Sięgnij po euro. Programy Unii Europejskiej dla Polski - przewodnik

Sięgnij po euro Programy Unii Europejskiej dla Polski - przewodnik

Autorzy: Inga Czerny, Gazeta Samorządu i Administracji, korespondentka w Brukseli Adam Kaliszuk, Euroinfo Warszawa Koordynacja: Iwona Jeleń, Gazeta Samorządu i Administracji Konsultacja: Renata Bancarzewska, Reprezentacja Komisji Europejskiej Projekt graficzny: Kamila Kozłowska Korekta: Małgorzata Wasińska Komisja Europejska

Sięgnij po euro Programy Unii Europejskiej dla Polski przewodnik Warszawa 2004

Szanowni Państwo! Jedną z korzyści członkostwa w Unii Europejskiej jest pełnoprawne uczestnictwo w korzystaniu z dostępnych programów. Jednak wiedza na ich temat jest w Polsce jeszcze słabo rozpowszechniona. Do tej pory beneficjenci mieli do czynienia z pomocą przedakcesyjną. Od 1 maja 2004 r. korzystają z pomocy poakcesyjnej, tzn. ze środków funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności. Tymczasem w wielu krajach UE dużą popularnością cieszą się programy wspólnotowe. Ponadto dla państw członkowskich dostępne są środki wspierające np. współpracę w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz pomoc dla obszarów dotkniętych klęskami żywiołowymi. Nasz przewodnik zawiera przegląd programów finansowanych przez Unię Europejską. W pierwszej części prezentujemy programy dostępne bezpośrednio w Polsce, a więc adresowane wyłącznie do beneficjentów krajowych i finansowane z funduszy strukturalnych. W drugiej części znajdują się przykładowe programy wspólnotowe dostępne dla więcej niż jednego państwa członkowskiego, a więc udział w programie obejmuje kilku beneficjentów. Znajdują się wśród nich zarówno programy wieloletnie, jak i roczne. Programy wspólnotowe mogą stanowić alternatywę wobec środków strukturalnych, bowiem w wielu przypadkach warunki korzystania z tych źródeł nie są aż tak rygorystyczne. Dlatego warto zapoznać się z ich ofertą. Jedyna przeszkoda to bariera informacyjna. Otóż, o ile środki strukturalne są dostępne bezpośrednio w Polsce, bo ich zarządzaniem zajmują się instytucje krajowe, o tyle informacji na temat programów wspólnotowych należy szukać często w Brukseli, bowiem są dostępne bezpośrednio w dyrekcjach generalnych. W naszym przewodniku znajdą Państwo m.in. informacje o typach programów, ich celach, adresatach pomocy, wymaganiach stawianych projektodawcom. Prezentację programów poprzedza słownik, który wyjaśnia terminologię związaną z programami finansowymi. Dzięki niemu łatwiej będzie odróżnić, np. program wspólnotowy od inicjatywy wspólnotowej, co ma ogromne znaczenie z punktu widzenia planowania projektów. Szczególną uwagę pragniemy zwrócić na procedury wyboru projektów. Przewodnik ma nie tylko wartość edukacyjną, ale także poradniczą, przez co zyskuje niecodzienny charakter. Przedstawiliśmy w nim kompleksową informację na temat dostępnych programów, przede wszystkim takich, o środki z których można aplikować w 2005 r. Niestety, nie jest możliwe dokładne wskazanie terminów składania wniosków. Wynika to ze sposobu zarządzania programami. Jednak towarzyszące opisom dane teleadresowe oraz strony internetowe ułatwią zainteresowanym dotarcie do potrzebnych informacji. Zachęcamy szczególnie do odwiedzania stron internetowych poświęconych programom, które znajdują się na końcu przewodnika, gdzie można znaleźć stale aktualizowane wezwania do składania wniosków (ang. call for proposal) oraz zaproszenia do przetargów. Znajomość źródeł informacji o dostępności programów i regularne śledzenie informacji ułatwia podjęcie niezbędnych działań zmierzających do ubiegania się o środki z wybranego programu. Przewodnik ma jeszcze jedną szczególną zaletę. Otóż jest źródłem bogatej wiedzy o programach, z których mogą korzystać liczne grupy społeczne, których działanie jest ważne z punktu widzenia rozwoju lokalnego i regionalnego. Samorządy lokalne stanowią doskonałe źródło informacji dla wszystkich podmiotów, które są zainteresowane programami UE, przeznaczonymi nie tylko dla jednostek samorządu terytorialnego. Byłoby wskazane, aby miały one podstawowe informacje na temat programów, w których beneficjentami końcowymi (projektodawcami) będą organizacje pozarządowe zajmujące się sprawami młodzieży, kultury, zdrowia publicznego, przedsiębiorców. Nie zawsze zresztą zainteresowani szukają programów oferujących bezzwrotne dotacje na inwestycje lub szkolenia. Doceniana jest również właściwa i kompetentna informacja w kwestiach interesujących rolników, nauczycieli, przedsiębiorców i osoby prywatne. Życzymy Państwu pożytecznej lektury! 5

Zanim sięgniesz po euro, sprawdź przeznaczenie programu Programy wewnętrzne Unii Europejskiej to nie ta sama kategoria programów, które są finansowane z funduszy przedakcesyjnych lub funduszy strukturalnych. W przypadku projektów współfinansowanych ze środków przedakcesyjnych lub strukturalnych podmiot zainteresowany uzyskaniem dotacji składa wniosek do odpowiedniej polskiej instytucji wdrażającej i decyzja o przyznaniu dotacji zapada na poziomie krajowym 1. Realizacja projektu nie wymaga udziału partnerów zagranicznych, a zasadniczym celem dotacji jest dofinansowanie działań inwestycyjnych lub szkoleniowych, które przyczynią się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju regionów w Polsce. Programy wewnętrzne UE są ustanawiane wspólną decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady UE, na wniosek Komisji Europejskiej. Wdrażaniem programów zajmują się odpowiednie z merytorycznego punktu widzenia Dyrekcje Generalne KE. Państwa uczestniczące w programach wewnętrznych UE są zobowiązane do wniesienia składek do budżetów tych programów. Wysokość składki zależy przede wszystkim od wielkości Produktu Krajowego Brutto kraju uczestniczącego w programie oraz liczby ludności. Programy wspólnotowe są zwykle otwarte, na mocy stosownych porozumień, dla wszystkich państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz członków Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (Norwegia, Islandia, Lichtenstein, Szwajcaria). Dofinansowują takie działania, które wnoszą nowe wartości i nieznane wcześniej rozwiązania do dorobku całej Wspólnoty. Udział w programach wymaga stworzenia konsorcjów, czyli grupy partnerów z różnych krajów uczestniczących w programie. Każdy z partnerów ma określoną funkcję i zadania do wykonania. Wniosek zawiera również część finansową, w której określone są koszty działań kwalifikowanych. Na tej podstawie każdy z partnerów otrzymuje refundację proporcjonalną do poniesionych własnych kosztów kwalifikowanych. Nie jest możliwe finansowanie z programów wewnętrznych UE budowy drogi, kanalizacji, oczyszczalni ścieków, szkoły czy innych obiektów infrastrukturalnych. Środki na takie działania mogą pochodzić z funduszy strukturalnych. Polska uczestniczy w programach wewnętrznych dotyczących następujących dziedzin: badania i rozwój technologiczny usługi informatyczne ochrona środowiska edukacja i sprawy młodzieży polityka społeczna i ochrona zdrowia ochrona konsumentów małe i średnie przedsiębiorstwa turystyka kultura sektor audiowizualny przestrzeganie praw obywatelskich ułatwienia w wymianie handlowej energetyka transport zwalczanie narkomanii i handlu narkotykami. Składanie propozycji projektów ma miejsce kilka razy w roku, zgodnie z wezwaniami do składania wniosków (tzw. calls for proposals) ogłaszanymi przez poszczególne dyrekcje generalne. W większości przypadków podmiotami uprawnionymi do tworzenia konsorcjów i składania wniosków są organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia, zrzeszenia), organizacje typu non profit, jednostki badawczo-rozwojowe, uczelnie, szkoły, przedsiębiorstwa, izby i stowarzyszenia przemysłowe, a w niektórych programach również jednostki samorządu terytorialnego. Z racji tworzenia nowych rozwiązań i realizacji wspólnych działań przez grupę partnerów z różnych krajów programy wewnętrzne można nazwać programami współpracy. 1 Jedynie w przypadku działania 1.6 ZPORR, gdy wysokość kosztów kwalifikowanych w inwestycji przekracza 50 mln euro, należy poinformować o tym Komisję Europejską. W uzasadnionych przypadkach Komisja Europejska może wtedy obniżyć poziom dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. 6

Słownik Beneficjent końcowy/instytucja wdrażająca (Final beneficiary) Instytucje oraz przedsiębiorstwa prywatne odpowiedzialne za zlecanie realizacji projektu. W przypadku programów pomocy (stosownie do art. 87 Traktatu i w przypadku pomocy przyznanej przez instytucje wyznaczone przez państwa członkowskie) beneficjentami końcowymi są instytucje, które przyznają pomoc. Beneficjent ostateczny/grupa docelowa (Ultimate beneficiary) Osoba, instytucja lub środowisko (grupa społeczna) bezpośrednio korzystające z wdrażanej pomocy (np. rolnicy, bezrobotni, uczniowie, studenci, grupy zagrożone utratą pracy, kobiety, mieszkańcy obszarów wiejskich). Dotacja/grant (Grant) Bezpośrednia płatność o charakterze niekomercyjnym, dokonywana przez Jednostkę Kontraktującą na rzecz określonego beneficjenta w celu podjęcia przez niego odpowiednich działań (a w niektórych przypadkach sfinansowania części budżetu projektu) promujących np. cele polityki strukturalnej UE. Finansowy wkład Wspólnoty (Community financial contribution) Wielkość środków asygnowana przez Komisję Europejską w ramach pomocy finansowej, stanowiąca określoną część kwalifikujących się kosztów publicznych programu, działania lub projektu. Gdy projekt gwarantuje osiągnięcie dużych zysków netto, wkład finansowy Wspólnoty jest zmniejszany. Fundusze dotacji (Grant scheme) Instrument finansowy skierowany na realizację określonego rodzaju projektów, np. fundusz dotacji na doradztwo, fundusz dotacji na inwestycje. Fundusze przedakcesyjne (Pre-accession Funds) Środki bezzwrotnej pomocy finansowej udzielanej przez Unię Europejską krajom kandydującym. Ich najważniejszym zadaniem jest przygotowanie tych krajów do członkostwa w UE oraz pomoc w wyrównaniu różnic gospodarczych. Do instrumentów funkcjonujących w ramach tych funduszy zaliczone zostały: Phare, ISPA, SAPARD. Fundusz Spójności (Cohesion Fund) Instrument finansowy UE nienależący do funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw, a nie regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym. Fundusze strukturalne (Structural Funds) Instrumenty finansowe UE umożliwiające pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich drogą interwencji w kluczowych sektorach i regionach (poprawa struktury). Na fundusze strukturalne składają się: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) oraz Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (FIOR). Grant globalny (Global grant) Ta część pomocy, której wdrażanie i zarządzanie może zostać powierzone jednemu lub kilku pośrednikom, w tym władzom lokalnym, instytucjom rozwoju regionalnego lub organizacjom pozarządowym, i która jest wykorzystywana zasadniczo dla wspierania lokalnych inicjatyw rozwojowych. Inicjatywy wspólnotowe (Community Initiatives) Programy finansowane z funduszy strukturalnych, mające na celu rozwiązanie problemów występujących na terenie całej Unii Europejskiej. Liczba i charakter Inicjatyw Wspólnotowych ulegają zmianom w zależności od zidentyfikowanych problemów mających wpływ na funkcjonowanie Unii Europejskiej. W latach 2000 2006 są to: EQUAL, INTERREG III, LEADER+, URBAN II. W tym okresie w Polsce wdrażane będą tylko inicjatywy EQUAL i INTERREG III. 7

Instytucja płatnicza (Paying authority) Jedna lub kilka instytucji lub organów krajowych, regionalnych lub lokalnych, wyznaczonych przez państwo członkowskie w celu przygotowania i przedkładania wniosków o płatności oraz otrzymywania płatności z Komisji Europejskiej. Instytucja zarządzająca (Managing authority) Instytucja, organ publiczny lub prywatny, wyznaczony przez państwo członkowskie na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, które sprawuje funkcję zarządzania pomocą (może być instytucją płatniczą dla danej pomocy, jeśli taka będzie decyzja państwa członkowskiego). Komitet Monitorujący (Monitoring committee) Ustala kryteria selekcji projektów, monitoruje wdrażanie pomocy, proponuje władzy zarządzającej zmiany programu, akceptuje zmiany programów uzupełniających, aprobuje ewaluację śródokresową, uzgadnia przygotowanie raportu rocznego. Narodowy Plan Rozwoju/NPR (National Development Plan/NDP) Dokument programowy stanowiący podstawę planowania poszczególnych dziedzin interwencji strukturalnych oraz zintegrowanych wieloletnich programów operacyjnych o charakterze horyzontalnym i regionalnym. Zawiera propozycje celów, działań oraz wielkości interwencji funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności ukierunkowanych na zmniejszanie różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym między krajem akcesyjnym a Unią Europejską. Na podstawie tego dokumentu kraj akcesyjny prowadzi uzgodnienia z Komisją Europejską w zakresie Podstaw Wsparcia Wspólnoty. Odbiorca ostateczny/projektodawca (Ultimate recipient) Podmiot (jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorca, organizacja pozarządowa, instytucja publiczna) uprawniony do przygotowania i złożenia wniosku o udzielenie dotacji. Inaczej Projektodawca. Podstawy Wsparcia Wspólnoty/PWW (Community Support Framework/CSF) Dokument przyjęty przez Komisję Europejską, w uzgodnieniu z danym państwem członkowskim, 8 po dokonaniu oceny przedłożonego Narodowego Planu Rozwoju przez państwo członkowskie. Zawiera strategię i priorytety działań państwa członkowskiego, ich cele szczegółowe, wielkość wkładu Funduszy i innych środków finansowych. Dokument ten powinien być podzielony na priorytety i wdrażany za pomocą jednego lub kilku programów operacyjnych. Pomoc (Assistance) Formy pomocy dostarczanej w ramach funduszy strukturalnych, inicjatyw wspólnotowych lub wsparcie dla pomocy technicznej i działań innowacyjnych. Pomoc strukturalna (Structural assistance) Forma współfinansowania projektów ze środków funduszy strukturalnych w celu realizacji polityki strukturalnej. Pomoc zwrotna (Repayable assistance) Forma wkładu finansowego udzielonego w ramach pomocy Wspólnoty we wdrażanie programów lub projektów. Dotyczy głównie działań nastawionych na wsparcie przedsiębiorczości, w tym sektora małych i średnich przedsiębiorstw, ma na celu pobudzenie inwestycji sektora prywatnego (efekt dźwigni). Program operacyjny (Operational programme) Dokument przyjęty przez Komisję Europejską służący wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty (PPW). Program operacyjny składa się z opisu sytuacji wyjściowej, określenia priorytetów i celów, jakie mają zostać osiągnięte oraz szczegółowego opisu działań, jakie zostaną podjęte w celu realizacji celów. Program operacyjny określa także wysokość i źródła finansowania działań, rodzaje projektów, które mogą być dofinansowane, oraz podmioty uprawnione do składania wniosków o dofinansowanie. Program ramowy UE Wieloletni (zwykle pięcioletni) program będący podstawowym instrumentem realizacji polityki badań i rozwoju technologicznego. Pierwszy Program Ramowy UE zrealizowano w latach 1984 87, drugi 1987 91, trzeci 1990 94, czwarty 1994 98, piąty

1998 2002, szósty 2002 06. Podstawą prawną funkcjonowania Programu Ramowego UE jest art. 130 Traktatu o Unii Europejskiej. Każdy Program Ramowy UE jest realizowany poprzez programy szczegółowe, w których podane są zasady ich wprowadzania i czas trwania, a także przewidywane środki na realizację. Celem ich ustanowienia jest uzupełnienie programów prowadzonych w krajach członkowskich w dziedzinach mających priorytetowe znaczenie dla całej UE. Programy wspólnotowe Programy pomocy finansowej UE pochodzącej z innych źródeł niż fundusze strukturalne lub przedakcesyjne. Programy są zarządzane przez właściwe merytorycznie Dyrekcje Generalne KE, a ich budżet jest tworzony ze składek członkowskich wszystkich krajów uczestniczących w programie. Programy dofinansowują część kosztów związanych z realizacją projektów przygotowanych przez kilku partnerów z różnych krajów uczestniczących w programie. Celem takich projektów jest opracowanie nowych, nieznanych wcześniej rozwiązań technologicznych, innowacji, narzędzi szkoleniowych, baz danych lub zdobycie nowych doświadczeń. Przykładem programów są: 6 Program Ramowy, Leonardo da Vinci, Socrates, MEDIA Plus, Kultura 2000, econtent, elearning. Projekt/zadanie (Project/task) Najmniejsza dająca się wydzielić jednostka stanowiąca przedmiot pomocy. Projekt posiada wyodrębnione działania, określone ramy czasowe, konkretną lokalizację, określoną grupę docelową i nakłady potrzebne na realizację przedsięwzięcia. Sektorowe programy operacyjne (Sectoral operational programmes) Programy operacyjne przygotowywane i zarządzane przez właściwe resorty centralne, realizujące zadania horyzontalne w odniesieniu do całych sektorów ekonomiczno-społecznych. Wniosek/formularz aplikacyjny (Application form) Standardowy formularz składany przez projektodawcę w celu uzyskania wsparcia ze środków pomocowych. Wniosek zawiera informacje o instytucji zgłaszającej projekt, szczegółowy opis planowanych działań w ramach projektu, harmonogram, planowane rezultaty i wydatki. Do wniosku należy również dołączyć niezbędne załączniki (np. dokumenty rejestrowe, raporty finansowe, studia wykonalności lub biznes plany, projekty, wymagane pozwolenia i ekspertyzy). Źródło: Encyklopedia Unii Europejskiej Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Uzupełnienie Programu 9

1. Fundusze strukturalne

Środki na rozwój regionalny Co jest celem programu? W 2005 r. polskie regiony zostaną dofinansowane w ramach ZINTEGROWANEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ROZWOJU REGIONALNEGO (ZPORR). Program ten jest adresowany do samorządów lokalnych i regionalnych. Jego celem jest doprowadzenie do wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji, przy jednoczesnym umożliwieniu długofalowego rozwoju gospodarczego kraju. Działania, które zakwalifikują się do finansowania ze ZPORR, zostaną zasilone środkami z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Na co można uzyskać dofinansowanie? ZPORR jest realizowany dzięki trzem priorytetom: rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmocnieniu konkurencyjności regionów, rozwój zasobów ludzkich w regionach oraz rozwój lokalny. ROZBUDOWA I MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY SŁUŻĄCEJ WZMOCNIENIU KONKURENCYJNOŚCI REGIONÓW (PRIORYTET 1) W tym priorytecie mieszczą się przedsięwzięcia dotyczące regionalnego układu transportowego, ochrony środowiska, infrastruktury społecznej, turystyki i kultury, społeczeństwa informacyjnego, transportu publicznego w aglomeracjach. 1. Dotacje na modernizację i rozbudowę regionalnego układu transportowego (Działanie 1.1 ZPORR) Działanie składa się z dwóch kategorii Infrastruktura drogowa oraz Infrastruktura transportu publicznego. W zakresie poddziałania Infrastruktura drogowa dofinansowanie uzyskają projekty stanowiące ważny element regionalnego systemu transportowego, które poprawią dostęp do sieci dróg krajowych lub międzynarodowych, istotne z punktu widzenia rozwoju społeczno-gospodarczego centrów gospodarczych regionu, istniejących lub planowanych obiektów przemysłowych i usługowych, portów, lotnisk, stacji kolejowych i innych obiektów transportu publicznego. Dofinansowanie może obejmować następujące projekty: budowa, przebudowa, remont, rozbudowa dróg, węzłów, skrzyżowań, obiektów mostowych, wiaduktów, estakad, tuneli, obwodnic, miast i miejscowości wraz z towarzyszącą infrastrukturą drogową, budowa, przebudowa, rozbudowa, remont infrastruktury towarzyszącej w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego nawierzchni dróg, wyposażenia obiektów inżynieryjnych, sygnalizacji świetlnej, osłon przeciwolśnieniowych, ekranów akustycznych, chodników, przejść dla pieszych, rowerzystów i zwierząt, ścieżek rowerowych, oświetlenia, miejsc wypoczynku dla kierowców, infrastruktury drogowej przyczyniającej się do ochrony środowiska. W zakresie poddziałania Infrastruktura transportu publicznego wspierane będą projekty dotyczące budowy, rozbudowy lub odnowienia systemów transportu publicznego miast liczących powyżej 50 tys. mieszkańców. Dofinansowanie może obejmować następujące projekty: budowa, przebudowa, rozbudowa, roboty remontowe, modernizacja infrastruktury transportu publicznego połączonego z zakupem sprzętu, infrastruktury pomocniczej służącej zwiększeniu bezpieczeństwa i dostępności do sieci transportu publicznego, budowa zintegrowanych węzłów przesiadkowych między różnymi rodzajami systemów transportu, tworzenie systemów służących komunikacji publicznej i mających na celu poprawę jakości obsługi podróżnych. 12

Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami są samorządy terytorialne (gminy, powiaty, województwa) oraz ich związki, porozumienia i stowarzyszenia. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na to działanie kwotę 1 mld 24,8 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 768,6 mln euro, a udział środków krajowych 256,2 mln euro. Dofinansowanie z EFRR może wynosić do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. Pozostała część musi być zapewniona z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. 2. Dotacje na infrastrukturę ochrony środowiska (Działanie 1.2 ZPORR) Mają pomóc w ograniczeniu ilości zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb, poprawie stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwiększeniu wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i ogólna poprawa zarządzania środowiskiem. Dofinansowanie może obejmować następujące projekty: zaopatrzenie w wodę, pobór wody i oczyszczanie ścieków (budowa i modernizacja sieci wodociągowych, sieci kanalizacji sanitarnych i deszczowych, stacji uzdatniania wody, oczyszczalni ścieków, zbiorników do pozyskiwania wody pitnej), gospodarka odpadami (organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu, wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych, rekultywacja i likwidacja składowisk niebezpiecznych), poprawa jakości powietrza (modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych, ograniczenie tzw. niskiej emisji), zapobieganie powodziom (regulacja cieków wodnych, tworzenie polderów i odtwarzanie naturalnych terenów zalewowych, budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych i małych zbiorników retencyjnych, ochrona brzegów morskich), zarządzanie ochroną środowiska (opracowanie baz danych dotyczących lasów, jakości gleb, wód, powietrza, tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń, utworzenie sieci stacji kontrolnych w zakresie jakości wód, tworzenie systemów kontroli środowiska, tworzenie systemów informacji przeciwpowodziowej), wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii odnawialnej). Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami są samorządy terytorialne (gminy, powiaty, województwa) oraz ich związki, porozumienia i stowarzyszenia. Ponadto będą to również podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego z większościowym udziałem samorządu gminnego, powiatowego lub wojewódzkiego, jednostki administracji rządowej w województwach i inne instytucje publiczne. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na to działanie 401,4 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE to 301 mln euro, a udział środków krajowych 100,3 mln euro. Dofinansowanie z EFRR może wynosić do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. Pozostała część musi być zapewniona z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku projektów generujących znaczący dochód netto udział środków EFRR nie będzie przekraczał 50 proc. kosztów kwalifikowanych. 13

3. Dotacje na regionalną infrastrukturę społeczną (Działanie 1.3 ZPORR) Działanie składa się z dwóch kategorii Regionalna infrastruktura edukacyjna oraz Regionalna infrastruktura ochrony zdrowia. W ramach Regionalnej infrastruktury edukacyjnej (poddziałanie 1.3.1) można realizować projekty mające na celu wzmocnienie roli szkół wyższych w procesie tworzenia konkurencyjnej gospodarki regionalnej. Projekty powinny obejmować budowę nowych lub rozbudowę istniejących obiektów dydaktycznych, bibliotek, infrastruktury społeczno-edukacyjnej w kampusach i obiektów służących prowadzeniu działalności dydaktycznej. Umożliwia także budowę, rozbudowę lub modernizację obiektów sportowych, infrastruktury technicznej i sanitarnej w szkołach wyższych lub kampusach, wyposażenie tych obiektów oraz zagospodarowanie ich otoczenia. W ramach Regionalnej infrastruktury ochrony zdrowia można realizować projekty mające na celu poprawę jakości usług medycznych świadczonych przez specjalistyczne zakłady opieki zdrowotnej, a zwłaszcza ograniczenie niekorzystnych zróżnicowań regionalnych w infrastrukturze zdrowotnej, poprawę jakości i dostępności do systemu ratownictwa medycznego oraz poprawę jakości stacjonarnego i ambulatoryjnego lecznictwa specjalistycznego. Wsparcie może zostać udzielone zakładom opieki zdrowotnej, których projekty będą zgodne z priorytetami określonymi w Narodowym Programie Zdrowia, Strategii Rozwoju Województwa lub Wojewódzkiej Strategii Ochrony Zdrowia. Projekty mogą dotyczyć przebudowy i modernizacji obiektów infrastruktury ochrony zdrowia w celu dostosowania ich do wymogów określonych w aktualnych przepisach prawa, wymiany wyeksploatowanych nośników energii na bardziej ekonomiczne, termoizolacji budynków, modernizacji oraz zakupu nowych urządzeń medycznych, zakupu sprzętu komputerowego, zakupu i wyposażenia środków transportu sanitarnego, uzyskania certyfikatów zarządzania jakością. Szczególną uwagę poświęca się projektom polegającym na zakupie sprzętu do diagnostyki i terapii chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami są samorządy terytorialne (gminy, powiaty, województwa) oraz ich związki, porozumienia i stowarzyszenia. Ponadto będą to również szkoły wyższe, organizacje pozarządowe prowadzące działalność o charakterze edukacyjnym, zakłady opieki zdrowotnej, jednostki prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, oraz organizacje pozarządowe typu non profit działające na rzecz ochrony zdrowia. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na to działanie kwotę 311,9 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE wynosi 233,9 mln euro, a udział krajowych środków publicznych to 78 mln euro. Przewidziana wielkość środków prywatnych sięga 24,9 mln euro. Dofinansowanie w postaci grantu inwestycyjnego z EFRR wynosić będzie do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. Pozostała część musi być zapewniona z budżetów samorządów terytorialnych lub budżetu państwa (Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Zdrowia). 4. Dotacje na rozwój turystyki i kultury (Działanie 1.4 ZPORR) Przewiduje się dofinansowanie projektów infrastrukturalnych i promocyjnych w zakresie turystyki i kultury. Głównym celem działania jest wzrost znaczenia kultury i turystyki jako czynników stymulujących rozwój społeczno-gospodarczy regionów. Rozbudowa infrastruktury i rozwijanie systemu informacji kulturalnej i turystycznej ma ułatwić dostęp do obiektów kultury i turystyki oraz spowodować wydłużenie sezonu turystycznego. Nowe inwestycje w zakresie turystyki 14 i kultury poprawią konkurencyjność turystyczną i kulturową regionów na rynkach zagranicznych i krajowym, co będzie miało wpływ na zwiększenie zagranicznej turystyki przyjazdowej do Polski i turystyki krajowej. Jeden projekt nie może łączyć inwestycji infrastrukturalnych z projektami promocyjnymi. W zakresie turystyki wsparcie uzyskają projekty służące: adaptacji zabytków architektury i techniki,

rozwojowi infrastruktury noclegowej, turystycznej i gastronomicznej (np. w obiektach podkreślających specyfikę regionu), tworzeniu centrów informacji turystycznej i interaktywnej sieci informacji internetowej, tworzeniu i modernizacji infrastruktury służącej rozwijaniu aktywnych form turystyki (budowa i modernizacja obiektów sportowych i rekreacyjnych), realizacji inwestycji gmin uzdrowiskowych związanych z rozwojem funkcji leczniczo-wypoczynkowych. W zakresie kultury dotacja może być przyznana na: rewitalizację, konserwację, modernizację lub adaptację obiektów historycznych, zabytkowych i poprzemysłowych wraz z ich otoczeniem, zabezpieczenie obiektów dziedzictwa kulturowego na wypadek zagrożeń, budowę i modernizację publicznej infrastruktury kulturalnej, tworzenie systemów i centrów informacji kulturalnej. Kto może ubiegać się o dofinansowania? Beneficjentami są jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) oraz ich związki, porozumienia i stowarzyszenia. Ponadto będą to również regionalne organizacje turystyczne i organizacje pozarządowe typu non profit oraz inne instytucje publiczne, dla których organem założycielskim są jednostki administracji rządowej lub samorządowej. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na działanie 263,8 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 197,9 mln euro, a udział krajowych środków publicznych 65,9 mln euro. Przewidziana wielkość środków prywatnych to 14,2 mln euro. Dofinansowanie w postaci grantu inwestycyjnego z EFRR może wynosić do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. W przypadku projektów turystycznych, które będą generowały znaczący dochód netto, dofinansowanie EFRR będzie wynosiło do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pozostała część musi być zapewniona z budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub budżetu państwa (Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Kultury). Minimalna wartość całkowita projektów infrastrukturalnych w zakresie turystyki może wynosić 1 mln euro. Dodatkowym warunkiem jest istotne znaczenie projektu dla rozwoju regionalnego i utworzenie stałych miejsc pracy. W przypadku projektów związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego minimalna wartość całkowita również wynosi 1 mln euro. Gdy projekt w znaczący sposób oddziałuje na ekonomiczny rozwój regionu i prowadzi do stworzenia stałych miejsc pracy, możliwa jest również budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury związanej z kulturą. W ramach działania 1.4 można również realizować projekty promocyjne i wtedy ich minimalna wartość całkowita może wynosić 500 tys. euro. 5. Dotacje na infrastrukturę społeczeństwa informacyjnego (Działanie 1.5 ZPORR) Realizacja projektów w ramach działania ma zapewnić powszechny dostęp do internetu na terenie całego kraju, ale ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich i małych miast, wykorzystanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych dla realizacji usług publicznych (e-usług) i poprawa efektywności pracy administracji (e-administracja). Realizacja projektów jest ściśle związana z poziomem rozwoju nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych w regionie. Dlatego w niektórych regionach konieczna będzie najpierw budowa regionalnych i lokalnych sieci szerokopasmowych, a tam, gdzie taka sieć już istnieje, realizowane będą głównie projekty polegające na budowie i wdrażaniu platform elektronicznych. Ponadto tworzone będą Publiczne Punkty Dostępu do Internetu w bibliotekach, domach kultury, szkołach wyższych i innych dostępnych publicznie obiektach. Kolejnym rodzajem wspieranych projektów będzie budowa lub rozbudowa lokalnych i regionalnych bezpiecznych systemów transmisji danych przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii (transmisja satelitarna, przekaz radiowy), szczególnie na obszarach wiejskich i w małych miastach. 15

Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami są jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) lub ich jednostki organizacyjne oraz związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządowe. Ponadto będą to również szkoły wyższe, instytucje użyteczności publicznej, urzędy wojewódzkie, organizacje pozarządowe i jednostki publiczne prowadzące działalność badawczo-rozwojową rozbudowujące ogólnie dostępną infrastrukturę techniczną. Jak jest wysokość dofinansowania? W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na to działanie 124,2 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 93,2 mln euro, a udział krajowych środków publicznych ok. 31,1 mln euro. Przewidywane jest również dofinansowanie projektów ze środków prywatnych w wysokości 10,1mln euro. Dofinansowanie ze środków EFRR może wynosić do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. Pozostała część finansowania z krajowych środków publicznych pochodzi z budżetu państwa i budżetów samorządów terytorialnych. 6. Dotacje na rozwój transportu publicznego w aglomeracjach (Działanie 1.6 ZPORR) Głównym celem działania jest rozwój gospodarczo-społeczny największych aglomeracji przez budowę systemów transportu publicznego. Inwestycje realizowane w ramach działania mogą dotyczyć takich projektów, jak: budowa, rozbudowa, modernizacja infrastruktury transportu publicznego połączona z zakupem sprzętu w celu stworzenia nowych sieci transportu oraz przedłużenia lub odnowienia istniejących linii transportu publicznego, budowa, rozbudowa, remont infrastruktury pomocniczej służącej zwiększeniu bezpieczeństwa i dostępności do sieci transportu publicznego (parkingi przy krańcowych przystankach komunikacji zbiorowej, centralne sterowanie sygnalizacją, montaż systemów sterowania i nadzoru ruchu, infrastruktura służąca obsłudze pasażerów), budowa, rozbudowa, remont węzłów przesiadkowych między różnymi rodzajami transportu publicznego, tworzenie systemów służących komunikacji publicznej i mających na celu poprawę obsługi podróżnych, kontroli bezpieczeństwa, komputeryzacja systemów transportu publicznego. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Do korzystania z działania uprawnieni są beneficjenci z aglomeracji powyżej 500 tys. mieszkańców (warszawskiej, łódzkiej, krakowskiej, poznańskiej, górnośląskiej, trójmiejskiej, wrocławskiej). Mogą nimi być gminy, miasta powiatowe lub działające w ich imieniu jednostki organizacyjne, związki i stowarzyszenia, podmioty z większościowym udziałem samorządu lub Skarbu Państwa wykonujące usługi publiczne. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na działanie 335,8 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE i udział krajowych środków publicznych stanowią do 167,9 mln euro. Dofinansowanie ze środków EFRR może wynosić do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pozostała część finansowania z krajowych środków publicznych pochodzi z budżetów samorządów terytorialnych. 16

ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH W REGIONACH (PRIORYTET 2) Program ma stworzyć warunki dla rozwoju zasobów ludzkich na poziomie lokalnym i regionalnym oraz zwiększyć kwalifikacje osób w instytucjach szczebla lokalnego, regionalnego do planowania i realizacji projektów w zakresie rozwoju zasobów ludzkich. Działania programu będą skierowane zwłaszcza do mieszkańców obszarów zagrożonych marginalizacją, wiejskich i objętych restrukturyzacją przemysłów. Główne cele to: zwiększenie poziomu wiedzy i kwalifikacji zawodowych mieszkańców obszarów zagrożonych marginalizacją, zwiększenie możliwości zatrudnienia przez zmianę kwalifikacji zawodowych, wzrost udziału młodzieży z obszarów wiejskich w ogólnej liczbie uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów, tworzenie regionalnych systemów innowacyjnych. 1. Dotacje na rozwój kwalifikacji związanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwościami kształcenia ustawicznego w regionie (Działanie 2.1) Mają pomóc w zwiększeniu mobilności zawodowej mieszkańców i ich zdolności w zakresie dostosowania umiejętności i kwalifikacji zawodowych do wymogów regionalnego rynku pracy, a także w lepszym dostosowaniu potrzeb szkoleniowych i kwalifikacji mieszkańców do wymogów regionalnego rynku pracy. Dotacja może być przeznaczona na szkolenia osób dorosłych w zakresie podwyższania kwalifikacji zawodowych, języków obcych oraz wykorzystania technik informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), na zapewnienie usług doradczych dla osób dorosłych, wspierających kształtowanie ich kariery zawodowej, organizację praktyk zawodowych dla uczniów szkół średnich i zasadniczych zawodowych. Przedmiotem projektu mogą być również praktyki zawodowe dla studentów uczelni wyższych, odbywające się w przedsiębiorstwach. 2. Dotacje na wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne (Działanie 2.2) Mają poszerzyć dostęp do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym dla uczniów pochodzących z obszarów wiejskich i studentów pochodzących z obszarów zagrożonych marginalizacją. Finansowane będą stypendia umożliwiające młodzieży z obszarów wiejskich kontynuację kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym (pokrycie kosztów np. zakwaterowania i materiałów szkolnych), a także stypendia dla studentów uczelni wyższych. 3. Dotacje na reorientację zawodową osób, które rezygnują z działalności rolniczej (Działanie 2.3) oraz dotacje na reorientację zawodową osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi (Działanie 2.4) Mają umożliwić rolnikom i pracownikom przemysłów tradycyjnych i sektorów podlegających restrukturyzacji zdobycie nowego zatrudnienia i wykonywania nowego zawodu w związku z procesem restrukturyzacji polskiego rolnictwa. Wspierane będą szkolenia i kursy mające na celu podniesienie umiejętności i kwalifikacji związanych z nowym zawodem, tworzenie miejsc pracy, pośrednictwo pracy i usługi doradcze w zakresie zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych. 4. Dotacje na Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy (Działanie 2.6) Mają pomóc w rozwoju potencjału regionalnego w zakresie innowacji, przez tworzenie sieci transferu innowacji na poziomie regionalnym i lokalnym, rozwój systemu komunikowania się i wymiany informacji, staże w przedsiębiorstwach, stypendia dla najlepszych absolwentów szkół wyższych kontynuujących naukę na studiach doktoranckich z zakresu nauk ścisłych i technicznych. 17

Kto może ubiegać się o dofinansowanie? O dofinansowanie projektów w ramach wymienionych działań Priorytetu 2 ZPORR mogą ubiegać się samorządy terytorialne (gminy, powiaty, województwa) oraz ich związki i stowarzyszenia. Środki publiczne przeznaczone na realizację działania 2.1 Rozwój kwalifikacji związanych z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie wynoszą 130,6 mln euro, z czego wkład EFS to 97,9 mln euro. Przewidywana wysokość środków prywatnych w działaniu 2.1 wynosi 6,5 mln euro. W działaniu 2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne środki publiczne wynoszą 176,3 mln euro, z czego wkład EFS wynosi 121,7 mln euro. Środki prywatne w tym działaniu to 1 mln euro. Na działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa przeznacza się 72,6 mln euro ze środków publicznych, w tym 54,4 mln euro z EFS. W realizację projektów w działaniu 2.3 będą także zaangażowane środki prywatne w wysokości 1,4 mln euro. Z kolei 98,9 mln euro wkładu publicznego przeznaczono na działanie 2.4 Reorientacja zawodowa osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi. W tej kwocie udział środków z EFS wynosi 74,2 mln euro, a wkład prywatny 1,98 mln euro. Wkład publiczny w działaniu 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy wynosi 59,3 mln euro, z czego 44,5 mln euro będzie pochodzić z EFS. ROZWÓJ LOKALNY (PRIORYTET 3) Dzięki środkom na rozwój lokalny wsparcie otrzymają przedsięwzięcia realizowane na obszarach wiejskich podlegających restrukturyzacji, zdegradowanych i powojskowych. 1. Dotacje na rozwój obszarów wiejskich (Działanie 3.1 ZPORR) Głównym celem jest przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i ekonomicznej obszarów wiejskich i małych miast do 20 tys. mieszkańców. Sposobem na osiągnięcie tego celu jest realizacja projektów zwiększających atrakcyjność gospodarczą i inwestycyjną obszaru objętego projektem oraz tworzenie warunków dla wzrostu zatrudnienia. Jednym z kryteriów formalnych jest realizacja inwestycji na terenie miejscowości liczących nie więcej niż 20 tys. mieszkańców. W przypadku projektów z zakresu kultury i turystyki oraz kompleksowego uzbrojenia terenu pod inwestycje miejscowość może liczyć od 5 tys. do 20 tys. mieszkańców. Tylko w sytuacji, gdy jest to lokalny ośrodek rozwoju, dopuszcza się realizację inwestycji w miejscowościach poniżej 5 tys. mieszkańców. Samorządy mają szanse na realizację szerokiego zakresu inwestycji, takich jak: budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków, budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody, budowa i modernizacja urządzeń do produkcji i przesyłania energii ze źródeł odnawialnych, modernizacja systemów ciepłowniczych i ograniczenie emisji zanieczyszczeń, budowa, modernizacja, rekultywacja lub likwidacja składowisk odpadów, budowa miejsc utylizacji opakowań, likwidacja dzikich wysypisk, przeciwdziałanie powodziom, budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym, kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje, budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami działania są samorządy gminne i powiatowe, związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządowe, organizacje typu non profit i inne instytucje publiczne. 18

W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono 469,4 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 352,1 mln euro, a udział środków krajowych 117,4 mln euro. Przewidywana wielkość środków prywatnych to 4 mln euro. Dofinansowanie z EFRR może wynosić do 75 proc. kosztów kwalifikowanych. W przypadku projektów dotyczących kompleksowego uzbrojenia terenu, gdy inwestycja generuje znaczący dochód netto, udział środków z EFRR wynosi 50 proc. wydatków publicznych. Dofinansowanie z krajowych środków publicznych może pochodzić z budżetów samorządów terytorialnych lub z budżetu państwa. 2. Dotacje na rozwój obszarów podlegających restrukturyzacji (Działanie 3.2 ZPORR) Głównym celem działania jest zapobieganie marginalizacji społecznej i ekonomicznej obszarów restrukturyzowanych. Cel ten może być osiągnięty przez zwiększenie atrakcyjności gospodarczej i inwestycyjnej oraz tworzenie warunków dla wzrostu zatrudnienia. Obszar restrukturyzowany to taki, w którym notowana jest wysoka stopa bezrobocia, duży udział zatrudnionych w przemyśle i jednocześnie duży spadek zatrudnienia w przemyśle. W działaniu 3.2 wspierane będą takie projekty infrastrukturalne, które wynikają z planów rozwoju lokalnego, przygotowanych na poziomie gminnym, międzygminnym lub powiatowym. Plan powinien zawierać opis aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, opis planowanych do 2006 r. inwestycji i plan finansowy. Dotacja inwestycyjna może być przyznana na realizację następujących projektów: budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków, budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody, budowa i modernizacja urządzeń do produkcji i przesyłu energii ze źródeł odnawialnych, poprawa jakości powietrza modernizacja systemów ciepłowniczych i ograniczenie emisji zanieczyszczeń, budowa, modernizacja, rekultywacja lub likwidacja składowisk odpadów, budowa miejsc, utylizacji opakowań, likwidacja dzikich wysypisk, budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym, kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje, budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej, inkubatory przedsiębiorczości. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Beneficjentami są samorządy gminne i powiatowe, związki, porozumienia i stowarzyszenia samorządowe, organizacje pozarządowe typu non profit i inne instytucje publiczne. Jaka będzie wysokość dofinansowania? W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono 155,8 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 116,8 mln euro, a udział krajowych środków publicznych 38,9 mln euro. Przewidywana wielkość środków prywatnych to 2 mln euro. Dofinansowanie z EFRR wynosi do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. W przypadku projektów dotyczących kompleksowego uzbrojenia terenu, gdy inwestycja generuje znaczący dochód netto, udział środków z EFRR wynosi 50 proc. wydatków publicznych. Dofinansowanie z krajowych środków publicznych może pochodzić z budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub z budżetu państwa. 3. Dotacje na rozwój zdegradowanych obszarów miejskich, poprzemysłowych i powojskowych (Działanie 3.3 ZPORR) Głównym celem działania jest nadanie obiektom i terenom zdegradowanym nowych funkcji społeczno-gospodarczych, co zwiększy lokalny potencjał turystyczny i kulturalny oraz wpłynie na ożywienie gospodarcze i społeczne w regionach. 19

Dotacja może być przeznaczona na rewitalizację trzech kategorii obszarów: zdegradowanych obszarów miast i dzielnic mieszkaniowych w miastach, terenów i obiektów poprzemysłowych, terenów i obiektów powojskowych. W przypadku terenów poprzemysłowych i powojskowych celem działań jest zmiana funkcji terenów i obiektów na usługową, gospodarczą, społeczną, edukacyjną, zdrowotną, rekreacyjną lub turystyczną. Projekty, które mają być przedmiotem dotacji, muszą być uwzględnione i wymienione w lokalnych programach rewitalizacji zaakceptowanych przez odpowiednio radę miasta, gminy lub powiatu. Ponadto muszą przyczyniać się do zapobiegania wykluczeniu społecznemu mieszkańców i tworzenia nowych, stałych miejsc pracy. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Głównymi beneficjentami dotacji na rewitalizację obszarów miejskich (poddziałanie 3.3.1) są gminy i miasta na prawach powiatu. Podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie samorządów, organizacje pozarządowe typu non profit, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, szkoły wyższe i instytucje użyteczności publicznej również będą mogły składać wnioski o dotacje, ale pod warunkiem że ich projekt został ujęty w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Natomiast beneficjentami dotacji na rewitalizację obszarów poprzemysłowych i powojskowych (poddziałanie 3.3.2) są gminy, powiaty i miasta na prawach powiatu oraz związki i stowarzyszenia samorządowe. Inne instytucje (organizacje typu non profit, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, policja, szkoły wyższe, podmioty świadczące usługi na zlecenie samorządów) również mogą składać wnioski o dotacje, gdy ich projekty zostały ujęte w Lokalnym Programie Rewitalizacji. W budżecie ZPORR na lata 2004 2006 przeznaczono na dotacje inwestycyjne w działaniu 3.3 kwotę 132,7 mln euro, z czego wsparcie finansowe UE stanowi 99,5 mln euro, a udział krajowych środków publicznych 33,2 mln euro. Przewidywana wielkość środków prywatnych to 9,3 mln euro. Dofinansowanie z EFRR dla projektów w ramach działania 3.3 może wynosić do 75 proc. kwalifikujących się wydatków publicznych. W przypadku projektów dotyczących kompleksowego zagospodarowania terenu, gdy inwestycja generuje znaczący dochód netto, udział środków z EFRR wynosi 50 proc. wydatków publicznych. Dofinansowanie z krajowych środków publicznych może pochodzić z budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub z budżetu państwa. 5. Dotacje na rozwój lokalnej infrastruktury społecznej (Działanie 3.5 ZPORR) Celem działania jest wyrównanie szans w dostępie do edukacji między uczniami z obszarów wiejskich i miejskich, poprawa dostępu do lokalnej infrastruktury sportowej oraz podniesienie standardu świadczonych usług medycznych na obszarach wiejskich i w małych miastach. Dotacja umożliwia dofinansowanie budowy i rozbudowy obiektów dydaktycznych, bibliotek, obiektów sportowych, internatów, burs, stołówek, modernizację obiektów ochrony zdrowia, przebudowę i wyposażenie sal zabiegowych, zakup nowych urządzeń medycznych. Kto może ubiegać się o dofinansowanie? 20 Podmiotami uprawnionymi do składania wniosków o dotacje inwestycyjne są jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa), działające w ich imieniu jednostki organizacyjne oraz związki i stowarzyszenia. Mogą to być także osoby prawne i fizyczne, organizacje pozarządowe prowadzące szkoły i działalność statutową w zakresie oświaty, wychowania i sportu. Natomiast o dotacje na rozwój lokalnej infrastruktury ochrony zdrowia mogą ponadto ubiegać się zakłady opieki zdrowotnej podlegające władzom powiatowym, ośrodki zdrowia podlegające samorządom gminnym i powiatowym, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, organizacje typu non profit.