁU W OLIMPIADZIE Komisja Szkolna Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w... woj... przy szkole...... tel... fax... zgłasza udział w Olimpiadzie. 1. Do udziału w Olimpiadzie zgłosiło się... uczniów, w tym z liceum ogólnokształcącego... (dotyczy zespołów szkół). 2. Skład Komisji Szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej jest następujący:........................ Przewodniczący Komisji Szkolnej Dyrektor szkoły

Załącznik nr 3... (pieczęć podłużna szkoły) PROTOKÓŁ Komisji Szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej Komisja Szkolna Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w... woj... przy szkole...... stwierdza, że w zawodach I stopnia brało udział... uczniów naszej szkoły, w tym z liceum ogólnokształcącego... (dotyczy zespołów szkół). W załączeniu przesyłamy... kart odpowiedzi, w tym... uczniów z L.O. Ciekawsze inicjatywy Komisji Szkolnej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej:......... Komisja szkolna...... 1... Dyrektor szkoły Przewodniczący 2... Komisji Szkolnej 3... 4... 5... 6...... miejscowość - data Uwaga Przesyłać do właściwego Komitetu Okręgowego Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej

Załącznik nr 4... (pieczęć Komitetu Okręgowego)... dnia... Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej przy Zarządzie Krajowym Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego ul. Nowy Świat 49 00-042 Warszawa PROTOKÓŁ Z PRZEBIEGU ZAWODÓW OKRĘGOWYCH II STOPNIA 1. Skład jury przeprowadzającego zawody okręgowe:............... 2. Liczba uczestników zawodów I i II stopnia Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej: Województwo... Zawody I stopnia (szkolne) Zawody II stopnia (okręgowe) liczba szkół liczba uczniów liczba szkół liczba uczniów w tym ogółem zawodowe ogółem w tym w tym w tym ogółem ogółem zawodowe zawodowe zawodowe Ogółem okręg

3. Wyniki uzyskane przez uczestników zawodów okręgowych II stopnia według malejącej liczby uzyskanych punktów: Lp. Imię i nazwisko Nazwa szkoły, dokładny adres, nr kodu pocztowego Klasa Liczba punktów uzyskanych w zawodach okręgowych 4. W załączeniu przesyłamy prace pisemne... uczestników, którzy uzyskali w zawodach okręgowych ponad... punktów....... Przewodniczący Jury Przewodniczący Komitetu Okręgowego

OLIMPIADA WIEDZY EKONOMICZNEJ W INTERNECIE Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego pod adresem www.pte.pl znajdzie się wiele ciekawych i pożytecznych informacji o Olimpiadzie Wiedzy Ekonomicznej. Oprócz elektronicznego wydania niniejszego Informatora zamieszczone będą m.in.: historia Olimpiady, sylwetki laureatów, a także inne informacje, które mogą być przydatne zarówno dla przyszłych uczestników Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, ich nauczycieli, jak i dla dyrekcji szkół.

POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ZARZĄD KRAJOWY PROGRAM OLIMPIADY WIEDZY EKONOMICZNEJ TEORIA I PRAKTYKA GOSPODAROWANIA

- 20 - A. ZAŁOŻENIA OGÓLNE W celu określenia treści i problemów wynikających z przedmiotu Olimpiady oraz wskazania źródeł wymaganej wiedzy ekonomicznej, zgodnie z postanowieniami ogólnymi zawartymi w Regulaminie Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej rozdz. I pkt 2, wprowadza się niniejszy Program Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej nazywany dalej Programem, który przeznacza się głównie dla nauczycieli i opiekunów uczestników Olimpiady przy uwzględnieniu ustaleń i założeń: 1. Przedmiotem Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej jest teoria i praktyka gospodarowania, mechanizm funkcjonowania i rozwoju gospodarki oraz analiza zjawisk i procesów gospodarczych. 2. Wymagania są ujednolicone dla wszystkich uczestników Olimpiady i wynikają zarówno z Programu, jak również z treści i problemów programów nauczania w szkołach licealnych i policealnych. 3. Treść Programu jest określona przez cele Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, jej przedmiot i zakres oraz następujące uwarunkowania obejmujące: możliwości poznawcze przygotowania się do zawodów zarówno młodzieży, jak i jej opiekunów w dostosowaniu do programów nauczania przedmiotów społeczno-gospodarczych w szkołach licealnych i policealnych; porównywalność skali trudności Programu z przeciętnymi wymogami egzaminów wstępnych na wyższe studia ekonomiczne oraz I-go roku studiów; zgodność wymagań z kryteriami jakości wiedzy absolwenta, modelem ekonomisty przyszłości oraz zakresem podstawowych umiejętności stosowania wiedzy ekonomicznej w praktycznej działalności gospodarczej; jednoznaczność i obiektywizm ocen oraz weryfikacji wyników. 4. Zestawy pytań i zadań na zawody poszczególnych stopni Olimpiady wraz ze szczegółowymi zasadami ich oceny oraz kwalifikacji uczestników są przygotowywane na podstawie niniejszego Programu przez Komitet Główny OWE przed każdym kolejnym etapem i dostarczane uczestnikom zgodnie z zasadami zawartymi w Regulaminie Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Skala trudności pytań wzrasta wraz z kolejnym stopniem Olimpiady. 5. Zmian w niniejszym Programie dokonuje Komitet Główny Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej w okresie między kolejnymi edycjami Olimpiady. KG OWE określa także wiodącą problematykę Olimpiady przy opracowywaniu pytań eliminacyjnych.

- 21 - B. TREŚĆ I PROBLEMY PROGRAMU TEORIA I PRAKTYKA GOSPODAROWANIA I. Podstawy wiedzy ekonomicznej przedmiot ekonomii, pojęcia, kategorie, procesy, prawidłowości i prawa ekonomiczne, mechanizmy funkcjonowania i rozwoju gospodarstwa społecznego 1. Przedmiot ekonomii. System społeczno-gospodarczy, podmioty gospodarcze, przedsiębiorczość i warunki jej rozwoju. Cele: społeczne, państwa i podmiotów gospodarczych. Ustrój gospodarczy, jego struktury, mechanizmy i stosunki wewnętrzne. Współdziałanie podmiotów gospodarczych i stosunki ekonomiczne w nowoczesnej gospodarce. Własność i społeczne treści gospodarowania. Wybór mechanizmu funkcjonowania i rozwoju gospodarki. 2. Procesy gospodarcze i ich właściwości: produkcja, podział, wymiana, konsumpcja. Przebieg procesów funkcjonowania i rozwoju gospodarczego. Sposób alokacji oraz rola rynku, państwa i samorządu w ramach mechanizmu funkcjonowania i rozwoju gospodarki. 3. Kategorie ekonomiczne: wartość globalna, zużycie pośrednie, produkt krajowy brutto, produkt narodowy brutto, dochód narodowy oraz czynniki jego wzrostu, kapitał, ziemia, praca, wiedza i postęp naukowo-techniczny, inwestycje i oszczędności, akumulacja i konsumpcja, dochód, przychód, wynagrodzenie, płaca, koszt, cena i zysk, budżet i podatki, wydatki, świadczenia i dotacje, kredyt, procent i dyskonto, pieniądz i papiery wartościowe (weksel, akcja, obligacja), bilans handlowy i płatniczy, efektywność importu i eksportu, terms of trade, waluty i dewizy, cło, taryfa celna, marża, kurs walutowy, notowania giełdowe, inflacja i deflacja, równowaga i koniunktura, podaż i popyt, bilanse i obroty, aktywa i pasywa. 4. Rynek, jego rodzaje i formy: towarowe, kapitałowe, pracy, nieruchomości, usług, fuzji i przejęć, pieniądza. Giełdy, aukcje i przetargi. Zasady gry rynkowej. Rynek wolnokonkurencyjny, monopolistyczny, oligopolistyczny. Społeczne skutki konkurencji (bezrobocie, bankructwa, zróżnicowanie majątkowo-dochodowe). Rynki krajowe i zagraniczne. Popyt, podaż i cena. Integracja gospodarcza i polityczna w Europie a koncentracja i centralizacja kapitału podmiotów gospodarczych, ponadnarodowe przedsiębiorstwa i organizacje gospodarcze. Długi i wierzytelności. Obsługa zadłużenia zagranicznego. Pomoc publiczna i inwestycje zagraniczne. 5. Ogólne zasady racjonalnego gospodarowania, rachunek ekonomicznej efektywności, krajowe i światowe rozwiązania w zakresie metod analizy ekonomicznej i planowania rozwoju, podstawy prognozowania oraz metody programowania wzrostu gospodarczego w społecznej gospodarce rynkowej. 6. Warunki wzrostu efektywności gospodarowania, postęp naukowo-techniczny, wzrost i rozwój gospodarczy, wzrost wydajności pracy, organizacja, humanizacja procesu pracy, kultura, nauka i postęp cywilizacyjny, stan zasobów naturalnych, sposób ich eksploatacji oraz ochrony środowiska przyrodniczego, ład przestrzenny i przyrodni-

- 22 - czy, planowanie przestrzennego zagospodarowania kraju i atrakcyjność inwestycyjna przestrzeni gospodarczych. 7. Oceny ekonomiczne systemów gospodarczych: poziomu życia i przedsiębiorstw, rentowność kapitałów, stopa wzrostu gospodarczego, stopa akumulacji, inwestycji i konsumpcji. Poziom dochodu narodowego, inwestycji czy konsumpcji na głowę ludności. Oceny bieżące i perspektywiczne. II. III. Mechanizm funkcjonowania i rozwoju gospodarki oraz podstawowe treści i problemy systemu społeczno-gospodarczego 1. Społeczeństwo jako podmiot gospodarowania. Współdziałanie wyróżnionych własnościowo i organizacyjnie podmiotów gospodarczych. Własność i struktura form własności: własność państwowa, grupowa i prywatna oraz komunalna; własność publiczna i prywatna. Sposoby przekształcania struktury własności (prywatyzacja, komercjalizacja). Zmiany w strukturze własności i ich wpływ na społeczne treści gospodarowania. Przedsiębiorczość i formy zarządzania własnością. Instytucje i formy zarządzania majątkiem narodowym. Istota społecznej gospodarki rynkowej. 2. Rynkowy mechanizm funkcjonowania gospodarstwa społecznego. Rynek i kapitał oraz ich rola w procesie gospodarowania. Uwarunkowania efektywności gospodarki rynkowej, ograniczenia skuteczności w funkcjonowaniu rynku, nadmiary i niedobory oraz ich skutki. Warunki równowagi w gospodarce rynkowej, równowaga pieniężno-rynkowa. Innowacyjność mechanizmu rynkowego. 3. Państwo i ekonomiczna rola państwa, finanse państwa i jego system podatkowy oraz banki i system kredytowy. Planowanie strategiczne i moderacja mechanizmu rynkowego, system kontroli i monitorowania gospodarki. Stosunki między administracją państwową i samorządową. Prywatyzacja czy komercjalizacja. Kształtowanie nowoczesnych stosunków pracy i regulacji wynagrodzeń. System świadczeń społecznych i ubezpieczeń. 4. Samorząd pracowniczy, gospodarczy i terytorialny, wpływ samorządu na zachowanie podmiotów gospodarczych, kompetencje samorządu i wymagania rozwojowe, granice samodzielności decyzyjnej i ekonomicznej samorządów. Stosunki między władzą państwową i samorządową w różnych formach gospodarki rynkowej. Główne podmioty systemu społeczno-gospodarczego 1. Państwo w strukturze podmiotowo-decyzyjnej. System władzy i administracji państwowej oraz jego struktura organizacyjna. Organa, instytucje i urzędy państwowe. Rola i funkcje ekonomiczne państwa w gospodarce rynkowej oraz narzędzia realizacji polityki społeczno-gospodarczej. Polityka społeczno-gospodarcza i planowanie strategiczne (rozwoju). Polityka społeczna oraz warunki zarządzania zasobami ludzkimi. Finanse i budżet państwa. Dobro publiczne, mienie publiczne i Skarb Państwa. Kontrola państwowa i bilanse państwa, zasady oceny funkcjonowania państwa oraz jego struktur w gospodarce rynkowej. Sektor publiczny, instytucje systemu budżetowego i gospodarka sektora finansów publicznych.

- 23-2. Przedsiębiorstwa i ich rodzaje. Zasady funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych, spółdzielczych, prywatnych i komunalnych. Zasady podejmowania decyzji gospodarczych. Rachunek ekonomiczny. Przesłanki optymalizacji działalności gospodarczej przedsiębiorstw. Kapitał i praca w działalności gospodarczej. Zysk przedsiębiorstwa oraz jego podział. Źródła finansowania działalności bieżącej i rozwojowej. Koszty produkcji i ich rodzaje. Płaca i wynagrodzenie w systemie motywacyjnym. Organizacja procesu produkcyjnego i stanowisk pracy, łączenie i podział przedsiębiorstw, upadłość i bankructwo, przekształcenia przedsiębiorstw w spółki prawa handlowego i ich konsekwencje społeczne. Rola menedżera, nadzoru i pracowników w procesach decyzyjnych. Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw. 3. Spółdzielnie, ich rodzaje oraz sposoby funkcjonowania. Zasady podejmowania decyzji oraz przesłanki optymalizacji decyzji gospodarczych. Gospodarka finansowa i zasady podziału zysków. Spółdzielnie i spółdzielczość w społecznej gospodarce rynkowej. 4. Spółki cywilne i handlowe oraz ich rodzaje w gospodarce rynkowej. Giełdy, przedsiębiorstwa i biura maklerskie. Sposoby funkcjonowania i zasady podejmowania decyzji. Przesłanki optymalizacji działalności gospodarczej. Kapitał i jego podział na akcje lub udziały. Zasady podziału zysków oraz pokrywania strat. Źródła finansowania działalności bieżącej i rozwojowej, kapitał zagraniczny i zasady przepływu kapitałów. Organizacja spółek z udziałem kapitału zagranicznego, rozwiązanie, likwidacja spółek, łączenie się spółek, spółki holdingowe. Stosunki ekonomiczne spółek z przedsiębiorstwami państwowymi. Rola menedżera i organów kolegialnych spółki w procesie decyzyjnym. 5. Gospodarstwo konsumenckie. Zasady gospodarowania zasobami rodziny. Suwerenność konsumenta i wolność wyboru. Zasady podejmowania decyzji oraz przesłanki optymalizacji struktury konsumpcji. Ceny, dochody, preferencje konsumenckie. Podstawy planowania wielopokoleniowego, lokaty, oszczędności i inwestycje rodzinne. Wydatki bieżące oraz koszty utrzymania. Zagospodarowanie czasu wolnego i podział pracy w gospodarstwie konsumenckim. Współdziałanie gospodarstw domowych w środowisku. Zasady pomocy socjalnej państwa oraz świadczenia i ubezpieczenia społeczne. 6. Związki zawodowe i rady pracownicze; ich rola w procesach decyzyjnych i wpływ na efektywność gospodarowania oraz skuteczność zarządzania; funkcje informacyjne, konsultacyjne i stanowiące. Zasady współdziałania związków zawodowych, rad pracowniczych i kierownictw przedsiębiorstw. 7. Samorząd gospodarczy izby gospodarcze i izby przemysłowo-handlowe. Rola samorządu gospodarczego w tworzeniu warunków rozwoju przedsiębiorczości. 8. Samorządy terytorialne samorządy mieszkańców miast i wsi oraz zasady ich funkcjonowania. Budżety gmin oraz mienie komunalne miast i gmin. Warunki rozwoju przedsiębiorczości lokalnej i indywidualnej, wpływ samorządów na państwo i rynek. Infrastruktura i ekosystem regionalny, ochrona zasobów przyrody i kształtowanie ładu przestrzennego. Inwestycje, lokalizacja inwestycji oraz zasady gospodarki zie-

- 24 - mią (gruntami) i nieruchomościami (budynki, budowle). Podatki i opłaty lokalne oraz podatki i opłaty państwowe. Sposoby funkcjonowania przedsiębiorstw komunalnych. Zasady podejmowania decyzji. Rola menedżera i samorządu lokalnego w przedsiębiorstwach lokalnych. Współpraca międzyregionalna i międzynarodowa samorządów terytorialnych. 9. Banki i instytucje ubezpieczeniowe oraz ich rola w gospodarce rynkowej. Rodzaje banków i zasady ich funkcjonowania. Bank emisyjny i banki komercyjne. Płynność pieniądza. Popyt na pieniądz i podaż pieniądza. Zasady regulacji obiegu pieniężnego. Kursy walut. Wymienialność wewnętrzna i zewnętrzna waluty krajowej. Zasady i warunki rozliczeń międzynarodowych. Wspólne waluty i mechanizmy kursu walutowego. Fundusze i towarzystwa funduszy. 10.Stowarzyszenia, organizacje społeczne, polityczne i związkowe oraz ich rola ekonomiczna w społecznej gospodarce rynkowej. Zasady działalności gospodarczej oraz zakres samodzielności i samofinansowania. Działalność doradczo-konsultacyjna i szkoleniowa w stowarzyszeniach, fundacjach i związkach zawodowych. 11.Człowiek, jego kwalifikacje i motywacje w społecznej gospodarce rynkowej; inwestowanie w człowieka. Społeczne i materialne środowisko pracy. Kapitał ludzki. Rynek pracy i bezpieczeństwo socjalne. Rola państwa, pracodawców i pracobiorców w kształtowaniu rynku pracy. Kultura pracy i etyka przedsiębiorczości. Innowacyjność gospodarki w społeczeństwach uczących się. IV. Podstawy analizy zjawisk i procesów gospodarczych 1. Analiza ekonomiczna i jej rodzaje. Zastosowania metod analizy systemowej i wartościowej w ocenie rozwoju i funkcjonowania. Właściwości metod analitycznych i prognostycznych o standardzie międzynarodowym (m.in. UNIDO). Metody analizy i weryfikacji bilansów. Analiza przepływów finansowych, płynności oraz wyników na podstawie sprawozdań finansowych. 2. Makroekonomiczna analiza ekonomiczna. Analiza i ocena funkcjonowania i strategii rozwoju gospodarczego. Analiza i badanie koniunktury gospodarczej, równowagi ekonomiczno-finansowej, innowacyjności i efektywności gospodarowania. Podstawy sterowania procesami zmian strukturalnych w gospodarce. 3. Mikroekonomiczna analiza ekonomiczna. Analiza i ocena zachowań konsumentów oraz struktury popytu, warunki równowagi oraz zasady analizy koniunktur i ocen rynkowych, wybór kierunków inwestowania i rozwoju produkcji w gospodarce rynkowej, analiza rezerw i zasobów w gospodarce. Analiza opłacalności lokat oraz inwestycji, analiza zdolności kredytowej, produkcji i konsumpcji. 4. Podstawy statystyki gospodarczej i społecznej oraz analizy danych statystycznych. Podstawowe rodzaje wskaźników statystycznych, wskaźniki naturalne i wartościowe, badania dynamiki i zmian strukturalnych, analiza bilansowa, badanie wzrostu gospodarczego, syntetyczne mierniki rozwoju gospodarczego, badanie dochodu narodowego, bilans pieniężnych dochodów i wydatków ludności, bilans płatniczy, badanie poziomu i jakości życia, analiza budżetów domowych oraz majątków rodzinnych.

- 25-5. Podstawy wartościowania rzeczy i przedsiębiorstw. Wyceny nieruchomości i ich podstawy ekonomiczne, wartość firmy i zasady wyceny przedsiębiorstw. Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska

- 26 - LITERATURA I ŹRÓDŁA WIEDZY LITERATURA PODSTAWOWA 1 Belka Marek (praca zbiorowa) Ekonomia stosowana. Podręcznik do podstaw przedsiębiorczości, Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości, Warszawa 2004. 2 Drucker Peter F. Społeczeństwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. 3 Galbraith John K. Godne społeczeństwo. Program troski o ludność, Bellona-PTE, Seria PTE: Biblioteka Myśli Ekonomicznej, Warszawa 1999. 4 Koźmiński Andrzej, Piotrowski Włodzimierz (red. naukowa) 5 Król Henryk, Ludwiczyński Antoni (praca zbiorowa) 6 Milewski Roman (red. naukowa) Zarządzanie. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. Zarządzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału ludzkiego organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2006, (wraz z materiałami do ćwiczeń). Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. 7 Nasiłowski Mieczysław Podstawy przedsiębiorczości, Key Tekst, Warszawa 2002. 8 Pocztowski Aleksy Zarządzanie zasobami ludzkimi, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004. 9 Świtalski Władysław Innowacje i konkurencyjność, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005. LITERATURA POMOCNICZA 1 Baczko Tadeusz (red. naukowa) Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa 2005. Raport o innowacyjności gospodarki polski w 2005 r., Instytut 2 Bień Witold Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, DIFIN, Warszawa 1999. 3 Bochniarz Paweł, Bugała Krzysztof 4 Borkowska Stanisława (praca zbiorowa) Budowanie i pomiar kapitału ludzkiego w firmie, POLTEXT, Warszawa 2005. Polski rynek pracy w Unii Europejskiej, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004. Gospodarka Polski po 15 latach transformacji, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2005. Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. 5 Dach Zofia, Pollok Artur (praca zbiorowa) 6 Krugman Paul R. Obstfeld Maurice 7 Liberda Barbara Oszczędzanie w gospodarce polskiej. Teorie i fakty, Bellona-PTE, Seria PTE: Kluczowe Problemy Gospodarki, Warszawa 2000. 8 Mączyńska Elżbieta Wycena przedsiębiorstw. Zasady. Procedury, metody, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Centralny Ośrodek Szkolenia Zawodowego, Warszawa 2005. 9 Mishkin Frederic S. Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. 10 Okoń-Horodyńska Ewa (red. naukowa) Rola polskiej nauki we wzroście innowacyjności gospodarki, Wydawnictwa PTE Kluczowe problemy Gospodarki, Warszawa 2004. 11 Owsiak Stanisław Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005. 12 Panek Emil Ekonomia matematyczna, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2000. 13 Pietrzak Irena Polityka regionalna w Unii Europejskiej i regiony w państwach członkowskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

- 27-14 Pocztowski Aleksy Praca i zarządzanie kapitałem ludzkim w perspektywie europejskiej, Polskie Wydawnictwa Profesjonalne, Warszawa 2005. 15 Ronka-Chmielowiec Wanda (praca zbiorowa) 16 Rudolf Stanisław (praca zbiorowa) Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002. Tendencje zmian w nadzorze korporacyjnym, Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006. 17 Sadowski Zdzisław Transformacja i rozwój. Wybór prac, Seria wydawnicza PTE, Warszawa 2005. 18 Sangowski Tadeusz Ubezpieczenia gospodarcze, POLTEXT, Warszawa 1998. 19 Sudoł Stanisław Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006. 20 Von Weizacker Urlich E. Lovins Amory B. Lovins Hunter 21 Wawrzyniak Bogdan (praca zbiorowa) Mnożnik cztery. Podwojony dobrobyt dwukrotnie mniejsze zużycie zasobów naturalnych, Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 1999. Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Seria Wydawnicza Zarządzanie Wiedzą, WSPIZ im L. Koźmińskiego, Warszawa 2003. 22 Podstawy ekonomii-ćwiczenia, zadania, problemy (red. R. Milewski), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. 23 VII Kongres Ekonomistów Polskich Warszawa 2001, PTE-Bellona, Warszawa 2002 (seria okolicznościowa, tomy I-VI). INFORMATORY i INNE WYDAWNICTWA, w tym internetowe 1 Traktat Konstytucyjny UE, prawo i procedury UE (strona internetowa UKIE www2.ukie.gov.pl); Konstytucja RP, akty prawne, orzecznictwo oraz komentarze do prac Sejmu RP (www.sejm.gov.pl) i Rady Ministrów (strona internetowa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów www.kprm.gov.pl); Raporty i analizy, w tym OECD, NBP (strona internetowa NBP (www.nbp.pl), Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów (www.kprm.gov.pl) oraz specjalistyczne raporty o stanie gospodarki i jej podsystemów funkcjonalnych, strategie narodowe, regionalne i międzynarodowe prezentowane na stronach internetowych np. (www.kprm.gov.pl, www.nbp.pl, www.mrr.gov.pl) oraz programy i budżety, w tym prezentowane na stronach internetowych Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl). 2 Czasopisma i specjalistyczne pisma ekonomiczne ( Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Ekonomista, Rachunkowość z komentarzem, Gazeta Bankowa, Gospodarka Narodowa, Nowe Życie Gospodarcze, Polityka Społeczna, Samorząd Terytorialny ), opracowania i rekomendacje agencji władz publicznych: Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (www.parp.gov.pl), Agencji Rozwoju Przemysłu (www.arp.com.pl) oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (www.arimr.gov.pl). 3 Informatory codzienne prasowe i internetowe (dodatki do czasopisma Rzeczpospolita pt. Ekonomia i rynek, Moja praca, Dobra Firma, Nieruchomości i Moje pieniądze oraz główne rządowe i bankowe strony internetowe (www.kprm.gov.pl), (www.nbp.pl), (www.ukie.gov.pl). 4 Opracowania specjalistyczne instytucji, instytutów i jednostek naukowo-badawczych, w tym: NBP (www.nbp.pl), Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Giełdy Papierów Wartościowych S.A. (www.gpw.pl), Komitetu Prognoz Polska 2000Plus przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN (www.inepan.pl), Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych (www.ipiss.com.pl), Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego (www.ikichz.pl) oraz wyższych uczelni ekonomicznych, akademickich ośrodków i instytutów naukowych. 5 Podręczniki i zalecana literatura dla szkół średnich oraz zestawy edukacyjne dla przedsiębiorców, portale edukacyjne i odpowiednie źródła informacji statystycznych (GUS, GPW S.A., UE i OECD), wydawnictwa specjalistyczne i analizy statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego, w tym dostępne na stronach internetowych GUS (www.stat.gov.pl) i NBP (www.nbp.pl).

- 28 - I. Założenia ogólne i kierunkowe WSKAZÓWKIMETODYCZNE dla nauczycieli-opiekunów olimpijczyków (wraz z informacjami o sposobie oceny olimpijczyków) 1. Podstawą proponowanej metodyki są narodowe doświadczenia pracy organicznej (od podstaw) oraz wymagania edukacyjne w społecznej gospodarcze rynkowej, opartej na wiedzy, umiejętnościach i zaufaniu. 2. W ramach proponowanej metodyki przygotowanie uczniów-olimpijczyków do każdej edycji Olimpiady wymaga zorganizowania przez nauczyciela-opiekuna interdyscyplinarnego szkolenia ekonomicznego z udziałem społecznych partnerów szkoły, w tym PTE, poza zajęciami wynikającymi z programów szkolnych. 3. Szkolenie dla OWE powinno służyć przede wszystkim: zdobyciu nowej wiedzy o gospodarcze i społeczeństwie, zrozumieniu jej zastosowania z punktu widzenia myśli przewodniej OWE oraz treści i problemów Programu Olimpiady Teoria i praktyka gospodarowania, ćwiczeniu umiejętności samodzielnego myślenia ekonomicznego, projektowania inwestycji i rozwiązywania praktycznych problemów gospodarczych. 4. Intensywność oraz metody szkolenia ekonomicznego określa nauczyciel-opiekun olimpijczyków, uwzględniając prognozy i oczekiwania zawodowe oraz przeciętne wymagania stawiane finalistom oraz studentom I roku studiów ekonomicznych. 5. W celu uzyskania wzrostu kwalifikacji finalisty w stopniu umożliwiającym samodzielne formułowanie ocen i projektów wskazane jest: podejmowanie współpracy szkoleniowej ze środowiskami i stowarzyszeniami zawodowymi (najlepiej w porozumieniu z właściwym administracyjnie oddziałem PTE), organizowanie treningowych spotkań z ekspertami, przy wykorzystaniu internetowych programów edukacyjnych, opracowań i raportów oraz portali tematycznych (tak, aby zdobyć umiejętności samodzielnej analizy i oceny społecznych procesów gospodarowania), wykorzystywanie informacji o zamierzeniach rządu, samorządów i głównych organizacjach międzynarodowych (ONZ, UE, OECD, WTO), w tym dostępnych na stronach internetowych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (www.kprm.gov.pl), NBP (www.nbp.pl) oraz GUS (www.stat.gov.pl). 6. Podstawowe ramy metodyki szkolenia dla OWE wyznaczają na bazie programu OWE role głównych uczestników, w tym szkoły i nauczyciela-opiekuna, ucznia i jego środowiska rodzinnego, PTE, samorządu gospodarczego i terytorialnego.

- 29 - II. Rola szkoły i nauczyciela-opiekuna w organizacji szkolenia ekonomicznego (na podstawie doświadczeń ze współpracy szkół z PTE i władzami samorządowymi oraz analizy podejść do przygotowywania nowych olimpijczyków przez laureatów poprzednich edycji OWE). 1. Zorganizowanie Koła Młodych Ekonomistów PTE (środowiskowego lub szkolnego) i o ile to możliwe podjęcie współdziałania z Klubem Absolwentów macierzystej szkoły oraz wyższą uczelnią ekonomiczną. 2. Zaangażowanie do współpracy z Kołem przedstawicieli nauki i praktyki ekonomicznej oraz m.in. ekspertów i specjalistów z takich dyscyplin, jak np.: teoria organizacji i zarządzania, prawo administracyjne i gospodarcze, statystyka gospodarcza i rachunek efektywności ekonomicznej oraz innych dyscyplin niezbędnych do szkolenia ekonomicznego. 3. Konstrukcja podstawowej bazy wiedzy, organizacja jej zasilania i aktualizacji, w tym bazy danych statystycznych oraz aktów prawnych. 4. Utworzenie w ramach Koła PTE grup specjalistycznych, np. wg układu Programu Olimpiady, zaprogramowanie studiów tematycznych na pierwszy cykl spotkań - seminariów, a także określenie punktów i terminów konsultacji oraz zasady testowania i sprawdzania wiedzy. 5. Organizacja cyklicznych seminariów dla wszystkich grup zgłoszonych do Olimpiady (przykładowo w ten sposób, że każda grupa kolejno, samodzielnie prezentuje treści i problemy swojej części Programu Olimpiady tak, aby wyjaśnić podstawowe właściwości mechanizmów ekonomicznych i struktur gospodarki narodowej oraz ocenić ich funkcjonowanie w określonych warunkach). 6. Organizacja dla zainteresowanych w porozumieniu z PTE i rodzicami konsultacji ukierunkowanych praktycznie, m.in. w celu stworzenia możliwości współdziałania lub współuczestniczenia uczniów-olimpijczyków w dostępnych formach działalności społeczno-gospodarczej, projektowania inwestycji lub opracowywania planów (w ramach konkursu o nagrodę specjalną w ubiegłym roku należało opracować własny plan minimalizacji ryzyka lub pokrycia przewidywanych ryzyk przy pomocy konkretnych instrumentów rynkowych). 7. Przeprowadzenie testów sprawdzających, a także w miarę możliwości symulacja prostych gier ekonomicznych przy przygotowaniach do finałów centralnych (m.in. celowe jest spotkanie dyskusyjne na aktualne tematy gospodarcze i społeczne w przedsiębiorstwie, urzędzie administracji lokalnej, banku lub innej jednostce gospodarki narodowej). 8. Ćwiczenie zdolności do syntetycznego wyrażania opinii ekonomicznej na zadany temat (tak, aby możliwe było streszczenie tekstu, artykułu lub dokonanie oceny przy wykorzystaniu podstawowych zasad rachunku ekonomicznego). 9. Angażowanie się w proces powoływania przy PTE klubu nauczyciela oraz zachęcanie młodzieży do współuczestniczenia w procesie modernizacji instytucjonalnej infra-